Adamdar muqtajdyqtan qaıyr suraı ma, álde qanǵa sińgen ádet pe
AQTÓBE. KAZINFORM — Elimizde qaıyr surap, alaqan jaıýǵa bolmaıdy. Qoǵamdyq orynda polıtsııa ustasa aıyppul salady. Taǵy qaıtalansa aıyppul eselenedi. Biraq sonda da bazar, saýda oryndary men meshit aldynda alaqan jaıyp otyrǵandar bar. Kazinform tilshisi tildesip, úıine de baryp kórdi. Olar muqtaj ba álde muny ádetke aınaldyrǵan ba?
Járdemaqym kúnkóriske jetpeıdi — Aqanseri Álqýatov
Aqtóbe qalasy Ortalyq bazar aıaldamasyndaǵy dúńgirshek mańynda otyratyn Aqanseri Álqýatovty qazir kópshilik tanıdy. Janynda turǵan jarty saǵat ýaqytta ári-beri ótken adamdar qolyn berip amandasyp, jaǵdaıyn da surap jatty. ІІ top múgedegi de muny jasyrmaıdy. Sebebi osy mańda otyrǵanyna 5 jylǵa jýyq ýaqyt ótken.
— Tańerteń 7:30–da shyǵamyn. Sodan keshke deıin otyramyn. Túski asty osynda otyryp ishemin. Azamattyq nekedegi áıelim bir mekemede eden jýýshy bolyp jumys isteıdi. Ol jumysqa bararda men de ere shyǵamyn. Al keshke birge úıge baramyz. Úı degenimiz –jaldamaly bir bólme. Aıyna 50 myń teńge tóleımin. Sonymen birge úıge túrli tehnıka aldym. Soǵan aıyna 72 myń teńge nesıe tóleımin. Oǵan teledıdar, tońazytqysh, kir jýý mashınasyn aldym. Ózimniń múgedektik jámdemaqym 79 myń teńge. Oǵan eshteńe alýǵa kelmeıdi, — dedi Aqanseri Álqýatov.
Ol Aqtóbe oblysy Baıǵanın aýdanynda ómirge kelgen. Keıin Aqtóbe qalasyndaǵy mektep-ınternatta bilim aldy. Odan soń áskerı boryshyn ótep, elge oralǵan soń túrli jumys istedi. Jol-kólik apatyna túspes buryn Reseıden kólik tasymaldap, kásip qylǵan.
Jol apatynan túsken soń bir jyl boıy tósekke tańylyp, oǵan ІІ top múgedektigi berildi. Úı-kúıi joq adamdar ornalasatyn ortalyqqa jiberilip, keıin qarttar men múgedekter mekendeıtin áleýmettik qyzmet kórsetý ortalyǵyna ornalasty. Onda birer jyl turaqtap, 2020 jyly páter jaldap ketti.
Qazir janynda azamattyq nekedegi áıeli bar. Ekeýi bazar mańyndaǵy bir bólmeni jaldap turady. Shamamen 16 sharshy metr bolatyn bir bólmeniń ishi as úı, jatyn bólme. Ájethanasy men qol jýatyn ornynyń aýdany bir sharshy metrge de jetpeıdi.
Osy jerde turyp jatqan Aqanseri Álqýatov densaýlyǵy syr bergenin aıtyp, eresekterge arnalǵan jórgekter men tegin dári, densaýlyǵyn nyqtaý úshin emdeý ornyna joldama surady.
— Baýyrlarym joq emes, bar. Biraq árqaısysynyń óz otbasy, óz ómiri bólek. Áke-sheshem joq, týystarymmen baılanysym da álsiz. Qazir densaýlyǵym syr bergen. Búıregim aýyrady, asqazanym as qorytpaıdy. Sondyqtan eresekterge arnalǵan jórgek paıdalanamyn. Qymbat bolsa da densaýlyǵym úshin dári-dármek satyp alamyn. Maǵan tegin dári berýin suraımyn. Shıpajaıda densaýlyǵymdy nyǵaıtqym keledi. Al úı kezeginde turǵanyma 6 jyl boldy. Bıyl qyrkúıekte barǵanymda kezegim 6881 bolyp tur. Depozıtke aqsha jınap, alýǵa bolady deıdi. Ol ne sóz? — dedi Aqanseri Álqýatov.
Mal baǵyp júrip aıaǵymdy úsirip aldym — Aleksandr Shın
Dál osy Ortalyq bazarda 10-ǵa jýyq adam qol jaıyp otyrady. Arbaǵa tańylǵannan bólek kózi kórmeıtinin de kezdestirýge bolady. Oramalyn tartyp otyrǵan qarııalarmen birge aıaǵyn kórsetip, jerge jaıǵasqandary da bar. Sonyń biri Aleksandr Shın. Ol Aqtóbe oblysy Áıteke bı aýdany Bógetsaı aýylynyń týmasy.
— Áıelim ekeýmiz páter jaldap turamyz. Aıyna 55 myń teńge tóleımiz. Onyń kózi durys kórmeıdi, meniń aıaǵym mynaý. Qoı baqqanda úsirip alyp, kesilgen. ІІІ top múgedektigine beriletin járdemaqy qajetimizge jetpegen soń osynda kelemin. Ózim qalanyń bir shetinde turamyn. Avtobýspen bazarǵa kelip, otyramyn. Keshki úıge ketemin. Keıde polıtsııa otyrǵyzbaı, qýyp jiberedi. Aıyppul da salýy múmkin. Ózim kúzetshi bolar edim. Eshkim almaıdy, — dedi Aleksandr Shın.
Ol bir kezderi qylmysy úshin jazasyn ótep shyqqan. Sodan beri turaqty jumysqa turý muń.
— Qıyn bolsa da osy ómirge úırendim. Tanystarymnyń bári biledi. Otbasym da biledi. Qyzym men balam bar. Olar bólek shyǵyp ketti. Qolynda bolsa kómektesip turady. Járdemaqy páterge jumsalsa, bul tabys tamaq pen kıimge ketedi. Araq ishpeımin, temeki tartpaımyn. Meni bazar mańyndaǵylardyń bári biledi. Keıde qaryzǵa alyp, bólip tóleımin, — dedi Aleksandr Shın.
Aqtóbede qaıyr surap júrgen adam kóp — psıholog
Psıholog Gúlnur Bısekovanyń aıtýynsha, qaıyr surap júrgen adamdar arasynda muny tabys kóretinder de, shyn muqtajdar da bar. Aıaq-qoly saý bola tura aqsha suraǵandar namysy joq, álsiz topqa jatady.
— Іssaparmen kóp qalalarǵa bardym. Sol kezde tili men turǵyndar mádenıetin de salystyryp júremin. Shynymdy aıtsam, Aqtóbeden ózge jerde qaıyr surap júrgen adamdardy kóp kórmedim. Elimizdiń soltústiginde, Petropavlda bolǵanda qaıyr surap otyrǵan adamdy múlde kórmedim. Taksı júrgizýshisinen suraǵanda «halyq ózi shaqqa kún kórip otyr, olarǵa berer artyq aqshamyz joq» dep aıtty. Men 2005-2009 jyldar aralyǵynda, stýdent kezde qaladaǵy Shyǵys bazarynda ájeni kóretin edim. Sońǵy eki jyldyqta taǵy kórdim. Arada 20 jyl ótti. Ol áli otyr. Bir kúni áleýmettik jeliden «úıi bar, qyzy bar» degen aqparat oqydym. Dál sol adam muqtaj dep oılamaımyn. Janynan ótkende adam bolǵan soń usaq aqsha berip ketesiń. Keıde sondaı adamdardyń ekinshi deńgeıli banktiń qosymshasyn júktep alǵanyn, telefon nómirin kórýge bolady. Ony kórgende bızneske aınaldyryp alǵan dep aıtýǵa bolady. Keıbiri — tepse temir úzetin er azamattar. Ózge elden kelgen sondaı adamdar otyrady shynynda. Olar úshin ońaı tabys kózi bul. Tamaq alyp berseń qabyldamaı, aqsha suraıdy. Biraq arasynda aıaq-qoly joq adamdar bolýy múmkin. Ondaı jandar da kezigedi, — dedi psıholog Gúlnur Bısekova.
Onyń aıtýynsha, qazaq halqynda dorbasyn asynyp, tilenip, qaıyr suraý degen bolmaǵan. Bul ádet Qazan tóńkerilisimen birge kelgen dep sanaıdy.
— Qazaqta týysy kún kóre almaı jatsa, jaqyndary kóptep-kólemdep kómektesedi. Mal baqtyrsa, úı jınatsa da demep júredi. Jumys joq emes, bar. Qaıyr suraıtyndar kimder degen suraqqa keler bolsaq, namysy joq, álsiz adamdar dep aıtar edim. Jatypisher adamdar bar arasynda. Buryn páter aralap, aqsha suraıtyn. Qazir ondaılar kezikpeıdi. Alaıaqtyq joldyń bir túri shyǵar osy. Tipti jumsap otyrǵan adamdary da bar shyǵar bálkim. Ózim qaıyr suraıtyn adamdardy rýhanı álsiz adamdar dep oılaımyn. Shynymen muqtaj, jumysqa jaramaıtyn adamdarǵa berýge bolady. Keıbir adamdar áleýmettik beıimdeý ortalyqtaryna barmaıdy. Úkimet qarasaıyn dese de bas tartady. Olarǵa sol qaıyr surap otyrǵan yńǵaıly. Eti úırenip ketken, — dedi psıholog.
Álsizdik pen masyldyq dep túsinemin — aqtóbelik erikti
«Júrekten júrekke» eriktiler toby jetekshisiniń biri Álisher Sadyq 10 jyldan astam ýaqyttan beri qaıyrymdy jandardyń basyn qosyp, muqtaj adamdarǵa kómektesip keledi. Ol shyn muqtajdy da, aldamshy tirlikti dep kórdi.
— Erikti bolyp qyzmet etip júrgenimizge 10 jyl boldy. Kóp nárseni kórip, saralap otyramyz. Múgedektigi bar adamdarmen de kóp jumys istedik. Solardyń arasynda qoly, aıaǵy joq adamdar bar. Biraq ómirge degen qushtarlyǵy, súıispenshiligi erekshe. Bir otbasyny asyrap otyrǵandary da tabylady. Jumys istep, eńbek etedi. Men kóshede qaıyr suraıtyn adamdardy álsiz dep túsinemin. Bir jaǵynan masyldyq. Qazir kóbeıip ketti ondaı adamdar. Muqtajdyq emes, kásipke, bızneske aınalyp ketken. Boıy úırengen, eti ólgen. Ózim ondaı nárseni qoldamaımyn. Keıbirine qysqa merzimdi kýrs usyndyq. Máselen etikshi bolsa bolar edi, ondaıǵa barǵysy kelmeıdi, — dedi Álisher Sadyq.
Aqtóbede oblystyq PD baspasóz qyzmetiniń habarlaýynsha, Ákimshilik quqyq buzý týraly kodekstiń 449-babynda, ıaǵnı, «Qoǵamdyq oryndardy tıisý» boıynsha 2790 is tirkeldi. Onyń 2698-ne eskertý berildi.
Barlyǵy 14 is boıynsha aıyppul salyndy. Aıyppul kólemi — 5 AEK. ıAǵnı, 18 560 teńge. Eger qaıtalansa — 10 AEK. Taǵy 15-i ákimshilik qamaýǵa alyndy.
