Abaıdyń umytylmas beınesine kórsetilgen qurmet – Sarapshy Elbasy maqalasy týraly
«Tuńǵysh Prezıdentimiz – Elbasy N.Á.Nazarbaevtyń «Abaı amanaty» maqalasynyń jarııalanýy balalyq shaqtan qalypty sanalatyn sabaqtardy qaıta qarastyryp, eski qundylyqtarǵa jańasha kózqaraspen qaraıtyn kezeń kelgeni týraly oıǵa jeteleıdi. Bala kezden bastap Uly Abaı tulǵasy Almatyda Kóktóbeniń etegindegi óz atyndaǵy dańǵylǵa sabyrly kóz tastap turǵan monýmentaldy eskertkishimen jáne qazaqtyń uly jazýshysy Muhtar Áýezovtiń ataqty «Abaı joly» romanymen baılanysty boldy. Endi mine ǵasyrlar men eki dáýirdiń toǵysynda ómir súrgen adamǵa taǵy bir ret nazar aýdaratyn kez keldi. Biz bul múmkindikti Elbasynyń maqalasy, Máńgilik týraly oılaý múmkindiginiń arqasynda alyp otyrmyz. Óıtkeni, Abaı bul uǵymdy óziniń jeke basymen baılanystyrady. Biz bul adam týraly mektep baǵdarlamasynyń standartty biliminen basqa ne bilemiz? Ol óleń jazdy, súıdi, ýaıymdady. Abaı ótpeli, ózgermeli dáýirde ómir súrdi jáne ony jan-tánimen sezine otyryp, óz halqynyń taǵdyryna alańdady. Biz de osydan otyz jyl buryn betburys kezeńine qadam bastyq, qazaq ultynyń qalyptasýy jaıly Abaıdyń «Qara sózderi» óz zamandastaryna ǵana emes, bizge – onyń rýhanı jáne qandas muragerlerine de arnalǵan», - deıdi Z. Sháýkenova.
Abaı dáýiri týraly aıta otyryp, Elbasy qazaqtarda júzbe-júz sóılesetin, pikir almasyp, nazy pen jan dúnıesin bólisetindeı bıleýshi bolmaǵanyn atap ótti. Buǵan patsha samoderjavıesiniń reformalary saldarynan dástúrli qazaq qoǵamyna tán handyq basqarý júıesiniń tolyq joıylýy sebep boldy. Dala turǵyndaryn bılik ınstıtýttarynan odan ári alshaqtatý protsesi qazaq qyzmettik mansabynda bolystyq, aýylnaılyq nemese resmı keńsedegi tilmashtyq qyzmetinen joǵary kóterile almaýyna alyp keldi. Abaı óleńderinde týǵan ólkeniń taǵdyryna degen tereń qamqorlyǵy kórinis tapty.
«Elbasy aıtqandaı Abaı – «halyqtyń dəstúrli sóz ónerin, tanym júıesin, minez bitimin túbirimen jańasha túletken sanatker». Jańa táýelsiz memleket qurý mıssııasy Tuńǵysh Prezıdent úlesine tıgende, ol dana Abaıdyń ósıetterine júginip, olardy jańa túısiný arqyly el bolashaǵynyń beınesin óziniń sanasynda qalyptastyrdy. Elbasy bul rette óte oryndy suraq qoıady: Abaı týǵan jeriniń keıingi taǵdyryn tanı aldy ma, boljady ma? Avtor osy kúnderi KSRO-nyń burynǵy kóptegen baýyrlas respýblıkalarynda, tipti kórshiles elderde qaqtyǵystar men janjaldar oryn alǵan kezeńde, jer betinen tutas halyqtar men memleketter joıylyp jatqanda Abaıdyń «alty baqan alaýyzdyqtan» degen eskertpe sózderin eske túsiredi», - deıdi Z. Sháýkenova.
Sarapshy osy ýaqytqa deıin táýelsiz Qazaqstannyń negizin qalaýshy – Tuńǵysh Prezıdenttiń ıdeıalary ózektiligin joımaǵanyn atap ótti.
«Elbasy aıtqandaı, «Keńes Odaǵy ydyraýynyń barysynda jəne təýelsizdigimizdiń eleń-alańynda óz ishimizde neshe túrli iritki salǵysh, irge bólgish pıǵyldar oıanyp, syn saǵaty týǵanda el tizginin ustaı otyryp, tarıhı turǵydan qalyptasqan kópetnostyq pen kópkonfessııalyq jaǵdaıyn birinshi kezekte eskerý qajettigin ańǵardym. Bir jaǵynan separatıstik əreketter boı kótergeni baıqalsa, ekinshi jaǵynan ultshyldyq dabyl qaqqan alasapyran kezeńderdi bastan ótkerýge týra keldi. Sondaı kúrdeli ahýalda túsinistikten tatýlyqqa, ymyradan yntymaqqa qol jetkizý arqyly ǵana tutastyǵymyzdy saqtadyq». Mine, bul jerde de ol uly Abaıǵa arqa súıedi. N.Á. Nazarbaev jazǵandaı – «Ol qazaqtyń keń qoltyq, aq júrek meıirbandyǵynyń jəne Altaı men Atyraý arasyn sol qazaqpen aralasa jaılaǵan ózge ulttardyń Abaı ónege etip qaldyrǵan baýyrlastyǵynyń arqasynda júzege asty», - dedi QSZI basshysy.
Elbasy óz izbasaryn tańdaýǵa da Abaı kómekteskenin tilge tıek etedi, ol týraly maqalada N.Á.Nazarbaev bylaı deıdi:
«Qazaqstan təýelsizdiginiń alǵashqy kúnderinen bastap menimen birge jumys istegen Qasym-Jomart Toqaevtyń adal əri jaýapkershiligi joǵary azamat ekenin esepke almaǵanda, onyń eldegi ishki jaǵdaıdy saralap qana qoımaı, Shyǵystyń da, Batystyń da tilderin meńgergendigin, Birikken Ulttar Uıymy Bas hatshysynyń orynbasary qyzmetin atqarǵanyn, əlemdik saıasattaǵy Qazaqstannyń ornyn baıyptaı alatyn dıplomattyq qyryn da eskerdim. Sondaı-aq ózim aıryqsha mən berip kele jatqan el birligi məselesi men adamzattyq qundylyqtardy úılestirý qabiletine senim arttym».
Ótken jyly Memleket basshysy Q.K.Toqaev uly aqynnyń 175 jyldyq mereıtoıyn HHІ ǵasyrǵa qaryshty qadam basqan təýelsiz Qazaqstannyń búgingi saıası, ekonomıkalyq jəne mədenı jetistikteri aıasynda atap ótý týraly sheshim qabyldady.
«Abaıdyń oıy men sózin kúlli əlemdik aýqymda moıyndatý məselesin Keńester Odaǵy əli taramaı turyp, 1990 jyly halyqaralyq deńgeıde kótergen edik. Biraq ol kezde bizge qulaq aspady. Ərıne, aldymyzdan shyqqan basty kedergi Qazaqstannyń derbes memleket emestigi edi. Sondyqtan asqaq tilegimiz egemendik alǵannan soń ǵana qabyl boldy. Tuńǵysh Prezıdenttiń Abaı mereıtoıy týraly «Abaı merekesi dańǵoılyqty kótermeıdi, uly adamdy eske alý qurmetine, týrasyn aıtqanda, ataýly kúnderi bizde úırenshikti bolyp ketken shekten tys asta-tók toı jasaýdyń qajeti joq. Parasat, aqylǵa qonymdylyq, eń bastysy, zııalyq pen ustamdylyq qajet. Mereıtoı dańǵazadan aýlaq, joǵary mədenıet aıasynda ótýi tıis. Abaıdyń ózi bizdi osyǵan úndegen jəne onyń ósıetine kereǵarlyq etýge bolmaıdy» degen oıymen barlyǵy kelisedi dep oılaımyz. Maqala avtory jáne zamanaýı qazaqstandyq memlekettiktiń negizin qalaýshy N.Á.Nazarbaev óz maqalasy arqyly Abaıdyń umytylmas beınesine qurmet kórsetip qana qoımaı, bizge – búkil qazaqstandyqtarǵa rýhanııattyń uly ıesiniń barlyq qyry men baı murasyn ashyp otyr», - dedi Zarema Sháýkenova.
