«Abaı zańy»: Uly oıshyldyń reformatorlyq joly týraly fılm kórsetiledi

ASTANA. KAZINFORM – Abaı Qunanbaevtyń biregeı quqyqtyq murasyn arqaý etken «Abaı zańy» derekti fılmi «Eýrazııa» birinshi arnasynan kórsetiledi.

Abaı Qunanbaevtyń týǵanyna 180 jyl jáne «Qaramola jarlyǵynyń» qabyldanýyna 140 jyl tolýyna oraı daıyndalǵan derekti fılmde uly oıshyldyń aqyndyq pen fılosofııalyq eńbekterinen bólek, zańgerlik jáne reformatorlyq qyry jan-jaqty ashylady.

Týyndynyń negizine 1885 jylǵy mamyr aıynda Shar óńirinde (burynǵy Semeı oblysy) ótken Qaramola jármeńkesindegi tótenshe sezd oqıǵalary alynǵan. Bul jıynǵa bes ýezdiń bıleri, bolys basshylary men yqpaldy azamattary qatysqan. Sezdi general-gýbernator Tseklınskıı basqarǵan. Negizgi maqsat – halyq arasynda jınalǵan aryz-shaǵymdardy qaraý bolǵan.

«Biz úshin Abaıdy tek aqyn jáne oıshyl retinde ǵana emes, sonymen qatar kórnekti quqyqtanýshy retinde kórsetý mańyzdy. Onyń qazaq quqyqtyq mádenıetiniń damýyna qosqan úlesi búgin de ózekti», – dedi «Eýrazııa» birinshi arnasynyń bas dırektory mindetin atqarýshy Arman Qudaıbergenov.

Fılmde Abaıdyń bastapqyda sezge qatysýdan bas tartqany, sebebi qarsylastary bul jıyndy ony jazalaý quraly retinde paıdalanǵysy kelgeni aıtylǵan. Alaıda general-gýbernatormen bolǵan kezdesýden keıin ol tótenshe sezdiń aǵa bıi bolyp saılanyp, qazaq dalasyn tek Reseı zańdarymen basqarý múmkin emestigin dáleldegen. Abaıdyń aıtýynsha, qazaqtardyń ǵasyrlar boıy qalyptasqan ózindik quqyqtyq júıesi bolǵan.

«Yrǵyzbaı, Óskenbaı, Qunanbaı bılerdiń urpaǵy retinde Abaı tek dala zańdaryn ǵana emes, reseılik quqyqty da jetik bilgen. Onyń bilimdiligine tánti bolǵan Tseklınskıı jańa zańdar jınaǵyn jazýdy tikeleı Abaıǵa tapsyrǵan», – deıdi Arman Qudaıbergenov.

Osylaısha úsh kún ishinde 73 baptan turatyn «Qaramola jarlyǵy» dúnıege kelip, 1886 jyly Qazanda basylyp shyqqan. Bul – qazaq dalasynda alǵash jarııalanǵan zańnamalyq qujat. Jarlyqtyń kóp taraýy men erejeleri qazirgi zaman úshin de mańyzyn joǵaltpaǵan. Ol tek quqyqtyq akt emes, ádildik pen ar-uıattyń, adamgershilik pen senimniń sımvolyna aınaldy.

Arna basshysynyń aıtýynsha, kórnekti zańger, akademık Salyq Zımanov Abaıdyń jarlyǵyn birden-bir rýhanı qundylyqqa balap, onyń tek quqyqtyq emes, sonymen birge gýmanıstik, birlik pen tártipti saqtaý, basqarý men úılestirý mindetin qatar atqarǵanyn atap ótken.

«Abaı zańy» derekti fılmi – uly reformatorǵa kórsetilgen qurmet qana emes, sonymen birge qazaq quqyqtyq sanasynyń tamyryna tereń úńilý, tarıhı jadymyzdy jańǵyrtý men qaıta paıymdaýǵa jasalǵan mańyzdy qadam.

Fılmniń televızııalyq premerasy 10 tamyz, jeksenbi kúni saǵat 17:10-da «Eýrazııa» birinshi arnasynda ótedi.

Aıta keteıik, Astanada Abaıdyń 180 jyldyǵyna oraı poezııalyq-mýzykalyq kesh ótti.