9 jeltoqsan. QAZAQPARAT KÚNTІZBESІ: ATAÝLY KÚNDER, OQIǴALAR, ESІMDER
9 jeltoqsan SEISENBІ
Halyqaralyq jemqorlyqpen kúres kúni. Birikken Ulttar Uıymynyń bastamasymen atap ótiledi. 2003 jyly dál osy kúni Meksıkanyń Merıda qalasynda ótken joǵary deńgeıdegi saıası konferentsııada 2003 jyly qarashanyń 1-inde Bas Assambleıa qabyldaǵan Korrýptsııaǵa qarsy BUU-nyń Konventsııasy qol qoıý úshin ashyldy. Qujat oǵan qol qoıǵan memleketterge para, bıýdjettik qarajat pen jemqorlyq tabystardy kádege jaratý qylmys dep jarııalaýdy mindetteıdi. Konventsııa barlyq qurylymdary ulttyq ál-aýqatqa zııan keltiretin jemqorlyq jaılaǵan elder úshin óte mańyzdy.
Tanzanııanyń Ulttyq meıramy - Táýelsizdik kúni. Tanzanııa Federatsııasy 1964 jyly Zanzıbar men Tanganıka memleketterinen quryldy. Tanganıka táýelsizdigin 1961 jyly jeltoqsannyń 9-ynda, al, Zanzıbar 1963 jylǵy jeltoqsannyń 10-ynda alǵan bolatyn. 1965 jylǵy qańtardyń 12-inde eki el birigip, Birikken Tanzanııa Respýblıkasyn qurdy. Tanzanııanyń ýaqytsha konstıtýtsııasynda (1965 jyly qabyldanǵan) eki eldiń tolyq teńdigi qarastyrylǵan. ESTE QALAR OQIǴALAR
66 jyl buryn (1948) Birikken Ulttar Uıymynyń Bas Assambleıasy genotsıd qylmysynyń aldyn alý jáne ol úshin jaýapqa tartý týraly 1951 jylǵy qańtardyń 12-inde kúshine engen halyqaralyq konventsııaǵa qol qoıdy.
37 jyl buryn (1977) Qazaqstan KP OK jáne Kazaq KSR qaýlysyna jáne «Almatyda Qazaq KSR DM Qazaq kardıologııalyq ǵylymı-zertteý ınstıtýtyn uıymdastyrý týraly» Qaz KSR DM 1977 jylǵy 9 jeltoqsandaǵy № 832 buıryǵyna sáıkes Qazaq ǵylymı zertteý ınstıtýty quryldy.
23 jyl buryn (1991) Qazaq KSR Mınıstrler Kabınetiniń qaýlysymen Qazaqstannyń A.Pýshkın atyndaǵy memlekettik kitaphanasy Qazaqstan Respýblıkasynyń Ulttyq kitaphanasy bolyp ózgertildi. 18 jyl buryn (1996) Elbasy Jarlyǵymen Jeltoqsan kóterilisine qatysyp, qurban bolǵan bozdaq Qaırat Rysqulbekovke joǵary erekshelik belgi - «Halyq Qaharmany» ataǵy berildi. 17 jyl buryn (1997) Tegranda ıslam áleminiń ekologııalyq apattardan zardap shekken aımaqtaryna: Aral teńiziniń basseıni men Semeı ıadrolyq polıgon aımaǵyna kómek kórsetý týraly Qarar qabyldandy. 6 jyl buryn (2008) Oralda general-maıor Asylbek Jamanbaevtyń turǵan úıine eskertkish taqta ornatyldy. Asylbek Jamanbaev (1946-2007) M.Lomonosov atyndaǵy Máskeý memlekettik ýnıversıtetin bitirgen, elimizdiń ishki ister organdarynda kóp jyldan beri jumys istedi. Atyraý, Jezqazǵan oblystarynyń ІІB ár jyldary basqardy. 1995 jyly Qazaqstan Respýblıkasy Prezıdenti N.Nazarbaevtiń Jarlyǵymen oǵan general-maıor ataǵy berildi. Sońǵy jyldary A.Jamanbaev qalalyq maslıhattyń depýtaty jáne Oraldaǵy eńbek jáne áleýmettik qatynastar akademııasynyń professory boldy. 6 jyl buryn (2008) Qaraǵandyda uly ǵalym jáne oıshyl Abaıǵa arnalǵan eskertkish ashyldy. Eskertkishtiń ashylý saltanatyna Qazaqstan Respýblıkasynyń Prezıdenti N.Nazarbaev qatysty. Eskertkish avtory - músinshi Asqar Nartov. Bıiktigi bes metrlik músin Qaraǵandy oblysynyń kórkemdik-óndiristik kombınatynda quıylǵan. 5 jyl buryn (2009) Almatyda belgili kınooperator, halyq ártisi, kınematografıster odaǵynyń múshesi Eskendir Tynyshbaevtyń 100 jyldyǵyna arnalǵan poshtalyq markasy shyǵaryldy. Eskendir Tynyshbaev (1909-1995) - qazaqtan shyqqan tuńǵysh kásibı kınooperator. Onyń operatorlyǵymen «Dala qyzy», «Onyń zamany keledi», «Bizdi tany», «Biz Jetisýdanbyz» syndy ondaǵan kórkem, júzdegen derekti, ǵylymı-tanymdyq fılmder túsirilip, Qazaqstan kınosynyń «altyn qoryna» engizilgen. Poshta markasynda E.Tynyshbaevtyń kınokameramen túsken sýreti beınelengen. Sýretshisi - Danııar Muhamedjanov. 5 jyl buryn (2009) Almatyda «Moı bıznes. Kazahstan» jýrnalynyń alǵashqy sany jaryqqa shyqty. Quryltaıshysy «DAMÝ» kásipkerlikti damytý qorynyń qoldaýymen «Delta press publishing house» JShS-i bolyp tabylady. Basylymnyń maqsaty shaǵyn jáne orta bıznes ókilderine aqparattyq qoldaý kórsetý bolyp tabylady.
4 jyl buryn (2010) Keden odaǵy Joǵary organynyń otyrysynda Qazaqstan Prezıdenti - Nursultan Nazarbaev, Belarýs Prezıdenti Aleksandr Lýkashenko, Reseı Prezıdenti - Dmıtrıı Medvedev Belarýs Respýblıkasy, Qazaqstan Respýblıkasy jáne Reseı Federatsııasy Biryńǵaı ekonomıkalyq keńistigin qalyptastyrý týraly deklaratsııaǵa qol qoıdy.
4 jyl buryn (2010) Máskeýde Úlken Kreml saraıynda keńeıtilgen quramda memleketter basshylary deńgeıinde Eýrazııalyq ekonomıkalyq keńistiktiń Memleketaralyq keńesiniń otyrysy ótti, sonyń barysynda Qazaqstan, Reseı, Belarýs, Qyrǵyzstan, Tájikstan prezıdentteri "Keden odaǵy sheńberindegi daýlar boıynsha sharýashylyq júrgizýshi sýbektilerdiń Eýrazııalyq ekonomıkalyq qoǵamdastyqtyń Sotyna júginýi jáne olar boıynsha sot isin júrgizý erekshelikteri týraly shartqa qol qoıdy.
4 jyl buryn (2010) Nıý-Delıde Saýda-ekonomıkalyq, ǵylymı-tehnıkalyq jáne mádenı yntymaqtastyq jónindegi úkimetaralyq komıssııanyń 8-shi otyrysynyń sheńberinde qazaqstandyq-úndistandyq bıznes-forým ótti.
4 jyl buryn (2010) Almatyda «Ortalyq Azııadaǵy logıstıkalyq ortalyqtar/toraptardyń halyqaralyq jelisi» jobasyn iske asyrý nátıjesi boıynsha qorytyndy konferentsııa ótti. Jobanyń negizgi maqsaty - qazaqstan, Qyrǵyzstan, Tájikstan, Ózbekstan, Túrkimenstandy qosa alǵanda, ár benefıtsıar elde logıstıkalyq ortalyqtar úshin tehnıkalyq-ekonomıkalyq negizdeme ázirleý.
4 jyl buryn (2010) Petropavlda saıabaq pen halyqtyń sýyryp salma aqyny Úkili Ybyraı eskertkishiniń saltanatty ashylýy ótti.
Úkili Ybyraı arabsha saýatty bolǵan, ánge, óleńge qumar, ol qazaqtyń ataqty ánshi-aqyndarynan (Shóje, Birjan, Aqan seri t.b.) úlgi-ónege alyp, olardyń tvorchestvolyq dástúrin boıyna sińirdi. Úkili Ybyraıdyń "Gákký"( 4 túri), "Shalqyma", "Kókshe", "Jeldirme" t. b. 40-qa jýyq ánderi bar. Onyń ánderi mahabbat sezimine, melodııalyq kórkem sazǵa toly, tereń oıly bolyp keledi. El arasyna keń taraǵan "Gákký" áni Úkili Ybyraı tvorchestvosynyń shyńy bolyp tabylady. Bul ándi E. Brýsılovskıı "Qyz Jibek" operasynda (Jibektiń negizgi arııasy ), al "Araraı" ánin "Er Tarǵynda"(Aqjúnistiń arııasy) paıdalandy. Ú. Ybyraı poezııasy, taqyryby jaǵynan san-alýan bolyp, bir salasy jastyq dáýrendi jyrǵa qosady. "Bir qyzyq ıt júgirtip ań aýlasa" óleńi ańshylyq, saıatshylyqty beıneleıdi.
3 jyl buryn (2011) Memleket basshysy N. Nazarbaev telekópir barysynda «Taraz-Shymkent» ýchaskesinde «Batys Eýropa-Batys Qytaı» halyqaralyq avtodáliziniń qozǵalysyn iske qosty.
3 jy l buryn (2011) Astanada TMD, EýrAzEO jáne Keden odaǵyna múshe memleketterdiń kedendik qyzmetteriniń basshylary keńesiniń otyrysy ótti. 3 jyl buryn (2011) Dýbaıda bizdiń eldiń táýelsizdiginiń 20-jydyǵyna arnalǵan «Búgingi Qazaqstan» atty arab tilindegi sýretti kitaby jaryqqa shyqty.
2 jyl buryn (2012) Qaraǵandyda «Álıhan Bókeıhanovtyń qoǵamdyq-saıası qyzmeti jáne Qazaqstannyń táýelsizdigi» atty ǵylymı-praktıkalyq konferentsııasy ótti.
Sharaǵa «Alash» ult-azattyq qozǵalysynyń tarıhy men mánin zertteıtin qazaqstannyń jáne taıaý shetelderdiń ǵalymdary jınaldy.
Bir jyl buryn (2013) QR Prezıdenti N. Nazarbaev otbasy men nekeniń adamgershilik qundylyqtaryn, oń áserin nasıhattaý, otbasynyń qoǵamdaǵy miártebesin arttyrý maqsatynda jyl saıyn «Mereıli otbasy» ulttyq baıqaýyn ótkizý týraly ókimge qol qoıdy.
Bir jyl buryn (2013) WBA nusqasy boıynsha álem chempıony ortasha salmaqtaǵy Gennadıı Golovkın boks jaıly jazatyn Amerıkalyq jýrnalıster qaýymdastyǵy (BWAA) nusqasy boıynsha «2013 jylǵy boksshy» ataǵyna úmitkerlerdiń qataryna kirdi.
130 buryn (1884) Chıkagodan ) Levant Rıchardson rolıktik konkıdi patenttedi. 66 jyl buryn (1948) BUU Bas Assambleıasy 1951 jyly 12 qańtarda kúshine engen genotsıd qylmysynyń aldyn alý jáne sol úshin jazalaý týraly halyqaralyq konfentsııa qabyldady.
46 jyl buryn (1968) Stenfordskıı zertteý ınstıtýtynan amerıkalyq ónertanýshy Dýglas Engelbart álemdegi alǵashqy kompıýterlik tintýishti usyndy.
24 jyl buryn (1990) prezıdent saılaýynda Polshanyń alǵashqy saılanǵan tikeleı prezıdenti Leh Valens jeńiske jetti.
ESІMDER
105 jyl buryn (1909-1983) ǵalym, tarıh ǵylymdarynyń doktory, professor, Qazaq KSR Ǵylym Akademııasynyń akademıgi, Qazaq KSR-niń eńbek sińirgen ǵylym qaıratkeri NÚSІPBEKOV Aqaı dúnıege keldi. Uly Otan soǵysyna qatysqan. Almaty oblysy Kegen aýdanynda týǵan. Almaty aýyl sharýashylyǵy tehnıkýmyn, Máskeýdegi Shyǵys eńbekshileri kommýnıstik ýnıversıtetin bitirgen. Almaty aýyl sharýashylyǵy tehnıkýmynyń oqytýshysy, dırektory, Qazaqstan Kompartııasy Almaty oblystyq komıtetiniń sektor meńgerýshisi qyzmetterin atqarǵan. 1937-1941 jyldary - Qazaqstan Kompartııasy Ortalyq Komıteti mádenı-aǵartý bóliminiń meńgerýshisi, Semeıdegi basshy ujymshar kadrlaryn daıarlaıtyn respýblıkalyq oqý ornynyń dırektory. 1946-1983 jyldary - Qazaq KSR Ǵylym Akademııasynyń Tarıh, arheologııa jáne etnografııa ınstıtýtynyń kishi, aǵa ǵylymı qyzmetkeri, etnografııa bóliminiń meńgerýshisi, dırektory. Tóńkeriske deıingi jáne keńestik Qazaqstan tarıhyna baılanysty 200-ge jýyq ǵylymı eńbekterdiń avtory. Bes tomdyq «Qazaq KSR tarıhynyń» negizgi avtorlarynyń biri. Qazaqstan Ǵylym Akademııasynyń Sh.Ýálıhanov atyndaǵy syılyǵynyń, Qazaqstan Memlekettik syılyǵynyń ıegeri. Lenın, 1- jáne 2-dárejeli Otan soǵysy, Eńbek Qyzyl Tý ordenderimen, medaldarmen marapattalǵan. Almatyda turǵan úıine eskertkish taqta ornatylyp, bir kóshege esimi berilgen.
9 4 jyl buryn (1920) Italıan respýblıkasynyń onynshy prezıdenti Karlo Adzelıo ChAMPI dúnıege keldi.
8 8 jyl buryn (1926-1999) amerıkan fızıgi, Ulttyq Ǵylym akademııasynyń múshesi KENDALL Genrı Ýeı dúnıege keldi.
86 jyl buryn (1928-1997) tarıh ǵylymynyń doktory, professor KERІMBEKOV Orynbek dúnıege keldi. Jambyl oblysynyń Jambyl aýdanynda týǵan. Qazaq memlekettik ýnıversıtetiniń fılosofııa fakýltetin, Lenıngrad ýnıversıtetiniń aspırantýrasyn bitirgen. 1955-1961 jyldary Jambyl qalalyq, oblystyq partııa komıtetterinde qyzmet istegen. 1963-1967 jyldary - Jambyl jeńil jáne tamaq ónerkásibi tehnologııasy ınstıtýtynyń kafedra meńgerýshisi. 1967-1971 jyldary - Jambyl gıdromelıoratıvtik-qurylys ınstıtýty partııa komıtetiniń hatshysy, kafedra meńgerýshisi. 1971-1981 jyldary - Qazaq polıtehnıkalyq ınstıtýty Qarataý qalasyndaǵy fılıalynyń kafedra meńgerýshisi. 1981-1997 jyldary Jambyl jeńil jáne tamaq ónerkásibi tehnologııasy ınstıtýtynyń (qazirgi M.Dýlatı atyndaǵy Taraz memlekettik ýnıversıteti) dotsenti, professory bolǵan. Ǵalymnyń negizgi ǵylymı eńbekteri fılosofııa jáne saıasattaný máselelerine arnalǵan. Medaldarmen jáne Qurmet gramotalarymen marapattalǵan.
80 jyl buryn (1934-2007) ǵalym, geologııa-mıneralogııa ǵylymdarynyń doktory, professor DÁÝLETQALIEVA Kıra Mutashqyzy dúnıege keldi. Almaty qalasynda týǵan. Tashkenttegi Orta Azııalyq polıtehnıkalyq ınstıtýtyn bitirgen. Qazaqstan Ǵylym Akademııasynyń Geologııa ǵylymdary ınstıtýtynyń laboranty, aǵa laboranty, kishi, aǵa ǵylymı qyzmetkeri, gıdrohımııa zerthanasynyń meńgerýshisi, bas ǵylymı qyzmetkeri, Qazaq memlekettik ýnıversıtetiniń (ál-Farabı atyndaǵy Qazaq ulttyq ýnıversıteti) professory qyzmetterin atqarǵan. Ǵylymı zertteýleriniń negizgi baǵyty - Qazaqstan jer asty sýlarynyń hımııalyq quramy. Jer asty sýlary hımııalyq quramynyń qalyptasý erekshelikteri, gıdrosferanyń tabıǵı sýlarynyń hımııalyq quramy qalyptasýynyń genetıkalyq zańdylyqtaryn kentastyq ken oryndaryn izdeý jáne ekologııalyq maqsattarda zerttegen.
76 jyl buryn (1938) zań ǵylymynyń kandıdaty, professor, Halyqaralyq aqparattaný akademııasynyń akademıgi BEISEBAEV Keńes Másimhanuly dúnıege keldi. Almaty qalasynda týǵan. RKFSR Qoǵamdyq tártipti qorǵaý mınıstrligi Joǵary mektebiniń Almaty bólimshesin, Qazaq taý-ken metallýrgııa ınstıtýtyn bitirgen. 1971-1985 jyldary KSRO Іshki ister mınıstrligi Búkilodaqtyq ǵylymı-zertteý ınstıtýtynyń adıýnkty, kishi jáne aǵa ǵylymı qyzmetkeri, bólim bastyǵynyń orynbasary, bólim bastyǵy qyzmetterin atqarǵan. 1985-1993 jyldary - KSRO Іshki ister mınıstrligi Qaraǵandy Joǵary mektebiniń aǵa oqytýshysy, mektep bastyǵynyń ǵylymı jumystar jónindegi orynbasary, Qaraǵandy Joǵary mektebiniń kafedra bastyǵy, fakýltet bastyǵy. 1993-1996 jyldary - Qazaqstan Respýblıkasy Іshki ister mınıstrligi Qostanaı zań kolledjiniń bastyǵy. 1996-1998 jyldary - Qazaqstan Respýblıkasy Іshki ister mınıstrligi Aqtóbe zań kolledjiniń bastyǵy, Qazaq gýmanıtarlyq zań akademııasy Batys Qazaqstan zań ınstıtýtynyń dırektory qyzmetin atqardy. «Qyzyl Tý» ordenimen, medaldarmen marapattalǵan.
6 4 jyl buryn (1953) amerıkandyq akter, prodıýser jáne rejısser Djon MALKOVICh dúnıege keldi.
60 jyl buryn (1954) Qostanaı oblysy Altynsarın aýdanynyń ákimi AHMETOV Batyrbek Myqansalyquly dúnıege keldi.
Qostanaı oblysy Jankeldi aýdanynda Saǵa selosynda týǵan. 1991 jyly B.M.Ahmetov Qazaq memlekettik aýylsharýashylyq ınstıtýtyn jáne 2008 jyly A. Baıtursynov atyndaǵy Qostanaı memlekettik ýnıversıtetin ǵylymı agronom jáne ekonomıka bakalavry mamandyǵy boıynsha támamdady. Eńbek jolyn 1971 jyldan Almaty qalasynyń №6 avtobazasynda avtodánekerleýshi bolyp bastady. 1973 jyldan 1975 jyl aralyǵynda Keńes armııasynyń qatarynda boldy. 1975 jyldan 1991 jyldary Jankeldi aýdandyq ishki ister bóliminde MPI ınspektory, Arqalyq qalasynyń ishki ister bóliminiń ÓUB tehnıkalyq qyzmeti bóliminiń bastyǵy. Mashına alańynyń meńgerýshisi, mashına-traktor sheberhanasynyń meńgerýshisi, bas ınjener, Qostanaı oblysy Jankeldi aýdanynyń «Bıdaıyq» keńsharynyń eginshilik brıgadıry. 1991 jyldyn 1997 jyldar aralyǵynda Qostanaı oblysy Jankeldi aýdanynyń Dýlatov atyndaǵy shaǵyn kásiporyn sharýa qojalyǵynyń tóraǵasy. 1999 jyldan 2000 jyly aralyǵynda Qostanaı oblysy Altynsarın aýdanynda «Altynsarıskıı» ÓK konkýrstyq basqarýshysy bolyp jumys istedi. 2000 jyly Qostanaı oblysy Qostanaı aýdany «Qostanaı aýyl sharýashylyq hımızatsııa stantsııasynyń jobalyq zertteýshi» memlekettik kommýnaldyq kásiporynnyń dırektory bolyp jumys atqardy. 2000 jyldyń 2002 jyldar aralyǵynda Qostanaı oblysy Altynsarın aýdany ákiminiń orynbasary qyzmetin atqardy. 2002 -2004 jyldary Qostanaı oblysy Altynsarın aýdanynyń aýyl sharýashylyǵy basqarmasynyń bastyǵy laýazymyn atqardy. 2004-2009 jj Qostanaı oblysy Jankeldi aýdanynyń ákimi bolyp jumys atqardy. 2009-2010 jj «Qostanaı oblysy ákimdiginiń jer qatynastar bólimi» memlekettik mekemesiniń bastyǵy boldy. 2010 jyldyń qyrkúıeginde Qostanaı oblysy Altynsarın aýdany ákimi bolyp taǵaıyndaldy
58 jyl buryn (1956) QR Qorǵanys mınıstri TASMAǴAMBETOV Imanǵalı Nurǵalıuly dúnıege keldi.
Gýrev oblysy, Mahambet aýdany, Novobogat aýylynda dúnıege kelgen. A.S. Pýshkın atyndaǵy Oral pedagogıkalyq ınstıtýtynyń jaratylystaný-geografııa fakýltetin bitirgen (1979), geografııa jáne bıologııa pánderiniń muǵalimi. 1981-1991 jyldar aralyǵynda KOKP múshesi. Qazaqstan Kompartııasy OK Saıası bıýrosynyń múshesi (1990-1991). QR Joǵarǵy Keńesi 12-shi shaqyrylymynyń depýtaty (LKJO). 1973-1974 jyldary - Gýrev oblysy Mahambet aýylyndaǵy balalar-jasóspirimderge arnalǵan sport mektebinde jattyqtyrýshy. 1979 jyldan - Gýrev oblysy Mahambet aýylyndaǵy orta mektepte geografııa jáne bıologııa pánderiniń muǵalimi. 1979 jyldan - Qazaqstan LKJO Mahambet aýdandyq komıtetiniń uıymdastyrý bóliminiń meńgerýshisi, komsomol jumysy kabınetiniń meńgerýshisi, Gýrev oblystyq komıtetiniń komsomol uıymdary bóliminiń meńgerýshisi. 1983 jyldan - Qazaqstan LKJO Gýrev qalalyq komıtetiniń birinshi hatshysy. 1985 jyldan - Qazaqstan Kompartııasy Gýrev qalalyq komıteti uıymdastyrý bóliminiń meńgerýshisi. 1986 jyldan - LKJO Gýrev oblystyq komıtetiniń birinshi hatshysy. 1988 jyldan - Qazaqstan LKJO OK jumysshy jastar jáne áleýmettik-ekonomıkalyq problemalar bólimderiniń meńgerýshisi, hatshysy. 1989 jyldan - Qazaqstan LKJO OK-niń birinshi hatshysy. 1991 jyldan - QR Jastar isi jónindegi memlekettik komıtetiniń tóraǵasy. 1993 jyldan - QR Prezıdentiniń kómekshisi. 1995 jyldan - QR Premer-mınıstriniń orynbasary. 1997 jyldan - QR Premer-mınıstriniń orynbasary - Bilim jáne mádenıet mınıstri. 1997 jyldan - QR Prezıdent Ákimshiligi Basshysynyń orynbasary, uıymdastyrý-baqylaý bóliminiń meńgerýshisi. 1998 jyldan - QR Prezıdentiniń Birinshi kómekshisi. 1999 jyldan - Atyraý oblysynyń ákimi. 2000 jyldan - QR Premer-mınıstriniń orynbasary. 2002 jyldan - QR Premer-mınıstri. 2003 jyldan - QR Memlekettik hatshysy. 2004 jyly QR Prezıdent Ákimshiliginiń Basshysy bolyp taǵaıyndaldy. 2004 jyldyń jeltoqsan aıynan 2008 jyldyń sáýirine deıin - Almaty qalasynyń ákimi. 2008 jylǵy sáýir aıynan bastap - Astana qalasynyń ákimi boldy. Qazaqstan Respýblıkasy Qaýipsizdik Keńesiniń múshesi. «Mádenı mura» memlekettik baǵdarlamasy qoǵamdyq keńesiniń tóraǵasy (2004-2006). UNESKO isteri jónindegi QR Ulttyq komıssııasynyń tóraǵasy. Qazaqstan Respýblıkasynyń oqpen atý Federatsııasynyń qurmetti prezıdenti. Á.H. Marǵulan atyndaǵy Halyqaralyq qordyń Basqarma Tóraǵasy. «14 tomdyq Á.H. Marǵulannyń shyǵarmalary» redkollegııasynyń múshesi. «Saıasat-Polıtıka» aı saıyn jaryq kóretin aqparattyq-saraptamalyq bıýlleteni redaktsııalyq keńesiniń tóraǵasy. «Eýrazııalyq qaýymdastyq» toqsandyq ǵylymı jýrnalynyń redaktsııalyq keńesiniń múshesi. Táýelsizdiktiń on jyldyǵyn atap ótý boıynsha, sondaı-aq ıÝNESKO kóleminde merekelengen qazaq mádenıeti men ǵylymynyń kórnekti qaıratkerleri: 1995 jyly - Abaı Qunanbaevtyń týǵanyna 150 jyl, 1996 jyly - Jambyl Jabaevtyń týǵanyna 150 jyl, 1997 jyly - Muhtar Áýezovtiń týǵanyna 100 jyl, 1997 jyly Qanysh Sátbaevtyń týǵanyna 100 jyl, 2002 jyly - Ǵabıt Músirepovtiń týǵanyna 100 jyl jáne 2004 jyly - Álkeı Marǵulannyń týǵanyna 100 jyl tolýyna arnalǵan mereıtoılardy ótkizý jónindegi Memlekettik komıssııalarynyń tóraǵasy. Monǵolııaǵa, Batys Qazaqstanǵa jáne RF-nyń Astrahan oblysyna (Kaspıı: munaı jáne mádenıet jáne t.b. jerlerge Halyqaralyq mádenıettanýshylyq ekspedıtsııalardyń uıymdastyrýshysy. Solardyń biriniń nátıjesinde, 2000 jyly Monǵolııadan Qazaqstanǵa ejelgi Kúltegin tas haty kaıtaryldy. Fılosofııa ǵylymdarynyń kandıdaty. Kandıdattyq dıssertatsııa taqyryby - «Dúnıetaný aspektileriniń ekologııalyq problemasy» (1990). Saıasattaný ǵylymdarynyń doktory. Dıssertatsııa taqyryby - «Tranzıttik saıası júıelerindegi áleýmettik saıasat» (1997). «Qazaqstannyń áleýmettik-saıası jańarýy: úrdister men basymdyqtar» (1996), «Qazaqstan: memleket jáne qoǵam evolıýtsııasy» (1996), Qazaqstan Respýblıkasy Konstıtýtsııasynyń Túsindirme sózdigi ujymynyń jetekshisi (1996); «Saıası transformatsııa jáne qoǵamnyń ótpelilik problemasy» (1997), «Ortalyq Azııa zerger - sheberleriniń týyndylary» ıllıýstratsııalyq albomynyń avtory (1997), «Qazaqstan munaı-gazóndirisine 100 jyl» (1999), Pekınnen Astanaǵa deıin: astanalardyń aýysý tarıhy» (2001), «Saraıshyq» (2002 j.), «Uly dala Kentavry» (2005j.) kitaptarynyń avtory. Áleýmettik-ekonomıkalyq damý jáne saıasattaný problemalary boıynsha birneshe ǵylymı eńbekter men maqalalardyń avtory. «Áleýmettik masyldyq saıasaty jáne memlekettilik daǵdarysy», «Áleýmettik saıasattyń tabıǵaty men tıpologııasy» (1997), «1996 jylǵy áleýmettik saladaǵy reformalaýdyń nátıjeleri jáne Qazaqstan Respýblıkasy Bilim jáne ǵylym mınıstrliginiń 1997 jylǵa negizgi basymdyqtary men mindetteri» (1997), «Áleýmettik salanyń shekteýli resýrstar jaǵdaıyndaǵy damý strategııasy» (1997), «Qazaqstan saıasattaný entsıklopedııasy» (1998), «Memlekettiń birinshi tulǵalary: tarıh pen qazirgi zaman turǵysyndaǵy saıası portretter» jınaǵy avtorlyq ujymynyń múshesi, bas redaktory (1998), «Atyraý oblysyndaǵy damýdyń qarjylyq problemalary» (1999). «Parasat» ordeni (1998), Qazaqstan Respýblıkasynń birinshi Prezıdenti N.Á. Nazarbaevtyń ordeni (2004), Orys Pravoslav Shirkeýiniń «Máskeýlik Danııl qasıetti patshasynyń» ordeni, Reseı Federatsııasynyń «Dostyq» ordenimen jáne II dárejeli «Barys» ordenimen (2010) marapattalǵan.
53 jyl buryn (1961) Aıash Múrsálimqyzy Mákenova 1961 jyly 9 jeltoqsanda Shyǵys Qazaqstan oblysy Jarma aýdanynda, ustazdar otbasynda dúnıege kelgen.
1983 jyly Pavlodar qalasynyń pedagogıkalyq ınstıtýtynyń shetel tilder fakýltetin «shet tilderiniń muǵalimi» biliktiligin úzdik támamdady.
1989 jyly Máskeý qalasyndaǵy LKJO OK janyndaǵy Joǵary komsomol mektebinde saıası bilim alǵan.
2005 jyly Astana qalasyndaǵy Qazaqstan Respýblıkasy Prezıdentiniń janyndaǵy Memlekettik basqarý akademııasynda bilim aldy.
Pavlodar qalasynyń komsomol komıssııasynyń baǵyty boıynsha 1983 - 1985 jyldary Pavlodar qalasynyń pedagogıkalyq ýchılışesinde komsomol (aýdandyq komıtet quqyqtarymen) hatshysy bolyp qyzmet etti.
1985-1986 jyldar aralyǵynda Pavlodar qalasyndaǵy pedagogıkalyq ýchılışede shetel tilderiniń muǵalimi
1986-1989 jyldary Pavlodar qalasyndaǵy oqýshy jastar jáne pıonerler bóliminiń meńgerýshisi, Indýstrıaldyq aýdandyq partııa komıtetiniń ıdeologııalyq bóliminiń hatshysy, nusqaýshysy bolyp qyzmet etti.
1989-1997 jyldary Pavlodar qalasynyń pedagogıka ýchılışesi dırektorynyń tárbıe jumysy jónindegi orynbasary.
1998-2007 jyldar aralyǵynda Pavlodar qalasynyń ákimi apparatynda qujattamalyq qamtamasyz etý, uıymdastyrý- baqylaý jáne kadr bólimderiniń meńgerýshisi, Pavlodar oblysy ákiminiń bas ınspektory qyzmetterin atqardy.
2007-2011 j. aralyǵynda Qazaqstan Respýblıkasy Bilim jáne ǵylym mınıstrligi Balalardyń quqyqtaryn qorǵaý komıtetiniń aýmaqtyq departamenti Pavlodar oblysy Balalardyń quqyqtaryn qorǵaý departamenti dırektory orynbasarynyń laýazymyn atqardy.
2011 jylǵy qańtardan Balalardyń quqyqtaryn qorǵaý komıteti monıtorıng jáne aqparattyq - taldaý basqarmasynyń basshysy
2014 jylǵy shilde aıynan bastap Qazaqstan Respýblıkasy Bilim jáne ǵylym mınıstrligi Balalardyń quqyqtaryn qorǵaý komıteti tóraǵasynyń orynbasary.
Qazaqstan Respýblıkasy Bilim jáne ǵylym mınıstriniń Qurmet gramotasymen (2009 j.) «Bilim berý isiniń qurmetti qyzmetkeri» (2012 j.) tós belgisimen marapattaldy.
Turmysta, qyz balasy jáne nemeresi bar.
39 jyl buryn (1975) ánshi, kompozıtor, mýzyka árleýshi, "Dervıshı" tobynyń jetekshisi, "Dervıshı" mýzyka jazý stýdııasynyń dırektory BAHAROV Dilmurat Nurahmetuly dúnıege keldi.
Almaty oblysynyń Panfılov qalasynda týǵan. P.I. Chaıkovskıı atyndaǵy Almaty mýzykalyq kolledjiniń halyq aspaptary fakýltetin (1994) orkestr ártisi mamandyǵy boıynsha; Qurmanǵazy atyndaǵy Almaty memlekettik konservatorııasynyń kompozıtsııa fakýltetin (2000) kompozıtor mamandyǵy boıynsha; «Turan» ýnıversıtetiniń ekonomıka fakýltetin (2007) ekonomıst mamandyǵy boıynsha bitirgen. QR Halyq ártisi Roza Rymbaeva; QR Eńbek sińirgen qaıratkerleri Nurlan Abdýllın, Baqyt Shadaeva; «Dervıshı», «101» toptary; «Saz Otaý» dýeti; sondaı-aq Asylbek Eńsepov, Lana, Dilnaz Ahmadıeva, Maqpal Isabekova, Medeý Arynbaev, Shuǵyla jáne taby basqa da kóptegen oryndaýshylar oryndaıtyn 100-den astam estrada janryndaǵy ánderdiń (1996 jyldan); 20-ǵa jýyq ınstrýmentaldyq shyǵarmanyń (dombyraǵa, skrıpkaǵa, qobyzǵa arnalǵan), klassıkalyq janr shyǵarmalarynyń, sımfonııalyq orkestrge, ishekti kvartetke arnalǵan shyǵarmalardyń, sondaı-aq «Shyǵysqa», «Sharasyz ury bolǵandar, nemese Sandyqta ne jatyr» fılmderi mýzykasynyń jáne t.b. avtory. 1992-1996 jyldary - «Nava» folklorlyq ansabliniń orkestr ártisi, 1996 jyldan - Q. Qojamııarov atyndaǵy Respýblıkalyq memlekettik mýzykalyq komedııa uıǵyr teatry ansambliniń mýzykalyq jetekshisi. 1993-1994 jyldary - P.I. Chaıkovskıı atyndaǵy Almaty mýzykalyq kolledjiniń «Chang aspaby» mamandyǵy boıynsha pedagogy. 1999 jyldan beri - «Dervıshı» tobynyń solısi, kompozıtory, mýzyka árleýshisi, top jetekshisi, «Dervıshı» dybys jazý stýdııasynyń dırektory. Qazaqstan Kompozıtorlar odaǵynyń múshesi (2002 jyldan). «Media Wave» folklorlyq mýzyka halyqaralyq baıqaýynda I orynǵa (Vengrııa, 1999), «Jas Qanat» respýblıkalyq konkýrsynda II orynǵa (1999) ıe bolǵan. «Úzdik árleýi úshin» «Azııa daýysy» X halyqaralyq konkýrsynyń syılyǵymen marapattalǵan (1999).
34 jyl buryn (1980) shahmatshy, halyqaralyq sheber, shahmat qaıratkeri, jattyqtyrýshy BABATAEVA Indıra Jaǵyparqyzy dúnıege keldi.
Qaraǵandy oblysy Ulytaý aýdanynda týǵan. «Qaınar» ýnıversıtetin bitirgen. Shahmat oınaýdy 11 jasynda bastaǵan. Alǵashqy jattyqtyrýshysy - Kettebekov Bederbek Tórkeshuly . 1995 jyly 16 jasqa deıingi qyzdar arasynda, 1998 jyly 18 jasqa deıingi qyzdar arasynda, 2000 jyly 20 jasqa deıingi qyzdar arasynda Qazaqstan Respýblıkasynyń chempıony atanǵan. 1996 jyly Ispanııanyń Maıorka qalasynda ótken 16 jasqa deıingi qyzdar arasyndaǵy, 1998 jyly 18 jasqa deıingi qyzdar arasynda (96 el, 15 oryn) ótken Álem birinshiligine qatysqan. Azııa memleketteri arasynda Iranda ótken birinshilikte 4-orynǵa ıe bolǵan. 2001 jyly Almaty qalasyndaǵy Ispan mádenıeti jáne bilim bóliminde «Indıra Babataeva» atty shahmat mektebin ashqan. 2002 jyly Almaty qalasynda Kásipkerler arasynda Halyqaralyq týrnır uıymdastyrǵan. 2003 jyly Ispanııada ótken áıelder arasyndaǵy Halyqaralyq týrnırde ekinshi orynǵa ıe bolyp, osy jyly Horvat elinde ótken áıelder arasyndaǵy Halyqaralyq týrnırdiń jeńimpazy atanǵan. 2010 jyly Hanty-Mansısk qalasynda ótken Álem birinshiligine qatysqan.