9 shilde. QAZAQPARAT KÚNTІZBESІ: ATAÝLY KÚNDER, OQIǴALAR, ESІMDER
9 shilde, SÁRSENBІ Argentınanyń Memlekettik meıramy - Táýelsizdik kúni. Argentına - Ońtústik Amerıkanyń ońtústik-shyǵys bóligin tolyǵymen alyp jatqan memleket. Ońtústiginde jáne batysynda Chılımen, soltústiginde Bolıvııa, Paragvaımen, soltústik-shyǵys jáne shyǵysynda Brazılııa, Ýrýgvaımen shektesedi. Ákimshilik jaǵynan 22 provıntsııaǵa, 1 ulttyq terrıtorııaǵa jáne 1 federaldy astanalyq okrýgke bólinedi. Astanasy - Býenos-Aıres qalasy. Resmı tili - ıspan tili. Aqsha birligi - peso. Argentına konstıtýtsııasy boıynsha - Federatıvtik Respýblıka. Al basqarý formasy boıynsha - parlamentarızm elementteri bar Prezıdenttik Respýblıka. Memleket jáne úkimet basshysy - Prezıdent. Sonymen qatar eldiń qarýly kúshteriniń bas qolbasshysy bolyp sanalady. Joǵary zań shyǵarýshy organy - Senat jáne Depýtattar palatasynan turatyn Ulttyq kongress. Qazaqstan Respýblıkasy men Argentına arasyndaǵy dıplomatııalyq qarym-qatynas 1993 jylǵy maýsymnyń 25-de ornatyldy. ESTE QALAR OQIǴALAR 108 jyl buryn (1906) Reseıdiń Vyborg qalasynda birinshi Memlekettik dýmanyń taralýyn zańsyz dep tanyǵan depýtattar halyqqa úndeý joldady. Bul úndeý tarıhta Vyborg úndeýi degen atpen qalǵan. Dýmany taratý týraly patsha jarlyǵyna qarsy halyqty salyq tóleýden, áskerı mindetkerlikti óteýden bas tartyp, narazylyq bildirýge shaqyrǵan bul úndeýge qol qoıǵan 200-ge jýyq depýtattyń basym kópshiligin kadetter partııasynyń ókilderi qurady. Olardyń qatarynda Álıhan Bókeıhanov pen Sálimgereı Jantórın de boldy. 1907 jyly jeltoqsanda úndeýge qol qoıýshylar sotqa tartylyp, olardyń ishinde 167 adam 3 aı merzimge abaqtyǵa jabylyp, endigi jerde Dýmaǵa múshe bolý quqyǵynan aıyryldy. 23 jyl buryn (1991) Elbasy Nursultan Nazarbaevtyń Jarlyǵymen Memlekettik salyq qyzmeti quryldy. 13 jyl buryn (2001) Qazaqstan Respýblıkasynyń «Ǵylym týraly» Zańy jaryq kórdi. 7 jyl buryn (2007) Atyraý memlekettik ýnıversıteti janyndaǵy arheologııalyq-etnografııalyq ortalyqtyń kezekti ekspedıtsııasynyń músheleri sarmat dáýirinen jetken alty obany tapty. Sarmat dáýirine qatysty birneshe kóne qumyra, ejelgi halyqtyń basqa da tutynǵan ydys-aıaqtary Atyraý oblysynyń Qyzylqoǵa aýdanynan tabyldy. 5 jyl buryn (2009) Astanada TMD-da avtomobıldiń tozǵan shınalaryn óńdeıtin alǵashqy zaýyt iske qosyldy. Zaýyttyń qýaty - jylyna 21 myń tonna rezeńke úgindilerin óńdeý. Zaýyttan shyqqan rezeńke úgindileri sport, balalar alańdary, stadıon betterin jabýǵa, jol ústi belgilerin, jaıaý júrginshiler joldarynyń jabyndysyn, temirjoldardy, jol jıektemeleri jáne qudyqtardyń qaqpaqtaryn jasap shyǵarýǵa paıdalanylady. Germanııa tehnologııalary qoldanylǵan jobany Qazaqstan Damý banki qarjylandyrdy. 5 jyl buryn (2009) «Qazposhta» AQ Qazaqstan Respýblıkasynyń aýmaǵynda «Ejelgi Qazaqstannyń qarýy jáne qarý-jaraǵy» toptamasynyń kórkemdik markasyn aınalymǵa engizdi. Markada XVIII ǵasyrdaǵy batyrdyń qalqany bir top jaýyngerdiń beınesinde beınelengen. Marka tórt boıaýda ofset, burǵylap tesý ádisi boıynsha oryndalǵan, ólshemi - 50h38 mm, taralymy - 30 myń dana. Sýretshisi - Danııar Muhamedjanov. Markalar Beıjińniń (QHR) poshtalyq tańbalar fabrıkasynda basyp shyǵarylǵan. ESІMDER 86 jyl buryn (1928) tehnıka ǵylymynyń doktory, professor, Qazaqstan Respýblıkasy Ulttyq ǵylym akademııasynyń akademıgi Qazaqstannyń eńbek sińirgen ǵylym qaıratkeri, Qazaqstan Memlekettik syılyǵynyń laýreaty ÝSTIMENKO Borıslav Petrovıch dúnıege keldi. Óskemen qalasynda týǵan. Qazaq memlekettik ýnıversıtetin bitirgen. 1951-1975 jyldary - Qazaq energetıkalyq ǵylymı-zertteý ınstıtýtynyń aspıranty, kishi, aǵa ǵylymı qyzmetkeri, zerthana meńgerýshisi. 1975 jyldan osy ınstıtýt dırektorynyń ǵylymı jumystar jónindegi orynbasary, 1988-1992 jyldary dırektory bolyp qyzmet atqarǵan. 1992 jyldan zerthana meńgerýshisi bolyp jumys istegen. Ǵalymnyń negizgi ǵylymı eńbekteri jylý energetıkasy, jylý fızıkasy, qoldanbaly gaz dınamıkasy máselelerine jáne bý generatorynyń ottyǵy men janarǵysyn modeldeýge arnalǵan. Jylý energetıkasy jáne óndiristiń basqa da salalarynda keńinen qoldanylyp júrgen gıdromehanıka jáne suıyqtyq pen gazdyń týrbýlenttik aǵysynda aınalatyn jylý almasýǵa, baıaý jáne aǵystyń basqa da kúrdeli túrleriniń aerodınamıkasyna teorııalyq negiz jasap, tereń zertteýler júrgizdi. Qazirgi kezde onyń basshylyǵymen qýatty energetıkalyq bloktyń qazan agregattary gabarıtin eleýli azaıtatyn jáne olardyń tıimdiligin arttyratyn jańa, joǵary tıimdilikti ottyqty jáne janarǵyly qurylǵylar zerttelip jasaldy. 350-den astam ǵylymı eńbektiń, onyń ishinde 9 monografııanyń avtory. «Qurmet belgisi» ordenimen, medaldarmen marapattalǵan. 72 jyl buryn (1942) M.H.Dýlatı atyndaǵy Taraz memlekettik ýnıversıtetiniń birinshi prorektory, pedagogıka ǵylymdarynyń doktory, professor BAISERKE Leshan Ámirbekuly dúnıege keldi. Jambyl oblysynyń Jambyl aýdanynda týǵan. QazPI-di (1966, qazirgi QazUPÝ) jáne Máskeý memlekettik ýnıversıtetiniń aspırantýrasyn (1976) bitirgen. Jambyl gıdromelıoratsııalyq-qurylys ınstıtýtynda oqytýshy, aǵa oqytýshy (1966-1973), kafedra meńgerýshisi, dekan (1976-1994) qyzmetterin atqardy. 1996 jyldan Taraz memlekettik ýnıversıtetiniń prorektory. 70-ke jýyq ǵylymı eńbektiń, onyń ishinde 5 monografııanyń avtory. 13-saılanǵan QR Joǵarǵy Keńesiniń depýtaty boldy. 68 jyl buryn (1946-2008) jýrnalıst, saıasattanýshy ERMEKBAEV Qýanysh Ermekbaıuly dúnıege keldi. Ońtústik Qazaqstan oblysynyń Jetisaı aýdanynda týǵan. Qazaq memlekettik ýnıversıtetin, Almaty joǵary partııa mektebin bitirgen. 1971-1973 jyldary - Qazaq radıosynyń redaktory, aǵa redaktory. 1973-1975 jyldary - Qazaqstan LKJO Ortalyq Komıtetiniń nusqaýshysy. 1975-1976 jyldary - Sovet aýdandyq partııa komıtetiniń nusqaýshysy. 1976-1979 jyldary - Qazaq KSR-i Memlekettik teleradıo bóliminiń meńgerýshisi. 1979-1980 jyldary - Qazaq kásipodaq keńesiniń nusqaýshysy. 1980-1981 jyldary - Alataý aýdandyq komıtetiniń nusqaýshysy. 1981-1984 jyldary - Qazaq KSR-i Joǵarǵy Keńesi Tóralqasynyń aǵa nusqaýshysy. 1984-1991 jyldary - Qazaqstan Kompartııasy Ortalyq Komıtetiniń nusqaýshysy, sektor meńgerýshisi, jalpy bólim meńgerýshisiniń orynbasary, birinshi orynbasary. 1991-1993 jyldary - Qazaqstan Respýblıkasy Mınıstrler Kabıneti jáne Prezıdent Apparatynyń jalpy bólimi meńgerýshisiniń orynbasary, birinshi orynbasary. 1993-1994 jyldary - Qazaqstan Respýblıkasy Prezıdenti hatshylyǵy meńgerýshisiniń orynbasary. 1994-1995 jyldary - Qazaqstan Respýblıkasy Mınıstrler Kabınetiniń Іs basqarmasy jalpy bólim meńgerýshisi. 1995-1997 jyldary - Qazaqstan Respýblıkasy Úkimeti Apparaty basshysynyń orynbasary. 1997-2008 jyldary - Qazaqstan Respýblıkasy Premer-mınıstri Keńsesi Baqylaý jáne qujattamalyq qamtamasyz etý bóliminiń meńgerýshisi. «Qurmet» ordenimen, medalmen jáne Qazaqstan Respýblıkasynyń Qurmet gramotasymen marapattalǵan. 51 jyl buryn (1963) M.ıÝ.Lermontov atyndaǵy memlekettik akademııalyq orys drama teatrynyń ártisi, QR Memlekettik syılyǵynyń laýreaty LEBSAK Irına Maratovna dúnıege keldi. Pavlodar qalasynda týǵan. Pavlodar pedagogıkalyq ınstıtýtyn orys tili men ádebıeti mamandyǵy boıynsha, Almaty memlekettik teatr-kórkemóner ınstıtýtyn drama teatry men kıno akteri mamandyǵy boıynsha bitirgen. 1988 jyldan beri M.ıÝ.Lermontov atyndaǵy memlekettik akademııalyq orys drama teatrynda aktrısa. «Vanıa aǵaı» (Elena Andreóvna), «Ivanov» (Anna Petrovna), «Mýjskoı rod, edınstvennoe chıslo» (Jasant), «Tuńǵıyqta» (Vasılısa Karpovna), «Shaıtannyń tuzaǵy» (Elena), «Talanttar men tabynýshylar» (Aleksandra Nıkolaevna), «Ezop» (Kleıa) jáne basqa spektaklderde rólder oryndaıdy. «Qazaqfılm» kınostýdııasynyń «Toǵysqan taǵdyrlar» (Laýra), «Shegirtke» (Evgenııa Gordeıqyzy) teleserıaldaryna túsken. QR Memlekettik syılyǵynyń laýreaty. QR Qurmet gramotasymen marapattalǵan. Qazaqstannyń eńbek sińirgen qaıratkeri. 50 jyl buryn (1964) akter JUMANOV Evgenıı Nurıuly dúnıege keldi. Pavlodar qalasynda týǵan. Shyǵarmashylyq qyzmetin Pavlodar oblystyq drama teatrynan bastaǵan. Oral oblystyq orys drama teatrynda, Memlekettik orys akademııalyq drama teatrynda óner kórsetken. 1996 jyldan Respýblıkalyq orys balalar men jasóspirimder teatrynyń akteri. E.Jumanov teatr sahnasynda Romeo (Ý.Shekspır «Romeo - Djýletta»), Kalıgýla (A.Kamıý «Kalıgýla»), Salerı (A.Pýshkın «Motsart pen Salerı»), Hose (P.Perıme «Karmen»), t.b. rólderinde oınaǵan. «Toǵysqan taǵdyrlar» teleserıalynda Shámil Baıjanovtyń beınesin somdaǵan. Ol sonymen qatar teledıdar baǵdarlamalarynyń júrgizýshisi retinde de tanymal.