9 mamyr. Jylnama

Kazinform oqyrman nazaryna 9 mamyrǵa arnalǵan ataýly kúnder men este qalar oqıǵalar kúntizbesin usynady.

ATAÝLY KÚNDER

Jeńis kúni

Jeńis kúni Qazaqstanda 9 mamyr memlekettik mereke ári demalys kúni bolyp sanalady. Batys Eýropada Jeńis kúni 8 mamyrda atap ótiledi. Sebebi Ekinshi dúnıejúzilik soǵys boıynsha Kapıtýlıatsııa týraly aktige Ortalyq Eýropa ýaqyty boıynsha 22:43-te qol qoıylǵan, al bul kezde Máskeý ýaqyty boıynsha 9 mamyr saǵat 0:43 bolatyn.

Aıta ketsek, Ekinshi dúnıejúzilik soǵysqa 1,5 mln qazaqstandyq qatysty. Bul respýblıka halqynyń 18 ben 50 jas aralyǵyndaǵy eresekteriniń 70 paıyzy. Maıdannyń alǵy shebinde Qazaqstanda qurylǵan 23 birlestik, 50 shaqty polk pen batalondar shaıqasty. Qazaqstandyqtar Máskeý men Lenıngradty janyn qııa qorǵap, Ýkraına men Belarýsti, Baltyq mańy men Moldovany azat etýge, Berlın shabýylyna belsene qatysty. Ondaǵan myń qazaqstandyq eren erligi úshin marapattalsa, bes júzden astam adam Keńes Odaǵynyń Batyry atandy, tórt adam bul ataqqa eki márte ıe boldy, 142 adam Dańq ordeniniń tolyq kavaleri atandy. Soǵystan 600 myńnan astam qazaqstandyq oralmady.

Eýropa kúni

Resmı túrde Eýropalyq Odaq (EO) elderinde atap ótiledi. Bul kún ıntegratsııa úderisine Eýropa elderiniń azamattaryn barynsha tyǵyz tartý maqsatynda quryldy, sondaı-aq EO-ǵa múshe memleketterdiń azamattaryna jáne basqa álemdegi adamdarǵa Eýroodaq sııaqty uıymdardyń artyqshylyqtary týraly málimet berýge baǵyttalǵan.

ESTE QALAR OQIǴALAR

1840 jyly Aıakóz óńirine meteorıt qulady. Túsken jerine baılanysty «Qaraqol» atalǵan ol meteorıttiń synyǵy aldymen Semeıge, artynsha Peterbýrgke jetkizildi.

1992 jyly Petropavl qalasyndaǵy Kommýnıstik kóshesine Maǵjan Jumabaevtyń esimi berildi.

1999 jyly Astanada Qazaqstan Respýblıkasy Qorǵanys mınıstrliginiń jańa kesheni saltanatty túrde ashyldy.

2001 jyly Astana qalasynda «Otan Ana» Otan qorǵaýshylar monýmenti ashyldy.

2010 jyly Venada Ekinshi dúnıejúzilik soǵys jyldarynda Avstrııa aýmaǵynda urysqa qatysqan jáne qaza tapqan qazaqstandyq jaýyngerlerge arnalyp Batys Eýropadaǵy alǵashqy memorıal ornatyldy. Ulttyq memorıaldyq taqtanyń ashylý rásimi Lınts qalasynyń mańynda Dýnaı alqabynda ornalasqan burynǵy «Maýthaýzen» kontsentratsııalyq lageriniń aýmaǵynda qazaq jáne nemis tilderinde ótti.

2012 jyly Gonkongta Qazaqstan Respýblıkasy men Qytaı Halyq Respýblıkasy Gonkong Arnaıy Ákimshilik aýdany (AÁA) arasynda ózara vızalyq talaptardan bosatý týraly kelisimge qol qoıyldy.

2012 jyly qazaqstandyq alpınıster teńiz deńgeıinen 3,6 myń metr bıiktiktegi Іle Alataýy taýlarynda ornalasqan Birlik shyńyna kóterilip, sol jerde memorıaldyq taqta ornatty. «Eshkim de, eshteńe de umytylmaıdy» degen sózdermen aıaqtalatyn estelik taqtaısha leıtenant Raqymjan Qoshqarbaev pen qatardaǵy jaýynger Grıgorıı Býlatovtyń erligine arnalǵan.

2017 jyly Varshavada Ekinshi dúnıejúzilik soǵys kezinde Polsha astanasy úshin shaıqasta qaza bolǵan qazaq sarbazy Nurken Shalabaevty eske aldy. Jeńis kúni Varshavany bosatý úshin ómirin qıǵan jáne Varshava áýejaıynyń mańyndaǵy áskerı zıratta jerlengen qarapaıym qazaq jaýyngeri Nurken Shalabaevtyń qabirine Polsha-Qazaqstan saýda-ónerkásip palatasy, Qazaqstandaǵy polıaktar odaǵy jáne «Polsha-Shyǵys» dostastyq qoǵamy atynan gúl shoqtary qoıyldy.

2017 jyly Almatyda jaýynger jazýshy Baýyrjan Momyshulynyń erligi jaıly «Baýyrjan Momyshuly. Bir kitaptyń tarıhy» atty derekti povest basylyp shyqty. Bul eńbek 1993 jyly az tırajben shyqqan Júnis Ibraevtyń «Maıdan jyry men syry» kitabynyń orys tiline aýdarylǵan nusqasy.

2018 jyly Qazaqstanda «Umytylǵan batyrlar» aktsııasy bastaldy, onyń aıasynda túrli sebeptermen tıisti marapattaryn ala almaǵan qazaqstandyq batyrlardyń týystaryn tabý josparlanǵan. Soǵys jyldarynda erlik jasap, alaıda túrli sebeptermen tıisti nagradasyn ala almaǵan qazaqstandyq batyrlarǵa qurmet kórsetý ıdeıasyn belgili qoǵam qaıratkeri Berik Ábdiǵalıuly kótergen bolatyn.

2020 jyly Atyraý qalasynda Jeńis saıabaǵynda Uly Otan soǵysy batyrlary – qala turǵyndarynyń 14 músini ornatyldy. Olardyń arasynda Keńes Odaǵynyń Batyrlary, Halyq qaharmandary jáne Dańq ordeniniń tolyq kavalerleri bar. Batyrlardyń arnaıy jasalǵan bıýsteri granıt tuǵyrlarǵa ornatylǵan. «Eske alý alleıasyn» Atyraý oblysynyń ákimi Mahambet Dosmuhambetov pen qala ákimi Qaırat Orazbaev ashty.

2021 jyly Almaty qonaqúıiniń qasbetinde Almaty qonaqúıiniń burynǵy birinshi dırektory Raqymjan Qoshqarbaevty eske alýǵa arnalǵan memorıaldyq taqta ashyldy. Ol bul qyzmetti 20 jyl boıy, ıaǵnı 1988 jyly qaıtys bolǵanǵa deıin atqardy. Raqymjan Qoshqarbaev – ofıtser, Uly Otan soǵysyna qatysýshy, 1945 jyly 30 sáýirde óziniń qatarlas jaýyngeri Grıgorıı Býlatovpen birge Reıhstagqa Jeńis týyn birinshi bolyp tikken.

2023 jyly Almaty qalasynyń Tótenshe jaǵdaılar departamentiniń orkestri Uly Otan soǵysynyń ardageri Grıgorıı Mıhaılovty Jeńis kúnimen quttyqtady. 1944 jyly Grıgorıı Mıhaılov jasyna eki jas qosyp, Keńes armııasy qataryna shaqyrylyp, Japonııany Kvantýn armııasyn talqandaýǵa qatysty.