9 qarasha. QAZAQPARAT KÚNTІZBESІ: ATAÝLY KÚNDER, OQIǴALAR, ESІMDER
Búgin - Kambodja Koroldiginiń Ulttyq meıramy - Táýelsizdik kúni (1953). Frantsııa Kambodjanyń joǵarǵy bıligin Norodom Sıanýktyń úkimetine berdi. Kambodja - Ońtústik-Shyǵys Azııada ornalasqan memleket. Soltústik-shyǵysynda Laospen, shyǵysynda jáne ońtústik-shyǵysynda Vetnammen, batysynda jáne soltústik-batysynda Taılandpen, ońtústik-batysynda Taıland shyǵanaǵymen shektesedi. Astanasy - Pnompen. Memlekettik tili - khmer. Aqsha birligi - jańa rıel. Qazaqstan Respýblıkasy men Kambodja Koroldiginiń arasyndaǵy dıplomatııalyq qarym-qatynas 1994 jylǵy aqpannyń 25-inde ornady.
Búgin - Halyqaralyq fashızmge, násilshildikke jáne antısemıtızmge qarsylyq kúni. 1938 jylǵy qarashanyń 9-ynan 10-yna qaraǵan túni Germanııada «Hrýstal túni» bolǵan. Búgin - Ýkraın jazýy men tili kúni. Ýkraına prezıdentiniń 1997 jylǵy jarlyǵymen bekitilgen jáne jyl saıyn bul kún slavıan jazýynyń qudiretti tulǵalary Kırıll men Mefodııdiń izbasary - ýkraındyq shejireshi Nestordyń qurmetine atalyp ótiledi. Búgin - Sybaılas jemqorlyqqa qarsy halyqaralyq kún. 2004 jyldan bastap jyl saıyn atalyp keledi. Ony BUU Bas Assambleıasy jarııalaǵan (2003 jylǵy qarashanyń 21-degi №A/RES/58/4 qarar). ESTE QALAR OQIǴALAR 9 jyl buryn (2005) Baıqońyr ǵarysh aılaǵynan «Venera-Ekspress» eýropalyq ǵarysh apparaty bar «Soıýz-FG» zymyran tasymaldaǵyshy ushyryldy. 8 jyl buryn (2006) Qazaqstannyń eńbekshi áıelderiniń birinshi kongresi óz jumysyn bastady. 10 jyl buryn (2004) 9-11 qarashada Astanada «Qazaqstannyń úzdik taýarlary» respýblıkalyq konkýrsy ótti. Oǵan 100-den astam otandyq kásiporyndar qatysty. Konkýrstyń basty maqsaty - ımportpen naqty kúreske qatysý, naryqty meńgerý. 10 jyl buryn (2004) Óskemenniń Óner murajaıynda «Samorodok» erikti sýretshiler klýbynyń betashar rásimi bolyp ótti. Vernısajda oblystyń alys aýdandarynan jetkizilgen, jańa tolqyn ókilderi sanalatyn 10 sýretshiniń jáne tanymal jergilikti 21 sýretshiniń týyndylary qoıyldy. 8 jyl buryn (2006) Qazaqstan Respýblıkasynyń Prezıdenti Nursultan Nazarbaev «Qazaqstan Respýblıkasy men Qyrǵyz Respýblıkasy arasyndaǵy odaqtastyq qatynastar týraly Kelisimdi bekitý týraly» Zańǵa qol qoıdy. 23 jyl buryn (1991) Qazaq KSR Mınıstrler Kabınetiniń qaýlysymen Qazaqstannyń A.S.Pýshkın atyndaǵy memlekettik kitaphanasy Qazaqstan Respýblıkasynyń Ulttyq kitaphanasy bolyp ózgertildi. 18 jyl buryn (1996) Elbasy Jarlyǵymen Jeltoqsan kóterilisine qatysyp, qurban bolǵan bozdaq Qaırat Rysqulbekovke «Halyq Qaharmany» ataǵy berildi. 17 jyl buryn (1997) Tegeranda ıslam áleminiń ekologııalyq apattardan zardap shekken aımaqtaryna: Aral teńiziniń basseıni men Semeı ıadrolyq polıgon aımaǵyna kómek kórsetý týraly Qarar qabyldandy. 6 jyl buryn (2008) Qaraǵandyda uly ǵalym jáne oıshyl Abaıǵa arnalǵan eskertkish ashyldy. Eskertkishtiń ashylý saltanatyna Qazaqstan Respýblıkasynyń Prezıdenti N.Nazarbaev qatysty. Eskertkish avtory - músinshi Asqar Nartov. Bıkitigi 5 metr músin Qaraǵandy oblysynyń kórkemdik-óndiristik kombınatynda quıylǵan. 5 jyl buryn (2009) Almatyda belgili kınooperator, halyq ártisi, kınematografıster odaǵynyń múshesi Eskendir Tynyshbaevtyń 100 jyldyǵyna arnalǵan poshtalyq markasy shyǵaryldy. Eskendir Tynyshbaev (1909-1995) - qazaqtan shyqqan tuńǵysh kásibı kınooperator. Onyń operatorlyǵymen «Dala qyzy», «Onyń zamany keledi», «Bizdi tany», «Biz Jetisýdanbyz» syndy ondaǵan kórkem, júzdegen derekti, ǵylymı-tanymdyq fılmder túsirilip, Qazaqstan kınosynyń «altyn qoryna» engizilgen. Poshta markasynda E.Tynyshbaevtyń kınokameramen túsken sýreti beınelengen. Sýretshisi - Danııar Muhamedjanov. 5 jyl buryn (2009) Almatyda «Moı bıznes. Kazahstan» jýrnalynyń alǵashqy sany jaryqqa shyqty. Quryltaıshysy «DAMÝ» kásipkerlikti damytý qorynyń qoldaýymen «Delta press publishing house» JShS-i bolyp tabylady. Basylymnyń maqsaty - shaǵyn jáne orta bıznes ókilderine aqparattyq qoldaý kórsetý. ESІMDER 66 jyl buryn (1948) Qazaqstan Respýblıkasy Parlamenti Májilisiniń depýtaty, Zańnama jáne sot quqyqtyq reforma komıtetiniń múshesi JUMABEKOV Ońalsyn Islamuly dúnıege keldi. Taldyqorǵan oblysynyń Aqsý aýdany «Qyzyloraq» kolhozynda týǵan. Kırov atyndaǵy Qazaq memlekettik ýnıversıtetin bitirgen. Eńbek jolyn 1966 jyly Taldyqorǵan oblysy Aqsý aýdanynyń «Jańaqoǵam» sovhozynda jumysshy bolyp bastaǵan. 1974-1980 jj. - Almaty qalasy Áýezov aýdany prokýratýrasynyń tergeýshisi. 1980-1985 jj. - Qazaq KSR Prokýratýrasy Tergeý komıtetiniń prokýrory, Qazaq KSR Prokýrorynyń erekshe tapsyrmalar jónindegi kómekshisi, Almaty qalasy Frýnze aýdanynyń prokýrory. 1985-1990 jj. - Almaty oblysy prokýrorynyń orynbasary. 1990-1994 jj. - Mańǵystaý oblysy prokýrorynyń orynbasary. 1994-1996 jj. - Almaty oblysynyń prokýrory. 1996-2003 jj. - Qazaqstan Respýblıkasy Bas Prokýrorynyń orynbasary, birinshi orynbasary. 2003-2005 jj. - Qazaqstan Respýblıkasynyń Ádilet mınıstri. 2005-2007 jj. - Qazaqstan Respýblıkasy Ortalyq saılaý komıssııasynyń Tóraǵasy. 2007-2008 jj. - Qazaqstan Respýblıkasy Prezıdenti Ákimshiligi Basshysynyń orynbasary. 2008-2012 jj. - Qazaqstan Respýblıkasy Joǵarǵy Sot Keńesiniń Tóraǵasy. 2012 jylǵy qańtardan bastap - Qazaqstan Respýblıkasy Parlamenti Májilisiniń depýtaty. «Nur Otan» HDP partııalyq tizimi boıynsha saılanǵan. 2-dárejeli «Dańq» (2001), «Parasat» (2009) ordenderimen marapattalǵan. 75 jyl buryn (1939-1994) qyrǵyz kınoakteri, sýretshi, Qyrǵyz KSR-iniń jáne KSRO-nyń halyq ártisi, Qyrǵyz KSR-iniń halyq sýretshisi ChOKMOROV Súımenqul dúnıege keldi. Qyrǵyz Respýblıkasynda týǵan. Bishkek kórkemsýret ýchılışesin, Lenıngradtyń (qazirgi Sankt-Peterbor) keskindeme, músin jáne arhıtektýra ınstıtýtyn bitirgen. Bishkek kórkemsýret ýchılışesi dırektorynyń orynbasary, oqytýshysy bolǵan. 1987-1991 jyldary - Qyrǵyzstan Sýretshiler odaǵynyń tóraǵasy. «Taý joly», «Uzatý», «Avtoportret», «Ana», «Manasshy» jáne Saıaqbaı Karalaevtyń, akterler A.Jańqorazovanyń, S.Jumadilovtiń portretteriniń avtory. 1968 jyldan kınoǵa túsken. M.Áýezovtiń «Qarash-Qarash» pen «Kókserek» shyǵarmasy boıynsha qoıylǵan fılmderde Baqtyǵul men Aqanǵuldyń rólin oryndap, akterlik úzdik sheberligimen erekshe kózge tústi. Ózbek KSR-i jáne Qyrǵyz KSR-i Memlekettik syılyqtarynyń, Búkilodaqtyq Lenın komsomoly syılyǵynyń, Qyrǵyzstannyń Halyqaralyq Sh.Aıtmatov klýby men «Altyn kópir» syılyqtarynyń laýreaty. Qyrǵyz KSR-i Joǵarǵy Keńesiniń depýtaty bolǵan. «Qurmet belgisi» ordenimen jáne birneshe medaldarmen marapattalǵan. 54 jyl buryn (1960) Astana qalasy Esil aýdanynyń ákimi MUSTAFINA Sábıla Saparqyzy dúnıege keldi. Aqmola oblysynda týǵan. Tselınograd aýyl sharýashylyǵy ınstıtýtyn BLKJO OK janyndaǵy Joǵary komsomol mektebin bitirgen. 1982-1983 jyldary - Tselınograd zaýytynyń aǵa ekonomısi. 1983-1985 jyldary - Tselınograd aýyl sharýashylyǵy ınstıtýtynda oqytýshy, komsomol komıtetiniń hatshysy. 1985-1991 jyldary - Sovet aýdandyq komsomol komıtetiniń birinshi hatshysy, Qazaqstan LKJO Tselınograd oblystyq komıtetiniń ekinshi hatshysy. 1991-1995 jyldary - Qazaqstan LKJO OK hatshysy, Qazaqstan Jastar odaǵy OK hatshysy. 1995-1996 jyldary - «Aısar» JShS bas dırektorynyń orynbasary. 1996-1999 jyldary - Respýblıkalyq bıýdjettiń oryndalýyn baqylaý jónindegi Esep komıtetiniń konsýltanty. 1999-2002 jyldary - QR Prezıdenti janyndaǵy Otbasy isi boıynsha Ulttyq komıssııa hatshylyǵynyń meńgerýshisi.2002-2003 jyldary - QR Prezıdenti Keńsesiniń memlekettik ınspektory. 2004 jylǵy sáýir-qarasha aılarynda - UR Memlekettik hatshysynyń bas ınspektory. 2004-2006 jyldary - Astana qalasy ákiminiń orynbasary. QR Prezıdenti Ákimshiligi ishki saıasat bóliminiń áleýmettik sala sektorynyń meńgerýshisi. 2008-2011 jyldary - Astana qalasy Saryarqa aýdanynyń ákimi. 2011 jylǵy qarashadan bas qazirgi qyzmetinde. «Qazaqstan Respýblıkasynyń táýelsizdigine 10 jyl», «Qazaqstan Konstıtýtsııasyna 10 jyl», «Astananyń 10 jyldyǵy»medaldarymen marapattalǵan. 50 jyl buryn (1964) ekonomıka ǵylymdarynyń kandıdaty SMANQULOV Asqar Sultanuly dúnıege keldi. Almaty qalasynda týǵan. V.I.Lenın atyndaǵy Qazaq polıtehnıkalyq ınstıtýtyn (Q.Sátbaev atyndaǵy Qazaq ulttyq tehnıkalyq ýnıversıtet) bitirgen. «Remdortehnıka» óndiristik birlestiginiń tseh sheberi, «ıÝnıtek-Kazekspotsentr» BK Almaty fılıaly dırektorynyń orynbasary qyzmetterin atqarǵan. 1997-2002 jyldary - «KazTransOıl» JAQ-nyń vıtse-prezıdenti. 2002-2004 jyldary - «KazTransOıl» JAQ-nyń bas dırektory, 2004 jylǵy qańtardyń 5-nen - «QazMunaıGaz» UK» JAQ prezıdenti apparatynyń jetekshisi. 2004-2009 jyldary - Almaty qalasy ákiminiń orynbasary. 2009 jyldan - «Jetisý» Áleýmettik-kásipkerlik korporatsııasy» UK» AQ basqarma tóraǵasy. «Qazaqstan Táýelsizdigine - 10-jyl», «Shapaǵat» medaldarymen marapattalǵan. 40 jyl buryn (1974) saıasattanýshy, saıası ǵylymdar kandıdaty, Ortalyq Azııalyq demokratııany damytý qorynyń bas dırektory Tolǵanaı Bódenqyzy ÚMBETÁLIEVA dúnıege keldi. Jambyl oblysynda týǵan. Abaı atyndaǵy Almaty memlekettik ýnıversıtetin jáne onyń aspırantýrasyn bitirgen. 2002-2003 jyldary Germanııadaǵy Gýmboldt ýnıversıtetinde tájirıbeden ótken. 1996-2000 jyldary - Qazaqstan Respýblıkasy Mádenıet, aqparat jáne qoǵamdyq kelisim mınıstrliginiń muraǵat jáne qujattamany basqarý jónindegi komıtet janyndaǵy qujat júrgizý jáne muraǵat isi jónindegi ǵylymı-tehnıkalyq ortalyqtyń ádiskeri, jetekshi mamany. 2000-2001 jyldary - Ortaazııalyq saıası zertteýler agenttiginde saıası taldaý qyzmetiniń ǵylymı qyzmetkeri. 2001-2004 jyldary - Qazaqstan Respýblıkasy Prezıdenti janyndaǵy Qazaqstan strategııalyq zertteýler ınstıtýtynyń ǵylymı hatshysy. 2004-2005 jyldary - «Repýtatsııa» kommýnıkatıvtik tehnologııalar ortalyǵynyń taldaýshysy. 2006-2007 jyldary - Germanııadaǵy Europa Universitaet Viadrina ýnıversıtetiniń oqytýshysy. 2007-2008 jyldary - «Alternatıva» zertteýler ortalyǵynyń Syrtqy baılanystar jónindegi dırektorynyń orynbasary. Qazirgi qyzmetin 2008 jyldan beri atqaryp keledi. «Saıası tehnologııalar» kitabynyń, 30-dan astam ǵylymı jarııalanymdardyń avtory. 34 jyl buryn (1980) shahmatshy, halyqaralyq sheber, shahmat qaıratkeri, jattyqtyrýshy BABATAEVA Indıra Jaǵyparqyzy dúnıege keldi. Qaraǵandy oblysy Ulytaý aýdanynda týǵan. «Qaınar» ýnıversıtetin bitirgen. Shahmat oınaýdy 11 jasynda bastaǵan. Alǵashqy jattyqtyrýshysy - Kettebekov Bederbek Tórkeshuly . 1995 jyly 16 jasqa deıingi qyzdar arasynda, 1998 jyly 18 jasqa deıingi qyzdar arasynda, 2000 jyly 20 jasqa deıingi qyzdar arasynda Qazaqstan Respýblıkasynyń chempıony atanǵan. 1996 jyly Ispanııanyń Maıorka qalasynda ótken 16 jasqa deıingi qyzdar arasyndaǵy, 1998 jyly 18 jasqa deıingi qyzdar arasynda (96 el, 15 oryn) ótken Álem birinshiligine qatysqan. Azııa memleketteri arasynda Iranda ótken birinshilikte 4-orynǵa ıe bolǵan. 2001 jyly Almaty qalasyndaǵy Ispan mádenıeti jáne bilim bóliminde «Indıra Babataeva» atty shahmat mektebin ashqan. 2002 jyly Almaty qalasynda Kásipkerler arasynda Halyqaralyq týrnır uıymdastyrǵan. 2003 jyly Ispanııada ótken áıelder arasyndaǵy Halyqaralyq týrnırde ekinshi orynǵa ıe bolyp, osy jyly Horvat elinde ótken áıelder arasyndaǵy Halyqaralyq týrnırdiń jeńimpazy atanǵan. 2010 jyly Hanty-Mansısk qalasynda ótken Álem birinshiligine qatysqan. 58 jyl buryn (1956) Memlekettik kúzet qyzmetiniń basshysy KÚREŃBEKOV Amantaı Jankeuly dúnıege keldi. Almaty oblysynda týǵan. V.I. Lenın atyndaǵy Qazaq polıtehnıkalyq ınstıtýtyn, KSRO Memlekettik qaýipsizdik komıtetiniń joǵarǵy kýrsyn támámdaǵan. 1979-1981 jyldar aralyǵynda Keńes Áskeri qatarynda qyzmet atqardy. 1982-1983 jyldar aralyǵynda Qazaq KSR-diń memlekettik qurylysynda qyzmet etti. 1983-1992 jyldar aralyǵynda Qazaq KSR, Qazaqstan Respýblıkasy ulttyq qaýipsizdik organdarynyń ártúrli jedel qyzmetterinde qyzmet etti. 1992-2001 jyldar aralyǵynda Qazaqstan Respýblıkasy Prezıdentiniń Kúzet qyzmetinde basshy laýazymdarda qyzmet atqarǵan. 2001-2009 jyldar aralyǵynda Qazaqstan Respýblıkasy Prezıdentiniń Kúzet qyzmeti bastyǵynyń orynbasary laýazymynda. 2009 jyldyń qazanynan bastap, 2014 shildesine deıin Qazaqstan Respýblıkasy Іshki ister mınıstriniń orynbasary boldy. Kóp uzamaı Memleket basshysy Nursultan Nazarbaevtyń Úkimimen Memlekettik kúzet qyzmetiniń basshysy qyzmetine taǵaıyndaldy. 2005 jyly general-maıor ataǵy berildi. 2 dárejeli «Aıbyn» ordenimen nagradtalǵan.
213 jyl buryn (1801-1874) qunarlandyrylǵan sútti oılap tapqan amerıkalyq ónertapqysh Geıl BORDEN dúnıege keldi. 196 jyl buryn (1818-1883) orys jazýshysy TÝRGENEV Ivan Sergeevıch dúnıege keldi. 137 jyl buryn (1877-1959) ıtalıan zańgeri, jýrnalıst, saıasatker, 1946-1948 jyldardaǵy Italıan respýblıkasynyń birinshi prezıdenti Enrıko de NIKOLA dúnıege keldi. 110 jyl buryn (1904-1966) RF Penza qalasynda alǵashqy saǵat óndirisin uıymdastyrýshy SKORNıAKOV Vıktor Nıkolaevıch dúnıege keldi. 85 jyl buryn (1929) KSRO halyq ártisi PAHMÝTOVA Aleksandra Nıkolaevna dúnıege keldi. 79 jyl buryn (1934-1996) amerıkalyq astronavt Karl SAGAN dúnıege keldi. 78 jyl buryn (1936-1992) keńes shahmatshysy, grossmeıster, shahmattan álemniń 8-chempıony, eńbek sińirgen sport sheberi TALЬ Mıhaıl Nehemevıch dúnıege keldi.