8 mamyr. Jylnama
Kazinform oqyrman nazaryna 8 mamyrǵa arnalǵan ataýly kúnder men este qalar oqıǵalar kúntizbesin usynady.
ATAÝLY KÚNDER
Dúnıejúzilik Qyzyl Jarty aı jáne Qyzyl Krest kúni
1953 jyldan bastap «Qyzyl Krest» halyqaralyq qoǵamynyń negizin qalaýshy, shveıtsarııalyq gýmanıst, qoǵam qaıratkeri, Nobel syılyǵynyń ıegeri Anrı Dıýnannyń qurmetine jyl saıyn atap ótiledi. Qozǵalystyń ózi 1863 jyly jaralylarǵa kómek kórsetý jónindegi halyqaralyq komıssııa qurylǵan kezde paıda bolyp, alǵashynda soǵys maıdangerlerine jáne urys barysynda jaraqattanǵandarǵa kómek kórsetken. 1864 jyldyń tamyzynda Shveıtsarııada qol qoıylǵan konventsııaǵa sáıkes, dárigerler men medıtsına qyzmetkerleriniń sımvoly retinde aq tústegi Qyzyl Krest alynǵan. 1906 jyly Osman ımperııasynda musylman elderiniń Qyzyl Krestke uqsas Qyzyl Jarty aı qaıyrymdylyq qory quryldy. Osy eki qaýymdastyq ta Jeneva qalasynda shtab-páteri ornalasqan Halyqaralyq komıtetke baǵynyshty. 2002 jyly Qazaqstan Respýblıkasynyń Qyzyl Jarty aı ulttyq qoǵamy qurylyp, 2003 jyldyń jeltoqsan aıynda Qyzyl Krest jáne Qyzyl Jarty aı qoǵamdary Halyqaralyq federatsııasyna qabyldandy.
Ekinshi dúnıejúzilik soǵys qurbandaryn eske alý jáne bitistirý kúni
2004 jylǵy 22 qarashada Bas Assambleıa mamyrdyń 8-i men 9-yn bitistirý kúni dep jarııalap, múshe-memleketterdiń árqaısysy óz jeńis kúnin, azat etilgen kúnin jáne mereke kúnin belgileı alatynyn moıyndaı otyryp, barlyq múshe-memleketterge, BUU júıesindegi uıymdarǵa, úkimettik emes uıymdarǵa jáne jeke tulǵalarǵa jyl saıyn osy eki kúnniń bireýin nemese ekeýin de atap ótýge shaqyrdy.
Eýropada Jeńis kúni
1945 jyldyń 7 mamyr kúni Reımste Úshinshi reıhtiń kapıtýlıatsııasy týraly aktige qol qoıyldy. Alaıda ol Stalındi qanaǵattandyrmady jáne 9 mamyr kúni Máskeý ýaqytymen saǵat 00:43-te qujatqa qaıta qol qoıylyp shyqty. Biraq, bul ortalyq eýropalyq ýaqyt boıynsha 8 mamyr kúni bolatyn. Osy sebepti Jeńis kúnin kóptegen Antıgıtlerlik koalıtsııa elderi burynǵy SSSR elderi sııaqty 9 mamyr kúni emes, 8 mamyrda atap ótedi.
ESTE QALAR OQIǴALAR
1965 jyly Baıqońyr ǵarysh aılaǵy Lenın ordenimen marapattaldy.
1975 jyly Almaty qalasyndaǵy 28 panfılovshylar saıabaǵynda Dańq memorıaly ashyldy. Sáýletshileri – T.Básenov, G.Seıdalın, V.Kım, músinshileri – V.Andrıýşenko, R.Artımovıch. Jaýǵa qarsy umtylǵan jaýyngerler beınelengen músindik kompozıtsııa memorıaldyń tórine ornatylǵan. Onyń aldyndaǵy alańǵa máńgilik alaý jaǵylyp, onyń eki qaptaly uzyn granıt qorǵan-qabyrǵamen qorshalǵan. Qabyrǵada «Otanymyzdyń bostandyǵy men táýelsizdigi úshin shaıqasta erlikpen qaza bolǵandardyń dańqy máńgi arta bersin!» degen jazý, al eki bosaǵasynda «Dańq kerneıshisi» jáne «Ant» dep atalatyn músindik toptama bar.
1993 jyly Táýelsiz qazaq memleketi tarıhynda alǵash ret Almaty qalasyndaǵy Respýblıka alańynda áskerı sherý ótti.
2012 jyly Shymkent qalasynda Qoqan handyǵyna jáne basqa da syrtqy jaýlarǵa qarsy qazaq halqynyń azattyq soǵysynyń belsendi qatysýshysy retinde tarıhqa engen Aqpan batyrǵa eskertkish ashyldy. Ol qazirgi Túrkistan oblysynyń aýmaǵynda, Qazyǵurt taýynyń mańynda dúnıege kelgen. Aqpan batyrdyń jaýyngerlik attaǵy beınesin kásibı músinshi Sultan Ilıaev jasaǵan. Ol qoladan jasalǵan, eskertkishtiń bıiktigi – 5,5 m, eskertkish jerden 6 metr bıiktikte tuǵyrdy kóteredi.
2013 jyly Ońtústik Qazaqstan oblysynyń arheologtary kúmis monetalar men XIII-XVI ǵasyrdyń altyn buıymdary salynǵan kómbe taýyp aldy. Qazba jumystary barysynda H-HІІ ǵasyrlarda salynǵan monshanyń bir bóligi tabyldy. 2600 dana kúmis moneta salynǵan qumyra eski tandyrdyń túbine kómilgen eken. Monetalar shamamen XV-XVI ǵasyrlarǵa tıesili. Mundaı jádigerler táýelsiz Qazaqstan tarıhynda buryn-sońdy tabylmaǵan.
2014 jyly Reseı Federatsııasynyń Nevel qalasynda Ekinshi dúnıejúzilik soǵys batyry Ábilqaıyr Baımoldınniń eskertkishi saltanatty túrde ashyldy. Polkovnık Ábilqaıyr Baımoldın Nevel qalasyn qorǵaý operatsııasy barysynda 1944 jyldyń qańtarynda dúnıeden ozdy. Búgingi tańda ol óziniń maıdandyq joldastary Mánshúk Mámetova men Ybyraıym Súleımenovpen qatar qalanyń ortalyq áskerı qabirinde jerlengen. Batyrdyń týǵan jeri Pavlodar oblysy Lebıaje aýylynda Á.Baımoldın kóshesinde memorıaldy taqta ornatyldy, al Nevelde alańǵa onyń aty berildi.
2015 jyly Batys Saharada (MINURSO) referendým ótkizý kezinde beıbitshilik pen qaýipsizdikti qamtamasyz etý jónindegi Birikken Ulttar Uıymynyń bitimgershilik mıssııasyn júzege asyrý barysynda qazaqstandyq ofıtserler kapıtan Baqtııar Aqbalaev pen kapıtan Temirlan Músápirov UN medaldarymen marapattaldy.
2015 jyly Keńes Odaǵynyń eki márte batyry Talǵat Bıgeldınov jáne basqa da ushqyshtardyń ádebı shyǵarmalaryna negizdelgen «Padaet vverh» áskerı dramasy túsirildi. Fılm Ekinshi dúnıejúzilik soǵys ardagerlerine arnalǵan. Onyń avtorlary - kınodramatýrg Ermek Tursynov pen jýrnalıst, teleprodıýser Vıktor Klımov.
2016 jyly Nıý-Iorkte BUU Bas assambleıasynda «Dinder beıbitshilik jolynda» atty joǵary deńgeıli dıalog ótti.
2017 jyly oraldyq jas ánshi Erjan Maksım Italııada ótken San-Remo junior baıqaýynda birinshi oryn aldy.
2019 jyly qaraǵandylyq sportshylar Rýfat Habıbýllın men Dastan Muqashbekov múgedektigi bar jandar arasynda ótken jeńil atletıkadan bedeldi halyqaralyq týrnırde eki altyn, bir kúmis jáne qola medal aldy. Marrakesh (Marokko) qalasynda ótken jarysqa 34 eldiń 350 sportshysy qatysyp, baq synady.
2021 jyly elordanyń Saryarqa dańǵylynyń boıynda (Talǵat Bıgeldınov kóshesiniń qıylysy) eki márte Keńes Odaǵynyń Batyry, aty ańyzǵa aınalǵan ushqysh Talǵat Bıgeldınovke eskertkish ashyldy. Jobada músinshi Nurlan Dalbaı men sáýletshi Rasýl Satybaldıev jumys atqarǵan.
Eskertkish qola men granıtten jasalǵan. Onda Talǵat Bıgeldınov soǵys kezindegi ushqysh keıpinde beınelengen.
2023 jyly memleket basshysy Rjev qalasyndaǵy keńes jaýyngerine arnalǵan memorıalǵa gúl qoıý rásimine qatysty. Qazaqstan Prezıdenti qurmetti qaraýyldyń súıemeldeýimen gúl shoǵyn qoıyp, qaza tapqan jaýyngerlerdi bir mınýt únsizdikpen eske aldy. On metrlik qorǵanǵa bıiktigi 25 metrdeı qoladan jasalǵan sarbaz músini ornatylǵan. Bolat taqtaıshalarǵa Otan qorǵaýshylardyń esimderi jazylǵan. Rjev shaıqasy eń qandy shaıqastardyń biri boldy. Onda keńes áskerleriniń jalpy shyǵyny, onyń ishinde habarsyz ketkender men jaralanǵandar 1,3 mıllıonnan astam adam boldy.
