7 SÁÝІR. QAZAQPARAT KÚNTІZBESІ: ATAÝLY KÚNDER, OQIǴALAR, ESІMDER
7 SÁÝІR, SEISENBІ
Búkilálemdik densaýlyq kúni. 1948 jyldan bastap, Búkildúnıejúzilik densaýlyq saqtaý uıymynyń (BDU) qurylǵan kúnine oraı atap ótiledi. BDU jyl saıyn bul merekeni medıtsınanyń ózekti máselelerine arnap otyrady.
Fashızm qurbany bolǵan evreılerdi eske alýdyń halyqaralyq kúni.
Armenııanyń Ulttyq meıramy - Analyq jáne sulýlyq kúni. 1996 jyldan bastap atap ótiledi.
ESTE QALAR OQIǴALAR
9 7 jyl buryn (1918) «Zvezda Prıırtıshıa» gazetiniń alǵashqy sany jaryq kórdi.
1 5 jyl buryn (2000) Dýshanbede Ujymdyq qaýipsizdik týraly sharttyń qatysýshy elderi qaýipsizdik keńesi hatshylarynyń kezdesýi bolyp ótti.
Kezdesýde halyqaralyq terrorızmǵa jáne ekstremızmge qarsy, esirtki saýdasymen kúresý, Ujymdyq qaýipsizdik týraly kelisim-shartty ári qaraı jetildirý máseleleri boıynsha kelisim-sharttyń qatysýshy elderi qaýipsizdik keńesi hatshylarynyń turaqty jumys isteıtin komıtetin qurý týraly sheshim qabyldandy.
1 5 jyl buryn (2000) aqyn Oljas Súleımenovtiń «Jazý tili» kitaby jaryq kórdi.
10 jyl buryn (2005) «Qazposhta» aktsıonerlik qoǵamy Qazaqstan Respýblıkasynyń aýmaǵynda memlekettik tańbalardy poshtalyq tólemge engizdi.
Bul «Qazaqstan Respýblıkasynyń Konstıtýtsııasynyń qabyldanýyna 10 jyl» nomınaly bir, eki, úsh, segiz, on teńge, jáne «A» lıterasymen (Qazaqstan Respýblıkasynyń aýmaǵyndaǵy jer betindegi kólikpen 20 gr deıin jaı hatty jiberý tarıfynyń nomınaly) nomınaly 50 jáne 65 teńge standartty poshta markalary. Bezendirýshisi - Igor Makıenko.
10 jyl buryn (2005) ál-Farabı atyndaǵy Qazaq ulttyq ýnıversıtetiniń jýrnalıstıka fakýltetinde qazaqtyń alǵashqy kásibı jýrnalıstıkasy men baspasóziniń negizin qalaýshylar, Alash ardaqtylary Álıhan Bókeıhanuly, Ahmet Baıtursynuly, Mirjaqyp Dýlatulynyń músin-barelefiniń ashylý rásimi ótti.
Sonymen qatar saltanatty jıynda jýrnalıstıka fakýltetiniń mereıtoılyq kitaby tanystyrylady. Kitap fakýltet tarıhyna qatysty muraǵattyq qujattar negizinde jazyldy. Onda 1000-ǵa jýyq fotosýret basylyp, fakýltettiń búgingi tynys-tirshiligi tanystyrylǵan, ár jyldarǵy túlekterdiń aty-jóni jarııalanǵan.
7 jyl buryn (2008) Pavlodarda talantty sportshy jáne pedagog, Qazaqstannyń úzdik jattyqtyrýshylarynyń biri Batyrbek Seısenbaevqa arnalǵan memorıaldyq taqta ornatyldy. KSRO-nyń sport sheberi, búkilodaqtyq dárejedegi sýdıasy, joǵary dárejedegi jattyqtyrýshy-oqytýshy halyqaralyq klasstaǵy tórt sheberdi, dzıýda, sambo jáne qazaqsha kúres sporty boıynsha júzden astam sheberlerdi daıyndaǵan. Ol óziniń shákirtterine sporttaǵy jetistikterimen jáne eńbekqorlyǵymen úlgi boldy.
Batyrbek Seısenbaevtyń jigerliliginiń jáne onyń shákirtteriniń halyqaralyq sport alańdaryndaǵy nátıjeleriniń arqasynda, 1985 jyly Pavlodarda dzıýdo kúresi boıynsha «Batyr» Olımpıadalyq qorynyń mamandandyrylǵan balalar-jasóspirimder mektebi ashyldy. B.Seısenbaev dene shynyqtyrý jáne sport salasyn damytýǵa qosqan joǵary jetistikteri úshin «Qurmet belgisi» ordenimen jáne «Eren eńbegi úshin» medalimen marapattalǵan, oǵan «Qazaq KSR eńbek sińirgen jattyqtyrýshysy», «KSRO dene shynyqtyrý salasynyń eńbek sińirgen qyzmetkeri» ataǵy berildi. 7 jyl buryn (2008) Memleket basshysy Nursultan Nazarbaev «2001 jylǵy maýsymnyń 15-sinde Shanhaı qalasynda (Qytaı Halyq Respýblıkasy) qol qoıylǵan Lańkestikpen, separatızmmen jáne ekstremızmmen kúres jónindegi Shanhaı konventsııasyna ózgerister engizý jónindegi hattamany ratıfıkatsııalaý týraly» jáne «Qazaqstan Respýblıkasy Úkimeti men Armenııa Respýblıkasy Úkimeti arasyndaǵy azamattardyń ózara júris-turysy jónindegi kelisimdi ratıfıkatsııalaý týraly» Qazaqstan Respýblıkasynyń Zańdaryna qol qoıdy.
6 jyl buryn (2009) Astanada 1995 jyly tájik-aýǵan shekarasynda erlikpen qaza tapqan Qazaqstan Respýblıkasy Іshki áskeriniń 17 jaýyngerine arnalǵan Eske alý alleıasy ashyldy.
Osydan on tórt jyl buryn Tájikstan taýlarynda áskerı qyzmet babyndaǵy Qazaqstannyń Іshki ásker rotasy tutqıyldan tap bergen lańkesterdiń shabýylyna ushyraǵan bolatyn. Olardyń qazaqstandyq rotany tez arada joıamyz degen jospary iske aspaı, kerisinshe keri sheginýlerine týra kelgen. Alaıda shaıqas 17 jaýyngerdiń ómirin qıyp ketti. Jańadan ashylǵan alleıa aldynda 17 jaýyngerdiń týǵan-týysqandary, ásker qatarynda birge sap túzegen joldastary, qala turǵyndary jınalyp, jańadan otyrǵyzylǵan 17 aǵashtyń túbine gúl shoqtaryn qoıdy.
6 jyl buryn (2009) Qazaqstan Respýblıkasy bilim salasynyń úzdigi, Qaraǵandy qalasynyń №78 orta mektebiniń muǵalimi Maǵrıfa Káribekova kosmonavtıkany nasıhattaǵany úshin ıÝrıı Gagarın medalimen marapattaldy.
Nagradany kosmonavtıka Federatsııasynyń atynan Reseı Federatsııasynyń Federaldy aeronavıgatsııalyq qyzmetiniń basshysy Aleksandr Pýzanov tabys etti.
5 jyl buryn (2010) Qazaqstan Prezıdenti Nursultan Nazarbaev BUU-nyń Bas hatshysy Pan Gı Mýndy birinshi dárejeli «Dostyq» ordenimen marapattady.
Nursultan Nazarbaev Pan Gı Mýnge birinshi dárejeli «Dostyq» ordeni jahandyq deńgeıdegi beıbitshilikti, áleýmettik ádilettilikti jáne turaqty damýdy ilgerletýge aıyryqsha úles qosqany úshin berilgenin atap kórsetti.
5 jyl buryn (2010) Aqordada Qazaqstan men Ýkraına arasyndaǵy joǵary deńgeıdegi kelissózderdiń qorytyndysy boıynsha Nursultan Nazarbaev pen Vıktor ıAnýkovıch birlesken málimdemege, sondaı-aq Qazaqstan men Ýkraına arasyndaǵy 2010-2011 jyldarǵa arnalǵan «Jol kartasy - 3» is-qımyl josparyna qol qoıdy.
4 jyl buryn (2011) 1995 jyly 7 sáýirde tájik-aýǵan shekarasyn qorǵaý jónindegi TMD elderiniń bitimgershilik mıssııasyn oryndaýda qaza bolǵan qazaqstandyq jaýyngerlerdi eske alý kúni ótti.
19 jyl buryn Pamır taýlaryndaǵy Pshıhavr shatqalynda eń joıqyn qaqtyǵys oryn aldy. Onda 17 qazaq jigiti sodyrlarmen bolǵan atysta kóz jumǵan bolatyn.
QR Prezıdenti N.Nazarbaevtyń Jarlyǵymen qaza tapqan jaýyngerlerdiń beseýi 2-dárejeli «Aıbyn» ordenimen, 12-si «Jaýyngerlik erligi úshin» medaldarymen marapattaldy
2 jyl buryn (2013) Qazaqstan Prezıdenti Nursultan Nazarbaev Brýneı-Darýssalam memleketiniń sultany Hassanal Bolkıahpen kezdesti. Eki eldiń kóshbasshylary ózara is-qımyldyń ózekti máselelerin qarastyrdy, Ońtústik-Shyǵys Azııa elderiniń qaýymdastyǵy (ASEAN) men Biryńǵaı ekonomıkalyq keńistikti qosa alǵanda, qazirgi halyqaralyq qurylymdar aıasyndaǵy óńirlik ıntegratsııa taqyrybyn talqylady.
Memleketaralyq ózara is-qımyl áleýeti tolyq paıdalanylmaı otyrǵany jáne taraptardyń munaı-gaz, hımııa salalaryndaǵy, agrarlyq sektordaǵy jáne basqa salalardaǵy seriktestik aıasyn keńeıtýge qyzyǵýshylyq tanytatyny atap ótildi.
667 jyl buryn (1348) Ortalyq Eýropadaǵy kóne bilim ordalarynyń biri Praga ýnıversıtetiniń negizi qalandy.
ESІMDER
80 jyl buryn (1935) aqyn, jazýshy, aýdarmashy, Qazaqstan Jazýshylar Odaǵynyń múshesi SAQIULY Zulqarnaı dúnıege keldi.
Qaraqalpaqstan Taqtakópir aýdanynda týǵan. Qaraqalpaq memlekettik pedagogıka ınstıtýtyn bitirgen.
1957-1960 jyldary - «Sovet Qaraqalpaqstany» gazetiniń ádebı qyzmetkeri, bólim meńgerýshisi. 1960-1968 jyldary - Qyzylorda oblystyq «Lenın joly» (qazirgi «Syr boıy»), «Pýt Lenına» gazetterinde menshikti tilshi, bólim meńgerýshisi Qazaq radıosynyń Qyzylorda oblysyndaǵy menshikti tilshisi. 1968-1974 jyldary - Qyzylorda oblysyndaǵy QazTAG («Qazaqparat» AQ) tilshisi. 1974-1991 jyldary - «Sotsıalıstik Qazaqstan» (qazirgi «Egemen Qazaqstan») gazetiniń aǵa tilshisi, jaýapty hatshysynyń orynbasary, bólim meńgerýshisi, «Aqıqat» jýrnalynyń aǵa ádebı qyzmetkeri, bólim meńgerýshisi. 1992-1994 jyldary - Qazaq KSR Joǵarǵy Keńesiniń aǵa referenti «Murattas» baspasynyń bas redaktory . 1994-1996 jyldary - «Sanat» baspasynyń aǵa redaktory, «Jeti jarǵy» baspasy bas redaktorynyń orynbasary, «Ádilet mınıstrliginiń habarshysy» jýrnalynyń bas redaktory. 1996-1998 jyldary «Qazaq entsıklopedııasynyń» jetekshi mamany, «Densaýlyq» jýrnalynyń bólim meńgerýshisi qyzmetterin atqarǵan.
H.Baıranuqovanyń, G.Markovtyń shyǵarmalaryn, B.Brehtiń, A.Volodınniń, E.De Fılıpponyń pesalaryn, V.Korolenko, O.Gonchar, ıÝ.Kazakov, ıÝ.Rytheý, ıA.Kross, Ts.Damdınsýren, I.Mıneskýrta, R.Salýrı, V.Dalan áńgimelerin, «Sottar men sýdıalar týraly hıkaıalar» jınaǵyn, B.Rıvkınniń monografııasyn, taǵy da kóptegen sheteldik jazýshylardyń kitaptaryn qazaq tiline tárjimalaǵan.
64 jyl buryn (1951-2009) memleket qaıratkeri, ınjener- qurylysshy AHMETOV Qasymhan Qaskenuly dúnıege keldi.
Almaty oblysynda týǵan. V.I.Lenın atyndaǵy Qazaq polıtehnıkalyq ınstıtýtyn, Almaty joǵary partııa mektebin bitirgen.
1968 jyly eńbek jolyn keńsharda balyqshy bolyp bastaǵan. 1974-1975 jyldary - Jezqazǵan ken metallýrgııa kombınaty Batys rýdnıgi ýchaskeniń elektrodánekershisi, energetıgi. 1976-1979 jyldary - Nıkolskıı qalalyq komıtetiniń hatshysy, bólim meńgerýshisi, LKJO Aǵadyr aýdandyq komıtetiniń birinshi hatshysy. 1979-1985 jyldary - Jezqazǵan oblystyq komsomol komıtetiniń birinshi hatshysy. 1985-1986 jyldary - Jezqazǵan oblystyq halyq qyzmet kórsetý basqarmasy. 1986-1991 jyldary - Jezqazǵan oblystyq partııa komıtetiniń bólim meńgerýshisiniń orynbasary, bólim meńgerýshisi, ekinshi hatshysy. 1991-1994 jyldary - Jezqazǵan memlekettik menshik jónindegi aýmaqtyq komıtetiniń tóraǵasy, Jezqazǵan oblystyq ákimshiligi basshysynyń orynbasary. 1994-1995 jyldary - Qazaqstan Respýblıkasy Joǵarǵy Keńesiniń ekonomıkalyq reformalaý boıynsha ekonomıkany damytý jáne jekeshelendirý daıyndyq komıtetiniń tóraǵasy, Qazaqstan Respýblıkasy Prezıdent Ákimshiligi Uıymdastyrý-baqylaý basqarmasynyń bas ınspektory. 1995-1997 jyldary - Almaty qalasy Alataý aýdanynyń ákimi. V 2003-2007 jyldary - Qaraǵandy oblysy Balqash qalasynyń ákimi, «Qazaqmys korporatsııasy» Balhashtsvetmet» óndiristik birlestiginiń bas dırektorynyń orynbasary, keńesshisi. 2007-2009 jyldary - «Nurdaýlet»KMK» jaýapkershiligi shekteýli seriktestiginiń bas ókili qyzmetterin atqarǵan.
Qazaqstan Respýblıkasy Joǵarǵy Keńesiniń 13 -shi shaqyrylymynyń depýtaty bolǵan.
Kóptegen medaldarmen Qazaqstan Respýblıkasy Joǵarǵy Keńesiniń qurmet gramotasymen marapattalǵan.
5 8 jyl buryn (1957) TsentrKredıt Banki basqarma tóraǵasy LI Vladıslav Sedınovıch dúnıege keldi.
Almaty halyq sharýashylyǵy ınstıtýtyn, Halyqaralyq bıznes akademııasyn bitirgen.
5 6 jyl buryn (1959) medıtsına ǵylymynyń kandıdaty, Qazaqstannyń eńbek sińirgen qaıratkeri «Astana medıtsına ýnıversıteti» AQ rektory ShAIDAROV Májıt Zeınollauly dúnıege keldi.
Astana qalasynda týǵan. Tselınograd medıtsına ınstıtýtyn, «Turan» ýnıversıtetin bitirgen. 1992-1995 jyldary - Aqmola qalalyq ınfektsııalyq aýrýhanasynyń dárigeri. 1995-1997 jyldary - Aqmola medıtsına ınstıtýtynyń dotsenti. 1997-2000 jyldary - Aqmola qalalyq ınfektsııalyq aýrýhanasynyń dárigeri, bas dárigeri. 2000-2005 jyldary - Astana qalalyq densaýlyq saqtaý departamentiniń dırektory. 2005-2006 jyldary Astana qalasy 1-shi aýrýhanasynyń bas dárigeri. 2006-2008 jyldary Qaraǵandy oblystyq densaýlyq saqtaý departamentiniń dırektory bolǵan. 2009-2010 jyldary - QR DSM Medıtsınalyq qyzmet kórsetý salasyn baqylaý komıtetiniń astana qalasy boıynsha departamentiniń dırektory. 2010 jyldan qazirgi qyzmetinde.
45 jyl buryn (1970) «Ózenmunaıgaz» AQ bas dırektory IBAǴAROV Maqsat Ońǵarbaıuly dúnıege keldi.
Jańaózen qalasyndaǵy munaı jáne gaz tehnıkýmyna munaı jáne gaz uńǵylaryn paıdalaný mamandyǵy boıynsha bitirdi.
1999 jyly Sh.Esenov atyndaǵy Aqtaý memlekettik ýnıversıtetin bitirip, taý-ken ınjeneri mamandyǵyn aldy. Qazaq jáne orys tilderin meńgergen. Eńbek jolyn 1992 jyly «Ózenmunaıgaz» óndiristik birlestiginde skvajınalardy jerasty jóndeý operatory qyzmetinen bastady. 1994 jyldan - skvajınalardy jerasty jóndeý sheberi, munaı jáne gaz óndirý sheberi, jetekshi ınjener-tehnolog qyzmetterin atqaryp keldi. 1996 jyly №1 MGÓB №8 munaı jáne gaz óndirý tsehy bastyǵynyń orynbasary, №2 munaı jáne gaz óndirý tsehynyń bastyǵy bolyp eńbek etti. 2000 jyldan bastap «Ózenmunaıgaz» AQ qarasty tájirıbeli-eksperımentaldyq óndiristik basqarmanyń bas ınjeneri. 2001 jyldan - №2 munaı-gaz óndirý basqarmasy bastyǵynyń orynbasary, burǵylaý, skvajınalardy jóndeý bóliminiń jetekshi ınjeneri. 2002-2008 jyldary - №1, №3 munaı-gaz óndirý basqarmasynyń bas ınjeneri, №2, №4 munaı-gaz óndirý basqarmalarynyń bastyǵy qyzmetterin atqaryp keldi. 2008 jyly «Ózenmunaıgaz» ÓF personaldy basqarý jáne damytý bóliminiń bastyǵy. 2009-2010 jyldary «Ózenmunaıgaz» ÓF jumysshylarynyń kásipodaǵy» QB tóraǵasy bolyp saılanyp, qoǵamdyq jumystarmen belsendi aınalysty. 2010-2013 jyldary №2 munaı-gaz óndirý basqarmasynyń bastyǵy. 2012 jyldan Mańǵystaý oblystyq Máslıhat depýtaty (5 shaqyrylym).
«NurOtan» partııasynyń belgisimen, «Mańǵystaý munaıyna 50 jyl», «Ózen kenornyna 40 jyl», «Jańaózen qalasyna 40 jyl», «QR munaı-gaz kesheni qyzmetkerleri kásipodaǵynyń úzdigi» medaldarymen, Energetıka jáne mıneraldy resýrstar mınıstrliginiń Qurmet gramotasymen marapattalǵan.
2013 jyldan qazirgi qyzmetinde.
43 jyl buryn (1972) qazaqstandyq fýtbolshy, Qazaqstan chempıonattarynyń úzdik oıynshylarynyń biri MÁZBAEV Núrken Qabylbekuly dúnıege keldi.
Taraz qalasynda týǵan. Qazaqstan quramasynyń oıynshysy. Sporttyq jolyn Tarazdyń «Fosfor» komandasynda bastady. 1996 jylǵy maýsymdaǵy Qazaqstan chempıony. Qyzylordanyń «Qaısar», Shymkenttiń «Sıntez», Astananyń «Jeńis,» Shymekenttiń «Dostyq» komandalarynda oınap, «Tarazǵa» qaıtyp oraldy. Odan keıin «Tarazdyń» sport dırektory boldy. 2008-2009 jyldary - Birinshi lıga klýbynyń jattyqtyrýshysy boldy. Qazaqstannyń jasóspirimder quramasnyń bas jattyqtyrýshysy bolyp jumys jasady. 2010 jyldan «Taraz» fýtbol klýby bas jattyqtyrýshysynyń kómekshisi.
3 9 jyl buryn (1976) «Zań» medıa-korporatsııasy» JShS prezıdenti ÓTEǴALIEV Dosymbek Qonysbekuly dúnıege keldi.
Oral oblysynda týǵan. Ál-Farabı atyndaǵy Qazaq ulttyq ýnıversıtetiniń jýrnalıstıka fakýltetin jáne magıstratýrasyn bitirgen. 1997 jyldan beri buqaralyq aqparat quraldarynda qyzmet atqaryp keledi. 2010 jyldan beri - «Zań» medıa-korporatsııasy» JShS prezıdenti.
3 6 jyl buryn (1979) sýretshi-keskindemeshi NÚGER Dınara dúnıege keldi.
Almaty qalasynda týǵan. O.Tańsyqbaev atyndaǵy Almaty sándik-qoldanbaly óner kolledjin bitirgen. «Soros» katalogynda jarııalanǵan 100-den astam keskindeme shyǵarmalarynyń jáne ónertaný jumystarynyń avtory. 1999-2004 jyldary - Astana qalasyndaǵy «Beıne» sýret galereıasynyń negizin qalaýshy jáne ıesi. 2003 jyldan QR Sýretshiler odaǵynyń múshesi. «Shabyt» halyqaralyq festıvaliniń laýreaty.
12 4 jyl buryn (1891-1958) dat kásipkeri jáne ónertapqyshy, LEGO kompanııasynyń negizin qalaýshy Ole Kırk KRISTIANSEN dúnıege keldi.
7 1 jyl buryn (1944) nemis saıasatkerli, GFR-dyń 1998-2005 jyldardaǵy federaldyq kantsleri Gerhard ShREDER dúnıege keldi.
6 1 jyl buryn (1954) tanymal gonkongtyq jáne amerıkandyq akter, kınorejısser, prodıýser, kaskader jáne stsenarııshi, ánshi ChAN Djekı (Chen Ganshen) dúnıege keldi.
Ol 100-den astam fılmde basty róldi somdaǵan jáne álemge tanymal azııalyq akterlerdiń biri. Sonymen qatar tanymal pop-oryndaýshy, 1984 jyldan 20 albomǵa 100-den astam trek shyǵarǵan.