7 protsenttik ıpoteka: Jańa baǵdarlama qalaı iske asady

ASTANA. QazAqparat - Elbasy N.Nazarbaevtyń Parlament palatalarynyń birlesken otyrysyndaǵy «Prezıdenttiń bes áleýmettik bastamasy» Úkimetten úlken iske bel sheshe kirisýdi talap etetini anyq. Ásirese baspana máselesinde qoǵamnyń kóńilinen shyǵatyn bastama jasaldy. Aıta keterligi bes bastamanyń dál osy baǵytyn júzege asyrý úshin Qazaqstanda ıpoteka berýmen aınalysatyn taǵy bir kompanııa qurylatyn boldy. Ol kompanııanyń qalaı atalatyny ázirshe belgisiz. Degenmen, onyń naqty mindeti anyq, turǵyn úıdiń ıpotekasy 7 protsentpen 25 jylǵa berilýi shart. Al alǵashqy jarnanyń kólemi 20 protsent bolady. Búginde ondaı sharttarmen elimizdegi birde-bir bank zaem bermeıdi. Tipti, «Nurly jer» baǵdarlamasynda ondaı jeńildikter qaralmaǵan. Endeshe aldaǵy ýaqytta Qazaqstannyń ıpotekalyq naryǵynda biraz ózgerister bolýy ábden múmkin. Ony sheneýnikterdiń ózderi de rastap otyr. Elbasy kótergen «7-20-25» baǵdarlamasynyń mehanızmi áli daıyn emes. Degenmen, Úkimettegi talqyǵa baılanysty «QazAqparat» HAA tilshisi atalǵan bastamanyń qalaısha iske asatynyn saraptap kórgen edi.

Sonymen, jańa baǵdarlamanyń negizgi sharttaryn Prezıdenttiń ózi belgilep berdi. «Bizge Ulttyq bank, ekinshi deńgeıli bankter jáne qor naryǵynyń múmkindikterin barynsha paıdalaný qajet. Ulttyq bank arnaıy kompanııany qurýy tıis. Atalǵan kompanııa, kem degende, bir trıllıon teńgeni tartyp, jańa ıpotekalyq nesıelerdi satyp alýy qajet», - dedi N.Nazarbaev Parlament palatalarynyń birlesken otyrysynda.

Demek, jańadan qurylatyn kompanııa ekinshi deńgeıli bankterge qarjy quıyp, ıpotekanyń mólsherlemesin 7 protsentke deıin túsirýi ábden múmkin. Alaıda búginde dál osy shema boıynsha jumys isteıtin kompanııa bar. Ol - Qazaqstannyń ıpotekalyq kompanııasy. Atalǵan uıym arqyly beriletin ıpotekanyń jyldyq mólsherlemesi 10 protsentti qurap otyr. Odan kem túspeıdi. Sarapshy mamandardyń sózine qaraǵanda, 7 protsenttik ıpotekany iske asyrý mindeti dál sol kompanııaǵa júktelýi múmkin. Áıtse de Qazaqstannyń ıpotekalyq kompanııasynyń quzyretin keńeıtý úshin «Nurly jer» memlekettik baǵdarlamasyna ózgeris engizý kerek. Al Prezıdenttiń aıtyp turǵany - bólek baǵdarlama. «7-20-25» bólek memlekettik baǵdarlama retinde qolǵa alynsa, onyń operatory, ıaǵnı iske asyrýshy organy da bólek bolady. Aıtpaqshy, QR Investıtsııalar jáne damý mınıstri Jeńis Qasymbek te Qazaqstannyń ıpotekalyq kompanııasy jańa baǵdarlamaǵa aralaspaıtynyn rastaǵan bolatyn. Onyń aıtýynsha, atalǵan uıym óz qyzmetin «Nurly jer» baǵdarlamasy aıasynda jalǵastyra beredi. Bul rette mınıstr ıpoteka naryǵynda básekeniń qyza túsetinin de alǵa tartty.

«Qazirgi kezde Turǵyn úı qurylys jınaq banki barlyq ıpotekanyń jartysynan kóbin alyp otyr. Menińshe, jańa kompanııanyń kelýimen báseke qyza túsedi. Álbette, halyq arzan ıpotekany asyǵa kútip otyr. Kompanııa qurylǵannan keıin adam kezegi de kóbeıdi. Ony da jaqsy túsinemiz. Alaıda Memleket basshysy ıpoteka salasyna bir trıllıon teńgege deıin qarjy tartýdy tapsyrǵan bolatyn. Sondyqtan jańa baǵdarlama qarbalassyz iske asyrylýy tıis», - deıdi Jeńis Qasymbek.

Sosyn mınıstr myrza  7 protsenttik ıpotekanyń ekinshi deńgeıli bankter arqyly berilmeıtinin aıtyp otyr. Onyń sózinshe,  arzan ıpotekany berýmen alda qurylatyn kompanııanyń ózi aınalysady. Olaı bolsa, «7-20-25» baǵdarlamasy aıasynda Turǵyn úı qurylys jınaq banki sııaqty bólek bir ıpotekalyq bank qurylatyn shyǵar. Qalaı bolsa da, bir nárse anyq, turǵyn úı qurylysy salasynda da, ıpotekalyq naryqta da báseke qyzady. Sebebi jańa baǵdarlamanyń aıasynda jyl saıyn 100 000 páter, ıaǵnı 5 mıllıon sharshy metr turǵyn úıdi paıdalanýǵa berý josparlanǵan. Qurylys isteri jáne turǵyn úı kommýnaldyq sharýashylyq komıtetiniń tóraǵasy Marxabat Jaıymbetovtyń aıtýynsha, «7-20-25» baǵdarlamasy qolǵa alynǵannan keıin «Nurly jer» baǵdarlamasyna, sonyń ishinde Turǵyn úı qurylys jınaq banki men Qazaqstannyń ıpotekalyq kompanııasy qoıyp otyrǵan talaptarǵa da ózgeris engizýge týra keledi.

«Máselen, Qazaqstannyń ıpotekalyq kompanııasy jańa baǵdarlamanyń sharttaryna shydaı ala ma, joq pa, ony aıtý qıyn. Degenmen, biz Turǵyn úı qurylys bankiniń de, Qazaqstannyń ıpotekalyq kompanııasynyń da jumysyn qaıtadan qaraımyz. Endi, ol jerdegi beriletin nesıelerdiń jaǵdaıyn durystaý kerek, jeńildetýimiz kerek», - dedi M.Jaıymbetov QazAqparat tilshisine bergen suxbatynda.

Árıne, 7 protsenttik nesıeniń bolǵany tıimdi. Halyqtyń suranysyn osymen qanaǵattandyrýǵa ábden bolady. Alaıda oǵan bıýdjet qarajaty jetkilikti bola ma? Mınıstr Jeńis Qasymbek  arzan ıpoteka bárine jetedi dep otyr.

Endishi bir másele arzan ıpotekaǵa qandaı baspana alýǵa bolady? «Arzannyń jiligi tatymaıdy» degen maqal bárine belgili. Máseleniń osy jaǵy qalaı? ıAǵnı, jańa baǵdarlama aıasynda salynatyn baspananyń sapasyn esten shyǵarmaý qajet-aq. Osy salada memlekettik baqylaý sharalary bar. Oǵan daý joq. Degenmen, qurylys salasynda áli kúnge deıin sybaılas jemqorlyq áreketteri kóp. Máselen, «Atameken» ulttyq kásipkerler palatasy jasaǵan zertteýge sáıkes, qurylys jumystaryn atqarý boıynsha uıymdastyrylatyn memlekettik satyp alýlarda dempıng máselesi ýshyǵyp tur. Palata tóraǵasynyń orynbasary Eldos Ramazanovtyń aıtýynsha, osy ýaqytqa deıin 8 myń tender zerdelendi.
Zertteýge sáıkes, qurylys-montajdaý jumystary boıynsha dempıng 34 protsentke,  al jobalyq-smetalyq qujattardy daıarlaý salasynda atalǵan kórsetkish 72 protsentke (!) jetti. «Máselen, «Kazaxstanskıı Vodokanalproekt» JShS Almaty oblysynyń Talǵar qalasyndaǵy 300 oryndyq mektepti jobalaý qunyn 24 mln teńgege deıin túsirgen. Alaıda ol jumystyń óz baǵasy 61 mln teńge bolǵan. Sol sııaqty Qarasaı aýdanynda mektepke japsarlas qurylysty jobalaýǵa tender jarııalandy. 600 orynǵa eseptelgen nysandy jobalaý jumystaryna 54 mln teńge qarastyrylǵan bolatyn. Al «Prommedkontrakt» JShS baǵany 26 mln-ǵa deıin túsirip, tenderge kirip alǵan», - dedi E.Ramazanov kásipkerler quqyǵyn qorǵaý jáne jemqorlyqqa qarsy keńestiń otyrysynda. Onyń aıtýynsha, Astananyń ózinde baǵa dempıngi bar. Máselen, Uly Dala dańǵyly (burynǵy Hýseın ben Talal - avt.) boıynda ornalasqan turǵyn úıdiń qurylysy boıynsha texnıkalyq baqylaýdyń qyzmet quny 41 mln teńge dep belgilengen bolatyn. Alaıda «VEHI.KZ» JShS baǵany 17 mln-ǵa deıin túsirip, tenderdi op-ońaı alyp ketti. «Osynyń nátıjesinde aqsha barynsha únemdeledi. Joba ózgertiledi, sapasyz materıaldar satyp alynady. Kásibı jumysshylardy da tartýǵa múmkindik bolmaıdy. Sodan qurylystyń sapasy tómendeıdi. Sol sebepti dempıngtiń shekti kórsetkishin tezdetip ornatý qajet. Sondaı-aq, qurylys salasyndaǵy memlekettik satyp alýlar boıynsha tıptik kelisimsharttardy bekitken jón», - deıdi E.Ramazanov.

Budan bólek, qurylys kompanııalaryna lıtsenzııany berý salasynda tártip buzýshylyqtar az emes. Sonyń saldarynan sany kóp, sapasy az kompanııalar kóbeıip ketken. Resmı málimetke sáıkes, osy ýaqytqa deıin qurylysty júrgizýge 29 myń lıtsenzııa berildi. Alaıda belsendi jumys istep jatqan kompanııalardyń sany 300-ge de jetpeıdi. Osyǵan baılanysty «Atameken» UKP qurylys kompanııalarynyń biryńǵaı tizimin jasaýdy usynyp otyr. Onda naqty bir kompanııanyń salyp shyqqan nysandary, materıaldyq-texnıkalyq bazasy, attestatsııadan ótken mamandary, buǵan deıin qatysqan tenderleri jáne taǵy basqa aqparat kórsetilýi shart. Sonyń arqasynda lıtsenzııa berýdiń ashyqtyǵyn qamtamasyz etýge bolady. Kompanııalar arasyndaǵy báseke de qyza túsedi. Al báseke bolsa, sapa da joǵarylaıdy.

Úkimet álgindeı olqylyqtardy boldyrmaý úshin baqylaý tetikterin kúsheıtse. Sonda ǵana «7-20-25» baǵdarlamasy aıasynda salynatyn baspananyń da sapasy joǵary bolady degen senim bar. Áıtpese dál osy memlekettik baǵdarlamalar boıynsha salynǵan baspanalardyń sapasyna qatysty basynan daý ketken emes. Osy jaǵyn da eskerýge týra keledi.