7 naýryz. QAZAQPARAT KÚNTІZBESІ: ATAÝLY KÚNDER, OQIǴALAR, ESІMDER
7 NAÝRYZ, JUMA Qysqy Paralımpıadalyq oıyndar-2014 ashylýy. Paralımpıadalyq oıyndar 2014 (resmı - HІ Paralımpıadalyq qysqy oıyndar) 2014 jylǵy 7-16 naýryz aralyǵynda ótedi. Olar reseılik ońtústiktegi Sochı qalasynda bolady. Buǵan deıin onda HHІІ qysqy Olımpıadalyq oıyndar ótken bolatyn. Bul múmkindigi shekteýli adamdar úshin basty halyqaralyq sport jarystary. Reseıde bul oıyndar alǵash ret ótkeli otyr. Paralımpıadalyq oıyndardyń ashylý saltanaty 2014 jylǵy 7 naýryzda Sochıdegi "Fısht" Olımpıadalyq stadıonynda ótpek.
ESTE QALAR OQIǴALAR 19 jyl buryn (1995) Qazaqstan Respýblıkasynyń Prezıdenti N.Nazarbaev Qaraǵandy metallýrgııa kombınatyn asa aýyr daǵdarystan shyǵarý máseleleri boıynsha keńes ótkizdi. Talqylaýdyń qorytyndysy boıynsha Mınıstrler Kabınetine Qaraǵandy metallýrgııa kombınatyn tuıyqtan alyp shyǵý sharalary keshenin barynsha qysqa merzimde ázirlep, júzege asyrý tapsyryldy. 11 jyl buryn (2003) Aqtóbe oblystyq jastar jáne balalar uıymdarynyń qaýymdastyǵy tirkeldi. 9 jyl buryn (2005) Parıjde, ıÝNESKO-nyń shtab-páterinde qazaqstandyq tanymal sýretshi Erbolat Tólepbaıdyń kórmesi ashyldy. Qazaqstan Respýblıkasynyń ıÝNESKO janyndaǵy Turaqty Ókili Oljas Súleımenovtyń bastamasymen uıymdastyrylǵan bul kórmeniń saltanatty ashylý rásimine Parıjde tirkelgen dıplomattar, Frantsııanyń tanymal saıasatkerleri men óner qaıratkerleri, sheteldegi qazaq dıasporasynyń ókilderi, ónersúıer qaýym qatysty. Erbolat Tólepbaı - Qazaqstan Memlekettik syılyǵynyń laýreaty, Qazaqstan Respýblıkasynyń eńbek sińirgen qaıratkeri, Reseıdiń Imperatorlyq kórkem akademııasynyń qurmetti múshesi, Qyrǵyzstannyń Kórkem akademııasynyń naqty múshesi, Masaryk atyndaǵy Cheh kórkem akademııasynyń múshesi, «Platına Tarlanynyń» ıegeri. 8 jyl buryn (2006) jalpy táýligine 32 tonna un tartatyn eki dıirmen Aqmola oblysy Qorǵaljyn aýdanynyń Janteke aýylynda qatarǵa qosyldy. Dıirmenderdi qatarǵa qosqan «Aqjol-2030» jaýapkershiligi shekteýli seriktestigi jáne «Maqsat E» shaǵyn jáne orta kásipkerlikti qoldaý qory osy maqsattar úshin 7 mln. 500 myń teńge qarjy bóldi, onyń bes mıllıony joǵary tehnologııalyq jabdyqty alý úshin jumsaldy. 7 jyl buryn (2007) Astanada Qazaqstan Respýblıkasynyń «Elektrondyq úkimet» veb-portaly jańa nusqasynyń kórsetilimi bolyp ótti. Portal respýblıkanyń barlyq memlekettik organdarynyń aqparattyq qoryna elektrondyq ruqsat beretin bir tereze qaǵıdasy boıynsha jumys isteıdi. 4 jyl buryn (2010) Qazaqstanda tapsyrys berýge arnalǵan www.zakazbiletov.kz atty ulttyq portal ashyldy. Jańa portaldyń ashylýy Elbasynyń ınnovatsııalyq bǵdarlamasynyń júzege asyrylyp jatqanynyń jarqyn kórinisi. Endi kez-kelgen kórermen spektakl, kontsertter, sporttyq sharalarǵa osy saıtqa kire otyryp tapsyrys bere alady. Saıtta Almaty men Máskeýde, jaqyn shet elderde ótetin sharalar týraly aqparat alýǵa, tapsyrys berýge bolady. Al Almaty qalasy men oblysynyń turǵyndary bıletti satyp alýmen qatar úıine jetkizýge de tapsyrys bere alady. 2 jyl buryn (2012) Elbasy Nursultan Nazarbaev Qazaqstanda Ana kúnin atap ótýdi usyndy.
2 jyl buryn (2012) "Qazaqstandyq menedjmet, ekonomıka jáne boljaý ınstıtýty (KIMEP) memlekettik qaıta tirkeýden ótip, "KIMEP Ýnıversıteti" AQ ataýyna ıe boldy.
1 jyl buryn (2013) AO «Eır Astana» AQ men Turkish Airlines kodsherıngtik kelisim jasasýǵa nıet hatyna qol qoıdy. 1 jyl buryn (2013) Londonda qazaqstandyq sýretshilerdiń "Jol aıryǵynda" atty ekspozıtsııasy usynyldy. ESІMDER 339 jyl buryn (1675-1768) aqyn-jyrshy, jyraý, batyr, qoǵam qaıratkeri AQTAMBERDІ Saryuly dúnıege keldi. Qazirgi Ońtústik Qazaqstan oblysy, Qarataý jerinde týǵan. Jyraý, qolbasy, qazaqtyń kóne jyraýlyq mektebiniń beldi ókili, dıplomat. "On ekide attanyp, qylysh ildim bilekke" degenine qaraǵanda kúreske erte aralasqan jaýynger jyraý sanatyna jatady. Turmystyń qyr-syryn, otbasy, eldik, erlik, jer máselelerin jyrlarynda jaqsy beıneleıdi. Qysqa naqyl, sheshen sózderdiń sheberi. 1742 jyly Orta júz rý basshylarynyń Orynborda ant berý jınalysyna ókil boldy. 1738-1752 jyldary qazaq-qalmaqtyń qandy qaqtyǵystarynyń barlyǵyna derlik qatysqan. "Aqtaban shubyryndy" oqıǵasynyń zulmat qan keshýin bastan ótkergen. Es bilgennen bastap 70 jyl boıy at ústinen túspeı, eli men jerin qorǵaǵan qas batyr, aıtýly sheshen, qabyrǵaly bı, ataqty jyraý. Qazaq jaýyngerleriniń azattyq, quldyq jónindegi túsinikteri, kóshpeli halyqtyń tynys-tirshiligi, bolashaqqa degen senimi, adaldyq-jaýyzdyq, qııanat, ádiletsizdik haqyndaǵy tanym-túsinikteri Aqtamberdi talǵamynan ótip, jyr-tolǵaýǵa aınalǵan. Aqtamberdi óz ǵumyrnamasyn tolǵaýlaryna kórkemdik qýaty zor, kelisti naqyshtarmen túsirgen. Shyǵarmalary zııaly zergerdiń qoltańbasyn tanytady. Áli de qolǵa túspegen tolǵaýlary el aýzynda saqtalýy yqtımal. Qazirgi qolda bary 300 joldan aspaıdy. Azǵantaı qazynasynyń ózi aforızmderge toly. "Kúmbir-kúmbir kisinetip", "Ýa, qart Bógembaı", "Menimen hanym oınaspa", "Jaýǵa shaptym tý baılap", "Zamanym meniń tar boldy" jáne taǵy basqa óleń-tolǵaýlary batyldyqqa, izgilikke, patrıottyq kúı-sezimderge toly. Aqtamberdiniń "Balalaryma ósıet" dep atalatyn tolǵaýy sońǵy týyndylarynyń biri bolsa kerek. Jyraý balalaryn tirliktegi birlikke, talap muratqa, tatýlyqqa úndeıdi. Jas urpaqtyń bir jaǵadan bas, bir jeńnen qol shyǵarýy eldi maqsatyna jetkizerin eskertedi. Halyqty alaýyz minezderden saqtandyrady. Jaýyngerlik poezııanyń úzdik úlgileri - «Kúldir-kúldir kisinetip», «Otbasar orny otaýdaı» tolǵaýlary taǵy basqa óleńderi qazaq poezııasynyń altyn qoryna qosylady. Áýezov «Qazaq SSR tarıhynyń» 1-tomyndaǵy (1957) «Qazaqtyń aýyz ádebıeti» taraýynda 18 ǵasyrdaǵy jyraýlyq poezııany taldaı kelip: «Aqtamberdi jyraý epostyq janr aqyny edi. Óziniń tolǵaýlarynda ol batyrlardyń erligi men batyldyǵyn tańdana jyrlady» degen. Aqtamberdi tolǵaýlary men jyrlary S. Muqanovtyń "Qazaqtyń 18-19 ǵasyrdaǵy ádebıetiniń tarıhynan ocherkter" (1942), "Ertedegi ádebıet nusqalary" (1967), "Aldaspan" (1971), "15-18 ǵasyrdaǵy qazaq poezııasy" (1982), "Bes ǵasyr jyrlaıdy" (1985) jınaqtaryna engizilgen. 69 jyl buryn (1945-2011) dáriger, Qazaqstannyń eńbek sińirgen qaıratkeri, QR densaýlyq saqtaý isiniń úzdigi BІRTANOV Amantaı dúnıege keldi. Jambyl oblysynyń Talas aýdany «Oıyq» keńsharynda týǵan) - dáriger, qoǵam qaıratkeri. Qazaqstannyń eńbek sińirgen qyzmetkeri (1996). Qoldanbaly ekologııa, tirshilik qaýipsizdigi jáne turaqtylyǵy akademııasynyń akademıgi (1996). Almaty memlekettik medıtsına ınstıtýtyn bitirgen (1970). 1970-75 jyldary Almaty qalasyndaǵy balalar aýrýhanasynda hırýrg, 1975-80 jyldary Jambyl oblysyndaǵy 2-balalar emhanasynyń bas dárigeri. 1980 jyly qaıta ashylǵan Almaty oblysynyń ana men balaǵa arnalǵan respýblıkalyq «Kóktem» sanatorııasynyń bas dárigeri. Respýblıkada alǵash ret dıspanserlik tirkeýde turatyn naýqastardy jyl saıyn «Kosmon» avtomatty júıesi arqyly tekseristen ótkizip turýdy engizdi. 1991 jyldan Almaty qalalyq Jedel járdem klınıkalyq aýrýhanasynyń bas dárigeri. Birtanovtyń basshylyǵymen Almatyda tuńǵysh (TMD elderi boıynsha) aqparattyq-keńestik toksıkologııa ortalyǵy quryldy. Bul ortalyq telefaks, radıobaılanys, kompıýterlik jáne elektron poshtasymen, «Internet» jelisimen jabdyqtalyp, ǵylymı-medıtsınalyq aqparattyq oqytý mekemesine aınaldyryldy. Birtanov 1993 jyly AQSh-tyń Týson qalasynda ózara túsinistik memorandýmyna qol qoıýǵa qatysty. Sonyń nátıjesinde «Týson-Almaty» áriptestik baǵdarlamasy jumys isteıdi. Birtanov AQSh-taǵy Densaýlyqty basqarý jónindegi ýnıversıtet baǵdarlamalary assotsıatsııasynyń múshesi, Almaty qalalyq ákimshiligi alqasynyń múshesi, Almaty qalasy Máslıhatynyń depýtaty bolyp qaıta saılandy (2003). KSRO «Densaýlyq saqtaý úzdigi» belgisimen marapattalǵan. Jambyl oblysynyń, Talas aýdanynyń jáne «Oıyq» aýylynyń qurmetti azamaty. «Parasat» ordenimen, QR Prezıdentiniń Alǵyshatymen, Qurmet gramotalarymen marapattalǵan. 68 jyl buryn (1946) kınostsenarıst, rejısser, Qazaqstannyń eńbek sińirgen qaıratkeri, Qazaqstan Respýblıkasy Memlekettik syılyǵynyń ıegeri NARYMBETOV Satybaldy (Sáken) Jáleluly dúnıege keldi. Ońtústik Qazaqstan oblysynyń Túrkistan aýdanynda týǵan. Búkilodaqtyq memlekettik kınematografııa ınstıtýtyn, KSRO Memlekettik kıno janyndaǵy (G.Danel sheberhanasynyń) stsenarıst jáne rejısserdiń joǵary kýrstaryn bitirgen. «Qazaqfılm» kınostýdııasynyń kıno jáne debıýt shyǵarmashylyq odaǵynyń jetekshisi. Fılmografııasy: «Sozaqtan shyqqan Gamlet» (rejısser), «Qarasýyq» (stsenarıst), «Jas akkordıonıstiń basynan keshkenderi» (rejısser-stsenarıst), «Ompa», «Qyz jylaǵan» (rejısser, stsenarıst). «Qurmet» ordenimen marapattalǵan. «Kınoshok» syılyǵynyń «Premııa za rejıssýrý» 1994 jylǵy nomınatsııasynyń laýreaty, TMD jáne Baltyq elderiniń ashyq kıno festıvaliniń «Za realızm ı chelovechnost» syılyǵynyń ıegeri, Jorj Sadýl syılyǵynyń laýreaty atandy. 67 jyl buryn (1947) tehnıka ǵylymdarynyń doktory, professor, akademık Dosym SÚLEEV dúnıege keldi. QR UǴA akademıgi, tehnıka ǵylymdarynyń doktory, professor, 250-den astam ǵylymı eńbekterdiń avtory, óndiris avtomatızatsııasy, eńbek qorǵaý, akýstıkalyq ekologııa salasyndaǵy joǵary mektepti uıymdastyrýdaǵy belgili maman. Professor D.Q. Súleevtiń jetekshiligimen 1 doktorlyq dıssertatsııa, 8 kandıdattyq dıssertatsııa qorǵaldy. 66 jyl buryn (1948-2001) aqyn, Qazaqstan Jazýshylar odaǵy syılyǵynyń laýreaty, M.Áýezovtyń 100 jyldyǵyna, sondaı-aq Qarabýra áýlıege arnalǵan aqyndar músháıralarynyń bas júldegeri ÁBDІRAShTYŃ Jarasqany dúnıege keldi. Qyzylorda oblysynda týǵan. Qazaq memlekettik ýnıversıtetiniń jýrnalıstıka fakýltetin bitirgen. 1969-1994 jyldary «Lenınshil jas» (qazirgi «Jas alash»), «Qazaq ádebıeti» gazetterinde, «Jalyn» almanahynda, «Juldyz» jýrnalynda jumys istegen. Qazaqstan Jazýshylar odaǵy janyndaǵy Kórkem aýdarma jáne ádebı baılanystar jónindegi bas redaktsııasynyń bólim meńgerýshisi, «Tamasha» oıyn-saýyq teatrynyń bas redaktory qyzmetterin atqarǵan. Aqynnyń alǵashqy jınaǵy «Tuńǵysh kitaby» degen atpen 1969 jyly jaryq kórgen. Sodan bergi ýaqytta «Perzent paryzy», «Dala seniń ulyńmyn», «Aq qaırań», «Soǵystan soń týǵandar», «Dosyń bolǵym keledi», t.b. kitaptary jaryq kórgen. Kórkem aýdarma salasynda R.Tagordyń, P.Elıýardyń, ıA.Kýpalanyń, K.Chaıkovskııdiń, A.Bartonyń shyǵarmalaryn qazaq tiline aýdarǵan. Óziniń shyǵarmalary da nemis, vengr, orys ýkraın, ózbek, tájik, ázirbaıjan, túrkimen, qyrǵyz, saha tilderine aýdarylǵan. 60 jyl buryn (1954) QR Indýstrııa jáne jańa tehnologııalar mınıstrliginiń Atom energııasy komıteti tóraǵasynyń orynbasary JANTIKIN Tımýr Mıftahuly dúnıege keldi. Almaty qalasynda týǵan. Novosibir memlekettik ýnıversıtetin «fızıka jáne qoldanbaly matematıka» mamandyǵy boıynsha bitirgen. Fızıka-matematıka ǵlymdarynyń kandıdaty. Atom energııasyn beıbit maqsatta paıdalaný, ıadrolyq qarýlardy taratpaý salasyndaǵy birqatar jarııalanymdardyń, 100-den astam zertteý maqalalarynyń avtory. 1976 jyldan - QazKSR ıAdrolyq fızıka ınstıtýtynda neıtronografııalyq zertteýler zerthanasynyń aǵa laboranty, ınjeneri, kishi ǵylymı qyzmetkeri, aǵa ǵylymı qyzmetkeri.1992 jyldan - QR Atom energııasy agenttiginiń ǵylymı-tehnıkalyq bóliminiń bastyǵy, bas dırektordyń orynbasary, bas dırektory. 1995 jyldan - QR Energetıka jáne mıneraldyq resýrstar mınıstrliginiń Atom energetıkasy komıtetiniń tóraǵasy. Qazirgi qyzmetinde - 2013 jylǵy jeltoqsannan beri. 53 jyl buryn (1961) Aqmola oblysy Sandyqtaý aýdanynyń ákimi SAǴDIEV Erbol Bolatuly dúnıege keldi. Soltústik Qazaqstan oblysynda týǵan. Almaty mal dárigerlik ınstıtýtyn (qazirgi Qazaq ulttyq agrarlyq ýnıversıteti) bitirgen. 1983-1985 jyldary - Qostanaı oblystyq aýylsharýashylyq tájirıbe stansasynyń zootehnıgi. 1985-1998 jyldary - zootehnık-selektsıoner, bas zootehnık, keńshar dırektory, «Konysbaı» AQ tóraǵasy. 1998-2000 jyldary - «Selhozvodosnabjenıe» aýdandyq aýylsharýashylyq basqarmasynyń bastyǵy. 2001-2002 jyldary - Aqmola oblysy Zerendi aýdany ákiminiń orynbasary. 2002-2003 jyldary - Aqmola oblysy Zerendi aýdanynyń «Sýshy» memlekettik kommýnaldyq kásiporynyń dırektory. 2003-2012 jyldary - «QazMunaıGaz» JShS-nyń «Suńqar» saýyqtyrý kesheniniń dırektory, Aqmola oblysy Zerendi aýdanynyń ákimi qyzmetterin atqarǵan.2012-2013 jyldary - Aqmola oblysy Atbasar aýdanynyń ákimi. 2013 jyldyń sáýirinen - qazirgi qyzmetinde. «Qurmet» ordenimen jáne medaldarmen marapattalǵan. Mádenıet qaıratkeri. 50 jyl buryn (1964) Olımpıada chempıony, Qazaqstan Respýblıkasynyń eńbek sińirgen sport sheberi, Olımpıadalyq oıyndardyń tórt dúrkin kúmis jne eki márte qola júldegeri KSRO-nyń shańǵy sportynan kóptegen márte chempıony, 2011 jyly Qazaqstanda ótken qysqy Azııalyq oıyndardy uıymdastyrýshylardyń biri, Kókshetaý qalasynyń qurmetti azamaty SMIRNOV Vladımır Mıhaılovıch dúnıege keldi. Aqmola oblysynda týǵan. Qazaq dene tárbıesi ınstıtýtyn bitirgen. Ol Qazaqstan jáne KSRO birinshiliginiń birneshe dúrkin jeńimpazy, 30 shaqyrym qashyqtyqtan shańǵydan álem kýbogynyń ıegeri atandy. 15, 17, 18-shi qysqy Olımpıada oıyndarynda 1 altyn, 4 kúmis, 2 qola júlde aldy. 1993-1995 jyldardaǵy álem chempıonattarynda 3 altyn, 2 kúmis, 1 qola ıelendi.2003 jyldan Qazaqstan bıatlonshylary odaǵynyń prezıdenti. «Eńbek Qyzyl Tý», «Dańq» ordenderimen, medaldarmen marapattalǵan. «Ekonomıka ı vneshneekonomıcheskıe svıazı razvıvaıýşıhsıa stran Azıatsko-Tıhookeanskogo regıona» atty kitaptyń avtory. Professor. «Qurmet» ordenimen, medaldarmen, alǵyshattarmen marapattalǵan. 40 jyl buryn (1974) "Kaspıı Injınırıng" JShS bas dıırektory NUǴMANOV Jánibek Qaıyrbekuly dúnıege keldi. Jańaózen qalasynda týǵan. Eńbek jolyn 1994 jyly "Ózenmunaıgaz" AQ-da operator, munaı óndirý basqarmasy dırektorynyń óndiris jónindegi orynbasary; ár jyldarda "QazMunaıGaz" UK" AQ-da ken ıgerý jáne óndirý departamentinde bas menedjer, munaı jáne gaz departamenti dırektorynyń orynbasary, dırektory. 2011-2012 jyldary - "QazMunaıGaz" BÓ" AQ-da jobalyq taldaý departamenti dırektorynyń orynbasary; "QazMunaıTeńiz" AQ-da óndiris jónindegi basqarýshy dırektor; 2012 jyldan - "QazMunaıTeńiz" AQ bas dırektorynyń óndiris jónindegi orynbasary. Qazirgi qyzmetinde - 2012 jylǵy maýsymnan beri. 159 jyl buryn (1855-1921) frantsýz jazýshysy, kollektsıoner, bıbltofıl jáne óner qamqorshysy Rober de MONTESKЬıÝ dúnıege keldi. 164 jyl buryn (1850-1937) cheh sotsıology jáne fılosof, qoǵam jáne memleket qaıratkeri Tomash Garrıg MASARIK dúnıege keldi. 66 jyl buryn (1948) Reseı tennısshisi, jattyqtyrýshy, Halyqaralyq Olımpıada komıtetiniń múshesi TARPIŞEV Shamıl dúnıege keldi.