6 SÁÝІR. QAZAQPARAT KÚNTІZBESІ: ATAÝLY KÚNDER, OQIǴALAR, ESІMDER
6 SÁÝІR, DÚISENBІ
Taılandtyń memlekettik meıramy - Chakrı kúni. Chakrı dınastııasynyń negizin qalaýshy - Rama I qurmetine jyl saıyn atap ótiledi.
Ońtústik Afrıka Respýblıkasynyń negizin qalaýshylar kúni.
Reseıde tergeý organdary qyzmetkerleriniń kúni. 1963 jylǵy sáýirdiń 6-da KSRO Joǵarǵy Keńesi Tóralqasynyń Jarlyǵymen bastapqy tergeý quqyǵyn KSRO Qoǵamdaǵy tártipti qorǵaý mınıstrligine tapsyryldy. Keıin KSRO Іshki ister mınıstrligi bolyp ózgertildi. Bul Jarlyq Reseı Federatsııasy ishki ister organdary tergeý apparaty resmı qyzmetiniń bastapqysy boldy.
ESTE QALAR OQIǴALAR
20 jyl buryn (1995) Qaraǵandy qalasyndaǵy Lenın kóshesi boıyndaǵy ǵalym Ebineı Bóketov turǵan úıge eskertkish taqta ornatyldy.
1 6 jyl buryn (1999) Almaty oblysy Kóksý aýdanynyń Balpyq bı kentinde batyr, sheshen, bı Balpyqqa eskertkish ornatyldy
10 jyl buryn (2005) T.Júrgenov atyndaǵy Qazaq Ulttyq óner akademııasy stýdentteri túsirgen «Eki kishkentaı shujyq» atty balalar fılmi Frıdrıh Vılhem Mıýrnaý atyndaǵy júldeni jeńip aldy.
Kúshikke tamaq tabý úshin bir kishkentaı balanyń aqsha urlaýy jaıynda túsirilgen fılmge, atalmysh oqý ornynyń stýdentteri Áset Imanǵalıev pen Málik Bedelbekov jáne tanymal ártis Ǵazıza Ábdenábıeva, sondaı-aq birqatar qazaqstandyq jáne germanııalyq jastar qatysyp, oǵan nemis rejısseri Faıt Helmer rejısserlik etti.
9 jyl buryn (2006) «Eır Astana» avıakompanııasy Almaty-Qaraǵandy-Almaty baǵyty boıynsha tikeleı reıs ashty.
8 jyl buryn (2007) Qazaqstan Respýblıkasynyń Ulttyq Kitaphanasynda akademık Asqar Jumadildaevtyń búldirshinderge arnalyp jazylǵan tanymdyq-matematıkalyq kitapshalarynyń tanystyrylymy boldy.
Kitaptaǵy matematıkalyq termınder men esepter qazaq tilinde taqpaq jáne halyq ertegileriniń keıipkerleri arqyly balalarǵa jetkizilgen.
6 jyl buryn (2009) Qazaqstannyń tanymal jazýshysy Dúkenbaı Dosjannyń «Men ólgende» degen kitaby jaryq kórdi.
Kitapqa jazýshynyń ár kezeńdegi jazylǵan «Qymyz», «Jel Arystan jaly», «Jas kelinshektiń asýy», «Aqyl bazarda satylmaıdy», «Kishkentaı ıAgımýs» jáne basqa da áńgimeleri kirdi.
5 jyl buryn (2010) Ál-Farabı atyndaǵy Qazaq ulttyq ýnıversıtetinde «Stalındik kezeńdegi Qazaqstandyq birinshi basshylar» dep atalatyn týyndynyń tusaýkeser rásimi ótti.
Atalmysh kitaptyń avtorlary tarıh ǵylymdarynyń doktorlary men professorlary Vladıslav Grıgorev pen Láıla Ahmetova. Shyǵarmada Stalın kezeńindegi Qazaqstannyń birinshi tulǵalary týraly tarıhshylar men saıasatkerlerdiń oı-tolǵanysy berilgen. Ár bólim, ár saıasatkerdiń qyzmet jolyna arnalǵan. Sondyqtan bul kitap saıası tarıh janryna jatqyzylyp otyr.
«Kitap 1924-1953 jyldardy qamtyǵan, stalındik kezeńde Qazaqstandy basqarǵan Fılıpp Goloshekın, Levon Mırzoıan, Nıkolaı Skvortsov, Jumabaı Shaıahmetov týraly kóptegen maǵlumattarymen qundy. Ǵylymı eńbek stýdentterge, pedagogtarǵa, jýrnalısterge, saıasatkerlerge, áleýmettanýshylarǵa jáne HH ǵasyr tarıhy máseleleri qyzyqtyratyn oqyrmandarǵa arnalǵan.
11 9 jyl buryn (1896) sáýirdiń 6-y men 15-i aralyǵynda, Afınada qazirgi Olımpıada oıyndary tuńǵysh ret ótti.
ESІMDER
7 7 jyl buryn (1938-2003) tehnıka ǵylymynyń doktory, professor, Nıý-Iork ǵylym akademııasynyń múshesi, A.Eınshteın atyndaǵy Halyqaralyq energetıka akademııasynyń akademıgi ÁLІMJANOV Muratbek Turlybekuly dúnıege keldi.
Almaty oblysynda týǵan. Qazaq memlekettik ýnıversıtetin bitirgen. 1961-1999 jyldary Qazaqstan Ǵylym akademııasy Matematıka jáne mehanıka, Mehanıka jáne mashınataný ınstıtýttarynyń ınjeneri, kishi, aǵa ǵylymı qyzmetkeri, zerthana meńgerýshisi qyzmetterin atqarǵan. 1999-2000 jyldary - Qazaq kólik jáne kommýnıkatsııalar akademııasynyń kafedra meńgerýshisi. 2000 jyldan ómiriniń sońyna deıin Q.Sátbaev atyndaǵy Qazaq ulttyq tehnıkalyq ýnıversıtetiniń kafedra meńgerýshisi bolǵan. Ǵalymnyń negizgi ǵylymı eńbekteri ken jynystarynyń mehanıkasy men keńistiktegi denelerdiń ornyqtylyq teorııasy máselelerine arnalǵan. Onyń 260-tan astam ǵylymı eńbekteri, onyń ishinde 3 monografııasy jaryq kórgen. Professordyń jetekshiligimen 30 ǵylym kandıdaty jáne 9 doktory dıssertatsııa qorǵaǵan. Ol 1993 jyly jer asty qurylystary máselelerin zertteýge arnalǵan eńbekteri úshin Dj.Soros qorynyń syılyǵyn alyp, kórnekti ǵalymdarǵa beriletin Memlekettik ǵylymı stıpendııanyń eki dúrkin ıegeri atanǵan.
6 9 jyl buryn (1946) dırıjer, N.Tilendıev atyndaǵy «Otyrar sazy» folklorlyq-etnografııalyq orkestriniń dırıjeri TEMІRǴALIEV Jamaǵat Hafızuly dúnıege keldi.
Almaty oblysynyń Sarqand qalasynda týǵan. Qurmanǵazy atyndaǵy qazaq memlekettik konservatorııasynyń halyq aspaptar fakýltetin bitirgen (1972), orkestr dırıjeri, orkestrdiń solısi, pedagog. Onyń basshylyǵymen orkestr halyq mýzykasynyń, halyq kompozıtorlarynyń kóptegen biregeı týyndylary men yńǵaılanǵan nuqsalaryn oryndady. qazaq jáne orys tilderin biledi. 1963 jyldan - Almaty oblysy Sarqand aýdanynyń Abaı atyndaǵy OM án muǵalimi. 1965 jyldan - Qurmanǵazy atyndaǵy qazaq memlekettik konservatorııasynyń stýdenti. 1972 jyldan - Qurmanǵazy atyndaǵy orkestrdiń ártisi. 1976 jyldan - P.I. Chaıkovskıı atyndaǵy Almaty mýzykalyq ýchılışesiniń bólimshe meńgerýshisi. 1981 jyldan-Qurmanǵazy atyndaǵy Almaty memlekettik konservatorııasynyń aǵa oqytýshysy. 1986 jyldan - «Otyrar sazy» orkestriniń dırıjeri. 1990 jyldan - Taldyqorǵan oblystyq fılarmonııasynyń M. Tólebaev atyndaǵy orkestriniń bas dırıjeri. 1997 jyldan - Súıinbaı atyndaǵy Almaty oblystyq fılarmonııasynyń bas dırıjeri. 2002 jyldan beri - N. Tilendıev atyndaǵy Folklorlyq-etnografııalyq orkestrdiń dırıjeri, bas dırıjeri. Qazaqstan Respýblıkasy Eńbek sińirgen qyzmetkeri (1996). Qazaqstannyń Eńbek sińirgen qaıratkeri (2000).
60 jyl buryn (1955) Shyǵys Qazaqstan oblysy Aıagóz aýdanynyń ákimi MUHTARHANOV Ánýarbek Muhtarhanuly dúnıege keldi.
Shyǵys Qazaqstan oblysy, Kúrshim aýdanynyń, Aqjar aýylynda tuǵan. 1973-1975 jyldary áskerı qatarynda Sovet Armııasynyń Chehoslovakııadaǵy Ortalyq áskerı tobynda boldy. 1980 jyly Qazaq aýylsharýashylyq ınstıtýtyn, ǵalym agronom mamandyǵy boıynsha bitirgen. 2006 jyly Almatynyń ekonomıka jáne statıstıka akademııasyn «Qarjy» mamandyǵy boıynsha bitirip, Bakalavr akademııalyq ataǵyn alǵan. 1980-1981 jyldary Shyǵys Qazaqstan oblysy, Kúrshim aýdandyq ósimdikterdi qorǵaý stantsııasynyń bastyǵy bolyp jumys istedi. 1981 -1986 jyldary aralyǵynda Muhtarhanov Á.M. Kúrshim aýdandyq komsomol komıtetiniń, komsomol uıymdarynyń bólim meńgerýshisi, Kúrshim aýdandyq komsomol komıtetiniń birinshi hatshysy qyzmetterin atqardy. 1986-1987 jyldary Shyǵys Qazaqstan oblysy, Kúrshim aýdanynyń «Vysokogorskıı» sovhozynyń bas agronomy,1987-1989 jyldary Kúrshim aýdandyq agroónerkásip kesheni jumysshylarynyń kásipodaq komıtetiniń tóraǵasy, al 1989 jyldyń qarasha aıynda Shyǵys Qazaqstan oblystyq agroónerkásip kesheni jumysshylarynyń kásipodaq Komıtetiniń hatshysy bolyp saılandy. 1992 jyldyń mamyr aıynan 1994 jyldyń sáýirine deıin Shyǵys Qazaqstan oblystyq ákimshiliginiń uıymdastyrý-ınspektorlyq jáne kadr jumystary bóliminiń bas mamany, bas ınspektory qyzmetterin atqarǵan. 1994-1996 jyldary Shyǵys Qazaqstan oblystyq depýtattar keńesi-máslıhatynyń uıymdastyrý bóliminiń meńgerýshisi, 1995 jyldyń qyrkúıek aıynan Shyǵys Qazaqstan oblystyq agroónerkásip kesheni jumysshylarynyń kásipodaq Komıtetiniń tóraǵasy bolyp jumys istedi 1997-1998 jyldary Shyǵys Qazaqstan oblysy Ákiminiń janyndaǵy tártiptik Keńesiniń ınspektory. 1998- 2003 jyldary Shyǵys Qazaqstan oblysy ákimi apparaty basshysynyń orynbasary, uıymdastyrý-ınspektorlyq, kadrlyq jumystary jáne aýmaqtyq damý bóliminiń meńgerýshisi bolyp jumys istedi. 2003 jyldyń qantar aıynan Kýrchatov qalasynyń ákimi, al 2007 jyldan 2010 jyldyń shilde aıyna deıin Zaısan aýdanynyń ákimi qyzmetterin atqardy. 2010 jyldyń 16 shildesinde Shyǵys Qazaqstan oblysy ákiminiń ókimimen Á.M.Muhtarhanov Aıagóz aýdanynyń ákimi bolyp taǵaıyndaldy.
60 jyl buryn (1955) Qazaqstan Respýblıkasy Tótenshe jaǵdaılar mınıstrliginiń Apparat basshysy OQASOV Seıtqajy Qajykenuly dúnıege keldi.
Shyǵys Qazaqstan oblysy Úrjar aýdanynda týǵan. Almaty energetıkalyq ınstıtýtyn bitirgen.
Qazaqstan Respýblıkasy Ulttyq qaýipsizdik komıteti Terrorızmge qarsy ortalyqtyń basshysy qyzmetin atqarǵan. Atalǵan qyzmetinde - 2008 jyldan.
5 7 jyl buryn (1958) «KEGOC».AQ fılıaldarmen jumys jónindegi basqarýshy dırektory AQMÝRZIN Abat Amanuly dúnıege keldi.
Qostanaı oblysynda týǵan. Qazaq aýyl sharýashylyǵy ınstıtýtyn, Rýdnyı memlekettik ındýstrıaldyq ınstıtýtyn bitirgen, ınjener-elektrık, ekonomıst-menedjer.
1980 jyldan bastap elektr jelileri kásiporyndarynda mamandyǵy boıynsha jaýapty jumystar atqardy. 2000 jyldan «Aqtóbeenergo» AQ vıtse-prezıdenti «KEGOC» AQ «Batys MES» fılıalynyń dırektory, «Aqtóbe MES» fılıalynyń dırektory, «Sarybaı MES» fılıalynyń dırektory. 2007 jyldan «KEGOC» AQ óndiris jónindegi vıtse-prezıdenti. 2009 jyldan «KEGOC» AQ Aqmola, Almaty MES fılıaldarynyń dırektory. Qazirgi qyzmetinde - 2010 jylǵy shildeden beri.
«Qazaqstan Konstıtýtsııasyna 10 jyl» (2005) medalimen, QR Qurmet gramotasymen marapattaǵan. TMD eńbek sińirgen energetıgi.
5 6 jyl buryn (1959) sýretshi jáne etnograf-qarýtanýshy AHMETJAN Qalıolla Samatuly dúnıege keldi.
1949 jyly 6 sáýirde Aqmola oblysy Alekseevka aýdany Órnek aýylynda týǵan. I.E.Repın atyndaǵy sáýlet jáne músin, keskindeme ınstıtýtynyń keskindeme fakýltetin bitirgen, (1977), keskindemeshi-sýretshi.Tarıh ǵylymdarynyń kandıdaty (2003). Kandıdattyq dıssertatsııasynyń taqyryby: «Qazaqtyń dástúrli jasaqtary:genezıs, qurylym, ulttyq mádenı qyzmeti (tarıhı-ekologııalyq zertteý)». «Jaraǵan temir kıgender (batyrlardyń qarý-jaraǵy,áskerı óneri, salt-dástúrleri)» (1996) monografııasynyń, sonymen qatar 70-den astam ǵylymı, ǵylymı-tanymdyq maqalalardyń avtory.
Sýretshi jáne etnograf-qarý-jaraq zertteýshisi. Qazaqtardyń dástúrli qarýlaný shejiresi boıynsha bilikti maman. Eń belgili jumystarynyń biri - «Qyraý».
Chehoslovakııa, Estonııa, Ońtústik Koreıa, Germanııa kórmelerinde jumystary kórsetilgen. 1995 jyly - Kıno úıi,1997 jyly - QR Ortalyq memlekettik murajaıynda jeke kórme.
Kıno úıinde (1995), QR Ortalyq memlekettik murajaıynda (1997) jeke kórmelerin ótkizgen.
Jumystary Á.Qasteev atyndaǵy Memlekettik óner murajaıynyń, QR Memlekettik ortalyq mýrajaıynyń, QR Prezıdenttik mádenı ortalyǵynyń, Nevzorov atyndaǵy Semeı óner murajaıynyń qorlarynda; QR Prezıdentiniń rezıdentsııasynda, Kýtaısı qalasynyń kartınalar galereıasynda (Grýzııa), Qazaqstan, Anglııa,AQSh, Shvetsııa, Pákistan,Germanııa jeke kollektsııalarynda saqtalýda.
1977 jyldan - Ó.Tańsyqbaev atyndaǵy Almaty kórkemsýret kolledjiniń arnaıy tártip oqytýshysy. 1996-2000 jyldary - QR Memlekettik ortalyq murajaıynyń etnologııa bóliminde aǵa ǵylymı qyzmetker. 1996-1998 jyldary - qosymsha QR ǴA M.Áýezov atyndaǵy Óner jáne ádebıet ınstıtýtynyń kórkemóner bóliminde aǵa ǵylymı qyzmetker. 2000 jyldan - QR Prezıdenti mádenı ortalyǵy qalpyna keltirý bóliminiń meńgerýshisi (Astana qalasy).2004 jyldan beri - QR Prezıdenttik mádenı ortalyǵynyń keńesshisi (Astana qalasy).
QR Sýretshiler odaǵy hatshylyǵyna saılanǵan. KSRO, QR Sýretshiler odaǵynyń, QR Kórkemóner akademııasynyń múshesi. I «Jiger» Jastar shyǵarmashylyǵy festıvaline (1979),kóptegen toptyq, qalalyq, respýblıkalyq jáne shetel kórmelerine qatysqan.«Ana tili» gazeti syılyǵynyń laýreaty (1992). «Qazaqstan Respýblıkasynyń táýelsizdigine 10 jyl» (2001) medalimen, QR Kórkemóner akademııasynyń altyn medalimen (2006) marapattalǵan. Mádenıet qaıratkeri.
4 1 jyl buryn (1974) QR Ulttyq bankiniń Almaty qalasy qarjy ortalyǵynyń qyzmetin retteý komıteti tóraǵasynyń mindetin atqarýshy NURPEIІSOV Darhan Qadyrbaıuly dúnıege keldi.
Taldyqorǵan qalasynda týǵan. Ál-Farabı atyndaǵy Qazaq memlekettik ýnıversıtetiniń zań fakýltetin (1996); ál-Farabı atyndaǵy Qazaq memlekettik ýnıversıtetiniń aspırantýrasyn (1999); Ortalyq Eýropa ýnıversıtetiniń bilim kóterý kýrstaryn (Býdapesht qalasy, Vengrııa, 1996) bitirgen; Frantsııa Ulttyq magıstratýra mektebinde sýdıalar men prokýrorlardy daıarlaý tájirıbesinen; «Chemonics International Inc.» korporatsııasynda (Vashıngton qalasy, 2006), Shtrezemann ınstıtýtynda (Bonn qalasy, 2006), Halyqaralyq qylmystyq sotta (Gaaga qalasy, 2006) tájirıbelerden ótken.
Zań ǵylymdarynyń kandıdaty (1999). Kandıdattyq dıssertatsııasynyń taqyryby: «Qazaqstan Respýblıkasy táýelsizdigin qalyptastyrýdyń konstıtýtsııalyq-quqyqtyq negizderi». Dotsent.
«Myńjyldyqtar toǵysyndaǵy egemen Qazaqstan» (teń avtorlyqta, 2001), «Egemen Qazaqstan: memleket, memlekettik bılik jáne memlekettik egemendik máseleleri» (2002), «Ulttyq qaýipsizdik: quqyqtyq aspekt» (2003), «Táýelsiz Qazaqstan - egemen memleket» (teń avtorlyqta, 2004), «Qazaqstandaǵy jemqorlyq: qarsy áreketjoldary» (2006) kitaptarynyń; 70-ten astam ǵylymı jarııalanymnyń avtory.
1997 jyldan - «Qazkommertsbank» AAQ zań keńesshisi; «Seriktester» zań fırmasynyń zań keńesshisi, jetekshi zańgeri, korporatıvtik retteý jáne bankıng bóliminiń bastyǵy. 1999 jyldan - «Agroortalyq» JShS zań basqarmasy bastyǵynyń orynbasary. 1999-2002 jyldary - «Saıat, Jolshy, Darhan jáne Bado» zań fırmasynyń vıtse-prezıdenti. 2000 jyldan - QR Prezıdentiniń janyndaǵy Qazaqstan strategııalyq zertteýler ınstıtýtynyń aǵa, jetekshi ǵylymı qyzmetkeri. 2001 jyldan - ál-Farabı atyndaǵy Qazaq ulttyq ýnıversıteti memlekettik quqyq teorııasy men tarıhy kafedrasynyń dotsenti. 2002 jyldan - QR Joǵarǵy Soty janyndaǵy Sýdıalar men sot júıesi qyzmetkerleriniń bilimin jetildirý ınstıtýtynyń konstıtýtsııalyq jáne ákimshiliktik quqyq kafedrasynyń meńgerýshisi. 2003 jyldan - «Qazaqstan Respýblıkasy Joǵarǵy Soty janyndaǵy Sot akademııasy» MB ǵylymı jumys jónindegi prorektory. 2005 jyldan - «Qazaqstan Respýblıkasynyń Prezıdenti janyndaǵy Memlekettik basqarý akademııasy» MB Ádiletti sot ınstıtýty dırektorynyń orynbasary. 2005 jyldan - QR-daǵy sot júıesi boıynsha USAID jobasynyń dırektory, dırektorynyń orynbasary.
2006 jyldan beri - Almaty qalasyndaǵy QR Aımaqtyq qarjylyq ortalyǵy qyzmetin retteý agenttigi tóraǵasynyń orynbasary.
Eýropalyq odaqtyń Qazaqstanda sottardy oqytyp-úıretý jónindegi BISTRO jobasynyń úılestirýshisi (2003-2005). «Almaty qalasy aımaqtyq qarjylyq ortalyǵy» AQ Dırektorlar keńesiniń tóraǵasy (2007 jyldan).
Jas ǵalym-zańgerler arasyndaǵy úzdik ǵylymı jumysy úshin QR Bilim mınıstrliginiń 2 medalimen, dıplomy men marapattalǵan (1996). Jas talantty ǵalym jastarǵa arnalǵan 2002-2004 jyldary memlekettik ǵylymı stıpendııanyń (2002); quqyqtanýshy ǵalymdar arasyndaǵy úzdik ǵylymı jumysy úshin QR Bilim jáne ǵylym mınıstrligi syılyǵynyń (2005); gýmanıtarlyq ǵylymdar salasyndaǵy úzdik jumystary úshin jas ǵalymdarǵa arnalǵan M. Áýezov atyndaǵy syılyqtyń (2005) laýreaty. «Joǵary oqý ornynyń úzdik oqytýshysy» memlekettik grantyn usynatyn respýblıkalyq baıqaýdyń jeńimpazy (2006).
20 5 jyl buryn (1810-1888) aǵylshyn natýralısi, akvarıým ónertapqyshy Fılıpp Genrı GOSSE dúnıege keldi.
17 9 jyl buryn (1836-1904) orys hırýrgi, professor SKLIFOSOVSKII Nıkolaı Vasılevıch dúnıege keldi.
11 1 jyl buryn (1904-1966) avtomobıl konstrýktory, Folksvagen qoraptarynyń dızaıneri Ervın KOMENDA dúnıege keldi.
5 2 jyl buryn (1963) Ekvadordyń memlekettik jáne saıası qaıratkeri, 2006 jyldan Ekvador prezıdenti Rafael Vısente KORREA DELЬGADO dúnıege keldi.