5 jeltoqsan. QAZAQPARAT KÚNTІZBESІ: ATAÝLY KÚNDER, OQIǴALAR, ESІMDER
5 jeltoqsan SENBІ
Ekonomıkalyq jáne áleýmettik damýǵa kómek kórsetýshi eriktilerdiń halyqaralyq kúni. Dúnıejúzilik eriktiler (volonterler) kúni. 1985 jylǵy jeltoqsannyń 17-degi BUU Bas Assambleıasy 40-shy sessııasynyń sheshimi boıynsha atap ótiledi.
Taıland koroldiginiń Memlekettik meıramy - Koroldiń týǵan kúni. Ataýly kún aldynda Bangkok kósheleri boıymen Korol gvardııasynyń merekelik sherýi ótedi.
Qazaqstan Respýblıkasy men Taıland arasyndaǵy dıplomatııalyq qarym-qatynas 1992 jylǵy maýsymnyń 6-ynda ornatyldy.
Reseı Federatsııasynyń Áskerı dańq kúni. Máskeý túbindegi shaıqasta keńes áskerleriniń nemis-fashıst basqynshylaryna qarsy shabýyly bastalǵan kún (1941). 1995 jylǵy naýryzdyń 13-inde qabyldanǵan №32-F3 «Reseıdiń Áskerı dańq (jeńisti kúnderi) kúnderi týraly» Federaldyq zańyna sáıkes atap ótiledi.
ESTE QALAR OQIǴALAR
7 9 jyl buryn (1936) KSRO jańa Konstıtýtsııasy qabyldandy. Qazaq Avtonomııalyq Respýblıkasy Odaqtyq Respýblıka bolyp qaıta quryldy.
7 4 jyl buryn (1941) Aqtóbede 101-shi qazaq ulttyq atqyshtar brıgadasy quryldy. Brıgada quramyna Aqtóbe, Atyraý, Batys Qazaqstan, Qyzylorda oblystarynyń turǵyndary kirdi. 2 3 jyl buryn (1992) Qazaqstanda Italııanyń mádenı kúnderi bastaldy.
2 1 jyl buryn (1994) Qazaqstan Respýblıkasynyń Prezıdenti N.Á.Nazarbaev Eýropadaǵy Qaýipsizdik jáne yntymaqtastyq jónindegi Keńeske múshe elderdiń memleket jáne úkimet basshylarynyń kezdesýine qatysý úshin Vengr Respýblıkasyna resmı sapar shekti. Býdapesht qalasynda álemniń ıadrolyq derjavalary - Reseı, AQSh, Ulybrıtanııa basshylary Qazaqstannyń qaýipsizdigine kepildik berý týraly memorandýmǵa jáne strategııalyq qarýly qaqtyǵysty shekteý týraly kelisim jónindegi bekitý qaǵazdaryn almasý týraly qujatqa qol qoıdy.
20 jyl buryn (1995) Qazaqstan Respýblıkasy men Eýropalyq Keńes arasynda saýda jáne osy saladaǵy yqpaldastyq týraly Kelisimge qol qoıyldy.
1 8 jyl buryn (1997) «Advokattyq qyzmet týraly» Qazaqstan Respýblıkasynyń Zańyna qol qoıyldy.
9 jyl buryn (2006) Eki jaqty kelisimniń qorytyndysynda Qazaqstan Respýblıkasy Prezıdenti N.Nazarbaev pen Eýropalyq komıssııanyń Prezıdenti Joze Manýel Barrozý Eýropalyq Odaq (EO) pen Qazaqstannyń energetıka salasyndaǵy yntymaqtastyǵynda túsinistik memorandýmyna qol qoıdy. Memorandým Qazaqstannyń Kaspıı óńirindegi tabıǵı gaz ben munaıdyń iri óndirýshisi retinde jáne energetıkalyq salanyń yntymaqtastyǵyn nyǵaıtýda EO pen Qazaqstannyń ekijaqty qyzyǵýshylyǵynda mańyzdy rólin anyqtaıdy. Memorandým energetıkalyq qaýipsizdikti jáne ónerkásip yntymaqtastyǵyn nyǵaıtý sekildi mańyzdy aspektilerdi qamtıdy.
8 jyl buryn (2007) Aqtóbede 74-shi jeke teńiz atqyshtar brıgadasyn eske alýǵa arnalǵan memorıaldyq taqta ashyldy.
74-shi atqyshtar brıgadasy Kaspıı teńiz flotılııasy teńizshilerinen, Lenıngrad joǵary áskerı-teńiz ýchılışesiniń túlekterinen jasaqtalǵan. Brıgada 1941 jyldyń sońynda Máskeý túbindegi shaıqastarǵa qatysty, sonda qorǵanys shebinde turǵan Máskeý aýmaǵy áskeriniń quramyna qosyldy. Volokalamsk tas joly boıynda ornatylǵan eskertkishke Máskeý úshin shaıqasqan teńiz brıgadalary qatarynda 74-shi jeke teńiz áskerı brıgadasynyń da aty kórsetilgen.
7 jyl buryn (2008) Bishkekte qazaq ádebıetiniń klassıgi Muhtar Áýezovtiń shyǵarmasy boıynsha túsirilgen «Qarash asýyndaǵy atys» («Vystrel na perevale Karash») atty kórkem fılmniń mereıtoılyq kórsetilimi ótti. Fılmdi 1968 jyly qyrǵyzdyń jas kınorejısseri Bolat Jámshıev túsirdi. Rejısserdiń túsirgen kórinisi «Qyrǵyzfılm» jáne «Qazaqfılm» kınostýdııalarynyń birikken jumysy boldy, qalyń kórermen qaýymnyń nazaryn ózderine aýdardy.
7 jyl buryn (2008) Tarazda qalalyq kınokontsert zalynda Jambyl oblysynan shyqqan tanymal qazaq akteri Asanáli Áshimovke arnalǵan murajaı saltanatty túrde ashyldy. Kórme qoıylymyna A.Áshimov sahnalyq kostıýmder, rekvızıtter, sırek kezdesetin sýretterdi paıdalanýǵa berdi. Taǵy da arnaıy jabdyqtalǵan bir kabınetinde óz qonaqtaryn qabyldaı alady.
6 jyl buryn (2009) Memleket basshysy turmystyq zorlyq-zombylyqtyń aldyn alý jónindegi sharalardy jetildirýge baǵyttalǵan «Qazaqstan Respýblıkasynyń keıbir zańnamalyq aktilerine turmystyq zorlyq-zombylyqtyń aldyn alý máseleleri boıynsha ózgertýler men tolyqtyrýlar engizý týraly» Zańǵa qol qoıdy. Elbasy sondaı-aq, turmystyq zorlyq-zombylyq faktilerine qarsy is-qımyl jasaýdyń quqyqtyq sharalar keshenin qamtıtyn «Turmystyq zorlyq-zombylyqtyń aldyn alý týraly» Zańǵa qol qoıdy.
6 jyl buryn (2009) Almatyda «Polıtsııanyń jas kómekshileri» toptarynyń 2-shi qalalyq sleti bolyp ótti.
Sharanyń basty maqsaty - polıtsııanyń jas kómekshileriniń jumysynyń tıimdiligin kórsetý, jastardy qoǵamda tártip buzýshylyqty boldyrmaýdy qoldaýǵa jumyldyrý.
Qala boıynsha 126 mektepte joǵary synyp oqýshylary arasynda osyndaı toptar uıymdastyrylǵan. Olar mektep ákimshiligi men mektep ınspektorlaryna tártipti kúsheıtý, mektep aýmaǵynda tártip saqtaýǵa kómektesedi.
Sharany qalalyq tártip saqtaýǵa yqpal jasaý birlestigi men «Jas otan» jastar qanaty, «Búkilqazaqstandyq quqyq qorǵaý ortalyǵy» qoǵamdyq qory uıymdastyrdy.
6 jyl buryn (2009) belgili jazýshy, qoǵam qaıratkeri Ábish Kekilbaevqa «Qazaqstannyń Eńbek Eri» ataǵy berildi.
6 jyl buryn (2009) Almaty oblysynyń ákimi Serik Úmbetov (qazirgi ýaqytta Májilis depýtaty) Olımpıada ordenimen marapattaldy. Ulttyq olımpıadalyq komıtettiń altyn ordeni óńir basshysyna sportty damytýǵa qosqan eleýli úlesi úshin UOK atqarý komıtetiniń sheshimimen berildi.
6 jyl buryn (2009) «Qazaqstan-Qytaı» gaz qubyrynyń ońtústikqazaqstandyq bóligin gazben toltyra bastady. Gaz qubyrynyń qazaqstandyq bóligi jalpy uzyndyǵy 2 616 shaqyrymdyq eki qatar jelini quraıdy, ol Túrkimenstannan Ózbekstan men Qazaqstan arqyly Qytaıǵa tabıǵı gaz jetkizýdi maqsat etetin «AGP» gaz qubyry jobasynyń bir bóligi bolyp tabylady.
4 jyl buryn (2011) Vashıngton qalasynda qazaqstandyq delegatsııa AQSh saýda ókili Keńsesiniń basshylyǵymen Qazaqstannyń Dúnıejúzilik saýda uıymyna kirýiniń aıasyndaǵy kópjaqty máseleler boıynsha kelissózder júrgizdi.
Kelissózder barysynda birqatar júıelik suraqtar, sonyń ishinde aýyl sharýashylyǵy salasyn qoldaýdyń memlekettik sharalary, sanıtarlyq jáne fıtosanıtarlyq sharalardy qoldaný máseleleri talqylandy.
4 jyl buryn (2011) Astanadaǵy Táýelsizdik saraıynda Elbasy Nursultan Nazarbaevtyń qatysýymen «Innovatsııalyq Qazaqstan» - táýelsizdiktiń 20 jyldyń jolynan keıingi bolashaqqa kózqaras» atty ınnovatsııalyq forým ashyldy.
4 jyl buryn (2011) Qazaqstan táýelsizdiginiń 20 jyldyǵyna Jambyl oblysynda Qazaqstandaǵy tuńǵysh Qordaı jel elektr stansasynyń birinshi kezegi paıdalanýǵa berildi.
4 jyl buryn (2011) Atyraýda «Álem meniń kózimmen» atty balalar úıleri men ınternattarynyń tárbıelenýshileri jasaǵan sýretter men oıynshyqtardyń qaıyrymdylyq kórmesi ótti.
4 jyl buryn (2011) Almaty metropolıteninde «Jeton kúni» belgilendi. Ol ár aptanyń senbi kúni ótkiziledi. Jolaýshylar bul kúni ózderiniń merzimi ótip ketken jetondaryn aıyrbastap, olardy qaıta paıdalana alady. Bul aktsııa paıdalanylmaǵan jetondardy metroǵa qaıtarý úshin ótkiziledi.
4 jyl buryn (2011) Astana kardıohırýrgııa ortalyǵynan jasandy júrek salynǵan alǵashqy patsıent shyqty.
4 jyl buryn (2011) Qazaqstannyń poshta aınalymyna QR táýelszdiginiń 20 jyldyǵyna arnalǵan «Ataýly, mereıtoılyq kúnder jáne merekeler» serııasyndaǵy eskertkish kórkemsýret markasy aınalymǵa shyqty.
3 jyl buryn (2012) Ashhabadta ótken TMD memleketteri basshylary keńesi otyrysynyń qorytyndysy boıynsha ekonomıkalyq jáne gýmanıtarlyq salalardaǵy óńirlik yntymaqtastyqty tereńdetýge, qaýipsizdikti qamtamasyz etýge baǵyttalǵan birqatar qujattarǵa qol qoıyldy.
Túrkimenstan tarapynyń bastamasymen jan-jaqty yntymaqtastyqty odan ári damytý týraly TMD-ǵa qatysýshy memleketter basshylarynyń deklaratsııasy qabyldandy.
Deklaratsııa TMD-niń qazirgi jaı-kúıi men bolshaqtaǵy odan arǵy damýy egjeı-tegjeıli zerdelenip ázirlengen. Qujattyń basty maqsaty - TMD aıasynda áriptestiktiń negizgi ustanymdaryn nyǵaıtý bolyp tabylady. Deklaratsııada halyqaralyq qarym-qatynastardyń damýyna ekonomıkalyq faktorlar áseriniń kúsheıýi úrdisinde TMD-ǵa qatysýshy memleketterdiń yntymaqtastyǵyn odan ári kúsheıtý ózektiligi basa aıtylǵan.
3 jyl buryn (2012) Qazaqstannyń jetekshi JOO stýdentteri 2012 jyldyń úzdik jumys berýshisin atady. TNS GALLUP MEDIA ASIA kompanııasy júrgizgen zertteýge saı, bul ataqqa «QazMunaıGaz» kompanııasy ıe boldy.
3 jyl buryn (2012) Astanada Reseı-Belarýs-Qazaqstan Bıznes-Dıalogy men BUSINESSEUROPE uıymynyń Tehnıkalyq retteý keńesin qurý týraly memorandýmǵa qol qoıyldy.
Bul qujat KO men EO arasyndaǵy ekonomıkalyq baılanystardy nyǵaıtýǵa jáne normatıvtik-tehnıkalyq zańnamany úılestirýge baǵyttaldy.
3 jyl buryn (2012) julqa kóterýde jáne qossaıysta óz salmaǵynda rekord ornatqany jáne London Olımpıadasyndaǵy jeńisi úshin aýyr atletıkadan Olımpıada chempıony Ilıa Ilın Gınnestiń rekordtar kitabyna resmı túrde engizildi.
2 jyl buryn (2013) Qostanaıda jıyrma tonnalyq IVECO-682 júk kóligin qurastyrý boıynsha jeli iske qosyldy. Saltanatty sharaǵa IVECO jáne AllurGroup kompanııalarynyń ókilderi qatysty.
52 3 jyl buryn (1492) Hrıstofor Kolýmb Gaıtı araldaryna jetti.
8 1 jyl buryn (1934) Túrkııa áıelderine saılaý quqyǵy berildi.
7 9 jyl buryn (1936) stalındik KSRO Konstıtýtsııasy qabyldandy.
3 7 jyl buryn (1978) KSRO-da Kosmonavtıka federatsııasy quryldy.
ESІMDER
1 10 jyl buryn (1905-1991) qoǵam qaıratkeri ShÁRІPOV Sabdyq dúnıege keldi. Pavlodar oblysy Baıanaýyl aýdanynda týǵan. Pavlodar keńestik partııa mektebin, KOKP OK janyndaǵy Joǵary partııa mektebin bitirgen.
1940-1943 jyldary - Almaty oblystyq, qalalyq atqarý komıtetiniń tóraǵasy. 1943-1945 jyldary - Almaty oblystyq partııa komıtetiniń saýda jáne qoǵamdyq tamaqtandyrý jónindegi hatshysy. 1945-1950 jyldary - Atyraý oblystyq atqarý komıtetiniń tóraǵasy. 1950-1959 jyldary - Taldyqorǵan oblystyq atqarý komıteti tóraǵasynyń orynbasary, jaýapty hatshysy. 1959-1968 jyldary - Almaty oblystyq saýda basqarmasynyń bastyǵy. 1968 jyly zeınet demalysyna shyqqan.
Qazaq KSR Joǵarǵy Keńesiniń 1-shaqyrylym depýtaty.
Eńbek Qyzyl Tý, 1-dárejeli Otan soǵysy, «Qurmet belgisi» ordenderimen, medaldarmen jáne Qazaq KSR Joǵarǵy Keńesiniń Qurmet gramotasymen marapattalǵan.
10 2 jyl buryn (1913-1978) jazýshy, Uly Otan soǵysynyń ardageri JUMAQANOV Jeken dúnıege keldi.
Shyǵys Qazaqstan oblysynyń Abaı aýdanynda týǵan. Semeı pedagogıkalyq tehnıkýmyn, Almaty kommýnıstik jýrnalıstıka ınstıtýtyn bitirgen. 1932-1941 jyldary Semeı qalasynda muǵalim, Jarma aýdanynda jer bóliminiń hatshysy, «Sotsıalıstik Qazaqstan» (qazirgi «Egemen Qazaqstan») gazetiniń ádebı qyzmetkeri bolǵan. Uly Otan soǵysy kezinde atqyshtar batalonynda partııa uıymynyń jetekshisi, maıdandyq «Sývorovshy» gazetiniń tilshisi qyzmetterin atqarǵan. Keńes Odaǵynyń Batyry Álııa Moldaǵulovamen, mergen Ybyraıym Súleımenovpen, «Dańq» ordeniniń tolyq ıegeri Beksultan Rahmetovpen maıdan dalasynda júzdesip, olar jaıly ocherkter jazǵan. 1946 jyly ásker qatarynan bosaǵan soń, «Sotsıalıstik Qazaqstan» gazetiniń ádebı qyzmetkeri, bólim meńgerýshisi, «Qazaq ádebıeti» gazeti bas redaktorynyń orynbasary, Qazaq memlekettik baspasynyń aǵa redaktory, «Qazaqfılm» kınostýdııasy stsenarıı bóliminiń meńgerýshisi, Balalar men jasóspirimder teatrynyń, «Mádenıet jáne turmys» jýrnalynyń bólim meńgerýshisi bolǵan. Shyǵarmalary 1939 jyldan baspasóz betinde jarııalana bastaǵan. «Joryqtar joly» dep atalatyn alǵashqy povesi 1950 jyly jeke kitap bolyp basylǵan. Keıin «Álııa», «Soldat joly», «Jazylmaǵan kitap», «Kelin», «Qarakóz qaryndasym», «Úsh báıterek», «Zamana bıligi», «Eki jol», «Adam taý qopardy», «Mahabbat pen mansap», «Men jumysshymyn», t.b. áńgimeler men povester jınaqtary, «Soqpaq sońy» romany jaryq kórgen. Jumaqanov keńestik kezeń saıasatymen shektelip qalmaı, ádebıettiń halyqtyq dástúrin berik ustandy. Qazaqtyń az sózge kóp maǵyna syıǵyzatyn áńgimeshildik, sheshendik dástúrin óz shyǵarmalaryna sheberlikpen paıdalana bildi. Shyǵarmalary orys, ýkraın, aǵylshyn, frantsýz, polıak, ıspan, nemis tilderine aýdarylǵan.
«Qyzyl Juldyz» ordenimen marapattalǵan.
10 1 jyl buryn (1914-1978) ǵalym, aýylsharýashylyq ǵylymdarynyń doktory, professor, Qazaqstanda ósimdik qorǵaý ǵylymyn uıymdastyrýshy JIEMBAEV Jazken Taıshyquly dúnıege keldi. Uly Otan soǵysyna qatysqan. Pavlodar oblysy Baıanaýyl aýdanynda týǵan. Omby aýylsharýashylyq ınstıtýtyn bitirgen. Soltústik Qazaqstan oblystyq aýylsharýashylyǵy mektebiniń dırektory qyzmetin atqarǵan. 1946-1958 jyldary - Bal arasy tájirıbe stansysynyń, Respýblıkalyq ósimdikterdi qorǵaý stansysynyń dırektory. 1958-1978 jyldary - Qazaq ósimdikterdi qorǵaý ǵylymı-zertteý ınstıtýtynyń dırektory, fıtopatologııa bóliminiń meńgerýshisi. 1978 jyldan Qazaq ulttyq agrarlyq ýnıversıtetiniń fıtopatologııa kafedrasynyń meńgerýshisi qyzmetterin atqarǵan. Negizgi ǵylymı eńbekteri astyq daqyldarynyń qarakúıe, tamyr shirigi, aq untaq aýrýlaryn zertteýge, olardy tejeýge baǵyttalǵan sharalar júıesine arnalǵan. 13 monografııa men 50-den astam óndiriske arnalǵan usynystardyń avtory. Qyzyl Juldyz, «Qurmet belgisi», 2-dárejeli Otan soǵysy ordenderimen, medaldarmen marapattalǵan.
10 1 jyl buryn (1914-1998) akter, rejısser, Qazaqstan Respýblıkasynyń halyq ártisi TÓLEKOV Qýat dúnıege keldi. Uly Otan soǵysyna qatysqan. Atyraý qalasynda týǵan. Atyraý oblystyq drama teatrynyń stýdııasyn, Sankt-Peterbor teatr, mýzyka jáne kıno óneri ınstıtýty janyndaǵy joǵary kýrsty bitirgen. Atyraý oblystyq drama teatrynyń akteri, dırektory qyzmetterin atqarǵan. M.Áýezovtiń «Túngi saryn», «Abaı» spektaklinde Jantas, Abaı, S.Muqanovtyń «Botagóz», «Móldir mahabbatynda» Amantaı, Ábýtálip, M.Aqynjanovtyń «Ybyraı Altynsarın», «Isataı - Mahambetinde» Ybyraı, Isataı, Ǵ.Músirepovtiń «Amangeldi», «Qozy Kórpesh - Baıan sulýynda» Plastýnov, Karabaı, Ǵ.Slanovtyń «Mahambetinde» Mahambet, D.Fýrmanovtyń «Chapaevynda» Fýrmanov, M.Gorkııdiń «Zykovtarynda» Antıp Zykov, F.Shıllerdiń «Mahabbat pen zulymdyǵynda» Prezıdent rólderin somdaǵan. Rejısser retinde B.Qorqytovtyń «Asyl jandar», T.Ahtanovtyń «Kútpegen kezdesý», Q.Amanjolovtyń «Dosymnyń úılenýi», Sh.Husaıynovtyń «Rábıǵa», Ǵ.Músirepovtiń «Qyz Jibek», B.Maılınniń «Shuǵa» shyǵarmalaryn sahnalady. 2-dárejeli Otan soǵysy ordenimen marapattalǵan. Atyraý qalasynyń qurmetti azamaty.
9 7 jyl buryn (1918-2006) ádebıet zertteýshisi, fılologııa ǵylymynyń doktory, professor, Qazaqstan Respýblıkasynyń eńbek sińirgen joǵary mektep qyzmetkeri, Uly Otan soǵysynyń ardageri SÚIІNShÁLIEV Hanǵalı Jumashuly dúnıege keldi.
Batys Qazaqstan oblysynyń Taıpaq aýdanynda týǵan. Oral mal dárigerlik tehnıkýmyn, pedagogıkalyq ınstıtýtyn, Qazaq memlekettik ýnıversıtetiniń aspırantýrasyn bitirgen. 1943-1970 jyldary Oral pedagogıkalyq ınstıtýtynyń aǵa oqytýshysy, qazaq tili men ádebıeti kafedrasynyń meńgerýshisi, Qazaq memlekettik ýnıversıtetiniń oqytýshysy, dotsenti, professory qyzmetterin atqarǵan. Ǵylymı-zertteý eńbekteri ejelgi ádebıet muralary, orta ǵasyrlardaǵy ádebı, tarıhı jádigerler, túrki tildes halyqtar ádebıeti men qazaq sóz óneriniń baılanysy, qazaq ádebıeti tarıhynyń qalyptasý kezeńderi, 18-19 ǵasyrlardaǵy aqyn-jyraýlar shyǵarmalary, ádebıet syny men teorııasy, Abaı shyǵarmalarynyń máselelerine arnalǵan. «Abaıdyń qara sózderi» taqyrybyna kandıdattyq, «Qazaq ádebıetiniń qalyptasý kezeńderi» atty taqyrypta doktorlyq dıssertatsııa qorǵaǵan. 400-den astam ǵylymı eńbektiń avtory.
1-dárejeli «Otan soǵysy», «Qyzyl juldyz» ordenderimen, birneshe medalmen marapattalǵan.
8 7 jyl buryn (1928-1995) aqyn, ádebıet synshysy JÁMІShEV Ábirash dúnıege kelgen.
Qyzylorda oblysynyń Tereńózek aýdanynda týǵan. Qazaq memlekettik ýnıversıtetiniń jýrnalıstıka fakýltetin bitirgen. Sońǵy kýrsta oqyp júrgende respýblıkalyq «Sotsıalıstik Qazaqstan» (qazirgi «Egemen Qazaqstan») gazetiniń redaktsııasyna qyzmetke ornalasqan. Sodan bastap, ómiriniń sońyna deıin «Qazaq ádebıeti», «Juldyz», «Egemen Qazaqstan», «Zaman-Qazaqstan», «Túrkistan» sekildi respýblıkalyq gazet-jýrnaldarda ádebı-qyzmetker, bólim meńgerýshisi, redaktordyń orynbasary bolǵan. Onyń onnan astam jyr kitaby oqyrman qaýymnyń qolyna tıdi. Qalamger aýdarǵan Hafızdiń, Fızýlıdiń ǵazaldary «Uly aqyndar kitaphanasy» serııasy arqyly qazaq oqýshylaryna jetti. Ol A.Pýshkınniń, A.Isaaıakanyń, M.Isakovskııdiń birtalaı óleńderin, A.Voznesenskııdiń «Lonjıýmo», tájik aqyny M.Qanoatovtyń «Vahsh tolqyndary» degen atpen óleńderi men poemalar jınaǵyn, Qoja Ahmet ıAssaýı hıkmetterin tárjimalaǵan.
7 2 jyl buryn (1943) jazýshy, Qazaqstan Jazýshylar odaǵynyń múshesi, Qazaqstannyń eńbek sińirgen mádenıet qyzmetkeri QARAMANULY Qurmanǵazy dúnıege keldi.
Batys Qazaqstan oblysynyń Qaratóbe aýdanynda týǵan. Qazaq memlekettik ýnıversıtetiniń jýrnalıstıka fakýltetin bitirgen. Aýdandyq «Eńbek týy» gazetiniń ádebı qyzmetkeri, «Lenınshil jas» («Jas Alash») gazetiniń bólim meńgerýshisi, «Jalyn», «Balaýsa» baspalarynyń redaktsııa meńgerýshisi, bas redaktordyń orynbasary bolǵan. «Kók Aspan - Qara jer» tanymdyq gazetiniń redaktory qyzmetin atqardy. «Shaıtan ot», «Qaırań ótkel», «Qyzǵysh qus», «Altyn izdeýshiler», «Odınokıı vsadnık», «Dıkaıa koshka», «Jalǵyz atty jolaýshy», «Japan túzdegi jurt» áńgimeler men povesterdiń, «Táńirge taǵzym» atty esseniń avtory. Kórkem aýdarma salasynda E.Hemıngýeıdiń «Qosh bol, maıdan», I.Stoýnnyń «Grek qazynalary», G.Grınniń «Komedıanttar» romandaryn qazaq tiline aýdarǵan.
70 jyl buryn (1945) fızıka-matematıka ǵylymdarynyń doktory, professor, Qazaqstan Respýblıkasy Injenerlik Akademııasynyń jáne Halyqaralyq Injenerlik Akademııasynyń akademıgi QADYRJANOV Qaırat Qamaluly dúnıege keldi.
Taldyqorǵan qalasynda týǵan. Máskeý ınjenerlik-fızıka ınstıtýtyn, KSRO Ǵylym akademııasy I.Kýrchatov atyndaǵy Atom energııasy ınstıtýtynyń aspırantýrasyn bitirgen.
1975-1978 jyldary - Qazaq polıtehnıkalyq ınstıtýtynyń aǵa oqytýshysy. 1978-1995 jyldary - Qazaqstan Respýblıkasy ıAdrolyq fızıka ınstıtýtynyń aǵa ǵylymı qyzmetkeri, zerthana meńgerýshisi, dırektordyń ǵylymı jumystar jónindegi orynbasary. 1995-1997 jyldary - Qazaqstan Respýblıkasy Ulttyq ıadrolyq ortalyǵy ıAdrolyq fızıka ınstıtýty bas dırektorynyń orynbasary, birinshi orynbasary. 1997-2006 jyldary - Qazaqstan Respýblıkasy Ulttyq ıadrolyq ortalyǵy ıAdrolyq fızıka ınstıtýtynyń dırektory qyzmetterin atqarǵan. 2006 jyldan bastap Qazaqstan Respýblıkasy Ulttyq ıadrolyq ortalyǵynyń bas dırektory.
2001-2002 jyldary Qazaqstan Respýblıkasy Ulttyq Ǵylym Akademııasy fızıka-matematıkalyq ǵylym bólimshesiniń akademık-hatshysy, Qazaqstan Respýblıkasy Ulttyq Ǵylym Akademııasy Prezıdıýmynyń múshesi boldy. Qazaqstan Respýblıkasy Ulttyq Ǵylym Akademııasynyń qurmetti akademıgi, Qazaqstan Respýblıkasy Ulttyq Injenerlik Ǵylym Akademııasynyń akademıgi, Qazaqstan Respýblıkasy Ulttyq Injenerlik Ǵylym Akademııasy Prezıdıýmynyń múshesi, Qazaqstan Respýblıkasy Ulttyq Jaratylystaný Ǵylym Akademııasynyń akademıgi, Qazaqstan Respýblıkasy Ulttyq Jaratylystaný Ǵylym Akademııasy Prezıdıýmynyń múshesi, Reseı Jaratylystaný Ǵylym Akademııasynyń akademıgi, Birikken ıadrolyq zertteý ınstıtýty (Reseı, Dýbna qalasy) múshe-memleketter úkimettik ókiletti ókilderi Komıteti Qazaqstan Respýblıkasy Úkimetiniń ókiletti ókili, Qazaqstan Respýblıkasy Memlekettik syılyqtar berý komıssııasynyń, Joǵary ǵylymı-tehnıkalyq komıssııasynyń múshesi.
«Fızıcheskıe osnovy ıonnyh tehnologıı», «Fazovye preobrazovanııa v ımplantatsıonnyh sıstemah metall-metalloıd», «Nuclear Physial Methods in Radioecological Investigations of Nuclear Test Sites» (birigip jazǵan), «Fızıcheskıe osnovy ıonnyh tehnologıı sozdanııa stabılnyh mnogosloınyh metallıcheskıh materıalov» atty kitaptardyń, 400-den astam ǵylymı jarııalanymdardyń, sonyń ishinde 12 monografııanyń avtory.
«Qurmet» ordenimen, «Qazaqstan Respýblıkasynyń Konstıtýtsııasyna 10 jyl» mereıtoılyq medalimen, «E.P. Slavskıı» (Reseı) medalimen, «Qazaqstan Respýblıkasy atom salasynyń eńbek sińirgen qyzmetkeri» Altyn belgisimen marapattalǵan. Ǵylym men tehnıka salasyndaǵy Qazaqstan Respýblıkasynyń Memlekettik syılyǵynyń, Qazaqstan Respýblıkasy Ulttyq Injenerlik Ǵylym Akademııasynyń akademıgi Shapyq Shokın atyndaǵy syılyqtyń ıegeri. 2009 jyly Slovakııa Respýblıkasynyń Qurmetti konsýly ataǵy berilgen.
6 6 jyl buryn (1949) Respýblıkalyq bıýdjettiń atqarylýyn baqylaý jónindegi esep komıtetiniń múshesi TURLYBEKOV Erlan Qabykenuly dúnıege keldi. Shyǵys Qazaqstan oblysynyń Tarbaǵataı aýdanynda týǵan. Almaty halyq sharýashylyǵy ınstıtýtyn (T.Rysqulov atyndaǵy Qazaq ekonomıkalyq ýnıversıteti) bitirgen. Qazaq KSR Áleýmettik qamsyzdandyrý mınıstrliginiń esepshi-tekserýshisi, aǵa esepshi-tekserýshisi qyzmetterin atqarǵan. 1976-1985 jyldary - Qazaq KSR Qarjy mınıstrliginiń aǵa baqylaýshy-tekserýshisi, Qazaq memlekettik áleýmettik saqtandyrý jónindegi kásipodaq keńesi bólim meńgerýshisiniń orynbasary. 1985-1991 jyldary - Qazaq KSR Qarjy mınıstrliginiń aǵa, bas baqylaýshy-tekserýshisi, bólim bastyǵynyń orynbasary, baqylaý-tekserý basqarmasynyń bas baqylaýshy-tekserýshisi. 1991-1995 jyldary - «KRAMDS-REDMET» AQ-nyń bas esepshisi, «Mıras» shaǵyn kásiporynnyń dırektory, Qazaqstan Respýblıkasy Joǵarǵy Keńesi Baqylaý Palatasynyń aǵa ınspektory, Qazaqstan Respýblıkasy Mınıstrler Kabıneti Apparaty qarjy, eńbek jáne aqsha aınalymy bóliminiń aǵa referenti. 1996-2000 jyldary - Qazaqstan Respýblıkasy Parlament Májilisi Apparaty komıtetterimen jumys jónindegi bóliminiń konsýltanty, bas sarapshysy, sektor meńgerýshisi. 2000-2006 jyldary Qazaqstan Respýblıkasy Parlament Májilisiniń qarjy jáne bıýdjet komıteti hatshylyǵy meńgerýshisiniń orynbasary, Qazaqstan Respýblıkasy Parlament Májilisiniń qarjy jáne bıýdjet komıteti qyzmetin qamtamasyz etý bóliminiń meńgerýshisi, Qazaqstan Respýblıkasy Parlamenti Májilisi tóraǵasynyń keńesshisi qyzmetterin atqarǵan. Qazirgi qyzmetinde - 2006 jyldyń 17 mamyrynan. «Tyń jáne tyńaıǵan jerlerdi ıgergeni úshin», «Qazaqstan Respýblıkasynyń Táýelsizdigine 10-jyl», «Qazaqstan Respýblıkasynyń Parlamentine 10-jyl» medaldarymen marapattalǵan.
60 jyl buryn (1955) ekonomıka ǵylymdarynyń kandıdaty, dotsent, Respýblıkalyq bıýdjettiń atqarylýy boıynsha esep komıteti qyzmetkerlerdi basqarý sektorynyń meńgerýshisi DÚISENOV Boran Tólegenuly dúnıege keldi.
Atyraý oblysy Maqat aýdanynda týǵan. Almaty saıasattaný jáne basqarma ınstıtýtyn, Atyraý munaı jáne gaz memlekettik ınstıtýtyn, Qazaq akademııalyq ýnıversıtetin bitirgen.
1980-1982 jyldary - LKJO Gýrev oblystyq komıteti sektorynyń meńgerýshisi, «Spýtnık» halyqaralyq jastar týrızmi bıýrosynyń tóraǵasy. 1982-1989 jyldary - Gýrev qalalyq atqarý komıteti bóliminiń meńgerýshisi, hatshysy. 1989-1992 jyldary - Gýrev oblystyq keńesi bólim meńgerýshisiniń orynbasary, oblystyq atqarý komıteti tóraǵasynyń kómekshisi. 1992-1993 jyldary - Atyraý oblystyq ákimshiligi bóliminiń meńgerýshisi, ákimshilik basshysy apparatynyń meńgerýshisi. 1993-1995 jyldary - Balyqshy aýdandyq ákimshiliginiń basshysy. 1995-1999 jyldary - Atyraý oblysy ákiminiń orynbasary - Memlekettik múlik jáne aımaqtyq jekeshelendirý komıtetiniń tóraǵasy. 1999-2008 jyldary - Qazaqstan Respýblıkasy Qarjy mınıstrligi Atyraý memlekettik múlik jáne jekeshelendirý aımaqtyq komıtetiniń tóraǵasy. 2008-2010 jyldary - Qazaqstan Respýblıkasy Qarjy mınıstrligi Memlekettik múlik jáne jekeshelendirý komıteti «Kaspıı» aımaqaralyq memlekettik múlik jáne jekeshelendirý departamenti bastyǵynyń orynbasary - Atyraý qalasyndaǵy Atyraý oblysy boıynsha fılıalynyń bastyǵy, Qazaqstan Respýblıkasy Qarjy mınıstrligi Memlekettik múlik jáne jekeshelendirý komıteti Astana qalasy boıynsha «Saryarqa» aımaqaralyq memlekettik múlik jáne jekeshelendirý departamenti bastyǵynyń orynbasary, bastyǵy qyzmetterin atqarǵan.
«Qazaqstan Respýblıkasynyń Táýelsizdigine 10 jyl» mereıtoılyq medalimen, Qazaqstan Respýblıkasy Prezıdentiniń Alǵys hatymen, Qazaqstan Respýblıkasy Qarjy mınıstrliginiń gramotalarymen marapattalǵan.
5 9 jyl buryn (1956) Aqtóbe oblysy ákiminiń orynbasary JUMAǴAZIEV Muhtar Sabyruly dúnıege keldi.
Aqtóbe oblysy Qobda aýdany Qobylandy aýylynda dúnıege kelgen. Almaty mal dárigerlik ınstıtýtyn zooınjener jáne Almaty ekonomıka jáne statıstıka akademııasyn ekonomıst mamandyǵy boıynsha támamdaǵan. Eńbek jolyn 1980 jyly Aqtóbe oblysy Qobda aýdanynyń «Qobda» sovhozynda zootehnık qyzmetinen bastaǵan. Qobda aýdanyndaǵy Ilıch atyndaǵy kolhozdyń partkom hatshysy, Qobda aýdandyq kompartııasynyń uıymdastyrý bóliminiń meńgerýshisi, Qobda aýdandyq aýyl sharýashylyǵy basqarmasy bastyǵynyń birinshi orynbasary, Qobda aýdanyndaǵy «Serp ı molot» ujymsharynyń basqarma tóraǵasy, Aqtóbe oblysyndaǵy Isataı, Qobda, Qarǵaly, Oıyl aýdandarynyń ákimi, Aqtóbe oblystyq jolaýshylar kóligi jáne avtomobılder joldary basqarmasynyń basshysy qyzmetin atqarǵan. 2011 jyldyń qańtar aıynan bastap - Aqtóbe oblystyq aýyl sharýashylyǵy basqarmasynyń basshysy qyzmetin atqardy. 2014 jyly qazanda Aqtóbe oblysy ákiminiń orynbasary bolyp taǵaıyndaldy.
4 8 jyl buryn (1967) «Kazakhstan Engineering» Ulttyq kompanııasy» AQ basqarma tóraǵasynyń keńesshisi KIM Aleksandr Gennadıevıch dúnıege keldi.
Taldyqorǵan oblysynda týǵan. Tselınograd pedagogıkalyq ınstıtýtyn, «Ádilet» joǵary zań mektebin, Qaraǵandy memlekettik tehnıkalyq ýnıversıtetin, MVA baǵdarlamasy boıynsha Halyqaralyq bıznes akademııasyn támamdaǵan.
«Qazaqstan Táýelsizdigine 10 jyl», «Qazaqstan Respýblıkasynyń parlamentine 10 jyl» merekelik medaldarymen marapattalǵan.
11 4 jyl buryn (1901) kórnekti amerıkan sýretshi-mýltıplıkatory, rejısser, akter, stsenarıst jáne prodıýser, ony álemdik dańqqa bólegen tolyq metrajdy mýltfılmderdiń tutas serııasn jasaýshy Ýolt DISNEI dúnıege keldi.
90 jyl buryn (1925) 1967-1979 jyldardaǵy Nıkaragýa prezıdenti, dıktator, A.Somosanyń kishi uly Somosa Anastasıo DEBAILE dúnıege keldi.
8 8 jyl buryn (1927) Taılandtyń uly koroli, álemde eń kóp jyl bılikte bolǵan monarh Pýmıpon ADÝLЬıADET VELIKII (Rama IX) dúnıege keldi.
70 jyl buryn (1945) keńestik jáne reseı aktrısasy, Reseı halyq ártisi RÝSLANOVA Nına Ivanovna dúnıege keldi.
6 9 jyl buryn (1946) ıspandyq opera ánshisi Hose KARRERAS dúnıege keldi.