5 qyrkúıek. Tulǵalar týǵan kún
Búgin, 5 qyrkúıek kúni tulǵalardan kimder dúnıege kelgen? Kazinform oqyrmandaryna esimder kúntizbesin usynady.
ESІMDER
62 jyl buryn (1963) QR Ortalyq saılaý komıssııasy tóraǵasynyń orynbasary Muhtar Tildábekuly ERMAN dúnıege keldi.
Ońtústik Qazaqstan oblysy Qyzylqum aýdany «Temir» sovhozynda týǵan. S. M. Kırov atyndaǵy Qazaq memlekettik ýnıversıtetin (1986) bitirgen. Tarıhshy, shetel tilinde oqytatyn tarıh pániniń oqytýshysy. 1998 jyly Ál-Farabı atyndaǵy Qazaq ulttyq ýnıversıtetin zańger mamandyǵy boıynsha bitirgen.
Eńbek jolyn 1986 jyly Almaty sáýlet-qurylys ınstıtýtynyń assıstenti, tálimgeri bolyp bastady. 1993-1999 «ıAshar holdıng» kompanııasynyń óńirlik menedjeri, 1999-2005 jyldary «Almatyjarnama» MK dırektory, 2005-2006 jyldary «Asar» respýblıkalyq partııasy» RQB Ortalyq apparaty hatshysynyń orynbasary, hatshysy, 2006-2008 jyldary «Nur Otan» partııasy Ortalyq apparaty basshysynyń orynbasary, 2008 jyly «Nur Otan» HDP Ortalyq apparatynyń hatshysy, 2008-2013 jyldary «Nur Otan» HDP Ortalyq apparaty basshysynyń orynbasary, 2013-2014 jyldary «Evrazııa» birinshi arnasy» JShS bas dırektorynyń birinshi orynbasary, 2014-2016 jyldary QR Parlamentiniń Májilisindegi «Nur Otan» partııasy fraktsııasy apparatynyń basshysy laýazymyn atqarǵan. 2016-2021 jyldary altynshy saılanǵan QR Parlamenti Májilisiniń depýtaty, QR Parlamentiniń Májilisindegi «Nur Otan» partııasy fraktsııasynyń múshesi, 2018-2021 jyldary Halyqaralyq ister, qorǵanys jáne qaýipsizdik komıtetiniń tóraǵasy, 2021-2022 jyldary jetinshi saılanǵan QR Parlamenti Májilisiniń depýtaty, QR Parlamentiniń Májilisindegi «Nur Otan» partııasy fraktsııasynyń múshesi boldy. 2022 jyly Ortalyq saılaý komıssııasynyń múshesi bolyp saılandy. 2022-2024 jyldary QR Ortalyq saılaý komıssııasynyń hatshysy laýazymyn atqarǵan.
Qazirgi qyzmetin 2024 jyldyń qarasha aıynan beri atqaryp keledi.
46 jyl buryn (1979) «QazAgroQarjy» AQ Dırektorlar keńesiniń tóraǵasy Nııaz Jeńisuly KÓShKІMBAEV dúnıege keldi.
Qaraǵandy oblysynda týǵan. 2001 jyly Qaraǵandy memlekettik tehnıkalyq ýnıversıtetin,
2002 jyly Qaraǵandy memlekettik tehnıkalyq ýnıversıtetin bitirgen.
Eńbek joly: 2005-2006 jyldary Astana qalasy Ekonomıka jáne bıýdjettik josparlaý basqarmasynyń mamany, bólim basshysy, 2006-2007 jyldary QR Qarjy mınıstrligi Biriktirilgen taldaý departamenti Memlekettik bıýdjettiń atqarylýyn taldaý jáne ádistemesi bóliminiń bas mamany, 2007 jyly QR Aýyl sharýashylyǵy mınıstrligi Qarjylyq qamtamasyz etý departamenti Bıýdjet basqarmasynyń bas mamany, 2007-2009 jyldary «QazAgro» Ulttyq holdıngi» AQ Qarjy departamenti ekonomıka jáne qarjy departamentiniń menedjeri, bas menedjeri, 2009-2010 jyldary QR Statıstıka agenttigi tóraǵasynyń keńesshisi, 2010-2014 jyldary QR Statıstıka agenttiginiń Qarjy jáne qujattamalyq qamtamasyz etý departamenti dırektorynyń orynbasary, dırektory, 2017 jyly QR Ulttyq ekonomıka mınıstrligi Statıstıka komıteti tóraǵasynyń orynbasary, 2020-2022 jyldary
QR Strategııalyq josparlaý jáne reformalar agenttiginiń Ulttyq statıstıka bıýrosy basshysynyń orynbasary bolyp jumys atqarǵan. Qazirgi ýaqytta «Báıterek» ulttyq basqarýshy holdıngi» AQ basqarýshy dırektory qyzmetin atqarady.
Qazirgi laýazymyna 2025 jyldyń mamyr aıynda kiristi.
42 jyl buryn (1983) «Qazaqstan eksporttyq-nesıelik agenttigi»Dırektorlar keńesiniń tóraǵasy Ersaıyn Erbolatuly HAMITOV dúnıege keldi.
Qostanaı oblysynyń týmasy. A. Baıtursynov atyndaǵy Qostanaı memlekettik ýnıversıtetin, Máskeý memlekettik ýnıversıtetin, «Executive Master of Business Administration» (EMBA) bitirgen.
Eńbek joly: 2004-2006 jyldary «Qazaqstan Halyq banki» AQ Qostanaı fılıaly Kredıttik taldaý sektorynyń meńgerýshisi, 2006-2007 jyldary
«Qazaqstan Halyq banki» AQ Kredıttik taldaý departamentiniń bas taldaýshysy, 2007-2009 jyldary «BTA Bank» AQ Korporatıvtik bıznes basqarmasy basshysynyń orynbasary, 2009-2010 jyldary «Samuryq-Energo» AQ Investıtsııalardy basqarý departamentiniń bas menedjeri, 2010-2013 jyldary «Samuryq-Qazyna» Ulttyq ál-aýqat qory» AQ Korporatıvtik qarjy departamentiniń bas menedjeri, 2013-2014 jyldary «Báıterek» UBH» AQ Korporatıvtik qarjy departamentiniń dırektory, 2014-2016 jyldary «Báıterek» Ulttyq basqarýshy holdıngi» AQ basqarýshy dırektory, 2016-2022 jyldary «Báıterek» Ulttyq basqarýshy holdıngi» AQ basqarýshy dırektory — basqarma múshesi qyzmetinde boldy. 2022 jyldan bastap «Báıterek» Ulttyq basqarýshy holdıngi» AQ Basqarma Tóraǵasynyń Ekonomıka jáne qarjy jónindegi orynbasary, 2025 jyldan — «Otbasy bank» Turǵyn úı qurylys jınaq banki» AQ dırektorlar keńesiniń tóraǵasy.
Qazirgi laýazymyn 2025 jyldyń aqpan aıynan beri atqaryp keledi.
41 jyl buryn (1984) Q88 aýmaqtardy turaqty damytý qaýymdastyǵynyń tóraǵasy Erlan Muratuly ÁÝKENOV dúnıege keldi.
Almaty qalasynda týǵan. Ál-Farabı atyndaǵy Qazaq ulttyq ýnıversıtetiniń ekonomıka fakýltetin «Memlekettik jáne jergilikti basqarý» mamandyǵy boıynsha támamdaǵan. Bredford ýnıversıtetin (Uly Brıtanııa) «Memlekettik saıasat» mamandyǵy boıynsha, Halyqaralyq bıznes akademııasy, korporatıvtik menedjment; London ekonomıka jáne saıası ǵylymdar mektebi, «qalalardy damytý» mamandyǵy boıynsha MVA dárejesine ıe (Master of Business Administration) (2018).
Eńbek joly: 2002-2007 jyldary bıznes qurylymdar men úkimettik emes uıymdarda jumys istedi. 2007-2008 jyldary «Samǵaý» ulttyq ǵylymı-tehnıkalyq holdınginiń aktıvterdi basqarý departamenti dırektorynyń orynbasary, 2008-2010 jyldary Bilim jáne ǵylym mınıstriniń kómekshisi, QR Bilim jáne ǵylym mınıstrliginiń departament dırektory, 2010-2011 jyldary Shyǵys Qazaqstan oblysy ákimi apparatyndaǵy basshylyq laýazymdar atqarǵan. 2011-2014 jyldary QR Prezıdenti Ákimshiliginiń memlekettik ınspektory, 2014-2015 jyldary Soltústik Qazaqstan oblysy ákiminiń kásipkerlikti, ónerkásipti, syrtqy ekonomıkalyq baılanystar men týrızmdi damytý máseleleri jónindegi orynbasary, 2015-2017 jyldary Almaty qalasy ákiminiń orynbasary, 2018-2019 jyldary Almaty qalasy ákiminiń orynbasary, 2019-2021 jyldary QR Eńbek jáne halyqty áleýmettik qorǵaý vıtse-mınıstri laýazymyn atqarǵan. QR Premer-Mınıstri orynbasarynyń shtattan tys keńesshisi qyzmetinde boldy.
153 jyl buryn (1872-1937) ult mádenıeti men ádebıetiniń, bilim men ǵylymnyń týyn kótergen aǵartýshy ǵalym, jurtshylyqtyń sanasyna demokratııalyq oı sińirip, alǵa jeteleýge umtylǵan Alash zııalylarynyń biri, pýblıtsıst, aqyn, aýdarmashy, qoǵam qaıratkeri Ahmet BAITURSYNULY dúnıege kelgen.
1886 jyly Torǵaıdaǵy eki synyptyq orys-qazaq ýchılışesine túsip, ony 1891 jyly bitiredi. Sol jyly Orynbor muǵalimder mektebine oqýǵa qabyldanyp, 1895 jyly Pedagogıkalyq keńesiniń sheshimimen «bastaýysh ýchılışeniń oqytýshysy» degen ataq beriledi. 1896-1901 jyldary Aqtóbe, Qostanaı, Qarqaraly ýezderinde aýyldyq, bolystyq mektepte, eki synyptyq ýchılışede oqytýshylyq qyzmet atqarady. 1902-1904 j. j. Ombyda Torǵaı oblysy Halyqtyq ýchılışe dırektorynyń is júrgizýshi laýazymyn atqara júrip, buratana ultynyń sanasyn oıatý maqsatynda I.Krylovtyń mysaldaryn aýdarady.
1905 jyly qazaq oqyǵandarymen birge Qoıandy jármeńkesinde bas qosyp, tarıhta belgili Qarqaraly quzyrhatyn (petıtsııasyn) jazady. 1905-1908 j. j. Qarqaralydaǵy orys-qazaq ýchılışesiniń oqytýshysy ári meńgerýshisi bolyp, eki mindetti qatar atqarady. 1908 jyly saıası kózqarasy úshin Qarqaraly abaqtysyna qamalady. 1910 jyly 9-naýryzda Orynborǵa jer aýdarylady. 1911 jyly «Masa» óleńder jınaǵy jarııalanyp, «Qyryq mysal» kitaby ekinshi ret basylym kóredi. Osy jyly «Aıqap» jýrnalynda «Qazaq hám túrli máseleler», «Qazaqtyń ókpesi», «Qazaq jerin alý týrasyndaǵy nızamdar, buıryqtar», «Zakon jobasynyń baıandamasy», «Taǵy da narodnyı sot haqynda», «Jer jaıynan», «Jazý tártibi», «Kitaptar jaıynan», «Bastaýysh mektep» t. b. ózekti maqalalary jarııalanady.
1912 jyly Qazaq álipbıin (tóte) túrlep, qoldanysqa usynady. Osy jyly «Oqý quraly» qazaqsha álippesiniń birinshi kitaby shyǵady. «Aıqap» jýrnalynda «Qazaq jerin alý týrasyndaǵy nızam», «Sháıziman myrzaǵa», «Qazaq hám tórtinshi Dýma» maqalalary jarııalanady. «Shora» jýrnalynda «Qazaqsha sóz jazýshylarǵa», «Qazaq» gazetinde «Kóshpeli hám otyryqshy norma», «Sharýa jaıynan», «Jer jaldaý jaıynan», «Zemstvo», «Bilim jarysy», «Oqý jaıy» t. b. keleli maqalalary basylady. 1913-1918 jyldary qyrǵyz atanǵan jurtynyń ataýyn qaıta jańǵyrtyp, «Qazaq» gazetin shyǵardy. Gazettiń uıymdastyrýshysy ári bas sarapshysy qyzmetin atqarady.
«Qazaq» gazeti lıberaldyq-demokratııalyq baǵyttaǵy ıdeıalardy bildirdi. Tutas alǵanda qazaq ólkesiniń áleýmettik-ekonomıkalyq jáne qoǵamdyq-saıası ómiriniń damýymen tanystyra bilgen «Qazaq» gazeti «Alash» partııasynyń daýysyna aınaldy. Osy tusta áleýmettik ahýaldy baıandaǵan tsenzýra kótermeıtin maqalalar jarııalaǵany úshin ákimshilik A.Baıtursynulyna birneshe márte (1914-1915) aıyppul tóletedi, keıinnen abaqtyǵa qamaıdy.
1918-1919 jyldary Baıtursynuly «Alash» partııasynyń jetekshisi, «Alashorda» úkimetiniń jetekshileriniń biri ári oqýlyqtar jazý jónindegi Komıssııasynyń quramynda qyzmet etedi. 1917 jyly 21-26 shildede Orynbor qalasynda І-shi jalpyqazaqtyń sezde Ahmet Baıtursynov pen Mirjaqyp Dýlatov «Táýelsiz avtonomııa» qurý ıdeıasyn usyndy. І jalpyqazaqtyń sezdiń qortyndasynda «Alash» ulttyq saıası partııasy quryldy.
A.Baıtursynuly 1920-1922 jyldary Ólkelik Halyq Komıssarıaty janyndaǵy Akademııalyq Ortalyqtyń tóraǵasy qyzmetin atqarady. Halyq aǵartý komıssarıaty janynan qurylǵan Akademııalyq ortalyqtyń (Akademtsentr) tuńǵysh tóraǵasy retinde Qazaq eliniń ǵylymyn akademııalyq jolmen basqarýdy uıymdastyrýdyń negizin qalady. 1922-1925 j. j. Qazaq Halyq aǵartý Komıssarıaty janyndagy Ǵylymı-ádebı komıssııasynyń tóraǵasy, Qazaq ólkesin zertteý qoǵamynyń qurmetti tóraǵasy bolady. 1925-1928 j. j. Qazaq eliniń ekinshi astanasy bolǵan Qyzylorda qalasynda turady, ári ult jumysynyń kóshbasynda bolady. 1928 jyly qyrkúıekte Almaty Qazaq memlekettik ýnıversıtetine professor laýazymymen qyzmetke kiredi.
1931 jyly RSFSR qylmysty ister kodeksiniń 58-babynyń eń aýyr tarmaǵy boıynsha atý jazasyna kesiledi, biraq úkim qaıta qaralyp, 10 jylǵa bas bostandyǵynan aıyrylyp, ekinshi ret jer aýdarylady. 1931-1933 j. j. Belomor-Kanalda aıdaýda bolady. Jyl sońynda Reseıdiń Krıvosheın aýdanyna qarasty Jýkovo eldi mekenine turaqtaýǵa ruqsat alyp, osynda áıelimen jylǵa jýyq turady. Osy jyly 28 qańtarda jerlesteri «Saryarqa samaly» basylymynda «Jaýǵa túsken jan sózi», «Qarqaraly qalasyna», «Jurtyma» óleńderin jarııalaıdy. 1934 jyly «Qyzyl krest» qoǵamynyń aralasýymen túrmeden bosatylyp, Almatyǵa keledi. Osy jyly «Qazaq tili grammatıkasynyń tarıhy» atty ǵylymı eńbek jazýdy bastaıdy. 1934 jyly 16 jeltoqsanda Ortalyq murajaıǵa keńesshilik júmysqa turady, munda 1936 jyldyń 21 kyrkúıegine deıin isteıdi. Ahmet Baıtursynuly 1937 jyly qýǵyn-súrginniń jańa tolqynyna iligip, 1937 jyly 8 jeltoqsanda atyldy.
101 jyl buryn (1924-1991) áıgili kompozıtor, Qazaqstannyń eńbek sińirgen qaıratkeri, Qazaqstannyń jáne SSSR halyq ártisi, Memlekettik syılyǵynyń laýreaty Sydyq MUHAMEDJANOV dúnıege keldi.
Muhamedjanovtyń qazaq án ónerinde Abaı óleńderine jazylǵan «Jarq etpes qara kóńilim ne qylsa da», «Ózgege kóńilim toıarsyń», «Qaqtaǵan aq kúmisteı keń mańdaıly», «Ǵashyqtyń tili — tilsiz til» atty ánderi erekshe daralandy. Shýaqty lırızmge tunǵan «Kóktem valsi», «Syrly qaıyń», «Sholpanym», «Terbeledi tyń dala», «Jarqyraıdy Temirtaýdyń ottary», «Eńbek áni», «Jastar marshy», taǵy basqa balalyq shaq, jastyq shaq, beıbitshilik, eńbekti jyr etken kóptegen ánderi men romanstary el arasynda keńinen tanymal.