4 MAÝSYM. QAZAQPARAT KÚNTІZBESІ: ATAÝLY KÚNDER, OQIǴALAR, ESІMDER
4 maýsym, S ÁR SENBІ
Qazaqstan Respýblıkasynyń memlekettik rámizderi kúni. 1992 jylǵy maýsymnyń 4-de táýelsiz Qazaqstannyń jańa memlekettik rámizderi alǵash ret bekitildi - bul kún el tarıhynda jańa memlekettik rámizder kúni retinde máńgi este saqtalady. Memlekettik rámizder - memlekettiń myzǵymas negizderiniń biri.
Memlekettik Tý, Memlekettik Eltańba jáne Memlekettik Ánuran memlekettiń negizgi rámizderi sanalady.
Kógildir tústi týymyz ben ortasynda shańyraq beınesindegi altyn sáýleli kún ornyqqan eltańbamyz búkil álemge Qazaqstan Respýblıkasy atalatyn jańa táýelsiz Memleket beınesin pash etti. 1992 jyly sýretshi Sháken Nııazbekov salǵan Memlekettik tý bekitildi. Egemen Qazaqstannyń búgingi Eltańbasy eki tanymal sáýletshi Jandarbek Málibekov pen Shota Ýálıhanovtyń qyrýar eńbeginiń jemisi bolyp tabylady. 1992 jyly respýblıkamyz ánurannyń áni men mátinine konkýrs jarııalandy. Tuńǵysh Qazaqstan ánuran ániniń avtorlary - Muqan Tólebaev, Evgenıı Brýsılovskıı men Latıf Hamıdı. 2006 jyly jańa Memlekettik ánuran qabyldandy.
Baqytty taǵdyry ótken ǵasyrdyń elýinshi jyldarynyń ekinshi jartysynan bastalǵan halyq arasynda keń tanymal patrıottyq án «Meniń Qazaqstanym» jańa Ánuran negizine aınaldy. Qazaqstan Respýblıkasy jańa Memlekettik ánurannyń avtorlary - Shámshi Qaldaıaqov, Jumeken Nájimedenov, Nursultan Nazarbaev.
Memlekettik rámizder kúni - Qazaqstandaǵy múlde jańa meıram, áıtse de ony qazaqstandyqtar asqan patrıottyq sezimmen merekeleıdi.
Agressııanyń jazyqsyz qurbandary bolǵan balalardyń halyqaralyq kúni. 1982 jylǵy tamyzdyń 19-ynda Palestına máselesi boıynsha ótken BUU Bas Assambleıasynyń tótenshe arnaıy sessııasynyń sheshimimen, 1982 jylǵy maýsymnyń 4-degi Izraıl Qarýly Kúshteriniń Beırýttaǵy turǵyn úı aýdandaryn bombalaýynyń bir jyldyǵyna oraı, 1983 jyldan bastap atap ótiledi.
Tonga Koroldiginiń Ulttyq meıramy - Táýelsizdigin jarııalaǵan kúni (1970). Tonga Koroldigi Tynyq muhıtynyń ońtústik-batysynda Vavaý, Haapaı, Tongatapý jáne basqa da shaǵyn araldarda ornalasqan memleket. Ákimshilik jaǵynan 5 okrýgke bólinedi. Astanasy - Nýkýalofa qalasy. Resmı tili - tonga jáne aǵylshyn tilderi. Aqsha birligi - paanga. Tonga Konstıtýtsııalyq monarhııa. Eldi Korol basqarady. Memlekettik zań shyǵarýshy organy - Zań shyǵarý jınalysy.
Ingýshetııa Respýblıkasynyń qurylǵan kúni. 1992 jyly RF Joǵarǵy Keńesi Reseı Federatsııasynyń quramyndaǵy Ingýsh Respýblıkasyn qurý týraly Zań qabyldady.
ESTE QALAR OQIǴALAR
70 jyl buryn (1944) qazaqtyń qaharman qyzy Álııa Moldaǵulovaǵa Keńes Odaǵynyń Batyry ataǵy berildi.
Álııa (shyn esimi Іlııa, maıdanas dostary «Lııa» dep atapty) Nurmuhambetqyzy Moldaǵulova ( 1925 -1944) - Keńes Odaǵynyń batyry, snaıper , efreıtor .
Aqtóbe oblysy, Qobda aýdanynyń Bulaq aýylynda dúnıege kelgen. Bala kezinde anasynan aıyrylyp, keıinnen Almatyda aǵasynyń qolynda turǵan, al 1935 jyldan bastap Lenıngrad , Krasnogvardeıskıı aýdany, Gýrdın kóshesindegi №46-shy balalar úıinde tárbıelengen. Oqýdaǵy ozattyǵy jáne úlgili tártibi úshin Álııa Qyrymdaǵy Búkilodaqtyq pıonerler lageri - Artek ke jiberiledi. Artekte batyrlar taqtasyna Rýben Ibarrýrı , Tımýr Frýnze sııaqty batyrlarmen qatar Álııa Moldaǵulovanyń da sýreti engizilgen. Soǵys bastalǵan soń balalar úıimen birge ıAroslav oblysynyń Vıatskoe selosyna evakýatsııalanǵan. Vıatskoe orta mektebinen 7-synypty bitirisimen Rybınsk avıatsııalyq tehnıkýmyna túsedi, biraq kóp uzamaı (1942) JShQÁ-ǵa (Jumysshy-Sharýa Qyzyl Áskeri) maıdanǵa jiberý týraly ótinish jiberedi. 1943 jyly Snaıperler daıyndaý ortalyq áıelder mektebin aıaqtaıdy. 1943 jyldan bastap 54-shi arnaıy atqyshtar brıgadasy 4-batalonynyń snaıperi bolǵan (22-shi ásker, 2-shi Baltyq jaǵalaýy maıdany). Jaý áskeriniń 30-dan asa sarbazdary men ofıtserleriniń kózin joıǵan. 1944 jyly 14 qańtarda Pskov oblysynyń soltústigindegi Novosokolnıkı aýdanynda qaza tapty. Álııa Nurmuhambetqyzy Moldaǵulovaǵa 1944 jyly 4 maýsymda Keńes Odaǵy Batyry ataǵy berildi. Lenın ordenimen marapattaldy. Novosokolnıkı aýdanynyń Monakova aýylynda jerlengen. Álııa esimimen kósheler, ondaǵan mektepter (Máskeýdegi № 891 orta mektebi, Shymkenttegi № 29 orta mektebi, Novosokolnıkı № 72 orta mektebi, Oraldaǵy № 38 orta mektebi), Áskerı-teńiz flotynyń kemeleri, Kaspıı júk tasıtyn teplohody atalǵan. Aqtóbe, Astana, Almaty, Máskeý, Sankt-Peterbor, Novosokolnıkı qalalarynda eskertkishter ornatylǵan. Aqtóbede oblystyq memorıaldyq mýzeı jumys jasaıdy.
2 2 jyl buryn (1992) Elbasy N.Nazarbaevtyń Jarlyǵymen «Qazaqstan Respýblıkasy Memlekettik jalaýy týraly», «Qazaqstan Respýblıkasy Memlekettik eltańbasy týraly», «Qazaqstan Respýblıkasy Memlekettik ánuranynyń mýzykalyq redaktsııasy týraly» Zańdar kúshine endi.
Qazaqstan Respýblıkasynyń memlekettik negizgi rámizderdiń biri - Memlekettik týy. QR memlekettik týynyń avtory - sýretshi Sháken Nııazbekov. Memlekettik tý - kógildir tústi tik buryshty kezdeme. Onyń ortasynda araıly kún, kúnniń astynda qalyqtaǵan qyran beınelengen. Aǵash sabyna bekitilgen tusta ulttyq oıýlarmen kestelengen tik jolaq órnektelgen. Kún, araı, qyran jáne oıý-órnek - altyn tústi. Týdyń eni uzyndyǵynyń jartysyna teń. Biryńǵaı kók tús tóbedegi bultsyz ashyq aspannyń bıik kúmbezin elestetedi jáne Qazaqstan halqynyń birlik, yntymaq jolyna adaldyǵyn ańǵartady. Bultsyz kók aspan barlyq halyqtarda árqashan da beıbitshiliktiń, tynyshtyq pen jaqsylyqtyń nyshany bolǵan. Geraldıka (gerbtaný) tilinde - kók tús jáne onyń túrli reńki adaldyq, senimdilik, úmit sııaqty adamgershilik qasıetterge saı keledi. Ejelgi túrki tilinde «kók» sózi aspan degen uǵymdy bildiredi. Kók tús túrki halyqtary úshin qasıetti uǵym. Túrki jáne álemniń ózge de halyqtaryndaǵy kók tústiń mádenı-semıotıkalyq tarıhyna súıene otyryp, memlekettik týdaǵy kógildir tús Qazaqstan halqynyń jańa memlekettilikke umtylǵan nıet-tileginiń tazalyǵyn, asqaqtyǵyn kórsetedi dep qorytýǵa bolady. Nurǵa malynǵan altyn kún tynyshtyq pen baılyqty beıneleıdi. Kún - qozǵalys, damý, ósip-órkendeýdiń jáne ómirdiń belgisi. Kún - ýaqyt, zamana beınesi. Qanatyn jaıǵan qyran qus - bar nárseniń bastaýyndaı, bılik, aıbyndylyq beınesi. Ulan-baıtaq keńistikte qalyqtaǵan qyran QR-nyń erkindik súıgish asqaq rýhyn, qazaq halqynyń jan-dúnıesiniń keńdigin pash etedi.
Qazaqstan Respýblıkasynyń negizgi memlekettik rámizderiniń biri - eltańba. Qazaqstan Respýblıkasynyń memlekettik eltańbasynyń avtorlary - J.Málibekov pen Sh.Ýálıhanov. Rámizdik turǵydan QR memlekettik gerbiniń negizi - shańyraq. Ol - gerbtiń júregi. Shańyraq - memlekettiń túp-negizi - otbasynyń beınesi. Shańyraq - Kún sheńberi. Aınalǵan Kún sheńberiniń qozǵalystaǵy sýreti ispetti, Shańyraq - kıiz úıdiń kúmbezi kóshpeli túrkiler úshin úıdiń, oshaqtyń, otbasynyń beınesi. Tulpar - dala dúldili, er-azamattyń sáıgúligi, jeldeı esken júırik aty, jeńiske degen jasymas jigerdiń, qajymas qaırattyń, muqalmas qajyrdyń, táýelsizdikke, bostandyqqa umtylǵan qulshynystyń beınesi. Qanatty tulpar - qazaq poezııasyndaǵy keń taraǵan beıne. Ol ushqyr armannyń, samǵaǵan tańǵajaıyp jasampazdyq qııaldyń, talmas talaptyń, asyl murattyń, jaqsylyqqa qushtarlyqtyń keıpi. Qanatty tulpar Ýaqyt pen Keńistikti biriktiredi. Ol ólmes ómirdiń beınesi. Bir shańyraqtyń astynda tatý-tátti ómir súretin Qazaqstan halqynyń ósip-órkendeýin, rýhanı baılyǵyn, san syrly, alýan qyrly bet-beınesin pash etedi. Bes buryshty juldyz eltańbanyń táji ispetti. Árbir adamnyń jol nusqaıtyn jaryq juldyzy bar.
Qazaqstan Respýblıkasynyń negizgi memlekettik rámizderiniń biri - ánuran. 2006 jylǵy qańtardyń 6-da Jumeken Nájimedenov pen Nursultan Nazarbaevtyń sózine jazylǵan Shámshi Qaldaıaqovtyń «Meniń Qazaqstanym» áni Qazaqstan Respýblıkasynyń ánurany bolyp bekitildi.
2 2 jyl buryn (1992) Qazaqstan Respýblıkasy Prezıdenti janyndaǵy Kásipkerler odaǵy quryldy.
7 jyl buryn (2007) Astanada Sheshenstan Respýblıkasynyń Prezıdenti Ramzan Qadyrov Elbasy Nursultan Nazarbaevqa Sheshenstannyń alǵashqy prezıdenti Ahmet Qadyrovtyń ordenin tapsyrdy.
Qazaqstan basshysy bul ordenmen eki el arasyndaǵy baılanystardy damytýǵa qosqan úlesi jáne deportatsııa jyldarynda qazaq eliniń sheshen halqyna kórsetken qoldaýy úshin marapattaldy.
7 jyl buryn (2007) Memleket basshysy Nursultan Nazarbaev «Mańǵystaý oblysynyń ákimshilik-aýmaqtyq qurylysyndaǵy ózgeris týraly» Jarlyqqa qol qoıdy.
Jarlyqqa sáıkes Mańǵystaý oblysynyń quramynda ákimshilik ortalyǵy Mańǵystaý aýylynda bolatyn ákimshilik-aýmaqtyq birlik - Munaıly aýdany quryldy.
7 jyl buryn (2007) Almaty-Atyraý baǵytynda jańa vagondardan jasaqtalǵan «Aqjaıyq» fırmalyq jedel jolaýshylar poıyzy iske qosyldy.
Jańa poıyz Qytaıdan alynǵan 19 vagonnan turady. Almaty-Atyraý baǵytynyń qashyqtyǵyn 4 saǵatqa, Almaty-Aqtóbe baǵytyn 3 saǵatqa qysqartýǵa múmkindik beretin jańa poıyz jolaýshylar úshin asa yńǵaıly.
5 jyl buryn (2009) Memleket basshysy Nursultan Nazarbaev «Qazaqstan Respýblıkasynyń keıbir zańnamalyq aktilerine qujattamalyq qamtamasyz etý máseleleri boıynsha ózgerister men tolyqtyrýlar engizý týraly» Qazaqstan Respýblıkasynyń Zańyna qol qoıdy. Atalǵan Zań memlekettik jáne memlekettik emes uıymdarda qujattaýdyń biryńǵaı talaptaryn belgileýge, qujattarmen jumysty uıymdastyrýdy jaqsartýǵa jáne qujattardyń saqtalýyn qamtamasyz etýge baǵyttalǵan.
5 jyl buryn (2009) Qazaqstan Respýblıkasy Ulttyq kitaphanasynyń Mádenı baǵdarlamalar ortalyǵynda pedagogıka ǵylymdarynyń doktory, Qazaqstan Respýblıkasynyń eńbek sińirgen qaıratkeri Qaırat Zakırııanovtyń «Shyńǵyshannyń túrkilik ǵumyrnamasy» atty kitabynyń tusaýkeseri ótti.
«Shyńǵyshannyń túrkilik ǵumyrnamasy» kitabynda Shyńǵyshan memleketiniń qurylýy, Shyńǵyshan áýletiniń genetıkalyq murasynyń máseleleri taldanady, Túrki qaǵanaty kezeńindegi mońǵoldar tarıhynyń máseleleri qarastyrylady. Shyńǵyshan memleketi men Qazaqstan tarıhy arasyndaǵy ózara baılanys saralanyp dáleldenedi. Rý tańbalarynyń shyǵý tarıhy ǵylymı turǵydan túsindiriledi.
Sonymen qatar osy kitap betterinde ǵalym Qaırat Zakırııanov qazaq halqynyń turǵylyqty mekeni, basqa halyqtarmen jáne órkenıettermen baılanysy, halyq bolyp qalyptasý jolyndaǵy jeńisteri men jeńilisteri máselelerin qarastyrady. Avtor qazaq ultynyń qazirgi Qazaqstan terrıtorııasynda qalyptasý máselelerin saralaıdy. Kitap osy eńbekte Shyńǵyshan memleketi men Qazaqstan tarıhynyń jańa belgisiz betteriniń ashylýymen erekshelenedi.
4 jyl buryn (2010) Almatydaǵy Qanysh Sátbaev atyndaǵy Qazaq ulttyq tehnıkalyq ýnıversıtetinde atalmysh oqý orny men Frantsııa Bilim mınıstrligi jáne «Shneıder Elektrık Qazaqstan» JShS arasynda energetıka men elektr tehnıkasy jáne Schneider Electric tehnıkalyq qyzmet kórsetýiniń avtomatty júıesi salasynda Qazaqstan-Frantsýz bilim ortalyǵyn qurý týraly ózara kelisimge qol qoıyldy. «Frantsııa prezıdenti Nıkolıa Sarkozıdiń Qazaqstanǵa jasaǵan memlekettik sapary kezinde qol qoıylǵan ekijaqty kelisimniń búgin bir bóligi oryndaldy. Bizdiń bul ýnıversıtetti tańdaýymyzda ózindik mán bar. Sebebi, bul oqý orny qajetti ǵylym kadrlary men materıaldy-tehnıkalyq qorǵa ıe», dedi Frantsııanyń Qazaqstandaǵy Tótenshe jáne Ókiletti elshisi Jan-Sharl Bertone. «Bizdiń kompanııamyz ýnıversıtetke zamanaýı zerthanalyq jabdyqtardy jetkizip otyrýǵa jaýapty. Otandyq mamandardy daıarlaý bizdiń Qazaqstandaǵy basty baǵyttarymyzdyń biri bolyp tabylady. Jańadan qurylǵan ortalyq túlekteri eńbek naryǵynda ónimdi qyzmet etedi degen senimdemin», dedi «Schneider Electric» kompanııasynyń dırektory Lıýk Shantelı. Onyń aıtýynsha, 7 jyl buryn qurylǵan kompanııa eki elge óz úlesterin kórsetip, qoldaý bildirip keledi.
350 jyl buryn (1664) Jańa Amsterdam qalasynyń aty - Nıý-Iork bolyp ózgertildi.
ESІMDER
88 jyl buryn (1926-1997) qoǵam qaıratkeri IVANOV Borıs Petrovıch dúnıege keldi.
Reseı Federatsııasynyń Chelıabi qalasynda týǵan. Injener-jylý tehnıgi mamandyǵy boıynsha Kýıbyshev ındýstrııalyq ınstıtýtyn bitirgen. 1948-1954 jyldary - Glýbokoe Jylý elektr ortalyǵy tsehynyń bastyǵy, kezekshi ınjeneri, óndiristik-tehnıkalyq bóliminiń bastyǵy. 1954-1960 jyldary - Óskemen jylý elektr ortalyǵy tsehynyń bastyǵy. 1960-1969 jyldary - Soǵryn jylý elektr ortalyǵynyń dırektory. 1969-1970 jyldary - «Batysqazenergo» respýblıkalyq energetıka basqarmasynyń bas ınjeneri. 1970-1978 jyldary - «Pavlodarenergo» respýblıkalyq energetıka basqarmasynyń bastyǵy. 1978-1980 jyldary - Qazaq KSR Energetıka jáne elektrlendirý mınıstriniń orynbasary. 1980-1984 jyldary - Qazaq KSR Energetıka jáne elektrlendirý mınıstri. 1984 jyldan bastap zeınet demalysyna shyqqan. Qazaq KSR Joǵarǵy Keńesiniń 10-shy shaqyrylymynyń depýtaty bolǵan.
Eńbek Qyzyl Tý, «Qurmet belgisi» ordenderimen, medaldarmen, Qazaq KSR Joǵarǵy Keńesiniń Qurmet gramotasymen marapattalǵan.
7 9 jyl buryn (1935-2009) aqyn, Qazaqstan Jazýshylar odaǵynyń múshesi, Raıymbek aýdanynyń Qurmetti azamaty, Muqaǵalı Maqataev atyndaǵy Respýblıkalyq qordyń jáne syılyqtyń ıegeri ІBІTANOV Erkin Jumadiluly dúnıege keldi.
Almaty oblysy Raıymbek aýdanynda týǵan. Ál-Farabı atyndaǵy Qazaq ulttyq ýnıversıtetin bitirgen.
Narynqol aýdandyq mádenıet bóliminde, aýdandyq «Hantáńiri» gazeti redaktsııasynda bólim meńgerýshisi, jaýapty hatshy, redaktordyń orynbasary qyzmetterin atqarǵan.
«Qoıshylar», «Arman-álem», «Hantáńiri, qaıdasyń?», «Qasiretti de qasıetti ǵasyrym» atty óleńderi men dastandar jınaqtarynyń avtory. Birqatar óleńderi orys tiline aýdarylyp, «Búgingi kún» jınaǵyna engizilgen.
7 2 jyl buryn (1942) Qazaqstan Halyqtar dostyǵy ýnıversıtetiniń rektory QÝATBEKOV Ábdimusa Muratuly dúnıege keldi.
Ońtústik Qazaqstan oblysy Arys aýdanynda týǵan. Hımııa ǵylymynyń doktory (1995), professor (1996), QR Jaratylystaný (1996) jáne Reseı pedagogıkalyq jáne psıhologııalyq ǵylymdar akademııalarynyń (1998) akademıgi. Tashkent memlekettik ýnıversıtetin (1960) jáne Qazaqstan ǴA-nyń Hımııa ǵylymdary ınstıtýtynyń aspırantýrasyn (1968) bitirgen. Qazaq hımııa-tehnologııa ınstıtýtynda (qazirgi Ońtústik Qazaqstan memlekettik ýnıversıteti) oqytýshy (1966-68), Jambyl jeńil jáne tamaq ónerkásibi tehnologııalyq ınstıtýtynda dotsent (1971-78), Qaraǵandy memlekettik ýnıversıtetiniń Jezqazǵan bólimshesinde kafedra meńgerýshisi (1978-86), Ońtústik Qazaqstan memlekettik ýnıversıtetinde kafedra meńgerýshisi (1996-2001) qyzmetterin atqardy. 2001 jyldan Qazaq-Ózbek ınjenerlik-gýmanıtarlyq ýnıversıtetiniń rektory.
Qazirgi qyzmetinde - 2005 jylǵy qazannan beri. P.Kapıtsa atyndaǵy halyqararalyq syılyqtyń laýreaty (1996).
60 jyl buryn (1954) Qazaqstan Respýblıkasy Ulttyq ǵarysh agenttiginiń jaýapty hatshysy NURǴALIEV Erǵazy Meıirǵalıuly dúnıege keldi.
Shyǵys Qazaqstan oblysy Samara aýdanynyń Espe aýylynda dúnıege kelgen. Óskemen qurylys-jol ınstıtýtynyń arhıtektýralyq fakýltetin aıaqtady (1972-1977 jj.). KSRO JK qataryna jedel áskerı qyzmet ofıtseri retinde shaqyryldy. Áskerı qyzmetin 12253 á/b bólimshesinde «Baıqońyr» ǵarysh aılaǵynyń qurylys obektilerinde prorab, qurylys ýchaskesiniń bastyǵy qyzmetinde ótedi. 1979 - 1989 jyldary kúrdeli qurylys basqarmasynda ınjener-tekserýshi, ınjener-ınspektor, 11284 á/b 1 sanattaǵy ınjeneri qyzmetterinde istedi.1989 jyly Lenınsk qalasy atqarýshy komıteti tóraǵasynyń birinshi orynbasarynyń m.a. bolyp shaqyryldy jáne 1990 jyly osy qyzmetke saılandy. 1992 - 1993 jyldary arhıtektýra jáne qala qurylysy basqarmasynyń bastyǵy - Lenınsk qalasynyń bas arhıtektory bolyp jumys istedi. 1993 jyly Lenınsk qalasy ákimshiligi basshysynyń orynbasary, 1994 jyly ákimshilik basshysy orynbasary - Lenınsk qalasynyń memlekettik múlik jónindegi aýmaqtyq komıtet tóraǵasy bolyp qyzmet atqardy. 1995 jyly Lenınsk qalasynda «Baıqońyr» ǵarysh aılaǵynda Qazaqstan Respýblıkasy Prezıdentiniń arnaıy Ókili bolyp taǵaıyndaldy. Lenınsk qalasynyń Baıqońyr qalasyna qaıta aýystyrylǵannan keıin 1996 jyly «Baıqońyr» ǵarysh aılaǵynda Qazaqstan Respýblıkasy Prezıdentiniń arnaıy Ókili bolyp qaıta taǵaıyndaldy. Osy qyzmette 2004 jyldyń qyrkúıegine deıin jumys istedi. 1998 - 2001 jyldary Táýelsiz halyqaralyq ekologııalyq-saıası ýnıversıtetinde (Moskva q.) oqydy. Ýnıversıtetti zańger mamandyǵy boıynsha bitirdi. 2004 - 2005 jyldary Astana qalasynyń Tótenshe jaǵdaılar departamenti dırektorynyń orynbasary bolyp qyzmet atqardy. 2005 jyly «Baıqońyr» ǵarysh aılaǵyndaǵy «Báıterek» BK AQ fılıaly bas dırektorynyń orynbasary bolyp qyzmet atqardy. 2007 jylǵy 2 qyrkúıekte «Báıterek» BK AQ bas dırektorynyń birinshi orynbasary bolyp taǵaıyndaldy. 2007 jylǵy 28 qazannan búgingi kúnge deıin Qazaqstan Respýblıkasy Ulttyq ǵarysh agenttiginiń Jaýapty hatshysy bolyp qyzmet atqarady.
II dárejeli «Dostyq», «Parasat» ordenderimen (2001 j.), «KSRO Qarýly Kúshterine 60 jyl» (1978 j), «Qazaqstan Respýblıkasynyń táýelsizdigine 10 jyl» (2003 j.) medaldarymen marapattalǵan.
56 jyl buryn (1958) ánshi, Qazaqstannyń halyq ártisi, Qazaqstan Memlekettik syılyǵynyń ıegeri, Barselonada ótken F.Vınıasa atyndaǵy Halyqaralyq vokalshylar konkýrsynyń arnaýly Djıno Bekkı syılyǵynyń ıegeri ÚSENBAEVA Nurjamal Pernebekqyzy dúnıege keldi.
Ońtústik Qazaqstan oblysynyń Arys qalasynda týǵan. Almaty konservatorııasyn (qazirgi Qazaq ulttyq konservatorııasy) bitirgen. Sol jyldan bastap Qazaq akademııalyq opera jáne balet teatrynyń solo-ánshisi. Osy teatr sahnasynda oryndaǵan asa eleýli partııalary qatarynda Qyz Jibek, Dana (E.Brýsılovskıı «Qyz Jibek», «Er Tarǵyn»), Ajar (A.Jubanov, L.Hamıdı «Abaı»), Sara (M.Tólebaev «Birjan-Sara»), Zylıha (B.Jumanııazov «Mahambet»), Rozalıda (I.Shtraýs «Jarqanat»), Vıoletta (Dj.Verdı «Travıata»), Antonııa (J.Offenbah «Gofman ertegileri»), t.b. bar. Qazaq ánderin de («Shıli ózen», «Alqońyr», t.b.) úlken sheberlikpen oryndaıdy. Bıik deńgeıdegi kásibı sheberlik pen shynaıylyq, baýrap alar sahnalyq tartymdylyq pen tabıǵı talǵampazdyq onyń ánshilik ónerine tán qasıet. Úsenbaevanyń repertýarynan ulttyq jáne shet el kompozıtorlarynyń ár alýan mýzykalyq shyǵarmalary oryn alǵan. Ánshi gastroldik saparmen Reseı qalalarynda, sondaı-aq, 1997 jyly Tatar akademııalyq opera jáne balet teatrynyń quramynda Portýgalııada, 1998 jyly Sankt-Peterbordyń akademııalyq opera jáne balet teatry kuramynda Japonııada jáne basqa elderde óner kórsetken. 2007 jyly «Karnegı-Holl» (Nıý-Iork) zalynda jeke kontsert bergen.
«Qurmet» ordenimen marapattalǵan.
46 jyl buryn (1968) «Almatyqurylys» ulttyq holdıngi kompanııasy» AQ vıtse-prezıdenti CULTANǴAZIN Almas Ábenuly dúnıege keldi.
Taldyqorǵan oblysynyń Alakól aýdanyndaǵy Arqarly aýylynda týǵan. Qazaq memlekettik qurylys-sáýlet akademııasyn bitirgen, ınjener-ekonomıst.
1994 jyldan "Almatyqurylys" Ulttyq holdıng kompanııasynyń qurylys salasynda qyzmet atqaryp keledi, 2006 jyldyń maýsymynan "Almatyqurylys" Ulttyq holdıng kompanııasynyń vıtse-prezıdenti.
4 6 jyl buryn (1968) «BTA Banki» AQ basqarma tóraǵasy BALAPANOV Erik Jumahanuly dúnıege keldi.
Almaty qalasynda týylǵan.1989 jyly Almaty halyq sharýashylyǵy ınstıtýtyn, 1997 jyly Eýrazııalyq naryq ınstıtýtyn támamdaǵan. 2001 jyly Ekonomıka ǵylymdarynyń kandıdaty ǵylymı dárejesine ıe bolǵan. 1995-1998 jyldary - «Nan Ónimderi» JShS Dırektorlar keńesiniń tóraǵasy qyzmetin atqarǵan. 2000 jyly «Almaty kommertsııalyq banki» JAQ Basqarma tóraǵasynyń m.a. qyzmetine taǵaıyndalǵan. 2001-2002 jyldary - «Qazaqstan Damý Bankiniń» JAQ Basqarýshy dırektory. 2002-2003 jyldary - «Kaspıı ónerkásiptik-qarjy toby» JShS Bas dırektorynyń orynbasary. 2003-2012 jyldary «Kazkommertsbank» AQ Basqarýshy dırektory - Basqarma múshesi qyzmetine taǵaıyndalǵan. 2009-2012 jyldary «Kazkommertsbank» AQ enshiles uıymdarynyń Dırektorlar keńesiniń tóraǵasy qyzmetin atqarǵan: «Grantum» Jınaqtaýshy zeınetaqy qory» AQ, «Grantum Asset Management» ZAIBJU» AQ, «Kazkommerts-Polıs» Saqtandyrý kompanııasy» AQ, «Kazkommerts-Life» Ómirdi saqtandyrý kompanııasy» AQ. 2011 jylǵy jeltoqsanda «Qazaqstan Respýblıkasynyń Táýelsizdigine 20 jyl» medalimen marapattaldy.2012 jylǵy 11 sáýirde «BTA Banki» AQ aktsıonerleriniń jalpy jınalysynyń sheshimimen «Samuryq-Qazyna» Ulttyq ál-aýqat qory» AQ ókili retinde «BTA Banki» AQ Dırektorlar keńesiniń múshesi bolyp saılandy. 2012 jylǵy 16 sáýirde «BTA Banki» AQ Dırektorlar keńesiniń sheshimimen «BTA Banki» AQ Basqarma tóraǵasy bolyp saılandy.
3 9 jyl buryn (1975) Atyraý qalasynyń ákimi AIDARBEKOV Serik Kenǵanuly dúnıege keldi.
Mańǵystaý oblysynda týǵan. Ál - Farabı atyndaǵy Qazaq memlekettik ýnıversıtetin, Qazaq memlekettik ýnıversıtetin, E.Matteı atyndaǵy Joǵary mektebin (Mılan, Italııa), Q. Sátpaev atyndaǵy Qazaq ulttyq tehnıkalyq ýnıversıtetin ekonomıst, ekonomıka bakalavry, ekonomıka magıstri, taý ınjeneri - munaıshy mamandyqtary boıynsha bitirgen. Ekonomıka ǵylymdarynyń kandıdaty. Eńbek jolyn 1996 jyly Munaı jáne gaz ónerkásibiniń ınvestıtsııalyq saıasaty departamentinde jetekshi maman qyzmetinde bastaǵan. Strategııalyq josparlaý departamentinde, «Qazaqoıl» Ulttyq kompanııasynyń jobalaryn basqarý departamentinde taldaýshy, bas taldaýshy, Qazaqstan Respýblıkasy Premer - Mınıstriniń Keńsesinde ónerkásip jáne ınfraqurylym bóliminiń keńesshisi, memlekettik organdarmen ózara qarym - qatynasty úılestirý jáne qoldaý kórsetý jónindegi keńesshi, Gaaga qalasynda (Nıderlandy) eksperımentaldyq baǵdarlamalar jobasynda Agip KCO kompanııasynyń qazaqstandyq úlesin damytý jónindegi departamentiniń menedjeri (bólim bastyǵy), London qalasynda «KER» JShS-nyń bıznesti damytý jónindegi dırektory, qazaqstandyq - kanadalyq kásiporyn «PaýerKomm» JShS-nyń bas dırektory, «Samuryq» memlekettik aktıvterdi basqarý jónindegi qazaqstandyq holdıng» AQ-nyń munaı gaz aktıvterin basqarý jónindegi toptyń bas sarapshysy, Qazaqstan Respýblıkasy Premer - Mınıstriniń keńesshisi boldy. 2008 jyldyń qazan aıynan bastap Qazaqstan Respýblıkasy Premer - Mınıstri Keńsesi ındýstrııaldy - ınnovatsııalyq damý bóliminiń meńgerýshisi. 2010-2012 jyldary - Atyraý oblysy ákiminiń orynbasary. Qazirgi qyzmetinde - 2012 jylǵy tamyzdan beri.
3 9 jyl buryn (1975) sportshy, kıkboksten halyqaralyq dárejedegi sport sheberi QAIYPJANOV Elmurat Muqashuly dúnıege keldi.
Almaty oblysynda týǵan.
Azııanyń, Eýropanyń 2 dúrkin chempıony. 1997 jylǵy Álem kýbogynyń jeńimpazy, 1997 jylǵy Álem chempıonatynyń qola júldegeri. Qazaqstannyń birneshe dúrkin chempıony atanǵan.
41 5 jyl buryn (1599-1660) ıspan sýretshisi, ıspandyq borakkonyń iri ókili VELASKES Dıego Rodrıges de Sılva dúnıege keldi.
11 1 jyl buryn (1903-1988) keńestik dırıjer, KSRO halyq ártisi MRAVINSKII Evgenıı Aleksandrovıch dúnıege keldi.
8 5 jyl buryn (1929) grek saıasatkeri, Grekııanyń 8-shi prezıdenti Karolos PAPÝLЬıAS dúnıege keldi.
5 5 jyl buryn (1959) úndistandyq tanymal kásipker, mıılarder Anıl AMBANI dúnıege keldi.
4 3 jyl buryn (1971) Kongo Demokratııalyq Respýblıkasynyń tórtinshi prezıdenti (2001 jyldan beri) Jozef KABILA dúnıege keldi.
3 9 jyl buryn (1975) amerıkalyq aktrısa, fotomodel, qoǵam qaıratkeri Andjelına DJOLI dúnıege keldi.