4 qazan. QAZAQPARAT KÚNTІZBESІ: ATAÝLY KÚNDER, OQIǴALAR, ESІMDER
4 qazan. SENBІ
Adamzat úshin ǵaryshty ıgerý dáýiriniń bastalǵan kúni. 4-10 qazan - Dúnıejúzilik ǵarysh aptalyǵy.
1957 jylǵy qazannyń 4-inde Baıqońyr ǵarysh aılaǵynan ǵalamshar tarıhynda alǵash ret jerdiń jasandy serigin ushyrdy. 1967 jyldyń qyrkúıek aıynda Halyqaralyq astronavtıka federatsııasy bul kúndi mereke dep jarııalady. Jer betindegi adamzattyń ómirin jaqsartýǵa ǵaryshtaný ǵylymy men tehnologııasynyń qosqan úlesin qurmetteý maqsatynda 1999 jylǵy jeltoqsannyń 6-daǵy BUU Bas Assambleıasynyń 54/68 qararyna sáıkes ótkiziledi.
Halyqaralyq janýarlar kúni. 1931 jyly Florentsııada ótken Tabıǵatty qorǵaýshylar qozǵalysyn jaqtaýshylardyń halyqaralyq kongresi sheshimimen katolık merekesi - Áýlıe Frantsıska kúni atap ótiledi.
Lesoto koroldiginiń Ulttyq meıramy - Táýelsizdik kúni (1966). Lesoto - Afrıkanyń ońtústiginde ornalasqan memleket. Astanasy - Maserý qalasy. Memlekettik tilderi - aǵylshyn jáne soto tilderi. Aqsha birligi - ma-lotı (lotı). Memlekettik qurylysy - parlamenttik demokratııa elementteri bar konstıtýtsııalyq monarhııa. Memleket basshysy - korol. Úkimet basshysy - Premer-Mınıstr.
ESTE QALAR OQIǴALAR
8 3 jyl buryn (1931) Qaraǵandy oblysynyń «Qaraǵandy proletarıaty» atty gazeti shyǵa bastady (qazirgi «Ortalyq Qazaqstan»).
2 3 jyl buryn (1991) Gýrev qalalyq Halyq depýtattary keńesi oblys ortalyǵynyń ataýyn Atyraý qalasy dep ózgertý týraly sheshim qabyldady.
10 jyl buryn (2004) «Qazposhta» aktsıonerlik qoǵamy Qazaqstan Respýblıkasynyń aýmaǵynda memlekettik poshtalyq tólem belgisi - «Quttyqtaımyz!» kýpony bar kórkem sýretti poshta markasyn aınalymyna engizdi. Kýponǵa óz fotosýretińizdi ornalastyrýǵa bolady.
20 jyl buryn (1994) Angola Respýblıkasymen Dıplomatııalyq qarym-qatynastar ornatý týraly hattamaǵa qol qoıyldy.
1 5 jyl buryn (1999) Prezıdent N.Nazarbaev Eýropadaǵy qaýipsizdik jáne yntymaqtastyq uıymynyń sol kezdegi tóraǵasy, Norvegııanyń Syrtqy ister mınıstri K.Vollebekty qabyldady. Kezdesý barysynda N.Nazarbaev pen K.Vollebek Qyrǵyzstandaǵy jaǵdaı, Stambýlda ótetin EQYU sammıti jáne respýblıkadaǵy parlamenttik saılaýdy ótkizýge daıyndyq barysy týraly pikir almasty. Sondaı-aq memleket basshysy men EQYU-nyń tóraǵasy álemdegi jáne Ortalyq Azııadaǵy qoǵamdyq ómirdi demokratııalandyrý úrdisin keńeıtý men tereńdetýdiń ahýaly jáne keleshegin talqylady. Áńgime barysynda sonymen qatar kólik jáne kommýnıkatsııa, sýmen jabdyqtaý, ekologııa salalarynda Qazaqstan Respýblıkasy men Norvegııa Koroldigi arasyndaǵy ekijaqty yntymaqtastyqty keńeıtýdiń bolashaǵy qarastyryldy.
33 9 jyl buryn (1675) golland fızıgi H.Gıýıgens qalta saǵatyna patent aldy.
9 jyl buryn (2005) Sholaqqorǵan qalasy Sozaq aýdany ortalyǵynda jańa mektep ashyldy. Bul jańa úlgidegi úlken ǵımarat 1266 orynǵa baǵyttalǵan.
9 jyl buryn (2005) Aqmola oblysynyń Bulandy aýdanyndaǵy elimizdiń birtýar uly, ataqty balýan, ánshi, kompozıtor, aqyn Balýan Sholaqqa (Nurmaǵambet Baımyrzauly) memorıaldyq eskertkish ashyldy.
Bıiktigi 16 metrlik sáýlettik sheshimi erekshe eskertkish Balýan Sholaqtyń (1864-1919 jj.) ómiri men san qyrly darynynan mol maǵlumat beredi. Memorıal Jambyl oblysyndaǵy Qordaı jerinen arnaıy jetkizilgen qyzyl granıtten turǵyzylǵan. Qazaqtyń bir týar ulynyń ómiri týraly baıandama qabyrǵaǵa qashalanyp jazylǵan. Sholaqtyń ata-babalary Jetisý óńirinen Saryarqa dalasyna kelgen bolatyn, ol jas kezinde birde-bir kúresten jeńilmeı Balýan qurmet ataǵyna ıe boldy. Biraq Sholaqtyń basty qyzyǵýshylyǵynyń biri án aıtý men dombyrada kúı tartý. Ol Birjan sal men Aqan seriniń shyǵarmalaryn keremet oryndaıtyn. Jaryq dúnıede bar bolǵany 55 jyl ǵana ómir súrgen, ol artynan ondaǵan óleńderdi qaldyryp ketti, sonyń ishinde halyqqa keńinen taralǵany «Ǵalııa», «Qyrkúıek», «Taldy-Kól», «Saryn» jáne basqalary. Qazaqtyń tanymal jazýshysy Sábıt Muqanov óziniń dastanyn ataqty ánshi, kompozıtor, aqyn Balýan Sholaqqa arnaǵan. Onyń esimi Almatydaǵy Sport saraıyna berilgen.
7 jyl buryn (2007) Novosibir qalasynda shekaralyq aımaqtardaǵy basshylardyń kezekti forýmy barysynda Qazaqstan Respýblıkasy men Reseı Federatsııasy arasynda teńiz kóligi salasyndaǵy yntymaqtastyq týraly kelisimge qol qoıyldy.
Kelisim eki memlekettiń teńiz floty men aılaqtaryn tıimdi paıdalanýǵa; teńiz, keme, ekıpaj, jolaýshy jáne júk qaýipsizdigin qamtamasyz etýge múmkindik beredi. Áriptestiktiń negizgi baǵyttary - teńizdegi tabıǵı ortany qorǵaýdy kúsheıtý, ekonomıka, teńiz kóligi ǵylymy men tehnıkasy salasyndaǵy baılanysty keńeıtý, saýda keme qatynasy máselelerimen aınalysatyn halyqaralyq uıymdar qyzmetine qatysty pikir almasý, teńiz kóligi boıynsha halyqaralyq kelisim-sharttarǵa qatysý.
1 8 jyl buryn (1996) Almatyda Qazaqstan, Qyrǵyzstan, Ózbekstan, Tájikstan Respýblıkalarynyń Prezıdentteri jáne Reseı Federatsııasynyń Premer-Mınıstri bas qosty. Kezdesý barysynda Aýǵanstan jerinde bastalǵan urys qımyldary talqylanyp, birlesken málimdemege qol qoıyldy.
1 8 jyl buryn (1996) qazaq halqynyń XVIII-XIX ǵasyrdaǵy ataqty shesheni Bóltirik Álmenulynyń týǵanyna 225 jyl tolýy atalyp ótti.
ESІMDER
1 10 jyl buryn (1904-1987) ǵalym, aýdarmashy, fılologııa ǵylymdarynyń doktory, professor KENJEBAEV Beısenbaı dúnıege keldi.
Ońtústik Qazaqstan oblysy Ordabasy aýdany Bógen aýylynda týǵan. Máskeýdegi Shyǵys eńbekshileri kommýnıstik ýnıversıtetin, Kazaq memlekettik ýnıversıtetin bitirgen.
«Jas qaırat», «Lenınshil jas» («Jas alash»), «Keńes týy», «Ońtústik Qazaqstan», «Sotsıalıstik Qazaqstan» («Egemen Qazaqstan») gazetterinde redaktor, bólim meńgerýshisi qyzmetterin atqarǵan. 1941-1944 jyldary - Qazaqstan memlekettik birikken baspasynyń bas redaktory. 1961-1987 jyldary - Qazaq memlekettik ýnıversıtetiniń (ál-Farabı atyndaǵy Qazaq ulttyq ýnıversıteti) qazaq ádebıeti kafedrasynyń meńgerýshisi, professory.
Kenjebaev - qazaq ádebıetiniń máselelerine, qazaq baspasóziniń tarıhyna arnalǵan irgeli eńbekterdiń, Abaı, S.Toraıǵyrov, J.Jabaev, M.Seralın, M.Áýezov, S.Sháripovterdiń ómiri men shyǵarmalary týraly zertteýlerdiń avtory. Joǵary oqý oryndary stýdentterine arnalǵan oqýlyqtar men hrestomatııalar, «Tympı», «Kóńil ashar» satıralyq folklor muralaryn jarııalady. «Asaý júrek» áńgimeler jınaǵy jaryq kórgen.
Lenın ordenimen jáne medaldarmen marapattalǵan.
5 5 jyl buryn (1959) QR Densaýlyq saqtaý mınıstrliginiń Sanıtarııalyq-epıdemıologııalyq baqylaý komıteti tóraǵasynyń orynbasary RAEVA Baqytjan Temirbaıqyzy dúnıege keldi.
Almaty oblysy Shamalǵan aýlynda týǵan. Moskva gıdromelıoratıvti ınstıtýtyn, Almaty ekonomıka jáne statıstıka ınstıtýtyn bitirgen. London qalasyndaǵy Ekonomıkalyq jáne saıası ǵylymdar mektebinde kásibin joǵarylatý kýrsynan ótken.
1984-1985 jyldary - Úlken Almaty kanalyn paıdalaný jónindegi basqarmasynyń ınjeneri. 1985-1986 jyldary - Almaty oblysy Qaskelen aýdany «Drýjba» keńsharynyń ınjeneri, komsomol komıtetiniń hatshysy. 1986-1992 jyldary - Qazaqstan LKJO Qaskelen aýdandyq komsomol komıtetiniń birinshi hatshysy. 1995-1999 jyldary - Qazaqstan Respýblıkasy Eńbek jáne halyqty áleýmettik qorǵaý mınıstrliginiń Qaskelen jáne Almaty qalalaryndaǵy áleýmettik qorǵaý bóliminiń bastyǵy, memlekettik ınspektor, jumyspen qamtý ıspektsııasy bóliminiń bastyǵy. 1999-2000 jyldary - Densaýlyq saqtaýdyń medıtsınalyq jáne ekonomıkalyq máseleleri jónindegi ǵylymı ortalyqtyń kishi ǵylymı qyzmetkeri. 2000-2001 jyldary - Qazaqstan Respýblıkasynyń Densaýlyq saqtaý isteri jónindegi agenttiginiń qarjylandyrý bóliminiń bastyǵy, bas mamany. 2001-2007 jyldary Qazaqstan Respýblıkasy Densaýlyq saqtaý mınıstrligi bıýdjettik baǵdarlamalardy josparlaý jáne monıtorıngi bóliminiń bastyǵy, qarjy jáne ekonomıka departamenti josparlaý jáne ekonomıka basqarmasynyń bastyǵy, qarjy jáne ekonomıka departamenti bastyǵynyń orynbasary qyzmetterin atqarǵan. 2007-2009 jyldary - QR DSM ekonomıka jáne qarjy departamentiniń dırektory.
Qazirgi qyzmetinde - 2009 jyldan.
5 8 jyl buryn (1956) «Qazposhta» AAQ basqarma tóraǵasynyń orynbasary JARYLQAǴANOV Murat Ótepbergenuly dúnıege keldi.
Qyzylorda oblysynda týǵan. 1974-1979 jyldary Máskeý temirjol kóliginiń ınjenerleri ınstıtýty «Ekonomıka jáne temirjol kóligin uıymdastyrý» mamandyǵy boıynsha tamamdady. Ár túrli jyldarda RMK «Qazaqstan temir joly», Kásiporyndardy qaıta qurý jáne taratý agenttiginde, Qazaqstan Halyq bankinde, «Infraqurylym» RMK «Qazaqstan temir joly» qyzmet atqardy. 2002-2005 jyldary Ekonomıka jáne qarjy departamentiniń dırektory, sosyn «QTJ»UK( AQ departamentiniń atqarýshy dırektory- dırektory boldy. 2005-2008 jyldary «QTJ» UK» AQ fılıalynyń Magıstraldy jeliler dırektsııasynyń atqarýshy dırektory - dırektordyń birinshi orynbasary, ekonomıka jáne qarjy boıynsha dırektorynyń orynbasary. 2009 jyldyń aqpanynan «Qazpochta» AQ-da qyzmet atqarady. 2009 jyldyń mamyr aıynan bastap basqarýshy dırektor - bas qarjy dırektory, odan keıin Basqarma tóraǵasynyń orynbasary bolyp taǵaıyndaldy («Qazpochta» AQ dırektorlar Keńesiniń sheshimi, 30 mamyr 2009 jylǵy № 08/09 hattama).
9 4 jyl buryn (1920-1997) qoǵam qaıratkeri BIJANOV Qusaıyn dúnıege keldi.
Almaty oblysynyń Eńbekshiqazaq aýdanynda týǵan. Túrgen pedagogıkalyq ýchılışesin, Almaty joǵary partııa mektebin bitirgen. Uly Otan soǵysyna qatysqan.
1945-1948 jyldary - Shelek aýdandyq oqý bóliminiń meńgerýshisi, Almaty oblystyq oqý bóliminiń qyzmetkeri. 1948-1950 jyldary - orta mekteptiń dırektory. 1950-1956 jyldary - Narynqol aýdandyq oqý bóliminiń meńgerýshisi, aýdandyq atqarý komıteti tóraǵasynyń orynbasary. 1956-1960 jyldary - Almaty joǵary partııa mektebiniń tyńdaýshysy. 1960-1962 jyldary - Narynqol aýdandyq partııa komıtetiniń hatshysy, ekinshi hatshysy. 1962-1965 jyldary - Balqash aýyl sharýashylyǵy óndirisi basqarmasy partııa komıtetiniń hatshysy. 1965-1969 jyldary - Balqash aýdandyq partııa komıtetiniń birinshi hatshysy. 1969-1983 jyldary - Shelek aýdandyq partııa komıtetiniń birinshi hatshysy. 1983 jyldan zeınetker.
Qazaq KSR Joǵarǵy Keńesiniń 8-inshi shaqyrylym depýtaty. Lenın, Qazan revolıýtsııasy, eki ret Eńbek Qyzyl Tý, 1-shi dárejeli Otan soǵysy, Halyqtar dostyǵy, Qyzyl Juldyz ordenderimen, jáne medaldarmen, Qazaq KSR Joǵarǵy Keńesiniń Qurmet gramotalarymen marapattalǵan.
9 4 jyl buryn (1920-1985) psıholog, psıhologııa ǵylymdarynyń doktory, professor MUQANOV Májıt Muqanuly dúnıege keldi.
Aqtóbe oblysynyń Shalqar aýdanynda týǵan. Lenıngrad pedagogıkalyq ınstıtýtyn, Qazaq memlekettik ýnıversıtetiniń (qazirgi ál-Farabı atyndaǵy Qazaq ulttyq ýnıversıteti) aspırantýrasyn bitirgen. Uly Otan soǵysyna qatysqan.
1953-1960 jyldary - Almaty shetel tilderi pedagogıkalyq ınstıtýtynda (qazirgi Abylaı-han atyndaǵy Qazaq halyqaralyq qatynastar jáne álem tilderi ýnıversıteti). 1960-1985 jyldary - Qazaq pedagogıkalyq ınstıtýtynda (qazirgi Abaı atyndaǵy Qazaq ulttyq pedagogıkalyq ýnıversıteti) psıhologııa kafedrasynyń meńgerýshisi. 1971-1985 jyldary - KSRO Psıhologtar qoǵamynyń Qazaq respýblıkasy bólimshesi Tóralqasynyń tóraǵasy qyzmetterin atqarǵan.
Ǵylymı-zertteý eńbekteriniń negizgi baǵyty aqyl-parasattyń etnopsıhologııasy, etno jáne lıngvopsıhologııa, oqytý psıhologııasyna arnalǵan. «Oıdy etno- jáne lıngvopsıhologııa turǵysynan dáleldeý», «Jan dúnıeniń syry», «Oı men ıntellekt (tarıhı jáne etnopsıhologııa ocherkteri)», «Aqyl-oı órisi», «Jas jáne pedagogıkalyq psıhologııa» kitaptarynyń avtory.
9 4 jyl buryn (1920-1964) matematık, fızıka-matematıka ǵylymdarynyń doktory, professor BEDELBAEVÁbdesh Quramaıuly dúnıege keldi.
Uly Otan soǵysyna qatysqan. Jambyl oblysynyń Jýaly aýdanynda týǵan. S.M. Kırov atyndaǵy Qazaq memlekettik ýnıversıtetin (qazirgi ál-Farabı atyndaǵy Qazaq ulttyq ýnıversıteti) jáne onyń aspırantýrasyn bitirgen.
1953-1964 jyldary - V.I. Lenın atyndaǵy Qazaq polıtehnıkalyq ınstıtýtynda (qazirgi Q.I. Sátbaev atyndaǵy Qazaq ulttyq tehnıkalyq ýnıversıteti) assıstent, dotsent, kafedra meńgerýshisi. 1956-1964 jyldary - Qazaq KSR Ǵylym Akademııasynyń Matematıka jáne mehanıka sektorynda top jetekshisi.
Negizgi ǵylymı eńbekteri avtomattyq retteý men syzyqty emes júıeniń ornyqtylyq teorııasyna arnalǵan. «Ýstoıchıvost nelıneınyh sıstem avtomatıcheskogo regýlırovanııa» shyǵarmalarynyń avtory.
7 8 jyl buryn (1936-2005) fızıka-matematıka ǵylymdarynyń doktory, professor, Qazaqstan ǴA-nyń akademıgi, QR Jaratylystaný ǵylymdary akademııasynyń akademıgi, KSRO Memlekettik syılyǵynyń laýreaty SULTANǴAZIN Ómirzaq Mahmutuly dúnıege keldi.
Qostanaı oblysynyń Qaraoba aýdanynda týǵan. Qazaq memlekettik ýnıversıtetin bitirgen. 1983 jyly Qazaq KSR Ǵylym akademııasynyń tolyq múshesi bolyp saılanǵan. 1986 jyldan Qazaq KSR Ǵylym akademııasynyń vıtse-prezıdenti. 1988-1994 jyldar aralyǵynda Ǵylym akademııasynyń prezıdenti qyzmetin atqarǵan. 1991 jyldan Ǵaryshtyq zerteýler ınstıtýtynyń dırektory. 1996-1997 jyldary QR ǵylym mınıstri - Ǵylym akademııasy prezıdentiniń birinshi orynbasary bolyp jumys istedi. 2000 jyldan QR Jaratylystaný ǵylymdary akademııasynyń vıtse-prezıdenti. 2002-2004 jyldary - QR UǴA-nyń vıtse-prezıdenti. Negizgi ǵylymı eńbekteri esepteý matematıkasynyń tásilderi men elektrondyq esepteý mashınalaryn matematıkalyq fızıka esepterin sheshý úshin paıdalanýǵa arnalǵan. Ǵalymnyń 300-den astam ǵylymı eńbegi bar. Onyń jetekshiligimen 30-dan astam ǵylym kandıdaty jáne doktory dıssertatsııa qorǵaǵan.
Parasat, Lenın, Eńbek Qyzyl Tý ordenderimen, medaldarmen, 2 márte Qazaq KSR Joǵarǵy Keńesiniń Qurmet gramotasymen marapattalǵan. 6 3 jyl buryn (1951) Qazaqstan Respýblıkasynyń Ázirbaıjan Respýblıkasyndaǵy Tótenshe jáne Ókiletti elshisi JUMABAEV Amangeldi Jumabaıuly dúnıege keldi.
Almaty oblysynyń Eńbekshiqazaq aýdanynda týǵan. Qazaq memlekettik ýnıversıtetin, Almaty halyq sharýashylyǵy ınstıtýtyn, Búkilodaqtyq aýyl sharýashylyǵy ekonomıkasy ǵylymı-zertteý ınstıtýtynyń aspırantýrasyn bitirgen. 1983-1988 jyldary - Almaty oblystyq komıtetiniń lektory, birinshi hatshysynyń kómekshisi, Qazaqstan Kompartııasy OK-iniń nusqaýshysy. 1988-1989 jyldary - Qazaq KSR Mememlekettik eńbek komıtetiniń bólim bastyǵy. 1989-1990 jyldary - Qazaq KSR Mınıstrler Keńesi Іs basqarmasynyń sektor meńgerýshisi, bas mamany. 1991-1993 jyldary - Qazaq KSR Premer-Mınıstri orynbasarynyń keńesshisi, QR Mınıstrler Kabıneti jáne Prezıdenti Apparatynyń konsýltanty. 1993-1994 jyldary - QR syrtqy ekonomıkalyq baılanys mınıstriniń orynbasary. 1994-1996 jyldary - QR Ónerkásip jáne saýda mınıstriniń orynbasary, Shet eldermen saýda-ekonomıkalyq baılanys jónindegi bas basqarmanyń bastyǵy. 1996-1999 jyldary - QR-nyń Malaızııadaǵy Tótenshe jáne Ókiletti Elshisi. 1999-2003 jyldary - QR-nyń Túrikmenstandaǵy Tótenshe jáne Ókiletti Elshisi. 2004-2011 jyldary - QR-nyń Ýkraınadaǵy jáne Moldovadaǵy elshisi. 2011-2013 jyldary - QR syrtqy ister mınıstriniń orynbasary. Qazirgi qyzmetinde 2013 jyldyń aqpanynan beri.
«Táýelsiz Túrikmenstanǵa degen súıispenshiligi úshin», «Qurmet», «Knıaz ıAroslav Mýdryı» (Ýkraına) ordenderimen, medaldarmen, QR-nyń Qurmet gramotasymen marapattalǵan.
6 3 jyl buryn (1951) aqyn, aýdarmashy, kınodramatýrg, Qazaqstan Lenın komsomoly syılyǵynyń jáne S.Sádýaqasov atyndaǵy Qazaqstan Jýrnalıster odaǵy syılyǵynyń, Mahambet atyndaǵy, «Alash», táýelsiz «Tarlan» syılyqtarynyń laýreaty, «Altyn lıranyń úmitkeri» atty Dúnıejúzilik aqyndar baıqaýynyń laýreaty, QR-nyń eńbek sińirgen mádenıet qyzmetkeri, Kókshetaý qalasynyń qurmetti azamaty QANAPIıANOV Baqytjan dúnıege keldi.
Kókshetaý qalasynda týǵan. Qazaq polıtehnıkalyq ınstıtýtyn jáne Máskeýdegi Joǵary ádebı kýrsty bitirgen. Eńbek jolyn Qazaq KSR ǴA janyndaǵy Metallýrgııa jáne ken baıytý ınstıtýtynda ınjener bolyp bastap, «Jalyn» baspasynda aǵa redaktor, Qazaqstan Jazýshylar odaǵynyń ádebı keńesshisi, Qazaqstan Kınematografıster odaǵynyń hatshysy bolǵan. Alǵashqy óleńderi «Prostor» jýrnalynda jaryq kórgen. Birneshe jınaqtyń avtory. Abaı, Mahambet, Shákárim óleńderiniń erkin aýdarmasyn jasap, Jambyl, Kenen dastandaryn, «Qyz Jibek» eposyn orys tiline tárjimalaǵan. Sonymen qatar M.Jumabaevtyń óleńder jınaǵynyń orys tiline aýdarylyp, kitap bolyp shyǵýyna uıytqy bolǵan. «Abaı: ómiri men shyǵarmashylyǵy», «Kofe-breık», «Balqash sagasy» fılmderiniń rejısseri ári avtory.
19 8 jyl buryn (1816-1887) frantsýz aqyny, 1871 jylǵy Parıj kommýnasyna qatysýshy, «Internatsıonal» proletarlyq ánuranynyń avtory POTЬE Ejen dúnıege keldi.
17 9 jyl buryn (1835-1920) orys geografy, folklorshy, botanık, etnograf, kórkemsózshi POTANIN Grıgorıı Nıkolaevıch dúnıege keldi.
Pavlodar gýbernııasy ıAmyshevo aýylynda týǵan. Orta Azııanyń tabıǵatyn, etnografııasyn zerttegen saıahatshy,geograf, etnograf, folklorshy. 1852 Omby kadet korpýsyn bitirgen. 1853 -1858 Semeı men Ombyda áskerı qyzmette boldy. 1859 - 1862 sonda júrip, Shoqan Shyńǵysuly Ýálıhanovpen dostyq qarym-qatynasta boldy.Peterbýrg ýnıversıtetiniń tabıǵattaný bóliminde oqydy. 1861 jyly stýdenttik tolqýlarǵa qatysqany úshinSibirge jer aýdaryldy. 1863 - 1864 j. Zaısan kóli men Tarbaǵataı taýyn zerttedi. 1876 - 1877 1879 - 1880 j.Mońǵolııanyń soltústik-batysy jáne Tývaǵa, ekspedıtsııalarǵa qatysty. 1884 - 1886 jáne 1892 - 1893 Soltústik Qytaı, Shyǵys Tıbet, Orta Mońǵolııa ekspedıtsııalarǵa qatysty. 1899 jyly Úlken Hınganǵa shyqqan ekspedıtsııalarǵa qatysty. Qazaq folklory úlgilerin, jalpy túrki tildes halyqtardyń aýyz ádebıetin jınap, «Qazaqtardyń jáne altaılyqtardyń ańyzdary, ańyz-áńgimeleri jáne ertegileri» (1916) atty eńbegin jazdy. Potanın esimimen Nanshan taýyndaǵy jota, Mońǵol Altaıyndaǵy muzdyq atalǵan.
9 8 jyl buryn (1916-2009) keńestik jáne reseı fızık-teoretıgi, akademık, Nobel syılyǵynyń laýreaty GINZBÝRG Vıtalıı Lazarevıch dúnıege keldi.
8 9 jyl buryn (1925) keńestik jáne reseı rejısseri, stsenarıst, akter jáne pedagog, KSRO halyq ártisi HÝTsIEV Marlen Martynovıch dúnıege keldi.
7 1 jyl buryn (1943-2011) dırıjer, kompozıtor, mýzykatanýshy, Qazaqstannyń eńbek sińirgen óner qaıratkeri, professor MYŃBAEV Tımýr Kárimuly dúnıege keldi.
Almatyda týǵan. Lenıngrad konservatorııasyn halyq dırıjerlik (professor E. P. Kýdrıavtsevtiń klasy boıynsha) jáne kompozıtsııa (professor I. ıA. Pýstylynıktiń klasy) eki mamandyq boıynsha bitirgen. Kóptegen jyldar boıy T. Myńbaev QR Memlekettik sımfonııalyq orkestriniń dırıjeri bolyp qyzmet etti. Ol dırıjerlik, kompozıtorlyq jáne mýzykalyq qyzmetti tabysty toǵystyrdy. Ol opera men balet, sımfonııa men sımfonııalyq kúıler, sonata men kvartet, oratorııa men vokaldy-horlyq tsıklder taqyrybyna qalam tartqan tulǵa. Onyń shyǵarmalarynda kompozıtorlyq mekteptiń ótkeni men qazirgisi tutasady, Myńbaev shyǵarmashylyǵynyń bastaýy - qazaqtyń ulttyq folklory bolyp tabylady. Halyqtyq án arqyly Myńbaev shyǵarmashylyǵy ulttyq boıaýmen kórkemdelip, jańa lep, zaman tynysymen úndesti.
Máskeýdiń úlken teatry men Marın teatrynda, Peterbýrg qalasynda jáne álemniń kóptegen bedeldi sahnalarynda dırıjerlik etti. Sońǵy jyldary Máskeýdegi Gnesınder atyndaǵy Reseı Mýzykalyq akademııasynyń sımfonııalyq jáne kameralyq orkestirlerdiń kórkemdik jetekshisi jáne bas dırıjeri bolyp qyzmet atqardy.
4 9 jyl buryn (1965) reseılik baǵdarlamashy, aqparattyq qaýipsizdik jónindegi maman, «Kasperskıı zerthanasy» JAQ jetekshi jasaýshysy jáne iri aktsıoneri KASPERSKII Evgenıı Valentınovıch dúnıege keldi.
19 2 jyl buryn (1822-1893) Amerıka Qurama Shtattarynyń 19-shy prezıdenti (1877-1881) Rezerford Berchard HEIS dúnıege keldi.
17 3 jyl buryn (1841-1902) brazılııalyq advokat, memleket qaıratkeri, Brazılııanyń úshinshi prezıdenti (1894-1898) Prýdentı Joze dı Moraıs BARRÝS dúnıege keldi.