31 mamyr – Dúnıejúzilik temekisiz kún

ASTANA. KAZINFORM – Jyl saıyn 31 mamyrda álem boıynsha Dúnıejúzilik temekisiz kún atalyp ótedi. Bul kún 1988 jyly Dúnıejúzilik densaýlyq saqtaý uıymynyń (DDSU) 42-sessııasynda bekitilgen. 

Maqsaty – temeki ónimderiniń zııany týraly aqparat taratý jáne adamdardy zııandy ádetten arylýǵa yntalandyrý.

DDU 2023 jylǵy derekterine sáıkes, jyl saıyn álemde 8 mıllıonnan astam adam temekiniń saldarynan kóz jumady. Onyń ishinde 1,2 mıllıonnan astamy – shylym shekpeıtin, biraq passıvti shylym shegýge ushyraǵan adamdar. Al qalǵan 7 mıllıony – temeki tutynýshylar men buryn temeki shekken adamdar.

2024 jyldyń shilde aıynda DDSU málimetteri negizinde Ulttyq statıstıka bıýrosy eresekter arasynda temeki tutyný deńgeıin zerttedi. Zertteý nátıjesine sáıkes, halyqtyń jalpy sanynyń 20,7%-y (2023 jyly – 20,4%) temeki shegedi. Onyń ishinde erler – 39,8%, áıelder – 7,6%. Aýyldyq eldi mekenderde temeki shegetinderdiń úlesi 22,3% bolsa, qalalyq jerlerde – 20%.

Qazaqstan Úkimeti temekige qarsy kúres baǵytynda birqatar zańnamalyq jáne profılaktıkalyq shara qabyldady. Qoǵamdyq oryndarda temeki shegýge tyıym salynǵan. Temeki ónimderin jarnamalaýǵa, sondaı-aq balalar men jasóspirimderge satýǵa zańmen shekteý qoıylǵan. Sonymen qatar, elektrondy temeki men veıp ónimderin tutyný da baqylaýǵa alynǵan.

Sarapshylardyń pikirinshe, sońǵy jyldary jastar arasynda dástúrli temeki ónimderinen góri elektrondy temeki men veıpke áýestik artqan. Bul ónimder de nıkotınge táýeldilik týǵyzady jáne uzaq merzimdi zııan keltiretini dáleldengen.

Medıtsına mamandary temekiden bas tartý júrek-qan tamyrlary aýrýlary, ókpe obyry men tynys alý júıesi aýrýlary qaýpin aıtarlyqtaı tómendetetinin aıtady.

– Adam temeki shekse kóptegen aýrýǵa alyp keledi. Sonyń ishinde eń jıi kezdesetin aýrýdyń biri – ol sozylmaly obstrýktıvti ókpe aýrýy. Adam kúnine 1-2 qorap temeki tartatyn bolsa, ol ókpe obyryna, muryn-jutqynshaq obyry, júrek aýrýlary: ınfarkt mıokarda, júrek jetispeýshiligine alyp keledi. Adam temeki tartpasa, adamda osy aýrýdyń bolý qaýpi azaıady. Uzaq jyl ómir súrýge múmkindigi bar, - dedi jalpy tájirıbeli maman dárigeri Qaırolla Nuraıym.

Bul kúni memleketter, uıymdar men qoǵam ókilderi temekiniń adam densaýlyǵyna, ekonomıkaǵa jáne qorshaǵan ortaǵa keltiretin zalalyna nazar aýdaryp, salaýatty ómir saltyn ustanýǵa shaqyrady.

                                                                                                                                                                                                                                                     Aqerke Qabdulkákim