31 qazan. Jylnama
Kazinform oqyrman nazaryna 31 qazanǵa arnalǵan ataýly kúnder men este qalar oqıǵalar kúntizbesin usynady.
ATAÝLY KÚNDER
Dúnıejúzilik qalalar kúni
2014 jyldan bastap jyl saıyn atalyp ótetin bul mereke Birikken Ulttar Uıymy Bas Assambleıasynyń 2013 jylǵy jeltoqsandaǵy sheshimimen jahandyq ýrbanızatsııa problemalaryna keńirek halyqaralyq qaýymdastyqtyń nazaryn aýdarý maqsatynda qurylǵan. Sondaı-aq rezolıýtsııada dúnıe júzindegi qalalardyń turaqty damýyn qamtamasyz etý úshin múmkindikterdi paıdalaný jáne osy protseske baılanysty máselelerdi sheshýde elder arasyndaǵy yntymaqtastyqty nyǵaıtý qajettigi týraly aıtylady.
Halyqaralyq únemdeý kúni
1988 jylǵy qazannyń 27-sinde 29 eldiń jınaq kassalarynyń ókilderi Mılanda ózderiniń birinshi halyqaralyq arnaıy kongresterine jınaldy. Kongress jumysynyń sońǵy kúni - qazannyń 31-inde «barlyq elderdegi jınaq banktik ınstıtýttardyń birinshi quryltaıyn este qaldyrý» ıdeıasy ómirge kelip, bul kúndi «Halyqaralyq únem kúni» (International Saving Day) retinde jyl saıyn atap ótýge sheshim qabyldandy. Alaıda quryltaıshylardyń pıǵyly boıynsha, bul kúni tek aqshany únemdep qana qoımaı, únemdi keń maǵynasynda: ýaqyt únemdeýge, zattarǵa uqypty qarý, t.b. máselelerge qoldanýǵa arnaý qajet. 1989 jyly BUU nusqaý qabyldap, onda qazannyń 31-in Halyqaralyq únem kúni etip bekitti.
ESTE QALAR OQIǴALAR
1995 jyly QR Premer-Mınıstriniń birinshi orynbasary Nyǵmatjan Isengarınniń tóraǵalyǵymen joǵary jáne ortalyq memlekettik organdardy Aqmola qalasyna kóshirý jónindegi memlekettik komıssııanyń bastapqy otyrysy ótti.
1995 jyly «Atyraý munaı óńdeý zaýyty» AQ ónimderi halyqaralyq «Altyn globýs» syılyǵymen marapattaldy (Danııa). Bul syılyqty «Shyǵysty damytý qory» halyqaralyq uıymy taǵaıyndaǵan. Jyl saıyn baıqaýǵa qatysýshy memleketterdiń saýda-ónerkásip palatalary, mınıstrlikter jáne basqa da uıymdardyń ókilderi bar saraptaý komıssııasy laýreattardy anyqtaıdy. Negizgi maqsat – shyǵys ekonomıkasyn ózgertýge baǵyttalǵan baǵdarlamalar men jobalardy qarjylandyrý.
2003 jyly QR Qarýly Kúshteriniń Almaty joǵary áskerı ýchılışesi Qurlyq áskerleriniń Áskerı ınstıtýty bolyp ataldy, onyń negizgi mindeti – qurlyq áskerleriniń joǵary bilikti ofıtserlerin daıarlaý.
2005 jyly QR Úkimetiniń janynan Ǵarysh keńesi quryldy. Bul QR ulttyq jáne aqparattyq qaýipsizdigin, áleýmettik-ekonomıkalyq jáne ǵylymı-tehnıkalyq damýyn nyǵaıtý úshin úlken strategııalyq mańyzy bar iri ǵaryshtyq baǵdarlamalar men jobalardy iske asyrýǵa baǵyttalǵan usynystardy ázirleýge jaýapty konsýltatıvtik-keńesshi organ.
2011 jyly qazaq ádebıetiniń belgili klassıgi, Qazaqstannyń eńbek sińirgen qaıratkeri Ákim Tarazı, daryndy jas jazýshy Asqar Altaı, dramatýrg, Qazaqstan Jastar odaǵy syılyǵynyń laýreaty Roza Muqanova álem ádebıetine qosqan eleýli úlesi úshin Frants Kafka atyndaǵy medaldarmen jáne arnaıy dıplomdarmen marapattaldy.
2015 jyly Mılanda ótken «EXPO-2015» kórmesiniń arnaıy qazylar alqasynyń daýys berý qorytyndysy boıynsha QR ulttyq pavılony úzdik «úshtikke» endi. Otandyq pavılon «Taqyryp pen mazmunnyń eń jaqsy kórsetilimi» nomınatsııasy boıynsha marapattaldy. Jalpy aýdany 3 myń sharshy metrden asatyn eki qabatty ǵımaratta ornalasqan Qazaqstan pavılonynyń taqyryby – «Qazaqstan – múmkindikter eli».
2018 jyly Pavlodarda aqyn Sultanmahmut Toraıǵyrovtyń «Týǵan elime» shyǵarmalar jınaǵy zaǵıp jáne nashar kóretin jandarǵa arnalǵan relefti-núkte formatynda jaryq kórdi. 20 dana ǵana taralymmen shyǵarylǵan kitap Toraıǵyrov atyndaǵy oblystyq kitaphanaǵa, nashar kóretin azamattarǵa arnalǵan mamandandyrylǵan kitaphanaǵa jáne Pavlodar oblysynyń 13 aýdandyq kitaphanasyna jiberildi.
2018 jyly Bakýde 40 eldiń úzdik sportshylary baq synaǵan álem chempıonatynda Qazaqstan quramasy otandyq grepplıng tarıhyndaǵy eń úzdik nátıje kórsetti. S. Toraıǵyrov atyndaǵy Pavlodar memlekettik ýnıversıtetiniń djıý-djıtsý sektsııasy atynan qatysqan sportshy Dına Kákenova 16-17 jas aralyǵyndaǵy grepplıngten 49 keli salmaq dárejesinde birinshi oryndy jáne álem chempıony ataǵyn jeńip aldy.
2019 jyly Qazaqstan alǵash ret Jenevada Halyqaralyq býhgalterlik esep standarttary boıynsha úkimetaralyq toptyń (ISAR) tóraǵasy bolyp saılandy. Bul týraly Jenevada (Shveıtsarııa) ótken ISAR-nyń 36-shy sessııasynda belgili boldy.
2020 jyly Elordada ÁMEN Animation film festival Halyqaralyq anımatsııalyq fılmder festıvaliniń ashylý saltanaty ótti, onyń maqsaty – qazaq anımatsııasynyń damýyna serpin berý jáne jas talanttardy qoldaý.
Bıylǵy baıqaýdyń ereksheligi – festıvalǵa túrki elderi, atap aıtqanda Túrkııa, Ázerbaıjan, Túrikmenstan, Ózbekstan, Qyrǵyzstan, Tatarstan jáne Reseı Federatsııasynyń Bashqurtstan ókilderiniń qatysýymen ótip, halyqaralyq deńgeıge kóterildi.
2020 jyly Almatyda kúmis eriktilerdiń birinshi respýblıkalyq forýmy ótti. Oǵan 50 jastan asqan eriktiler, eriktiler qozǵalystarynyń jetekshileri men ókilderi, «kúmis» volonterlikti damytý salasyndaǵy jobalardy júzege asyratyn volonterlik birlestikter qatysty.
2021 jyly júzýshi Ádilbek Mýsın Qazanda (Tatarstan) ótken Álem chempıonatynda Qazaqstan rekordtaryn jańartty – ol batterflıaı ádisimen 200 metr júzýde eki ret jáne 50 metr qashyqtyqta bir ret júzip ótip, rekord ornatty.
2022 jyly rejısser Bolat Qalymbetov túsirgen qazaqstandyq «Muqaǵalı» kórkem fılmi Dýbaıda ótken META Film Fest kınofestıvalinde bas júlde aldy. Qazaqtyń belgili aqyny Muqaǵalı Maqataevtyń 90 jyldyǵyna arnalǵan kartına ómiriniń sońǵy jyldary týraly baıandaıdy.
2023 jyly Seýlde (Koreıa Respýblıkasy) ótken X Dúnıejúzilik kongresinde ıÝNESKO klýbtarynyń Qazaqstan ulttyq federatsııasynyń prezıdenti Bolat Aqsholaqov ıÝNESKO klýbtary men qaýymdastyqtarynyń Dúnıejúzilik federatsııasynyń prezıdenti bolyp saılandy. Bul – Qazaqstan úshin de, ıÝNESKO-nyń jahandyq klýbtyq qozǵalysy úshin de mańyzdy tarıhı sát.
Qazaqstandy saılaý týraly sheshimdi kongreske qatysýshy elderdiń kópshiliginiń ókilderi qoldap, halyqaralyq arenada respýblıkaǵa degen senimniń joǵary ekenin rastady.
Klýb qozǵalysy 1947 jyly Japonııada ıÝNESKO-nyń negizgi basymdyqtary men qundylyqtaryn azamattyq qoǵam arasynda keńinen nasıhattaý maqsatynda bastaldy. Búgingi tańda qozǵalys 90 elde usynylǵan jáne 5 myńǵa jýyq uıymy bar.
2023 jyly elordada Esil ózenine tuqy tuqymdas 100 myń bas aq amýr balyǵy jiberildi. Bul balyqtar sý qoımasynyń sanıtarlary bolyp sanalady. Artyq ósimdikterdi jeý arqyly olar toǵandy kóp mólsherdegi baldyrlardan tazartady. Aq amýr 30 kg-ǵa deıin salmaq qosyp, tabıǵı ortada tez ósedi. Sandyq turǵydan alǵanda balyq jiberý protsesi balyq sharýashylyǵy ǵylymı-óndiristik ortalyǵynyń usynystaryna negizdelgen.
