30 jeltoqsan. QAZAQPARAT KÚNTІZBESІ: ATAÝLY KÚNDER, OQIǴALAR, ESІMDER
30 jeltoqsan. JUMA
KSRO-nyń qurylǵan kúni. Osydan 91 jyl buryn (1922) Keńestik Sotsıalıstik Respýblıkalar odaǵy qurylyp, onyń quramyna: Belarýs, Reseı, Ázerbaıjan, Armenııa, Grýzııa, Ýkraına, Ózbekstan, Túrkimenstan, Tájikstan, Qazaqstan, Qyrǵyzstan, Moldavııa, Latvııa, Lıtva, jáne Estonııa memleketteri kirdi.
Madagaskar Respýblıkasynyń kúni. 1975 jyly jeltoqsannyń 21-de Referendým Demokratııalyq Madagaskar Respýblıkasynyń Ata Zańyn qabyldady. 30 qańtarda elde Respýblıka kúni atalyp ótiledi.
ESTE QALAR OQIǴALAR
21 jyl buryn (1995) Qaraǵandy oblysynyń Egindibulaq aýylynda Qazybek bıge eskertkish ornatyldy.
18 jyl buryn (1998) Qazaqstan Respýblıkasynyń «Import taýarlarynan ishki naryqty qorǵaý týraly sharalar» Zańy qabyldandy.
17 jyl buryn (1999) Aqmola oblysynyń Atbasar qalasynda jazýshy Іlııas Esenberlınniń murajaı-úıi ashylyp, qalamger turǵan úıge eskertkish taqta ornatyldy.
11 jyl buryn (2005) Memleket basshysy Nursultan Nazarbaev «Qazaqstan Respýblıkasyndaǵy eńbek týraly» Qazaqstan Respýblıkasynyń Zańyna tolyqtyrýlar engizý týraly» Zańǵa qol qoıdy. Osy Zańǵa sáıkes, musylman kúntizbesi boıynsha atalyp ótetin Qurban aıttyń alǵashqy kúni jáne Pravoslavııanyń Rojdestvo merkesi demalys kúnderi bolyp bekitildi.
9 jyl buryn (2007) Taldyqorǵandaǵy Almaty oblystyq ishki ister departamentinde tarıhı murajaı ashyldy.
Murajaıdan Jetisý óńiriniń ishki ister organdaryn ár jyldarda basqarǵan adamdar men erlik kórsetken qyzmetkerler jaıynda maǵlumattar alýǵa bolady. Jádigerler qatarynda ishki ister salasy qyzmetkerleriniń ár kezeńderde kıgen kıimderi, Azamat jáne Uly Otan soǵysy kezinde paıdalanylǵan qarý-jaraqtar bar.
7 jyl buryn (2009) Memleket basshysy Nursultan Nazarbaev «Táýelsiz Memleketter Dostastyǵyna qatysýshy memleketterdiń eńbekshi-mıgranttary men olardyń otbasy músheleriniń quqyqtyq mártebesi týraly konventsııany ratıfıkatsııalaý týraly» Qazaqstan Respýblıkasynyń Zańyna qol qoıdy. Elbasy sonymen qatar, «Birikken Ulttar Uıymynyń Jol qozǵalysy týraly konventsııasyn ratıfıkatsııalaý týraly», «Birikken Ulttar Uıymynyń Jol belgileri men sıgnaldary týraly konventsııasyn ratıfıkatsııalaý týraly» Qazaqstan Respýblıkasynyń Zańdaryna qol qoıdy.
7 jyl buryn (2009) Almatyda «Táýelsizdik besigin terbetken» atty derekti fılminiń tusaýkeseri bolyp ótti.
Derekti fılm Almaty qalasyna keshegi kezeńnen búginge deıingi eńbegi sińgen tulǵalarymyzǵa, búginde elimizdiń eń iri megapolısine aınalǵan shahardyń sham shyraǵyn jaqqan qaıratkerlerdiń tulǵalyq turpattaryna arnalǵan. Derekti fılmde Kenesary hannan bastap, Almaty qalasynyń ornynda bolǵan Almaly hám Toıshybek bekinisin jaýdan qorǵaǵan Toıshybek, Baıseıit batyrlardan bergi ýaqyttaǵy Alash zııalylarynyń jáne Dinmuhammed Qonaev syndy tulǵalardyń, sonymen qatar, Almaty qalasyn ár jyldary basqaryp, iz qaldyrǵan azamattar týraly syr shertilgen.
5 jyl buryn (2011) D.Qonaevtyń 100 jyldyǵyna arnalǵan fotoalbom jaryqqa shyqty. Fotoalbom otbasylyq muraǵattan materıaldardan paıdalanǵan eksklıýzıvti basylym boldy.
5 jyl buryn (2011) «QazTransGaz Aımaq» AQ Qyzylorda fılıaly «Oblystyń úzdik kommýnaldyq kásiporny» atalymynda jeńiske jetti.
5 jyl buryn (2011) «Qazkommertsbank» tórtinshi ret naýqas balalar úshin syılyqtar jasady.
3 jyl buryn (2013) Aqtóbede drama teatrynyń saıabaǵynda qazaq ádebıetiniń klassıgi - QR Halyq jazýshysy, dramatýrg Tahaýı Ahtanovqa, halyq aqyny, dramatýrg Qýandyq Shańǵytbaevqa saltanatty túrde eskertkish ashyldy.
Qola eskertkish eki fıgýrany biriktirdi. Dramatýrg Tahaýı Ahtanov oryndyqta otyrsa, onyń qasynda dosy, jerlesi aqyn Qýandyq Shańǵytbaev beınelendi. Eskertkish bıiktigi 6,5 metr. Avtory jas bolsa da kásibı ortada tanylǵan músinshi Jeńis Jubanqosov.
Bir jyl buryn (2015) Memleket basshysy «Qazpochtanyń» «Aıaz Ataǵa hat jaz» jobasyn qoldady, onyń aıasynda tilek bildirýshi adamdar balalar hattarynyń ishinen tańdap, onyń armanyn oryndady.
Nursultan Ábishulyn «Doh Vinci» shyǵarmashylyǵy úshin kerek-jaraq syılaý ótinishin bildirgen BQO-dan Vıkorııanyń haty qýantty. Prezıdent sýret salǵandy jaqsy kóredi. Sondyqtan qyz balanyń armanyn oryndady.
210 jyl buryn (1806) Túrkııa Reseıge qarsy soǵys ashty. Bul soǵys 1812 jylǵa deıin jalǵasty.
100 jyl buryn (1916) Vengrııada el tarıhyndaǵy sońǵy táj kıgizý rásimi ótti. Sharany korol Karl IV men koroleva Zıta úshin ótkizdi, ol Karl Frants Iosıf retinde belgili.
89jyl buryn (1927) orys hımıgi Sergeı Lebedev birinshi bolyp sıntetıkalyq kaýchýk jasaý ádisin tapty.
ESІMDER
102 jyl buryn (1914-1996) tarıh ǵylymdarynyń kandıdaty, dotsent, Qazaq KSR-ne eńbek sińirgen muǵalimi, Qazaq qyzdar pedagogıkalyq ınstıtýtynyń alǵashqy rektory MYRZABEKOVA Tursyn dúnıege keldi. Almaty qalasynda týǵan. Qazaq pedagogıkalyq ınstıtýtyn (Abaı atyndaǵy Qazaq ulttyq pedagogıkalyq ýnıversıtet) bitirgen. 1933-1945 jyldary oqytýshylyq, Shymkent qalalyq atqarý komıtetinde qyzmet atqarǵan. 1945-1959 jyldary - Qazaq qyzdar pedagogıkalyq ınstıtýtynyń rektory. 1959-1978 jyldary - Qazaq memlekettik ýnıversıtetiniń (ál-Farabı atyndaǵy Qazaq ulttyq ýnıversıteti) oqytýshysy. Qyzdar pedagogıkalyq ınstıtýtynda jataqhana men oqý korpýstaryn salýdy, stýdentterdi tegin tamaqtandyrýdy, sonymen qatar kitaphanalarǵa Máskeý, Sankt-Peterbor qalalarynan kitaptar aldyryp, hımııalyq laboratorııa jumysyn uıymdastyrǵan. «Eńbek Qyzyl Tý», «Qurmet belgisi» ordenderimen, medaldarmen marapattalǵan.
73 jyl buryn (1943) aqyn HASENOV Nurkenje Bazarbaıuly dúnıege keldi.
Qazaq memlekettik ýnıversıtetin bitirgen. Aqynnyń alǵashqy jyr jınaǵy 1969 jyly «Jazýshy» baspasynan «Syrly tolqyn» degen atpen jaryq kórdi. Sonan keıin, «Bir ýys topyraq», «Tyǵylmaq», «Aı-Tańsyq» atty jınaqtary shyqty. Qalamger kórkem aýdarma salasynda orys jáne shet el aqyndarynyń óleńderin qazaq tiline tárjimalady.
62 jyl buryn (1954) «Qazaq gazetteri» JShS bas dırektory, QR jýrnalıstıka akademııasynyń akademıgi KENJALIN Jumabek Omaruly dúnıege keldi.
Qostanaı oblysynyń Amankeldi aýdanyndaǵy Jdanov atyndaǵy kolhozda týǵan. 1971 jyly Torǵaı oblysy Arqalyq aýdanyndaǵy Qaıyńdy orta mektebin bitirgen soń, ásker qatarynda qyzmet etti, sharýashylyqtarda jumys istedi.
1981 jyly Qazaq Memlekettik ýnıversıtetin tamamdaǵan soń, «Sotsıalıstik Qazaqstan» («Egemen Qazaqstan») gazetinde tilshi, bólim meńgerýshisi, 1986-1988 jj. «Bilim jáne eńbek» («Zerde») jýrnalynda jaýapty hatshy, bas redaktordyń mindetin atqarýshy boldy. 1990 jyldan «Halyq keńesi» gazeti bas redaktorynyń orynbasary, birinshi orynbasary, al 1994 jyldyń qańtaryna deıin osy basylymnyń bas redaktory qyzmetin atqardy. 1996-1997 jj. «Aqıqat» jýrnalynyń bas redaktory, 1997-1999 jj. «Qazaq ádebıeti» gazetiniń bas redaktory qyzmetin atqardy.
1999-2006 jj. «Qazaq gazetteri» jabyq aktsıonerlik qoǵamynyń prezıdenti, «Qazaq gazetteri» JShS-niń Bas dırektory, «Ana tili» gazetiniń Bas redaktory, 2006-2009 jj. «Aqıqat» jýrnalynyń Bas redaktory, 2009 jyldyń aqpanynan «Qazaq gazetteri» JShS-niń Bas dırektory - redaktorlar keńesiniń tóraǵasy. Shyǵarmalary respýblıkalyq merzimdi basylym betterinde jarııalanyp júr.
Qazaqstan Úkimeti janyndaǵy Memlekettik termınologııalyq komıssııa múshesi, HVІІ shaqyrylǵan halyq depýtattary Almaty qalalyq Keńesiniń depýtaty bolyp saılandy. 2004 jyly kandıdattyq dıssertatsııa qorǵap, saıası ǵylymdarynyń kandıdaty ǵylymı dárejesin alǵan.
«Jelkildep ósken quraqtaı», (1988, «Óner»), «Shyndyqty shyraq etip ustańyz» (1998, «Qazaqstan»), «Ult rýhyn ulyqtaǵan urpaqpyz» (2005, «Ólke») dep atalatyn derekti áńgimeler men esseler kitaptarynyń avtory.
Qazaqstan Jýrnalıster odaǵy syılyǵynyń laýreaty (1984), Qazaqstan Respýblıkasy Prezıdent syılyǵynyń laýreaty (2006), QR Mádenıet jáne aqparat mınıstrliginiń «Mádenıet qaıratkeri» belgisimen marapattalǵan (2004). Qazaqstan Jýrnalıster Akademııasynyń tolyq múshesi - akademıgi (2001).
62 jyl buryn (1954) «Qurmanǵazy-Petroleým» JShS bas dırektorynyń keńesshisi, «Qazmunaıteńiz» Teńiz munaı kompanııasy» AQ bas dırektorynyń keńesshisi Ábilhan MAShANI dúnıege keldi.
Túrkimenstan respýblıkasynda dúnıege kelgen. 1977 jyly V.I. Lenın atyndaǵy Qazaq polıtehnıkalyq ınstıtýtyn, 2000 jyly QR Prezıdenti janyndaǵy memlekettik qyzmet akademııasyn bitirgen.
1977-1985 jyldary -Jańaózen qalalyq partııa komıtetinde nýsqaýshy, bólim bastyǵy, qalalyq atqarý komıtetiniń tóraǵasy, Túpqaraǵan aýdandyq ákimshiliginiń basshysy. 1995-1999 jyldary - Jańaózen qalalyq ákimshiliginiń basshysy, Mańǵystaý oblysy Jańaózen qalasynyń ákimi. 1999-2005 jyldary - Qazaqstan Respýblıkasy Parlamenti Senatynyń depýtaty. 2006 jyldan «Qurmanǵazy-Petroleým» JShS bas dırektorynyń keńesshisi, «QazMunaıTeńiz» teńiz munaı kompanııasy» aktsıonerlik qoǵamy bas dırektorynyń keńesshisi.
«Qurmet» ordenimen, medaldarmen marapattalǵan.
1975 jyl buryn (41-81) 10-shy Rım ımperatory Tıt Flavıı VESPASIAN dúnıege keldi.
343 jyl buryn (1673-1736) 23-shi Osman Imperııasynyń sultany AHMED III dúnıege keldi.
126 jyl buryn (1890-1973) memleket qaıratkeri, Meksıkanyń 1952-1958 jyldardaǵy prezıdenti Adolfo Rýıs KORTINES dúnıege keldi.
81 jyl buryn (1935-2009) gabon saıasatkeri, 1967 jyldan el prezıdenti Omar Bongo ONDIMBA dúnıege keldi.