3 sáýir. QazAqparat kúntizbesi: Ataýly kúnder, oqıǵalar, esimder
ATAÝLY KÚNDER
Shtrıh-kod paıda bolǵan kún
1973 jyly dál osy kúni IBM kompanııasy shtrıhtap kodtaý ámbebap tehnologııasyn usyndy. Shtrıh-kod - ártúrli qashyqtyqtaǵy jáne ártúrli jýandyqtaǵy jolaqtardan turatyn kompıýterlik esepteý túri. Jolaqtar arasyndaǵy kombınatsııa belgili bir sandarǵa sáıkes keledi. 0-den 9-ǵa deıingi sandar eki nemese úsh nusqamen (set) beriledi. Alǵash ret shtrıh-kod Wrigley's saǵyzyna qoıylǵan.
Dúnıejúzilik saýyq keshi kúni
Bul kúndi qurý ıdeıasy alǵash ret amerıkalyq jazýshy Vanna Bontanyń «Ushý» romanynda aıtylǵan. Roman 1995 jyly jaryqqa shyqqan, onyń sońy 2000 jyldyń 3 sáýirine deıin ýaqyttyń keri eseptelýimen aıaqtalǵan. 1996 jyldyń 3 sáýirinde alǵashqy Dúnıejúzilik saýyq keshi kúni atalyp ótti.
ESTE QALAR OQIǴALAR
1995 jyly Qazaqstan Respýblıkasy Prezıdenti N.Á.Nazarbaevtyń Jarlyǵymen Ulttyq saıasat jónindegi Memlekettik komıtet quryldy.
1997 jyly Semeı qalasyndaǵy Lenıngrad kóshesine ánshi Jánibek Kármenovtiń esimi berildi.
1999 jyly Nursultan Nazarbaevtyń «Eýrazııa - bizdiń ortaq úıimiz» atty kitaby japon tilinde jaryq kórdi.
2002 jyly Qazaqstan Respýblıkasynyń «Qaýipti óndiristik obektilerdegi ónerkásiptik qaýipsizdik týraly» Zańy qabyldandy.
2006 jyly Germanııanyń Zoeste qalasynda Islamdy zertteý jónindegi ınstıtýttyń qyzmetkerleri túgendeý jumystaryn júrgizý kezinde muraǵattan ıvrıt tiline aýdarylǵan Quran kitabyn taýyp aldy. Aýdarma osydan 150 jyl buryn jasalǵan. Kitap Leıptsıgte basylyp shyqqan.
2008 jyly Ońtústik Qazaqstan oblysynda Syrdarııa ózeni arqyly ótetin qalqymaly kópir paıdalanýǵa berildi. Qalqymaly kópir Otyrar aýdanynyń Baltakól aýyldyq okrýgynyń jaǵalaýyn biriktirdi. Kópirdiń uzyndyǵy - 110 metr, eni - 4,5 metr.
2008 jyly Ońtústik Qazaqstan oblystyq «Nur Otan» HDP músheleri jáne jaýynger-ınternatsıonalıster Batyrlar alleıasyn qurdy. Batyrlar alleıasy Maqtaaral aýdanynyń Atakent aýylynda jasalǵan.
2009 jyly Qazaqstan Respýblıkasynyń Syrtqy ister mınıstrliginde 2010-2015 jyldarǵa arnalǵan Birikken Ulttar Uıymynyń Qazaqstan Respýblıkasy damýyna kómek kórsetý jónindegi sheńberli baǵdarlamasyna (ıÝNDAF) qol qoıyldy.
2010-2015 jyldarǵa arnalǵan atalmysh baǵdarlama bes jylda bir ret qabyldanady. ıÝNDAF - Qazaqstan - BUU yntymaqtastyǵyn anyqtaıtyn negizgi qujat. Bul yntymaqtastyqtyń negizgi strategııalyq qujaty bolǵandyqtan, ol ıÝNDAF BUUDB, ıÝNISEF, ıÝNFPA, ıÝNIFEM, ıÝNEIDS sııaqty BUU-nyń arnaıy qurylymdarymen qarym-qatynastyń jalpy baǵytyn aıqyndaıdy.
2009 jyly Almatyda «Qazposhta» AQ el aýmaǵynda «Eýropa» serııasy boıynsha Halyqaralyq astronomııa jylyna arnalǵan eki marka engizilgenin málim etti. Jańa markalarda Galıleıdiń portreti men tabıǵat aıasyndaǵy teleskop beınelengen.
2013 jyly Almatyda fılıgrandy tehnıkany meńgergen tanymal hırýrg Nurtas Qazybaevtyń qurmetine memorıaldyq taqta qoıyldy.
2016 jyly Elbasy Nursultan Nazarbaev Kýbanyń ulttyq qaharmany Hose Martı memorıalyna gúl shoǵyn qoıý rásimine qatysty. Memleket basshysy rásim aıaqtalǵan soń memorıal mýzeıin aralap kórip, qurmetti qonaqtar kitabyna qoltańba qaldyrdy.
2017 jyly Qazaqstan Prezıdenti Nursultan Nazarbaev Ázerbaıjan men Qazaqstan arasyndaǵy yntymaqtastyq pen dostyq qatynasty damytýǵa qosqan erekshe úlesi úshin «Geıdar Álıev» ordenimen marapattaldy.
2017 jyly Qazaqstan Prezıdenti Nursultan Nazarbaev Ázerbaıjanda eldiń azattyǵy men aýmaqtyq tutastyǵy jolynda qaza tapqan batyr perzentteri jerlengen Shahıtter alleıasyndaǵy máńgilik alaýǵa gúl shoqtaryn qoıdy. Sondaı-aq, Memleket basshysy Ázerbaıjannyń jalpyulttyq kóshbasshysy Geıdar Álıevtiń beıitine gúldestesin qoıdy.
1998 jyly Amerıka Qurama Shtattarynyń Atlanta qalasynda balmuzdaq pen gazdalǵan sýdan álemdegi eń úlken kokteıl jasaldy. Kokteıldiń jalpy mólsheri - 9480 lıtr.
ESІMDER
103 jyl buryn (1915-1942) aqyn JUMAǴALIEV Abdolla dúnıege keldi.
Ekinshi dúnıejúzilik soǵysta qaza tapqan. Batys Qazaqstan oblysynda týǵan. Qazaq pedagogıkalyq ınstıtýtyn (qazirgi Abaı atyndaǵy Qazaq ulttyq pedagogıkalyq ınstıtýt) bitirgen.
1938-1939 jyldary Qyzylorda saýda tehnıkýmynda oqytýshy, Qazaqstan memlekettik kórkem ádebıet (qazirgi «Jazýshy) baspasynda redaktor bolǵan. 1936 jyldan jurtshylyqqa aqyn retinde tanyla bastaǵan. Onyń shyǵarmalary órshil pafos pen názik te syrshyl lırızmge toly. «Tańdamaly óleńderi», «Óshpes jalyn», «Ólmes ómir dastany» atty jınaqtary jaryq kórdi. «Tokıo», «Shyǵys qyzy», «Asan qaıǵy» atty poemalary bar.
Aqyn Lermontovtyń, Nızamıdiń, Baıronnyń jekelegen shyǵarmalaryn qazaq tiline aýdarǵan. Qasym Amanjolov ol týraly «Aqyn ólimi týraly ańyz» poemasyn jazdy.
98 jyl buryn (1920-1994) orys ádebıetiniń klassıgi, proza sheberi, stılıst, kınostsenarıst NAGIBIN ıÝrıı Markovıch dúnıege keldi.
Máskeý qalasynda týǵan. Ekinshi dúnıejúzilik soǵysqa qatysqan. Áskerı tilshi retinde Stalıngradta, Lenıngrad túbinde, Mınsk, Vılnıýs, Kaýnasty azat etýge qatysty.
«Maıdannan qaıtqan adam», «Úlken júrek», «Eki kúsh», «Adam jáne jol», «Alys pen jaqyn», «Erte kóktemde», «Meniń altyn enem», «Qyzyl basty jasyl qus» sekildi prozalyq shyǵarmalar jınaǵynyń avtory. Sonymen qatar «Qubyr» jáne «Qysqy emen» áńgimelerimen de tanymal. «Tóraǵa», «Dırektor», «Qyzyl shatyr», «Túngi qonaq» fılmderiniń stsenarıin jazǵan.
72 jyl buryn (1946) aqyn, jazýshy, aýdarmashy, synshy ALDAMJAROV Bekdildá dúnıege keldi.
Qyzylorda oblysynyń Qazaly aýdanynda týǵan. S.M.Kırov atyndaǵy Qazaq memlekettik ýnıversıtetin (qazirgi ál-Farabı atyndaǵy Qazaq ulttyq ýnıversıteti) bitirgen. «Lenınshil jas» gazetinde (qazirgi «Jas alash»), «Jazýshy» baspasynda, Qazaq teledıdary mýzyka redaktsııasynda jumys istegen. Qazir «Juldyz» jýrnalynyń bólim meńgerýshisi bolyp qyzmet atqarady.
Onyń «Nóser», «Jyl mezgilderi», «Aıly túnder», «Nur men túnek», «Іzdedim seni», «Mızam aıy», t.b. óleńder kitaby, «Qara nóser», «Jyqpyl», «Uly sel», t.b. romandary jaryq kórgen. Ol Fırdoýsıdiń «Shahnama» eposynyń «Mánýshehir» jáne «Keı Hosroý» dastandaryn, grýzın shaıyry Otar Chelıdzeniń balalarǵa arnalǵan «Alhan men Shalhan» dastanyn jáne Aleksandr Pýshkın, Aleksandr Blok, Pablo Nerýda, Evgenıı Evtýshenko, Andreı Voznesenskıı, t.b. aqyndardyń óleńderin qazaq tiline aýdarǵan. Syn janrynda da qalam tartqan.
65 jyl buryn (1953) QR eńbegi sińgen ártis MYRJYQBAI Kenjeǵalı Tursynbekuly dúnıege keldi.
Shyǵys Qazaqstan oblysynyń Aıagóz qalasynda týǵan. N.A. Rımskıı-Korsakov atyndaǵy Lenıngrad konservatorııasynyń vokal-hor fakýltetin (1981) «opera ánshisi, kontserttik ánshi, pedagog» mamandyǵy boıynsha; T. Júrgenov atyndaǵy Almaty óner akademııasynyń mýzykalyq spektaklder rejıssýrasy fakýltetin (1996) «mýzykalyq rejısser» mamandyǵy boıynsha bitirgen. L.N. Gýmılev atyndaǵy Eýrazııa ulttyq ýnıversıtetiniń professory (1997 jyldan); ónertaný professory (2003 jyldan). 10-nan astam maqalanyń avtory, buqaralyq aqparat quraldaryna kóptegen suhbat bergen. Onyń qatysýymen bolǵan 6 operalyq spektakl jáne 3 jeke kontsert Qazaqstandyq radıo jáne televızııanyń altyn qoryna engizildi. «Nur Otan» HDP múshesi.
1981 jyldan - Abaı atyndaǵy Memlekettik akademııalyq opera jáne balet teatrynyń jetekshi solısi. 1996 jyldan - L.N. Gýmılev atyndaǵy Eýrazııa últtyq ýnıversıtetiniń dotsenti, professory. 1997 jyldan - Aqmola memlekettik fılarmonııasynyń dırektory, kórkemdik jetekshisi. 1998 jyldan - Astana qalalyq Mýzyka akademııasy jeke án oryndaý kafedrasynyń meńgerýshisi. 2007 jyldan - ShQO Mádenıet basqarmasynyń bastyǵy. 2009-2012 jj - ShQO Memlekettik fılarmonııasynyń dırektory bolǵan. Eýrazııa ulttyq ýnıversıteti janyndaǵy «Káýsar» mádenı-tanymdyq birlestiginiń jetekshisi.
60 jyl buryn (1958) kompozıtor, Qazaqstannyń eńbek sińirgen qaıratkeri ERKІMBEKOV Serik Jeksembekuly dúnıege keldi.
Almaty qalasynda týǵan. Qurmanǵazy atyndaǵy Almaty memlekettik konservatorııasyn bitirgen. Eńbek jolyn 1983 jyly Qazaqstan Kompozıtorlar odaǵynyń aǵa konsýltanty bolyp bastaǵan. 1986-1998 jyldary - Almaty konservatorııasynyń oqytýshysy, aǵa oqytýshysy, dotsenti, kafedra meńgerýshisi, dekany. 1998-2007 jyldary Qazaqstan Kompozıtorlar odaǵy basqarmasynyń tóraǵasy bolǵan. Kompozıtordyń «Máńgilik alaý» baleti, orkestr men fortepıanoǵa arnalǵan kontserti, organǵa arnalǵan «Shyǵys aspany» mýzykasy, «Sholpy», «Tas arýaq» horeografııalyq bıleri, «Juldyzdar ańyzdary» aspaptyq sıýıtasy, birqatar romanstary men ánderi bar. Sondaı-aq ol birqatar spektaklder men kınofılmderge arnap mýzyka jazǵan.
51 jyl buryn (1967) Batys Qazaqstan oblysy boıynsha tekserý komıssııasynyń tóraǵasy NUǴMANOV Amangeldi Shaıhollauly dúnıege keldi.
Ol Aqtóbe oblysy Mártók aýdanynyń Jańatań aýdanynda týǵan. «Qaınar» ýnıversıteti «Quqyqtaný» fakýltetin (1999) zańger mamandyǵy boıynsha, Halyqaralyq quqyq qorǵaý organdarynyń akademııasyn (Býdapesht q., 2002) «halyqaralyq quqyq» mamandyǵy boıynsha, Qazaqstan Respýblıkasy Prezıdentiniń janyndaǵy Memlekettik qyzmet akademııasynyń Memlekettik basqarý fakýltetin (2004) «memlekettik qyzmet menedjeri» mamandyǵy boıynsha bitirgen.
1988 jyldan - Aqtóbe oblysy «Jaısan» keńsharynyń agronomy. 1988-1992 jyldary - Mártók aýdandyq ósimdikterdi qorǵaý stansysynyń jetekshi agronomy. 1992 jyldan - Aqtóbe oblysy Mártók aýdandyq ákimshiligi Jastar isi jónindegi komıtetiniń tóraǵasy. 1994 jyldan - Aqtóbe oblystyq keden basqarmasynyń qyzmetkeri. 2002 jyldan - Qazaqstan Respýblıkasy Kedendik baqylaý agenttigi Keden isi salasyndaǵy qylmystarmen jáne quqyq buzýshylyqtarmen kúres departamentinde basqarma bastyǵy. 2003 jyldan - QR Prezıdentiniń janyndaǵy Memlekettik qyzmet akademııasynyń stýdenti. 2004 jyldan - Qaraǵandy oblysy boıynsha Kedendik baqylaý departamenti Mamandar basqarmasy bastyǵynyń orynbasary; 2005 jyldan - bastyqtyń orynbasary; 2006 jyldan - BQO boıynsha Kedendik baqylaý departamenti Mamandar basqarmasynyń bastyǵy, 2008 jyldan - Astana qalasy boıynsha Kedendik baqylaý departamentiniń bastyǵy; 2009 jyldan - Jambyl oblysy Kedendik baqylaý departamentiniń bastyǵy. 2010-2012 jyldary Pavlodar oblysy Kedendik baqylaý departamentiniń bastyǵy qyzmetin atqardy. 2012 jyldan «SamuryqQazyna» ulttyq álaýqat qory» basqarý tobynyń múshesi - «HımPark SEZ basqarý kompanııasy» AQ atqarýshy dırektory bolǵan.
2013 jyldyń 10 shildesinen bastap «Batys Qazaqstan oblysy boıynsha tekserý komıssııasy» memlekettik mekemesiniń tóraǵasy.
49 jyl buryn (1969) jazýshy, ádebı redaktor, sýretshi KALAÝS Leılıa dúnıege keldi.
Almaty qalasynda týǵan. Qazaq memlekettik ýnıversıtetiniń fılologııa fakýltetin bitirgen. «Qazaqstan-Debıýt» ádebı konkýrsy І syılyǵynyń laýreaty.Sýretteri «Apollınarıı», «Prostor», «Nıva» jýrnaldarynda, sondaı-aq «Kishi jibek joly» (Tashkent» almanaǵynda, «Chaıka» (AQSh) jýrnaldarynda jarııalanǵan. Birneshe kitaptary jaryq kórdi.
44 jyl buryn (1974) Aqmola oblysy Bulandy aýdanynyń ákimi NURKENOV Jomart Jumaǵalıuly dúnıege keldi.
Ol burynǵy Tselınograd qalasynda týǵan. Aqmola agrarlyq ýnıversıtetin jáne Sh.Ýálıhanov atyndaǵy Kókshetaý memlekettik ýnıversıtetin bitirgen.
Eńbek jolyn 1996 jyly «Konstantınovskıı» óndiristik kooperatıvinde mal dárigeri bolyp bastaǵan. 1998 - 2012 jyldar aralyǵynda Qazaqstan Respýblıkasy Aýylsharýashylyq mınıstrligi Aqmola oblysynyń aýmaqtyq basqarmasynda jaýapty qyzmetter atqardy. 2012-jyldyń aqpan aıynan bastap 2013 jyldyń maýsym aıy aralyǵynda Aqmola oblysy aýylsharýashylyǵy basqarmasynyń basshysy qyzmetinde boldy. 2013 jyldan bastap 2018 jyldary aralyǵynda Atbasar aýdanynyń ákimi, Arshaly aýdanynyń ákimi, Aqmola oblysy ákimi apparatynyń basshysy, Qazaqstan Respýblıkasy Aýyl sharýashylyǵy mınıstrligi Veterınarlyq baqylaý jáne qadaǵalaý komıtetiniń tóraǵasy laýazymdaryn atqardy.
Qazirgi qyzmetinde - 2018 jyldyń aqpanynan.
42 jyl buryn (1976) Aqtóbe oblysy Yrǵyz aýdanynyń ákimi ELEÝSІZOV Mádı Qanatbaıuly dúnıege keldi.
Ol Aqtóbe oblysynda dúnıege kelgen. 1997 jyly Q.Jubanov atyndaǵy Aqtóbe memlekettik ýnıversıtetin ekonomıst, 2007 jyly Reseı keden akademııasyn (Máskeý q.) zańger mamandyǵy boıynsha támamdaǵan.
1997-2009 jyldary - «ıÝjbozoı» aktsıonerlik qoǵamynyń, Aqtóbe oblysy boıynsha Keden basqarmasynyń ekonomısi. 2009-2010 jyldary - Aqtóbe oblysy ákimi apparat jetekshisiniń orynbasary qyzmetterin atqarǵan. 2010 jyldyń sáýir aıynan bastap Aqtóbe oblysy Mártók aýdanynyń ákimi, «Nur Otan» HDP Aqtóbe oblystyq bólimshesi basshysynyń birinshi orynbasary. 2015-2016 jyldary Aqtóbe oblysy ákiminiń apparat basshysy bolǵan.
Qazirgi qyzmetinde - 2016 jyldyń shildesinen.
33 jyl buryn (1985) N.A.Tilendıev atyndaǵy «Otyrar sazy» orkestriniń kórkemdik jetekshisi jáne bas dırıjeri TІLENDIEVA Dınara Nurǵısaqyzy dúnıege keldi.
Almaty qalasynda týǵan. Qurmanǵazy atyndaǵy Qazaq ulttyq konservatorııasynyń dırıjerlik fakýltetin bitirgen. Qazirgi qyzmetinde - 2009 jyldan beri.
156 jyl buryn (1862-1945) reseılik keskindemeshi jáne grafık PASTERNAK Leonıd Osıpovıch dúnıege keldi.
57 jyl buryn (1961) amerıkandyq kınoakter, prodıýser Eddı MERFI dúnıege keldi.