3 naýryz. QAZAQPARAT KÚNTІZBESІ: ATAÝLY KÚNDER, OQIǴALAR, ESІMDER
3 NAÝRYZ, DÚISENBІ
Jazýshylardyń dúnıejúzilik kúni. Halyqaralyq Pen-klýbtyń 48-shi kongresiniń sheshimi negizinde atap ótiledi. Klýb 1921 jyly qurylǵan. Uıymnyń ataýy aǵylshynnyń poets - aqyndar, essayists - ocherkshiler, novelists - romanshylar sózderiniń bastapqy áripterinen qurylǵan. Sonymen qatar pen sózi aǵylshyn tilinen aýdarǵanda «qalamsap» degen maǵyna beredi. Uıym ataýy aǵylshyndyq jazýshy Ketrın Emı Doýson-Skottqa tıesili. PEN-klýbtyń alǵashqy prezıdenti - Djon Golsýorsı. 1923 jyly Londonda PEN-klýbtyń alǵashqy halyqaralyq kongresi ótti. Atalmysh ýaqytta PEN-ortalyq álemniń 11 elinde bar bolatyn. Búgingi tańda olar álemniń 130 elinde, onyń ishinde Qazaqstanda da bar. PEN-klýb - halyqaralyq jazýshylar birlestigi, onyń Hartııasynda «ár eldiń ishindegi jáne barlyq elder arasyndaǵy aqparat bostandyǵy prıntsıpterin qorǵaýǵa jaqtasý» dep kórsetilgen. Marokko Koroldiginiń ulttyq meıramy - Patsha taǵy kúni. V Muhammed qaıtys bolǵannan keıin onyń uly ІІ Hasan 1961 jylǵy naýryzdyń 3-de korol taǵyna otyrdy. ІІ Hasan óziniń sarabdal saıasatker ekendigin kórsete bildi. Negizgi saıası maqsaty - otarlaý zamanynda bólshektenip ketken jerlerdi qaıtaryp, eldiń aımaqtyq birligin saqtaý, sonymen birge, arab-ızraıl qarym-qatynasyn jolǵa qoıý boldy. Sonyń arqasynda Marokko turaqtylyq araly bolyp otyr. Qazaqstan Respýblıkasy men Marokko Koroldiginiń arasynda dıplomatııalyq qarym-qatynas 1992 jylǵy mamyrdyń 28-de ornatyldy. Bolgarııa Respýblıkasynyń ulttyq meıramy - Bolgarııanyń osmandyq ezgiden azattyq alǵan kúni (1878). 1877-1878 jyldardaǵy orys-túrik soǵysynda Reseıdiń jeńip shyǵýy Balqandaǵy keıbir memleketterdiń, sonyń ishinde Bolgarııanyń táýelsizdikke jetýine qolaıly jaǵdaı týǵyzdy. 1878 jylǵy naýryzdyń 3-de San-Stefan bitim shartyna qol qoıyldy. Bolgarlar bul soǵysty bostandyq soǵysy, al orys patshasy ІІ Aleksandrdi - azat etýshi dep ataıdy. Jyl saıyn mereke Sofııadaǵy Aleksandr Nevskıı shirkeýinde qulshylyq etýden bastalady. Sosyn áskerı sherý ótkizilip, shirkeý bosaǵasyna gúl shoqtary qoıylady. Qazaqstan Respýblıkasy men Bolgarııa Respýblıkasy arasyndaǵy dıplomatııalyq qarym-qatynas 1992 jylǵy maýsymnyń 5-de ornatyldy. Sýdan Respýblıkasynyń ulttyq birligi kúni. Sýdan Afrıkanyń soltústik-shyǵys bóliginde ornalasqan Afrıka qurlyǵyndaǵy iri memleketterdiń biri. Astanasy - Hartým qalasy. Memlekettik tili - arab tili. Aqsha birligi - sýdan dınary. Memlekettik qurylymy - áskerı tártip. Memleket jáne úkimet basshysy - general. Qazaqstan Respýblıkasy men Bolgarııa Respýblıkasy arasyndaǵy dıplomatııalyq qarym-qatynas 1992 jylǵy maýsymnyń 5-de ornatyldy. Qyrǵyzstanda memlekettik baıraq kúni. Qyrǵyzstan Respýblıkasy Prezıdentiniń 2009 jylǵy maýsymnyń 10-daǵy «Qyrǵyzstan Respýblıkasynyń Memlekettik baıraǵy týraly» Jarlyǵymen bekitildi.
ESTE QALAR OQIǴALAR
24 jyl buryn (1990) «Molodaıa gvardııa» jýrnalynda Sáken Júnisovtiń (1934-2006) «Tropa» atty povesi basylyp shyǵaryldy. Bul jazýshy V.Soloýhın tárjimalaýymen jazylǵan «Zamanaı men Amanaı» dastanynyń aýdarmasy. 19 jyl buryn (1995) Túrikmenstannyń Dashhovýz qalasynda Ortalyq Azııa memleketteri basshylarynyń Aral problemalary jónindegi keńesi ótti. 9 jyl buryn (2005) Qazaqstan Prezıdenti Nursultan Nazarbaev «Memlekettik shekara arqyly ótkizý beketteri týraly Qyrǵyzstanmen aradaǵy kelisimdi bekitý týraly» Zańǵa qol qoıdy. 9 jyl buryn (2005) Almatyda «Altyn qalam» baspasynan shyqqan kitaptardyń tanystyrylymy bolyp ótti. Baspanyń mindeti tanymdyq, rýhanı, ádebı, tarıhı, etıka-estetıkalyq, ǵylymı jáne balalarǵa arnalǵan mazmundy eńbekter basyp shyǵarý bolyp tabylady. 5 jyl buryn (2009) Almatyda Seıdahmet Kuttyqadamnyń «Slýjenıe natsıı» degen kitaby jaryq kórdi. Avtor kitapta Ronald Reıgan jáne Lıýdvıg Erhard, Franklın Rýzvelt jáne Den Sıaopın, Margaret Tetcher jáne Mustafa Kemal Atatúrik, Mahathır jáne Lı Kýan ıÝ, Nelson Mandela jáne Leh Valensa sekildi álemge tanymal kóshbasshylardyń ekonomıkalyq jáne saıası daǵdarys kezderindegi memleketti basqarý isindegi eń jaqsy tájirıbelerine tujyrym jasady. 4 jyl buryn (2010) qazaqstandyq jazýshy Gerold Belgerge Germanııa men Qazaqstan halyqtarynyń arasyndaǵy ózara túsinistikti damytýǵa qosqan erekshe úlesi úshin «Federatıvtik Germanııa Respýblıkasyna sińirgen eńbegi úshin» ordenin tabys etildi. Bul orden - Gerold Belgerdiń halyqtar dostyǵyna qosyp otyrǵan eńbegine Germanııa tarapynan berilgen joǵary baǵa. Marapattaý rásiminiń Germanııanyń Qazaqstandaǵy jylynyń aıasynda ótip otyrǵany da erekshe mańyzǵa ıe. Gerold Belger 1934 jyly qazannyń 28-inde Saratov oblysy, Engels qalasynda týǵan. Nemis, orys, qazaq tilderinde jazady. Abaı atyndaǵy Qazaq pedagogıka ınstıtýtyn bitirgen (1958). 1958-1960 jyldary - Jambyl oblysynyń Baıqadam keńsharyndaǵy orta mektepte muǵalim, 1960-1963 jyldary - Abaı atyndaǵy QazPI-diń aspıranty, 1963-1964 jyldary - «Juldyz» jýrnalynda ádebı qyzmetker boldy. 1964 jyldan shyǵarmashylyq jumysta, 1992 jyldan nemis tilinde shyǵatyn «Fenıks» almanahy bas redaktorynyń orynbasary. «Aýyl shetindegi úı», «Daladaǵy shaǵalalar» (1976), «Alty asý», «Tas ótkel» (orys, qazaq, nemis tilderinde), «Baýyrlastyqtyń jandy beınesi», «Úndestik», «Ýaqytpen betpe-bet» (nemis tilinde), «Úsh áýen saryny», «Gete jáne Abaı», «Rodstvo», «Zemnye ızbrannıkı» atty zertteý eńbekteri, jáne basqa da shyǵarmalary jaryq kórgen. Beıimbet Maılın, Hamza Esenjanov, Ábdijámil Nurpeıisov, Ábish Kekilbaev, Dúkenbaı Dosjanov, t.b. qazaq jazýshylarynyń birqatar shyǵarmalaryn qazaqshadan orys tiline, A.Raımgen, E.Konchak, N.Vakker, t.b. nemis jazýshylarynyń jekelegen týyndylaryn nemis tilinen orysshaǵa aýdardy. Jıyrmadaı jınaqtyń qurastyrýshysy jáne jekelegen áńgime, maqalalary engen 25-teı jınaqtary bar. Qazaqstan Jazýshylar odaǵynyń Beıimbet Maılın atyndaǵy syılyǵynyń ıegeri, Qazaq KSR-niń eńbek sińirgen mádenıet qyzmetkeri, Prezıdenttiń beıbitshilik pen rýhanı tatýlyq syılyǵynyń ıegeri, Qazaqstan Respýblıkasy Prezıdentiniń janyndaǵy Memlekettik saıasat jónindegi ulttyq keńestiń múshesi, «Parasat» ordeniniń ıegeri, Qazaqstandaǵy PEN-klýb syılyǵynyń ıegeri. 4 jyl buryn (2010) Qazaqstan Respýblıkasy Ulttyq Ǵylym Akademııasynyń akademıgi, ekonomıka ǵylymdarynyń doktory., professor, Ekonomıka ınstıtýtynyń dırektory, Qazaqstan ǵalymdar odaǵynyń prezıdenti Orazaly Sábdenniń «Ekonomıka» atty 10 tomdyq tańdamaly eńbekteriniń tusaýkeser rásimi ótti. 4 jyl buryn (2010) Astanadaǵy «Astana-Taýer» ǵımaratynda Fınlıandııanyń Qazaqstandaǵy elshiligi ashyldy. Fınlıandııanyń prezıdenti Tarıa Halonen 2009 jylǵy sáýirdiń 3-inde Astana qalasynda Elshilikti ashý týraly tapsyrma berdi jáne Mıkko Kınnýnendi Qazaqstan Respýblıkasyndaǵy birinshi Elshi etip taǵaıyndady. Bul sheshimniń maqsaty fın kompanııalarynyń Qazaqstanǵa degen qyzyǵýshylyǵy bolyp tabylady. Fınlıandııa Qazaqstannyń táýelsizdigin 1991 jylǵy jeltoqsannyń 30-ynda moıyndady. Eki el arasyndaǵy dıplomatııalyq qarym-qatynas 1992 jylǵy mamyrdyń 13-inde ornatyldy. 93 jyl buryn (1921) kanadalyq fızıolog Frederık Grant Bantıng (1891-1941) ınsýlın gormonyn oılap tapty. Osy jańalyǵy úshin ol 1923 jyly Nobel syılyǵyn ıelendi.
ESІMDER
105 jyl buryn (1909-2001) Qazaqstannyń eńbek sińirgen energetıgi, Qazaqstan Memlekettik syılyǵynyń laýreaty BATÝROV Tımofeı Ivanovıch dúnıege keldi. Reseıde týǵan. Don polıtehnıkalyq ınstıtýtyn bitirgen. 1945-1962 jyldary «Altaıenergo» tresiniń bas ınjeneri, basqarýshysy qyzmetterin atqarǵan. 1962-1980 jyldary Qazaq KSR Energetıka jáne elektrlendirý mınıstri bolǵan. Qazaq KSR Joǵarǵy Keńesiniń 6-shy jáne 10-shy shaqyrylymynyń depýtaty bolyp saılanǵan. «Lenın», «Qazan tóńkerisi», eki márte «Eńbek Qyzyl Tý» ordenderimen, medaldarmen Qazaq KSR Joǵarǵy Keńesiniń Qurmet gramotasymen marapattalǵan. 100 jyl buryn (1914-2001) aktrısa, ánshi, Qazaqstannyń halyq ártisi LI Ham Dek dúnıege keldi. Reseıde týǵan. 1934 jyldan Qazaqstandaǵy qazirgi Respýblıkalyq koreı mýzykalyq komedııa teatrynyń aktrısasy bolyp qyzmet etti. Osy teatrda 1935 jyly oryndaǵan alǵashqy eleýli róli - Lı Den Nım men En Sen Nenniń «Chýn Hıay degen qyz týraly ańyz» spektaklindegi basty tulǵa. Budan keıin ol kóbine koreı avtorlary pesalarynda analar beınesiniń galereıasyn jasady. Al Baıan, Eńlik (Ǵ.Músirepov «Qozy Kórpesh - Baıan sulý», M.Áýezovtiń «Eńlik - Kebek») sekildi rólderdi oryndaýda aktrısanyń lırıka-poezııalyq daryn tabıǵaty jan-jaqty ashyldy. Ol shyǵarmashylyq tájirıbe almasý retinde Beatrıche rólin (K.Goldonıı «Eki myrzaǵa bir qyzmetker») qazaq akterlerimen birge Jambyl oblystyq drama teatry sahnasynda oınady. Onyń sahnalyq oıyny kórermenderin baýrap alar tartymdylyǵymen, shynaıy sezimimen ári emotsııalyq boıaýy moldyǵymen erekshelendi. Aktrısa esimi koreı halqynyń baıyrǵy ánderin («Qarlyǵash áni», «Kóktem týraly án», t.b.) oryndaýmen de tanymal boldy. 1987 jyldan kınoǵa túsken. «Qurmet belgisi» ordenimen jáne medaldarmen marapattalǵan. 99 jyl buryn (1915-1977) tarıh ǵylymdarynyń doktory, professor, Kazaq KSR-niń eńbek sińirgen ǵylym qaıratkeri PAHMÝRNYI Pavel Mıhaılovıch dúnıege keldi. Uly Otan soǵysyna qatysqan. Ýkraınanyń Poltava qalasynda týǵan. Harkovtyń pedagogıkalyq ınstıtýtyn bitirgen. Almaty pedagogıkalyq shet tilder ınstıtýtynyń (Abylaı han atyndaǵy Qazaq halyqaralyq qatynastar jáne álem tilderi ýnıversıteti) kafedra meńgerýshisi, dırektory, Qazaqstan Kompartııasy Ortalyq Komıteti janyndaǵy Partııa tarıhy ınstıtýty dırektorynyń orynbasary qyzmetterin atqarǵan. Ǵylymı eńbekteri Azamat soǵysy kezindegi Qazaqstandaǵy partııa qurylysy, Uly Oktıabr sotsıalıstik revolıýtsııasy tarıhyn zertteýge arnalǵan. 84 jyl buryn (1930-1990) ken isi salasyndaǵy qazaq ǵalymy, tehnıka ǵylymdarynyń doktory, professor, Keńes Odaǵy Memlekettik syılyǵynyń ıegeri MUQYShEV Maıjan Muqyshuly dúnıege keldi. Qaraǵandy oblysynyń Shet aýdanynda týǵan. Máskeý ken isi ınstıtýtyn, KSRO Ǵylym Akademııasynyń aspırantýrasyn bitirgen. Qaraǵandy kómir basseıninde ár túrli ınjenerlik qyzmette boldy. Qazaqstan Ǵylym Akademııasy Hımııa-metallýrgııa ınstıtýtynyń kishi, aǵa ǵylymı qyzmetkeri, Búkilodaqtyq ǵylymı-zertteý jáne jobalaý-konstrýktorlyq kómir ınstıtýtynyń aǵa ǵylymı qyzmetkeri, zerthana, bólim meńgerýshisi, dırektor orynbasary qyzmetterin atqarǵan. Negizgi ǵylymı eńbekteri ken qazyp alý alańdaryn qulama baǵandar boıynsha daıyndaýǵa, qalyń kómir qabattaryn qabat-qabatymen qazyp alýǵa, qıyn opyrylatyn ústińgi qabatty torpedalaý ádisimen buzýǵa, jer qoınaýyndaǵy kómir ysyrabyn azaıtý máselelerine arnalǵan. 100-den astam ǵylymı eńbektiń avtory, 7 monografııasy jáne ondaǵan avtorlyq kýálikteri bar. Eńbek Qyzyl Tý ordenimen jáne medaldarmen marapattalǵan. 83 jyl buryn (1931) Qazaq memlekettik qyzdar pedagogıkalyq ýnıversıtetiniń pedagogıka kafedrasynyń meńgerýshisi, pedagogıka ǵylymdarynyń doktory, professor, Qazaqstan Respýblıkasynyń Ulttyq ǵylym akademııasynyń akademıgi, Qazaq KSR halyqqa bilim berýdiń úzdigi, KSRO Joǵary mektebiniń úzdigi, Qazaqstannyń eńbek sińirgen qaıratkeri QUNANTAEVA Kúlásh Qunantaıqyzy dúnıege keldi. Shyǵys Qazaqstan oblysynyń Ulan aýdanynda týǵan. Qazaq memlekettik qyzdar pedagogıkalyq ınstıtýtyn (qazirgi Qazaq memlekettik qyzdar pedagogıkalyq ýnıversıteti) bitirgen. 1952-1954 jyldary - orta mekteptiń muǵalimi. 1954-1959 jyldary - Lenın aýdandyq komıteti bóliminiń meńgerýshisi. 1959-1964 jyldary - BLKJO Ortalyq komıtetiniń hatshysy. 1964-1967 jyldary - Qazaq KSR joǵary jáne orta arnaıy bilim mınıstriniń orynbasary. 1967-1968 jyldary - Almaty pedagogıkalyq shet tilder ınstıtýtynyń prorektory. 1968-1984 jyldary - Qazaq memlekettik qyzdar pedagogıkalyq ınstıtýtynyń rektory qyzmetterin atqarǵan. 1984 jyldan - Qazaq memlekettik qyzdar pedagogıkalyq ýnıversıtetiniń professory, 1990 jyldan bastap - pedagogıka kafedrasynyń meńgerýshisi. «Pıonerııa Kazahstana», «Vospıtanıe ýchaşıhsıa na revolıýtsıonnyh ı trýdovyh tradıtsııah», «Vneýchebnye obedınenııa ýchaşıhsıa», «K vershınam znanıı», «Razvıtıe narodnogo obrazovanııa v Kazahstane» atty kitaptarynyń jáne 170-ten asa ǵylymı jarııalanymdardyń avtory Qazaq KSR Joǵarǵy Keńesiniń 9-10 shaqyrylymyndaǵy depýtaty. Halyqtar dostastyǵy, «Qurmet Belgisi» ordenderimen, medaldarymen, «Qazaqstan Respýblıkasy ǵylymynyń damýyna qosqan úlesi úshin» tós belgisimen marapattalǵan. 78 jyl buryn (1936-2008) ekonomıka ǵylymdarynyń doktory, professor, agrarlyq-egin sharýashylyǵy menedjmenti jáne sharýa saıasaty aımaqaralyq akademııasynyń korrespondent-múshesi SMAǴULOV Shaımurat dúnıege keldi. Reseı Federatsııasynyń Omby oblysynda týǵan. Omby aýylsharýashylyq ınstıtýtyn, Almaty joǵary partııa mektebin bitirgen. 1959-1961 jyldary - mashına-traktor sheberhanasynyń meńgerýshisi, keńshardyń aǵa ınjeneri. 1961-1963 jyldary - BLKJO Polýdınsk aýdandyq komıtetiniń birinshi hatshysy. 1963-1964 jyldary - keńshardyń bas ınjeneri. 1965-1968 jyldary - BLKJO Soltústik Qazaqstan oblystyq komıtetiniń nusqaýshysy. 1968-1969 jyldary - Beskól aýdandyq aýylsharýashylyq basqarmasynyń bas ınjeneri. 1969-1973 jyldary - Soltústik Qazaqstan oblystyq partııa komıtetiniń nusqaýshysy, keńshardyń bas ınjeneri, dırektory. 1973-1978 jyldary - Soltústik Qazaqstan oblystyq aýylsharýashylyq basqarmasy bastyǵynyń orynbasary, bólim bastyǵy. 1978-1981 jyldary - Vozvyshensk aýdandyq atqarýshy komıtetiniń tóraǵasy. 1981-1992 jyldary - Jambyl aýdandyq partııa komıtetiniń birinshi hatshysy, aýdandyq keńestiń tóraǵasy. 1992-1994 jyldary - Jambyl aýdandyq ákimshiliginiń basshysy. 1994-1995 jyldary - Qazaqstan Respýblıkasy Joǵary Keńesi Ekonomıkalyq reforma jónindegi komıtettiń múshesi boldy. 1995-1998 jyldary - Qazaqstan Respýblıkasyndaǵy «Sıdanko» aktsıonerlik qoǵamy ókildiginiń dırektory. 1998 jyldan ómiriniń sońyna deıin Manash Qozybaev atyndaǵy Soltústik Qazaqstan memlekettik ýnıversıtetiniń professory, «Qojabergen jyraý» qorynyń prezıdenti qyzmetterin atqarǵan. Qazaqstan Respýblıkasy Joǵarǵy Keńesiniń 13-shi shaqyrylymynyń depýtaty. Qazaqstan Respýblıkasy Májilis Parlamenti 1-shi shaqyrylymynyń depýtattyǵyna úmitker. Eki dúrkin Eńbek Qyzyl Tý, «Qurmet Belgisi» ordenderimen, medaldarmen, Qazaq KSR Joǵarǵy Keńesiniń Qurmet gramotalarymen marapattalǵan. 75 jyl buryn (1939-1980) sýretshi-grafık, Qazaqstan Sýretshiler odaǵynyń múshesi SMAǴULOV Álimhan dúnıege keldi. Almaty oblysynyń Jambyl aýdanynda týǵan. Almaty kórkemsýret ýchılışesin, Máskeý polıgrafııa ınstıtýtyn bitirgen. Ómiriniń sońyna deıin «Jazýshy» baspasynda sýretshi bolyp eńbek etken. Á.Smaǵulov respýblıkalyq kitap óneriniń qoryna ózindik óshpes qoltańba qaldyrdy. 1979 jyly Búkilodaqtyq «Kitap óneri» konkýrsynda qylqalam sheberiniń «Aqsaýyt» batyrlar jyry jınaǵyna jasalǵan ıllıýstratsııasy arnaıy dıplommen marapattaldy. 49 jyl buryn (1965) Jezqazǵan qalasynyń ákimi ShAIDAROV Serik Jamanqululy dúnıege keldi. Qaraǵandy oblysy Jańaarqa aýdanynyń Atasý kentinde dúnıege kelgen. 1984-1986 jyldar aralyǵynda Sovet Armııasy qatarynda boldy. Eki joǵary bilimi bar. 1990 jyly Qaraǵandy polıtehnıkalyq ınstıtýtyn «Injener-qurylysshy» mamandyǵy jáne 2001 jyly Qaraǵandy memlekettik-tehnıkalyq ýnıversıtetin «Ekonomıst» mamandyǵy boıynsha bitirip shyqqan. Eńbek jolyn 1990 jyly «Jezqazǵanmelıoratsııa» qurylys-paıdalaný birlestiginiń óndiristik-tehnologııalyq jabdyqtaý basqarmasynda bólim ınjeneri bolyp bastady. 1991 jyly atalǵan basqarmanyń bas ınjeneri jáne «Ertiskanalqurylys» qurylys-montaj tresi materıaldyq-tehnıkalyq jabdyqtaý bóliminiń bastyǵy, 1991-1994 jyldary «Ertiskanalqurylys» qurylys-montaj tresi basqarýshysynyń orynbasary bolyp qyzmet atqarady. 1994-1997 jyldary ákimshilik basshysynyń orynbasary, ákimniń birinshi orynbasary, 1997-2007 jyldary - Qaraǵandy oblysy Jańaarqa aýdanynyń ákimi, 2007-2011 jyldary - Qaraǵandy oblysy Nura aýdanynyń ákimi, 2011 jyldan bastap Qaraǵandy oblysy tabıǵı resýrstar jáne tabıǵatty paıdalanýdy retteý basqarmasynyń bastyǵy qyzmetterin atqardy. 2011 jyly «Nur Otan» Halyqtyq-demokratııalyq partııasynyń partııalyq tizimi boıynsha Qazaqstan Respýblıkasy Parlamenti Májilisiniń V shaqyrylymynyń depýtattyǵyna kandıdat. «Qurmet» ordenimen jáne basqa da memleketik nagradalarmen marapattalǵan. 49 jyl buryn (1965) Azamattyq avıatsııa akademııasynyń rektory BAIJUMANOV Muhtar Qazbekuly dúnıege keldi. Taldyqorǵan oblysynda týǵan. І.Jansúgirov atyndaǵy Taldyqorǵan pedagogıkalyq ınstıtýtynyń fızıka-matematıka fakýltetin bitirgen. 1989 jyldan - Almaty oblysy Kóksý aýdanyndaǵy mektepte matematıka muǵalimi. 1991 jyldan - Taldyqorǵan memlekettik ýnıversıtetinde oqytýshy, aǵa oqytýshy, dekannyń orynbasary, dekan. 1997 jyldan - Ál-Farabı atyndaǵy Qazaq ulttyq ýnıversıtetinde ǵylymı qyzmetker. 1999 jyldan - Q.Sátbaev atyndaǵy Qazaq ulttyq tehnıkalyq ýnıversıtetinde aǵa oqytýshy. 2001 jyldan - QR BǴM Bilim jáne ǵylym salasyndaǵy baqylaý komıtetinde bas maman, bólim bastyǵy, basqarma bastyǵy, komıtet tóraǵasynyń orynbasary, 2010 jylǵy qazannan - osy komıtet tóraǵasy. Qazirgi qyzmetinde - 2012 jylǵy aqpannan beri. «Astananyń 10 jyldyǵy» (2008), «Eren eńbegi úshin» (2010) medaldarymen marapattalǵan. 48 jyl buryn (1966) Atyraý oblysy ákiminiń orynbasary NAQPAEV Sálimjan Jumashuly dúnıege keldi. S. Naqpaev Atyraý oblysy Qyzylqoǵa aýdany Mııaly selosynda dúnıege kelgen, ulty - qazaq, joǵary bilimdi. 1991 jyly Almaty halyq sharýashylyǵy ınstıtýtyn «ekonomıst» mamandyǵy boıynsha bitirgen. 2001-2004 jyldary Atyraý munaı jáne gaz ınstıtýtynyń syrttaı bóliminde oqyp, «taý-ken ınjeneri» mamandyǵyn ıemdengen. Eńbek jolyn 1983 jyly Maqat jelilik-óndiristik basqarmasynda tehnologııalyq kompressor mashınısi qyzmetinen bastaǵan. 1984-1986 jyldary Sovet Armııasy qatarynda áskerı boryshyn ótegen. 1986-1989 jyldary Maqat jelilik-óndiristik basqarmasynda tehnologııalyq kompressor mashınısi, 1989-1992 jyldary Maqat ekonomıkalyq atqarý komıtetiniń aýdandyq josparlaý komıssııasynyń mamany, 1992-1995 jyldary «Maqsat» shaǵyn kásiporynynyń tóraǵasy, 1995-1999 jyldary Maqat aýdany ákiminiń orynbasary, 2000-2003 jyldary Maqat aýdanynyń ákimi, 2003-2005 jyldary Atyraý oblysy ákimi apparatynyń basshysy, 2005-2006 jyldary Atyraý oblysy Jylyoı aýdanynyń ákimi, 2006-2009 jyldary Atyraý oblysy ákiminiń orynbasary, keıinnen Atyraý qalasynyń ákimi, 2009-2010 jyldary Atyraý oblysy ákiminiń orynbasary, 2010 - 2013 jyldary «Adjıp» KKO kompanııasynyń jergilikti organdarmen baılanys jónindegi menedjeri. 2013 jylǵy aqpan aıynan bastap qazirgi qyzmetinde.
43 jyl buryn (1971) «Qazaqstan Respýblıkasyndaǵy «Kimniń Kim ekeni» Baspa úıi» JShS prezıdenti NURLANOVA Inna Vladımırovna dúnıege keldi. 1971 jyly 3 naýryzda Belorýssııa KSR Vıtebsk oblysynyń Novolýkoml qalasynda týǵan. Soltústik Qazaqstan Eńbek Qyzyl Tý ordendi pedagogıkalyq ýchılışesiniń bastaýysh mekteptiń pedagogıkasy jáne metodıkasy fakýltetin (1990) bastaýysh synyptardyń muǵalimi mamandyǵy boıynsha; Soltústik Qazaqstan memlekettik ýnıversıtetiniń bastaýysh mekteptiń pedagogıkasy jáne metodıkasy fakýltetin (1999) bastaýysh synyptardyń muǵalimi mamandyǵy boıynsha; Gete ınstıtýtyn (1997) «Nemis tili» mamandyǵy boıynsha; Halyqaralyq bıznes akademııasyn (2003) «Marketıngti basqarý» mamandyǵy boıynsha bitirgen. QR Kórkemóner akademııasynyń múshesi-korrespondenti. 1990 jyldan - SQO Vozvyshenka orta mektebinde bastaýysh synyptardyń muǵalimi . 1996 jyldan - Petropavl qalasyndaǵy №43 orta mekteptiń bastaýysh synyptarynyń muǵalimi. 2000 jyldan - «Karat-Prognoz» medıaholdınginiń menedjeri, marketıng jáne jarnama bóliminiń bastyǵy (TV-LAIN televızııalyq arnasy, «Vabank» aptalyq gazeti, «Rýsskoe radıo Kazahstan», «Evropa plıýs Kazahstan» radıolarynyń Soltústik Qazaqstandaǵy fılıaly). 2002 jyldan - «QR Kimniń Kim ekeni» jýrnalynyń jarnama jáne marketıng jónindegi bas mamany, jarnama bóliminiń dırektory, «Altyn buzaý» baspa úıi» JShS RR-dırektory. 2004 jyldan beri - «Altyn buzaý» baspa úıi» JShS, «Kimniń Kim ekeni» baspasy» JShS bas dırektory, prezıdenti. 2010 jyldan beri - «Qazaqstan Respýblıkasynda Kimniń Kim ekeni» baspa úıi» JShS prezıdenti. QR Kórkemóner akademııasynyń altyn medalimen (2008); «Qosshaǵyl munaı ken ornyna 70 jyl» (2005), «Maqat munaı ken ornyna 90 jyl» (2005) ataýly belgilerimen marapattalǵan. 31 jyl buryn (1983) QR Kólik jáne kommýnıkatsııa mınıstrligi Memlekettik qyzmetterdi avtomattandyrýdy baqylaý jáne Halyqqa qyzmet kórsetý ortalyqtarynyń qyzmetin úılestirý komıtetiniń tóraǵasy MÝSIN Baǵdat Batyrbekuly dúnıege keldi. Bilimi: 2000-2004 jyldar aralyǵynda Almaty qalasyndaǵy Súleımen Demırel atyndaǵy Ýnıversıtetti «Baǵdarlamalyq qamtamasyz etý jáne esepteý tehnıkasyn avtomattandyrý» mamandyǵy boıynsha, 2005-2007 jyldar aralyǵynda Almaty qalasyndaǵy Qazaq quqyqtaný jáne halyqaralyq qatynastar ınstıtýtyn «Zańger» mamandyǵy boıynsha (óte jaqsymen) támamdaǵan. Óziniń eńbek jolyn 2004 jyly «Ulttyq aqparattyq tehnologııalar» AQ-da Bas ınjener-baǵdarlamashy retinde bastady. Memlekettik organdardyń kýálandyrýshy ortalyǵynyń bólim bastyǵy (joba menedjeri) jáne memlekettik organdarda ІT-qurylymdardy qurý jónindegi departament dırektorynyń orynbasary qyzmetterinde jumys jasady. 2007-2010 jyldar aralyǵynda Qazaqstan Respýblıkasy Ádilet mınıstriniń Aqparattyq tehnologııalar jónindegi keńesshisi jáne aqparattyq tehnologııalar basqarmasynyń bastyǵy qyzmetin atqardy. 2010-2011 jyldar aralyǵynda Qazaqstan Respýblıkasy Baılanys jáne aqparat mınıstrligi Aqparattyq tehnologııalar salasyndaǵy memlekettik saıasat departamenti dırektorynyń orynbasary bolyp qyzmet etti. 2011-2012 jyldar aralyǵynda Qazaqstan Respýblıkasy Baılanys jáne aqparat mınıstrligi Memlekettik qyzmetterdi avtomattandyrýdy baqylaý jáne Halyqqa qyzmet kórsetý ortalyqtarynyń qyzmetin úılestirý komıteti tóraǵasynyń orynbasary bolyp qyzmet etti.
Qazirgi kezde QR Kólik jáne kommýnıkatsııa mınıstrligi Memlekettik qyzmetterdi avtomattandyrýdy baqylaý jáne Halyqqa qyzmet kórsetý ortalyqtarynyń qyzmetin úılestirý komıteti tóraǵasy laýazymyn atqarady.
209 jyl buryn (1805-1861) shveıtsarııalyq saıasatker, Shveıtsarııanyń tuńǵysh prezıdenti Ionas FÝRRER dúnıege keldi. 183 jyl buryn (1831-1897) amerıkan ónertapqyshy jáne ónerkásipshi, temirjol vagondaryn jasaýmen aınalysqan «Pýllman» kompanııanyń negizin qalaýshy Djordj Mortımer PÝLLЬMAN dúnıege keldi. 167 jyl buryn (1847-1922) amerıkan ǵalymy, ónertapqysh jáne kásipker, telefonııanyń negizin qalaýshy Aleksandr BELL dúnıege keldi. 89 jyl buryn (1925) keńestik jáne reseılik teatr jáne kıno aktrısasy, Reseı halyq ártisi MARKOVA Rımma Vasılevna dúnıege keldi. 84 jyl buryn (1930) rýmyn saıasatkeri, Sotsıal-demokratııalyq partııadan senator, Rýmynııanyń 1990-1996 jáne 2000-2004 jyldardaǵy prezıdenti Ion ILIESKÝ dúnıege keldi.