3 qyrkúıek. QAZAQPARAT KÚNTІZBESІ: ATAÝLY KÚNDER, OQIǴALAR, ESІMDER
3 qyrkúıek, SÁRSENBІ
Lańkestikpen kúrestegi yntymaqtastyq kúni. 2005 jylǵy shildede Reseı Federatsııasynyń Zańymen bekitilgen.
Katar Memleketiniń Ulttyq meıramy - Táýelsizdik kúni (1971). Katar - Parsy shyǵanaǵynyń Katar túbeginde ornalasqan memleket. Astanasy - Doha qalasy. Resmı tili - arab tili. Aqsha birligi - Katar rıaly. Memlekettiń saıası qurylymy - absolıýtti monarhııa. 1971 jyly Katar táýelsiz memleket bolyp jarııalanyp, BUU men Arab memleketteri lıgasyna qabyldandy. Qazaqstan Respýblıkasy men Katar Memleketi arasyndaǵy dıplomatııalyq qarym-qatynas 1993 jylǵy shildeniń 1-inde ornatyldy.
Týnıste táýelsizdik qozǵalysy kúni.
1955 jyly maýsym aıynda Frantsııa eldegi táýelsizdik alý maqsatynda bolǵan qozǵalystarǵa baılanysty Týnıs eline táýelsizdik alýyna kelisimin bergen. Sol kúnnen bastap Týnıste táýelsizdik qozǵalysy kúni atalyp keledi.
ESTE QALAR OQIǴALAR
8 6 jyl buryn (1928) Almaty okrýgi quryldy. Onyń quramyna 21 aýdan (Lenın, Talǵar, Shymkent, jarkent, Balqash, t.b.) kirdi. 1928 jyldyń sońyna qaraı okrýgte 33 ónerkásip jumys istedi. Okrýg 1930 jyly jeltoqsannyń 17-inde taratyldy.
2 4 jyl buryn (1992) QR Prezıdenti N.Nazarbaevtyń «QR Prezıdentiniń Beıbitshilik pen rýhanı tatýlyq syılyǵy týraly» Jarlyǵy jaryq kórdi.
1 6 jyl buryn (1998) Qazaqstan Respýblıkasynyń Prezıdenti Nursultan Nazarbaevtyń Jarlyǵymen Almaty oblysy Qaskeleń aýdanynyń ataýy Qarasaı aýdany bolyp ózgerdi.
9 jyl buryn (2005) «Mır» memleketaralyq teleradıokompanııasy men Qazaq mádenı ortalyǵynyń qoldaýymen Nıý-Iorkte belgili qazaqstandyq sýretshi, kitap bezendirý sheberi Ǵalı Myrzashevtiń kórmesi ashyldy. Túrli halyqaralyq baıqaýlardyń laýreaty, Búkilodaqtyq memlekettik kınematografıster ınstıtýtynyń túlegi Ǵalı Myrzashev amerıkandyq óner áýesqoılarynyń nazaryna «Ýaqyt joldary» degen atpen óz týyndylarynyń toptamasyn usyndy. Qazaqstanmen beıtanys amerıkandyq ónersúıer qaýym ulttyq mádenıettiń baılyǵy men ózindik beınesine zor qyzyǵýshylyq tanytty.
7 jyl buryn (2007) Elbasy Nursultan Nazarbaevtyń qatysýymen elordadaǵy halyqaralyq respýblıkalyq qazaq-túrik lıtseıi saltanatty túrde ashyldy.
Mektepte keremet jabdyqtalǵan sportzal, basseın, konferents- jáne akt zaldary, kabınetterge mýltımedıa jabdyqtary ornatylǵan. Mektep 1 000 oqýshyǵa eseptelgen. Gýmanıtarlyq sabaqtary qazaq tilinde, al tehnıkalyq sabaqtar aǵylshyn tilinde ótedi.
7 jyl buryn (2007) Qazaqstan tarıhynda tuńǵysh ret Elbasy Nursultan Nazarbaev barlyq qazaqstandyq oqýshylar úshin «Jańa Qazaqstan - jańa álemde» ınteraktıvti sabaǵyn ótkizdi. On-line rejıminde ótken sabaqqa respýblıka boıynsha myńdaǵan oqýshylar qatysty.
5 jyl buryn (2009) Qazaqstan Respýblıkasynyń Prezıdenti Nursultan Nazarbaevtyń Jarlyǵymen Aqmola oblysynyń Şýche aýdany Býrabaı aýdany dep ózgertildi.
5 jyl buryn (2009) Atyraýda álemdik munaı ındýstrııasy týraly birinshi qazaqstandyq «Munaı: keshe, búgin, erteń» atty kitaptyń tanystyrylymy ótti.
Osy ǵylymı-tanymal basylym munaı týraly ǵalamdyq, álemdik aýqymda bizdiń elimizdegi kómirsýtek resýrstaryn ónerkásiptik óndirýdiń ǵasyrlyq tarıhyn qamtıtyn qazaqstandyq avtor jazǵan entsıklopedııalyq sıpattaǵy birinshi zertteý jumysy bolyp tabylady.
Avtory - ekonomıka ǵylymdarynyń doktory, professor, Mıneraldyq resýrstar halyqaralyq akademııasynyń, Halyqaralyq ınjenerlik akademııasynyń jáne Eýrazııa ekonomıkalyq akademııasynyń akademıgi Ravıl Tájiqarauly Shyrdabaev. Ár túrli ýaqytta Ýkraınada jáne Moldovada elshi, Atyraý oblysy ákimshiliginiń basshysy, Táýelsiz Qazaqstannyń munaı jáne gaz ónerkásibiniń tuńǵysh mınıstri qyzmetterin atqarǵan.
ESІMDER
8 7 jyl buryn (1927-1982) dırıjer, Qazaqstannyń halyq ártisi OSMANOV Turǵyt Sádýaqasuly dúnıege keldi.
Almaty qalasynda týǵan. Máskeý memlekettik konservatorııasyn bitirgen. 1957-1974 jldary - Abaı atyndaǵy Qazaqtyń memlekettik akademııalyq opera jáne balet teatrynyń dırıjeri, 1974 jyldan - bas dırıjeri. A.Jubanov pen L.Hamıdıdiń «Abaı», M.Tólebaevtyń «Birjan-Sara», «Amangeldi» (E.Brýsılovksıımen birge), J.Bızeniń «Karmen», Dj.Verdıdiń «Aıda», A.Hachatýrıannyń «Spartak» operalaryna jáne basqa da shyǵarmalarǵa dırıjerlik etken.
8 5 jyl buryn (1929) fılologııa ǵylymdarynyń doktory, professor, ádebı synshy, Qazaqstannyń eńbek sińirgen mádenıet qyzmetkeri, QR Memlekettik syılyǵynyń laýreaty ELEÝKENOV Sherıazdan Rústemuly dúnıege keldi.
Shyǵys Qazaqstan oblysynda týǵan. Qazaq memlekettik ýnıversıtetin bitirgen. Jýrnalıstik jáne ǵylymı-pedagogıkalyq qyzmetpen aınalysty. 1971-1986 jyldary Memlekettik baspa, polıgrafııa, jáne kitap saýdasy komıtetiniń tóraǵasy. 1986-1988 jyldary - Ádebıet jáne óner ınstıtýtynyń dırektory, 1988-1996 jyldary - osy ınstıtýttyń orys ádebıeti bóliminiń meńgerýshisi, aǵa ǵylymı qyzmetker, oǵan qosa Ál-Farabı atyndaǵy QazUÝ professory.
«Qazaq romany jáne qazirgi dáýir», «Zamandas parasaty», «Folklordan roman-epopeıaǵa deıin», «Maǵjan» sııaqty ǵylym eńbekterdiń, «Kitaptaný negizderi», «Gazet janrlary», «Qazaq kitabynyń tarıhy» jáne basqa da oqýlyqtardyń avtory.
«Qurmet belgisi» ordenimen, kóptegen medaldarmen marapattalǵan.
7 5 jyl buryn (1939-1991) qazaq-qypshaqtanýshysy, ǵalym-arheolog AQYNJANOV Serjan dúnıege keldi.
Almaty qalasynda týǵan. Máskeý memlekettik ýnıversıtetin bitirgen. Qazaq KSR Ǵylym akademııasynyń Sh.Ýálıhanov atyndaǵy Tarıh, arheologııa jáne etnografııa ınstıtýtynda qyzmet istedi.
S.Aqynjanov «Qypshaqtar men olardyń HІ - HІІІ ǵasyrdyń basyndaǵy Horezmmen ózara saıası qatynastary» degen taqyrypta kandıdattyq dessertatsııa qorǵaǵan. Otandyq tarıh, arheologııa, ejelgi jáne orta ǵasyrlardaǵy Qazaqstan mádenıetine arnalaǵan elýden astam ǵylymı eńbek jazdy. «Ortaǵasyrlyq Qazaqstan tarıhyndaǵy qypshaqtar» atty qypshaqtardyń qoǵamdyq qurylysy, memlekettik qurylymdary men mal sharýashylyq túrleri jónindegi kólemdi eńbegi jaryqqa shyqty. Ońtústik Qazaqstan keshendi arheologııa ekspedıtsııasyna, Shýlba, Ońtústik Qazaqstan arheologııalyq ekspedıtsııalaryna, sondaı-aq Qazaqstan arheologııasy tarıhynda tuńǵysh qurylǵan qazaq-amerıkan halyqaralyq arheologııalyq-etnografııalyq ekspedıtsııasyna jetekshilik etti. Sh.Ýálıhanov atyndaǵy Tarıh, arheologııa jáne etnografııa ınstıtýtynyń arheologııalyq tehnologııa zerthanasyn basqarǵan.
9 4 jyl buryn (1920-2004) jazýshy, dramatýrg, stsenarıst, rejısser MÝHLISOV ıÝsýpbek dúnıege keldi.
Shyǵys Túrkistannyń Qashqar okrýginde týǵan. Shynjań ınstıtýtyn bitirgen.
1942 jyly Tarbaǵataı okrýgtik Uıǵyr uıymyna rejısserlyq qyzmetke shaqyrylǵan. «Revızor», «Baı men malaı», «Eki baıǵa bir qyzmetker», «Arshın mal alan» sııaqty shyǵarmalardy sahnaǵa qoıǵan. «Jalyndy ottar» atty tuńǵysh tarıhı pesasyn jazǵan. 1957 jyly Úrimshide shyqqan «Sadyr palýan» tarıhı povesi keıin romanǵa aınalyp, «Jazýshy» baspasynan jaryq kórgen. 1960 jyldyń aıaq sheninde Shyǵys Túrkistannan Almatyǵa kelip, Qazaqstan Respýblıkasy Ǵylym Akademııasynyń uıǵyrtaný bóliminde jumys istegen.
5 4 jyl buryn (1960) QR Prezıdentiniń QR Parlamentindegi ókildiginiń bas ınspektory YSQAQ Ákim Ábdiqaıymuly dúnıege keldi.
Ońtústik Qazaqstan oblysynda týǵan. M.Áýezov atyndaǵy Shymkent pedagogıkalyq ınstıtýtyn, Abaı atyndaǵy Almaty memlekettik ýnıversıtetin bitirgen. Orta mektep muǵalimi, «Lenınshil jas» gazetiniń menshikti tilshisi boldy, jergilikti memlekettik organdarda qyzmet etti. 1996-1999 jyldary - QR Parlamenti Májilisiniń depýtaty. 1999-2004 jyldary QR Prezıdenti Ákimshiliginiń uıymdastyrý-baqylaý bóliminiń memlekettik ınspektory, 2004 jyly - «Otan» partııasy ortalyq apparatynyń keńesshisi. 2004 jylǵy sáýirden qazirgi qyzmetinde.
6 3 jyl buryn (1951) «Oraldyń «Zenıt» zaýyty» AQ bas dırektory VALIEV Vıacheslav Hamzauly dúnıege keldi.
Oral qalasynda týǵan. Lenıngrad keme jasaý zaýytyn úzdik bitirgen, ınjener-elektr mehanıgi. Arnaıy tehnıkalar boıynsha ónertabystary bar. 1968 jyly K.E. Voroshılov atyndaǵy mashına jasaý zaýytynda (2003 jyldan - «Oraldyń «Zenıt» zaýyty» AQ) jumysshy. 1975 jyldan - ınjener-konstrýktor, jetekshi ınjener-konstrýktor, mehanıkalyq buıymdar sektorynyń bastyǵy, bólim bastyǵynyń orynbasary, bastyǵy, 1988 jyldan - bas konstrýktor, 1989 jyldan І dárejeli Otan soǵysy ordendi K.E.Voroshılov atyndaǵy mashına jasaý zaýytynyń dırektory. 1991 jyldan - «Zenıt» zaýytynyń dırektory. 1994 jyldan «Oral «Zenıt» zaýyty» AAQ prezıdenti. 2001 jyldan - «Oral «Zenıt» zaýyty» AAQ bas dırektory.
«Qurmet» (2005), ordenimen, «Eńbektegi erligi úshin» (1985), «Astana» (1998), «Qazaqstan Respýblıkasynyń táýelsizdigine 10 jyl» (2001) medaldarymen, «І dárejeli «Shekara áskeri úzdigi» (2005), «Qurmetti mashına jasaýshy» (2006), tósbelgisimen, «Reseıdiń sýasty kúshteri qýatyn qurýdaǵy jeke úlesi úshin» halyqaralyq kúmis eskertkish belgisimen, (2006). marapattalǵan. QR Qurmetti ınjeneri (2005).
13 9 jyl buryn (1875-1951) avstrııalyq ınjener, nemistiń «Folksvaen» avtomobılyn jasaýshy PORShEFerdınand dúnıege keldi.
10 9 jyl buryn (1905-1991) amerıkan fızıgi, Nobel syılyǵynyń laýreaty ANDERSON Karl Deıvıd dúnıege keldi 5 3 jyl buryn (1961) «Astana» ýnıversıtetiniń rektory, zań ǵylymdarynyń doktory, professor, QR bilim berý qurmetti qyzmetkeri OŃǴARBAEV Erkin Ánýaruly dúnıege keldi.
«Qurmet» ordenimen, medaldarmen marapattalǵan.
6 7 jyl buryn (1947-2003) ekonomıka ǵylymdarynyń doktory, professor, QR Mıneraldyq resýrstar akademııasynyń akademıgi OSPANOV Haırolla Altynbekuly dúnıege keldi.
Qaraǵandy qalasynda týǵan. Taý-ken ınjeneri, ekonomıka ǵylym doktory (1988). 1970 jyly Qaraǵandy polıtehnıkalyq ınstıtýtyn (qazirgi Qaraǵandy memlekettik tehnıkalyq ýnıversıteti) bitirgen. 1970-1972 jyldary - assıstent, 1972-1992 jyldary - Máskeý taý-ken ınstıtýtynda aspırant, kishi, aǵa ǵylym qyzmetker, dotsent, professor. 1990-1991 jyldary - «Rostovkómir» óndiristik bólimi bas dırektorynyń (1990-1991), 1992-1994 jyldary - Qazaqstan Syrtqy ekonomıka baılanystar mınıstriniń keńesshisi, 1994-1996 jyldary - Qazaqstan Respýblıkasy Saýda jáne ónerkásip mınıstriniń orynbasary, 1996-1997 jyldary - mınıstri, 1997-1999 jyldary - osy mınıstrliktiń departament dırektory boldy.1999-2001 jyldary - QR Prezıdenti kómekshisi hatshylyǵynyń bas sarapshysy. 2001 jyldan ómiriniń sońyna deıin «Mańǵystaýmunaıgaz» kompanııasynyń dırektory qyzmetterin atqarǵan. Medalmen, QR Prezıdentiniń Alǵyshatymen marapattalǵan.