3 qazan. Týǵan kún ıeleri
ESІMDER
148 jyl buryn (1870-1916) 1916 jylǵy Qarqaraly ult-azattyq kúresin uıymdastyrýshylardyń biri Serikbaı QANAIULY dúnıege keldi.
Almaty oblysynyń Raıymbek aýdanynda týǵan. 1916 jyly patsha úkimetiniń «maýsym jarlyǵyna» qarsy kóterilgen Qarqaraly turǵyndarynyń Ereýiltóbedegi jıynynda alǵashqy 400 adamnan quralǵan otrıadty Uzaq, Jámeńke batyrlarmen birge basqarǵan. Shildeniń 28-inde Qarqaralyǵa kelgen jazalaýshy otrıad ereýilshilerden birneshe adamdy tutqynǵa alǵan. Solardyń biri - Serikbaı. Jazalaýshylar olardy Jarkent abaqtysyna aıdap bara jatqan jolda atyp óltiredi. Serikbaı - M.Áýezovtyń «Qıly zaman» povesiniń, Bóltirik aqynnyń «El jaryla kóshkende» tolǵaýynyń basty keıipkeriniń biri.
118 jyl buryn (1900-1940) qazaqtyń halyq aqyny, ánshi, ártis, dombyrashy, kompozıtor Isa BAIZAQOV dúnıege keldi.
Pavlodar oblysynyń Ertis aýdanynda týǵan. Orynbor qalasyndaǵy Qazaq halyq aǵartý ınstıtýtyn, Abaı atyndaǵy Qazaq pedagogıkalyq ınstıtýtyn (qazirgi Abaı atyndaǵy Qazaq ulttyq pedagogıkalyq ýnıversıteti) bitirgen.
Jastaıynan sýyryp salma aqyndyq, ánshilik, dombyrashylyq ónerimen kózge túsedi. 1919-1920 jyldary el ishinde Baǵıt, Qudaıbergen degen aqyndarmen aıtysyp, jeńedi. Alǵashqy óleńderi 1924 jyly jarııalandy. 1926 jyly Qyzylordada qazaqtyń tuńǵysh teatry ashylǵanda, M.Áýezovtiń «Eńlik-Kebegi» men «Báıbishe-toqalynda» basty rólderde oınady. 40-tan astam halyq ánderiniń sózin jańa zamanǵa, ómir saltyna sáıkes qaıta jazdy. Repertýaryndaǵy halyq ánderiniń kópshiligi «Qyz Jibek», «Aıman-Sholpan», «Er Tarǵyn» operalaryna endi. 1931-1940 jyldary Almaty, Qaraǵandy, Semeı qalalarynda radıoda, Jazýshylar odaǵynda qyzmet etti. Ońtústik Qazaqstan oblysynda turyp aýyl-aýyldy aralap jalyndy óleńimen, asqaq ónerimen úgitshilik qyzmet atqardy. Onyń ataqty «Jeldirmeleri» (bes jeldirme) halyq arasyna keńinen taraldy. Shyǵarmalary birneshe ret jeke kitap bolyp basylyp, orys tilinde de jarııalandy. Jazýshy N.Anov «Án qanaty» romanynda, osy attas kınofılmde ánshi-aqynnyń kórkem beınesin jasady. Eńbek Qyzyl Tý ordenimen jáne medaldarmen marapattalǵan.
1980 jyly respýblıkalyq deńgeıde alǵashqy ret qazaqtyń halyq aqyny Isa Baızaqovtyń týǵan kúni atap ótildi. I.Baızaqovtyń 80 jyldyq mereıtoıynda «Belovodskıı» ujymsharynyń ataýy Isa Baızaqov atyndaǵy aýyl bolyp ózgertildi. Ertis aýdanyndaǵy Mádenıet úıiniń aldynda Isa Baızaqovtyń bıýst eskertkishi ornatyldy. Onyń esimi aýdan ortalyǵynyń kóshelerine berildi. Isa Baızaqovtyń 100 jyldyq mereıtoıy saltanatty jaǵdaıda Astana, Pavlodar qalalarynda jáne Ertis aýdany men onyń týǵan jerinde atap ótildi. 2010 jyldyń tamyz aıynda Pavlodar oblysynda Isa Baızaqovtyń 110 jyldyq mereıtoıyna arnalǵan saltanatty sharalar ótti.
85 jyl buryn (1933-2015) hımııa ǵylymynyń doktory, professor, Qazaqstan Respýblıkasy Ulttyq ǵylym akademııasynyń akademıgi Dáýren Hamıtuly SEMBAEV dúnıege keldi.
Almaty qalasynda týǵan. D.Mendeleev atyndaǵy Máskeý hımııa-tehnologııalyq ınstıtýtyn bitirgen. 1956 jyldan A.Bekturov atyndaǵy Hımııa ǵylymdary ınstıtýtynda ǵylymı qyzmette boldy. Qazir atalmysh ınstıtýttyń bólimshe meńgerýshisi. 1994-1996 jyldary - Qazaqstan Respýblıkasy Ulttyq ǵylym akademııasy tóralqasynyń múshesi jáne hımııa-tenologııa bólimshesiniń akademık hatshysy bolǵan. Negizgi ǵylymı eńbekteri organıkalyq qosylystardyń arasyndaǵy ózara qurylymdyq baılanystardyń erekshelikterin, olardyń oksıdti katalızator qatysynda katalızdik totyǵý jáne totyqtyrý ammonolızin anyqtaý, organıkalyq zattardaǵy ár túrli ortalyqtardyń reaktsııaǵa qabilettiligi men olardyń katalızdik reaktsııalarǵa qatysý múmkindikterin zertteýge arnalǵan. Sembaev zerthanasynda vanadıı-tıtandy katalızatorlar jasalyp, óndiriske engizildi. Osy katalızatorlar negizinde nıkotın qyshqylyn shyǵaratyn tájirıbelik-ónerkásiptik óndiris quryldy (Ýkraına, Ýman qalasy). Ǵalym 300-dan astam ǵylymı eńbektiń, 34 avtorlyq kýálik, 45 patenttiń avtory.
Birneshe medalmen marapattalǵan.
77 jyl buryn (1941-2012) jazýshy, aýdarmashy Baqytjan MOMYShULY dúnıege keldi.
Almaty qalasynda týǵan. Almaty shet tilder pedagogıkalyq ınstıtýtyn bitirgen. Eńbek jolyn Jambyl oblysynyń Jýaly aýdandyq gazetinde tilshi bolyp bastap, Jambyl oblystyq gazetinde, «Lenınskaıa smena» gazetinde eńbek etti. Shyǵarmashylyq jolyn aýdarmashylyqtan bastap, Sh.Murtazanyń «Tabylǵan teńiz», «Bultsyz kúngi naızaǵaı» povesterin, J.Moldaǵalıevtiń, D.Dosjanovtyń, O.Bókeevtiń, Q.Naımanbaevtyń, B.Bodaýbaevtyń, B.Toǵysbaevtyń, M.Aıymbetovtyń, K.Toqaevtyń, t.b. jazýshylardyń týyndylaryn aýdarǵan. Óziniń «Janymnyń jaryq juldyzy», «Qasymda sen barda», «Ákege qurmet», t.b. kitaptary jaryq kórgen.
76 jyl buryn (1942) L.N. Gýmılev atyndaǵy EUÝ janyndaǵy Eýrazııa matematıkalyq ınstıtýtynyń dırektory Muhtarbaı Ótelbaıuly ÓTELBAEV dúnıege keldi.
Jambyl oblysy, Qordaı aýdany, Qarakemer aýylynda týǵan. 1969 jyly Máskeý memlekettik ýnıversıtetin bitirgen. 1973-2000 jyldary Qazaqstan Ǵylym Akademııasy Qazaqstan Ǵylym Akademııasynyń Matematıka jáne mehanıka ǵylym-zerttteý ınstıtýtynda, QazUÝ-da, Jambyl pedagogıkalyq ınstıtýtynda, Qaraǵandydaǵy Qoldanbaly matematıka ǵylymynyń zertteý ınstıtýtynda, QazUPÝ-da ǵylymı-zertteý jumystarymen aınalysyp, basshylyq qyzmetter atqardy. 1993-1995 jyldary QR Mınıstrler kabıneti janyndaǵy Ulttyq aeroǵarysh agenttiginiń aerogıdrodınamıka bóliminiń bastyǵy bolǵan. 2000 jyldan bastap L. Gýmılev atyndaǵy Eýrazııa Ulttyq ýnıversıteti Eýrazııalyq matematıka ınstıtýtynyń dırektory, Máskeý memlekettik ýnıversıtetiniń Qazaqstandaǵy bólimshesi dırektorynyń orynbasary qyzmetin atqarady.
QR Ulttyq ǵylym Akademııasynyń akademıgi (2004), fızıka-matematıka ǵylymdarynyń doktory (1978), professor (1983), Ǵylym men tehnıkanyń damýyna qosqan úlesi úshin ǵalymdar men mamandar arasyndaǵy memlekettik ǵylymı stıpendııanyń ıegeri (2008), «Altyn Adam» memlekettik dıplomynyń ıegeri (2002), Ǵylym atalymy boıynsha «Altyn plastınanyń» ıegeri, (2004), «Úzdik oqytýshy» (2005).
72 jyl buryn (1946) jazýshy, Halyqaralyq «Alash» syılyǵynyń laýreaty, Qazaqstannyń eńbek sińirgen qaıratkeri Aldan SMAIYL dúnıege keldi.
Qaraǵandyda týǵan. S.M.Kırov atyndaǵy Qazaq memlekettik ýnıversıtetin bitirgen. Qazaqstan Respýblıkasy Memlekettik syılyǵynyń laýreaty. Qazaqstannyń eńbek sińirgen qaıratkeri. Qazaqstan Jýrnalıster odaǵynyń laýreaty. Halyqaralyq «Alash» syılyǵynyń laýreaty. 1970-75 jyldary - Respýblıkalyq Qazaq radıosynyń redaktory. 1975-90 jyldary - Tselınograd (qazirgi Aqmola) oblystyq «Kommýnızm nury» gazetiniń bólim meńgerýshisi. 1990-95 jyldary - oblystyq «Til jáne mádenıet» qoǵamynyń tóraǵasy, oblystyq «Qaraótkel» gazetiniń bas redaktory. 1995-97 jyldary - Aqmola oblystyq teleradıokompanııasy tóraǵasynyń orynbasary. 1997-2002 jyldary - Qazaqstan teleradıokorporatsııasy Astana stýdııasynyń bas dırektory. 2002-2007 jyldary - Qazaqstan Jazýshylar odaǵy Astana fılıalynyń dırektory. 2007-2011 jyldary - ІV saılanǵan Qazaqstan Respýblıkasy Parlamenti Májilisiniń depýtaty. 2012-2016 jyldary - V saılanǵan Qazaqstan Respýblıkasy Parlamenti Májilisiniń depýtaty.
«Astananyń 10 jyldyǵy» (2007 j.), «Qazaqstan Respýblıkasynyń Táýelsizdigine 20 jyl» (2011j.) medaldarymen marapattalǵan.
60 jyl buryn (1958) QR Parlamenti Májilisiniń depýtaty, Halyqaralyq ister, qorǵanys jáne qaýipsizdik komıtetiniń múshesiZaǵıpa ıAhııanqyzy BALIEVA dúnıege keldi.
Almaty oblysy Kegen aýdanynyń Jalańash aýylynda týǵan. S.M. Kırov atyndaǵy Qazaq memlekettik ýnıversıtetin, T.Rysqulov atyndaǵy Qazaq ekonomıkalyq ýnıversıtetin bitirgen, ekonomıst-halyqaralyq maman. 1975-1976 jyldary SKTÝ-de laborant bolyp jumys istegen. 1981-1982 jyldary - Jambyl oblystyq qurylys bankinde zańger keńesshi. 1982-1986 jyldary - Jambyl qalalyq atqarý komıtetinde zańger. 1986-1992 jyldary - Almaty qalalyq atqarý komıtetiniń turǵyn úıdi esepke alý jáne bólý basqarmasynyń ınspektory, bólim meńgerýshisi. 1992-1994 jyldary - Almaty qalasy ákimshiliginiń basshysy apparatynyń Zań bóliminiń meńgerýshisi. 1994-1995 jyldary - XIII saılanǵan Qazaqstan Respýblıkasy Joǵarǵy Keńesiniń depýtaty, Qazaqstan Respýblıkasy Joǵarǵy Keńesiniń Ekonomıkalyq reforma jónindegi komıteti tóraǵasynyń orynbasary. 1995-1996 jyldary - Qazaqstan Respýblıkasy Ortalyq saılaý komıssııasynyń hatshysy. 1996-2005 jyldary Qazaqstan Respýblıkasy Ortalyq saılaý komıssııasynyń tóraıymy. 2005-2009 jyldary - Qazaqstan Respýblıkasynyń Ádilet mınıstri. 2009-2011 jyldary - IV saılanǵan Qazaqstan Respýblıkasy Parlamenti Májilisiniń depýtaty, Zańnama jáne sot-quqyqtyq reforma komıtetiniń múshesi. 2012-2016 jyldary - V saılanǵan Qazaqstan Respýblıkasy Parlamenti Májilisiniń depýtaty, Halyqaralyq ister, qorǵanys jáne qaýipsizdik komıtetiniń múshesi. 2016 jylǵy naýryzdan qazirgi qyzmetinde.
«Nur Otan» partııasynyń múshesi, partııalyq tizim boıynsha saılanǵan.
«Qurmet», «Parasat», «Kúmis alqa», ordenderimen, «Qazaqstan Respýblıkasynyń Táýelsizdigine 10 jyl», «Qazaqstan Respýblıkasynyń Konstıtýtsııasyna 10 jyl», «Qazaqstan Respýblıkasynyń Táýelsizdigine 20 jyl» merekelik medaldarymen marapattalǵan.
37 jyl buryn (1981) Qazaqstan Respýblıkasy Qarjy vıtse-mınıstri Rýslan Sátbekuly EŃSEBAEV dúnıege keldi.
1981 jyly Aqmola oblysynda týǵan. 2005 jyly «ekonomıka jáne menedjment» mamandyǵy boıynsha Basqarý ınstıtýtyn, 2013 jyly - Q. Sátbaev atyndaǵy Qazaq ulttyq tehnıkalyq ýnıversıtetin «esepteý tehnıkasy jáne baǵdarlamalyq qamtamasyz etý» mamandyǵy boıynsha támamdaǵan.
2001-2016 jyldary «Qarjy júıelerin aqparattandyrý ortalyǵy» RMK, «Ulttyq aqparattyq tehnologııalar» AQ, «Qazaqtelekom» AQ, «Zerde» ulttyq ınfokommýnıkatsııa holdıngi» AQ qyzmet atqarǵan.
2016-2017 jyldary «Qazatomónerkásip» ulttyq atom kompanııasy» AQ Transformatsııa jáne kadrlyq saıasat jónindegi bas dırektory qyzmetin atqardy. 2017-2018 jyldary «Zerde» Ulttyq ınfokommýnıkatsııa holdıngi» AQ basqarmasynyń tóraǵasy boldy.
2018 jyldyń maýsymynan bastap qazirgi qyzmetinde.
Qazaqstan Respýblıkasy Táýelsizdiginiń 20 jyldyǵyna arnalǵan merekelik medalmen marapattalǵan.