3 qarasha. Tulǵalar týǵan kún
Búgin, 3 qarasha kúni tulǵalardan kimder dúnıege kelgen? Kazinform oqyrmandaryna esimder kúntizbesin usynady.
71 jyl buryn (1952) QR Parlamenti Májilisiniń V shaqyrylym depýtaty NESTEROVA Nadejda Dmıtrıevna dúnıege keldi.
Shymkent qalasynda týǵan. 1971 jyly Ferǵana jeńil ónerkásip tehnıkýmyn, 1976 jyly Qazaq hımııa-tehnologııa ınstıtýtyn ınjener-tehnolog mamandyǵy boıynsha bitirgen.
Eńbek joly:1969-1974 jyldary Shymkent maqta kombınatynyń baqylaýshysy, dıspetcheri, 1974-1981 jyldary Jambyl qant kombınatynyń operatory, taýartanýshy, jumysty retteýshi, kadr bóliminiń bastyǵy, 1981-1986 jyldary Jambyl qalalyq partııa komıtetiniń nusqaýshysy, 1986-1988 jyldary Jambyl oblystyq partııa komıtetiniń nusqaýshysy bolyp eńbek etti. 1988-1990 jyldary Jambyl qalalyq partııa komıtetiniń hatshysy, 1990-1991 jyldary Jambyl oblystyq partııa komıtetiniń lektory, 1991-1994 jyldary Jambyl qalalyq AHAJ meńgerýshisiniń orynbasary, aǵa maman, 1994-2003 jyldary Jambyl (Taraz) qalalyq máslıhat hatshysy boldy. 2003-2005 jyldary Jambyl oblysy ákimi apparat basshysynyń orynbasary, 2005-2007 jyldary Taraz qalasy ákimi apparatynyń basshysy, 2007-2012 jyldary Jambyl oblysy Qazaqstan halqy kishi assambleıasy hatshylyǵynyń meńgerýshisi qyzmetterin atqardy.
V saılanǵan Qazaqstan Respýblıkasy Parlamenti Májilisiniń depýtaty, Ekonomıkalyq reforma jáne Óńirlik damý komıtetiniń múshesi (18.01.2012-20.01.2016).
«Qurmet» ordenimen (2011), medaldarmen, Alǵys hattarmen marapattalǵan. Qazaqstan Respýblıkasy Bilim salasynyń úzdigi.
65 jyl buryn (1958) QR Qarýly Kúshteri joǵarǵy qolbasshylyǵynyń ókili, general-leıtenant Bolat Qaskenuly SEMBINOV dúnıege kelgen.
Shymkent (qazirgi Túrkistan) oblysynda týǵan. 1980 jyly Kıev joǵary áskerı-teńiz saıası ýchılışesin, 1988 jyly Máskeýdegi Áskerı-saıası akademııany bitirgen.
Eńbek joly: 1980-1988 jyldary Kaspıı flotılııasynyń kúzet kemelerinde laýazymdy qyzmetterde boldy. 1988-1994 jyldary Tynyq muhıt flotynyń kúzet kemeleri brıgadasynyń áskerı-saıası bóliminiń bastyǵynyń orynbasary, Almaty joǵary jalpy áskerı komandalyq ýchılışesiniń oqytýshysy, aǵa oqytýshysy, bastyǵynyń kómekshisi bolyp eńbek etti. 1994-1996 jyldary QR Qorǵanys mınıstrliginiń kelisim jáne syrtqy baılanystardy basqarý máseleleri jónindegi bóliminiń bastyǵy, 1996-1997 jyldary QR Qorǵanys mınıstrligi is basqarmasynyń bastyǵy – áskerı kollegııanyń hatshysy, 1997-2003 jyldary Qorǵanys mınıstriniń kómekshisi, mınıstr apparatynyń bastyǵy, 2003-2010 jyldary QR Qorǵanys mınıstriniń orynbasary boldy.
ІІ dárejeli «Aıbyn» ordenimen (1998), ІІ dárejeli «Dańq» ordenimen (2006); «Jaýyngerlik eńbekteri úshin», «Astana», «Qazaqstan Respýblıkasynyń táýelsizdigine 10 jyl», «Qazaqstan Respýblıkasynyń Qarýly Kúshterine 10 jyl» medaldarymen jáne basqa da memlekettik jáne sheteldik nagradalarmen marapattaldy.
55 jyl buryn (1968) Shymkent qalasy prokýrorynyń orynbasary Bergen ERJAPPAR dúnıege keldi.
Shymkent qalasynda týǵan. 1994 jyly E.A. Bóketov atyndaǵy Qaraǵandy memlekettik ýnıversıtetin bitirdi.
Eńbek joly: 1994-1998 jyldary Ońtústik Qazaqstan oblysynyń prokýratýrasynda túrli qyzmetter atqardy. 2000-2005 jyldary atqarýshylyq is-júrgizý jáne sot qaýlylarynyń zańdylyǵyn qadaǵalaý bóliminiń prokýrory, odan ári basqarma bastyǵynyń orynbasary, oblys prokýrorynyń kómekshisi jáne aǵa kómekshisi boldy. 2005-2009 jyldary Ońtústik Qazaqstan oblysy Túrkistan qalasynyń prokýrory, 2009-2014 jyldary Ońtústik Qazaqstan oblysy Ordabasy aýdanynyń prokýrory qyzmetterin atqarǵan. 2014-2018 jyldary QR Bas kólik prokýratýrasynyń Arys kólik prokýrory bolǵan.
Qazirgi qyzmetin 2018 jyldan atqaryp keledi.
47 jyl buryn (1976) Astana qalasy ákiminiń birinshi orynbasary Nurlan Jańbyrshyuly NURKENOV dúnıege kelgen.
1999 jyly S. Seıfýllın atyndaǵy Aqmola agrarlyq ýnıversıtetin, esepshi-ekonomıst mamandyǵy boıynsha támamdaǵan. 2011 jyly QR Prezıdenti janyndaǵy Memlekettik basqarý akademııasy memlekettik saıasat ulttyq mektebin bitirip, áleýmettik ǵylymdar magıstri dárejesin alǵan. 2012 jyly Qaztutyný odaǵy Qaraǵandy ekonomıkalyq ýnıversıtetin zań bakalavry mamandyǵy boıynsha bitirgen.
Eńbek joly: 1995-2003 jyldary Aqmola qalasyndaǵy «Shamshyraq» HJQ menedjeri, 2003-2006 jyldary Astana qalasynyń ákimdigi apparatynyń uıymdastyrý-ınspektorlyq jumystar bóliminiń bas mamany, óndiris salasy bóliminiń meńgerýshisi, 2006-2010 jyldary QR Prezıdentiniń Іs basqarmasynyń kúrdeli qurylys jáne tehnıkalyq qadaǵalaý, resmı is-sharalar jáne syrtqy baılanystar, vedomstvoǵa qarasty uıymdardy basqarý bólimderiniń meńgerýshisi jáne orynbasary bolyp jumys istegen. 2010-2013 jyldary Astanadaǵy «Móldir sý» JShS basshysy, 2013-2014 jyldary Býrabaı aýdanynyń ákimi, 2014-2017 jyldary Aqmola oblysy ákiminiń óndiris salasy máseleleri jónindegi orynbasary, 2017-2019 jyldary Qazaqstan Respýblıkasy Prezıdent Ákimshiliginiń memlekettik ınspektory bolǵan.
Qazirgi qyzmetin 2019 jyldyń naýryzynan atqaryp keledi.
«Astananyń 10 jyldyǵy», «Eren eńbegi úshin» medaldarymen marapattalǵan.
40 jyl buryn (1983) «Qoǵamdyq kelisim» RMM dırektory Qazbek Ómirzaquly MAIGELDINOV dúnıege keldi.
Ó.A. Baıqońyrov atyndaǵy Jezqazǵan ýnıversıtetin «Tarıh» mamandyǵy, Qaztutynýodaǵy Qaraǵandy ekonomıkalyq ýnıversıtetin «Quqyqtaný: ekonomıka salasyndaǵy quqyqtyq retteý» mamandyǵy jáne ál-Farabı atyndaǵy Qazaq ulttyq ýnıversıtetiniń «Arheologııa jáne etnologııa» mamandyǵy boıynsha bitirgen, magıstr. 2021 jyly L.N. Gýmılev atyndaǵy Eýrazııa ulttyq ýnıversıtetinde «Saıasattaný» mamandyǵy boıynsha doktorantýrany támamdady, PhD doktory.
Eńbek joly: 2007 jyly «Parasat» Qazaqstandyq kópsalaly ınstıtýtynyń «Prestıj Akademııasynyń» oqytýshysy bolyp bastap, «Á.H. Marǵulan atyndaǵy «Arheologııa ınstıtýty» RMQK jalpy arheologııa bóliminiń ǵylymı qyzmetkeri bolyp jumys istegen. QR Prezıdenti Ákimshiliginiń qurylymdyq bólimsheleri men basqa da qyzmetterdi atqarǵan. 2019-2021 jyldary Eýrazııalyq ıntegratsııa ınstıtýtynyń ǵylymı zertteýler jáne taldaý ortalyǵynyń basshysy qyzmetin atqardy. 2021-2022 jyldary «Qazaqstandyq qoǵamdyq damý ınstıtýty» KeAQ «Qoǵamdyq protsesterdi zertteý ortalyǵynyń» basshysy bolyp jumys istedi. 2022 jyly «Qazaqstandyq qoǵamdyq damý ınstıtýty» KeAQ basqarma tóraǵasy boldy.
Qazirgi qyzmetin 2022 jyldyń aqpan aıynan atqaryp keledi.
188 jyl buryn (1835-1865) qazaqtyń tuńǵysh ǵalymy, aǵartýshy, tarıhshy, etnograf, saıahatshy ári dıplomat Shoqan (Muhamedhanafııa) Shyńǵysuly ÝÁLIHANOV dúnıege kelgen (negizinen týǵan kúni naqty belgisiz, kóbinese «qarasha aıy» dep qana jazylady).
Ol Qostanaı oblysy qazirgi Áýlıekól aýdanyndaǵy Qusmuryn beketinde Abylaıhannyń nemeresi Shyńǵystyń otbasynda dúnıege keldi.
Tórt jasynda hat tanyp, Qusmuryndaǵy ákesi salǵan mektepte ortaǵasyrlyq qypshaq-shaǵataı tilin meńgeredi, parsysha, arabsha til syndyrady. Oǵan tárbıe berýde sultan áýletinen shyqqan ájesi Aıǵanymnyń yqpaly kúshti boldy. Ol jas Shoqanǵa ejelgi qazaq ańyzdaryn, ańyz-áńgimelerin, maqal-mátelderi men danalyq sózderin jıi aıtyp otyratyn. 12 jasyna deıin Qusmuryndaǵy mektepte oqyp, musylman dini ilimimen tanysty. Aýyldyq bastaýysh mektepte oqyp júrip-aq arab, parsy, shaǵataı tilderiniń negizin úırenip aldy.
1847 jyly 12 jasar Shoqandy ákesi sol kezdegi eń tańdaýly oqý orny bolyp eseptelgen Sibir kadeti korpýsyna oqýǵa ornalastyrady. Shoqannyń búkil keleshegi men ǵylym, óner jolyndaǵy talantyn ashýda bul oqý ornynyń mańyzy erekshe boldy. Munda jabyq áskerı oqý orny bolǵanymen, kóptegen pánder áskerı sabaqtarǵa qosa orys, batys ádebıeti, geografııasy men tarıhy, fılosofııa, fızıka, matematıka negizderi, shetel tilderi oqytylyp, orystyń ozyq oıly ıntellıgentteriniń ókilderi sabaq bergen. Sibir kadeti korpýsynda oqýdyń sońǵy jyldarynda-aq, Shoqan sanaly, tereń oıly, jan-jaqty bilimdi, ózindik kózqarasy qalyptasqan, týǵan halqynyń qajet-muqtajdaryn paıymdap, túsine alatyn, oǵan barynsha paıdaly qyzmet etýge ázir ekendigin tanytty. Ol, ásirese, jazǵy demalys kezderinde el ishindegi halyq jyrlary men dastandaryn jazyp alyp, ańyz-áńgimelerdi jınaýǵa qyzyqty. Mysaly, «Qozy Kórpesh-Baıan sulý jyry Shoqannyń alǵashqy jazǵan shyǵarmalarynyń biri boldy. Shoqan jınaǵan qazaqtyń aýyz ádebıeti úlgileri nusqalaryn, «Qozy Kórpesh-Baıan sulý» jyryn kórnekti shyǵys zertteýshisi, Peterbýrg ýnıversıtetiniń professory I.I. Berezın bul zertteýlerge nazar aýdaryp, jazyp alǵan. Shoqannyń zertteýshilik qabiletin baıqaǵan ǵalym ony óz tarapynan eski jazý eskertkishterin zertteý isine tartqan.
Kadet korpýsyn 1853 jyly 17 jasynda bitirgen Shoqan Batys Sibir general gýbernatorynyń keńsesinde qyzmetke qaldyrylady. Bir jyldan keıin Batys Sibir men Qazaqstannyń soltústik shyǵys aýdandaryn basqaratyn general gýbernator Gasforttyń adıýtanty bolyp taǵaıyndalady. Osy qyzmetti atqara júrip, ol Orta Azııa halyqtarynyń tarıhyn, etnografııasy men jaǵrafııasyn zertteýge belsene aralasady.
1854 jyly kadet korpýsyndaǵy ustazy Kostyletskııdiń ótinishi boıynsha kórnekti shyǵystanýshy, Qazan ýnıversıtetiniń professory N.I. Berezınniń tapsyrmalaryn oryndaıdy. 1855 jyly Batys Sibir general-gýbernatorymen birge Semeı, Aıagóz, Qapal arqyly Almatyǵa deıin kelip qaıtady. Osy saparynda qazaq, qyrǵyz, aýyz ádebıetiniń úlgilerin, tarıhy men etnografııasynyń materıaldaryn jınaı júredi. Bul materıaldar negizinde keıin ol «Táńiri (qudaı)», «Qazaqtardaǵy shamandyqtyń qaldyǵy» degen eńbekter jazady. Sol sapardan keıin onyń áskerı laýazymy bir saty joǵarylap, porýchık shenin alady.
1856 jyly polkovnık M.M. Homentovskıı basqarǵan áskerı-ǵylymı Ystyqkól ekspedıtsııasyna qatysyp, qyrǵyz elin jete zertteıdi. Qyrǵyzdar men Uly júz qazaqtarynyń tarıhy, etnografııasy jaıly málimetter jınaıdy, aýyz ádebıetiniń nusqalaryn jazyp alady. Álem ǵalymdary arasynda tuńǵysh ret «Manas» eposynyń eń shuraıly bóligi «Kóketaı hannyń ertegisi» jyryn jazyp alady.
Sh. Ýálıhanov 1856 jyly asa kórnekti ǵalym, belgili geograf P.S. Semenov-Tıan-Shanskıımen tanysty. 1857 jyly P.S. Semenov-Tıan-Shanskııdiń usynýymen Sh. Ýálıhanov Orys geografııalyq qoǵamynyń tolyq músheligine qabyldandy. 1858-1859 jyldary Shoqan ataqty Qashqarııa saparyna baryp qaıtty. 1860 jyly Sankt-Peterbýrgte ol ordenmen marapattalyp, áskerı sheni de joǵarylatyldy. Ony orys patshasy II Aleksandrdiń ózi qabyldady. Osy kezdesý kezinde Shoqan patshaǵa orys sheneýnikteriniń qazaq halqyna jaqsy qaraýy jaıly óz ótinishin batyl jetkizdi. Peterbýrgte bolǵan kezinde (1859-1861 jyldary) Shoqan Ýálıhanov ár túrli áskerı jáne ǵylymı mekemelerde jumys istedi. Densaýlyǵynyń nasharlaýyna baılanysty Otanyna oralýǵa májbúr boldy. Ol Ombyǵa baryp, daladaǵy jergilikti basqarý isin qaıta uıymdastyrý jónindegi sharalarǵa qatysty. Onyń negizgi oılary «Qyrdaǵy musylmanshylyq týraly», «Qyrǵyzdardyń kóshi-qony týraly», «Sot reformasy týraly jazbalarda» baıandalady.
1864 jyly Shoqan general Chernıaevtyń Ońtústik Qazaqstanǵa jasaǵan áskerı ekspedıtsııasyna qatysady. Biraq áskerı qyzmeti uzaqqa sozylmady, generaldyń jergilikti halyqqa shekten tys qatygezdik jasaýy saldarynan ásker qatarynan óz erkimen ketti.
Shoqan 1865 jyldyń sáýirinde qaıtys boldy. Onyń súıegi Altynemel taýynyń baýraıyndaǵy Kóshentoǵan degen jerge qoıylǵan.
