29 jeltoqsan. QazAqparat kúntizbesi: ataýly kúnder, oqıǵalar, esimder
29 jeltoqsan. JUMA
Bıologııalyq áralýandylyqtyń halyqaralyq kúni
BUU Bas Assambleıasy 49-sessııasynyń (1995) sheshimi boıynsha bıologııalyq áralýandylyq (Jerdiń florasy men faýnasy, 1993) týraly halyqaralyq konventsııanyń kúshine engen kúninen bastap toılanady.
Mońǵolııa táýelsizdigi kúni
1911 jyly Tsın ımperııasy qulap, Mońǵolııa Qytaıdan bólinip shyqty.
ESTE QALAR OQIǴALAR
1995 jyly QR Konstıtýtsııalyq keńesi (KK) quryldy. Ol - Qazaqstandaǵy konstıtýtsııalyq baqylaýdy júzege asyratyn ujymdyq organ. Quramynda 7 múshe boldy: onyń tóraǵasy men 2 múshesin - Prezıdent, 2 múshesin - QR Parlamentiniń Senaty, 2 múshesin - QR Parlamentiniń Májilisi taǵaıyndaıdy. Olar 6 jylǵa taǵaıyndalady.
Qazaqstan Konstıtýtsııasynyń 72-babyna sáıkes, KK QR Prezıdenti saılaýynyń, Parlament depýtattary saılaýnyń jáne respýblıkalyq referendýmnyń durys ótýin qadaǵalaıdy.
1998 jyly Qazaqstan Respýblıkasynyń «Ulttyq muraǵat qory jáne muraǵattar týraly» Zańy jarııalandy.
2004 jyly Qazaqstan Respýblıkasy Parlamentiniń Astananyń sol jaq betindegi jańa ǵımaratynda Májilistiń birinshi jalpy otyrysynyń ashylý rásimi ótti.
2005 jyly Elbasy Nursultan Nazarbaev «Sybaılas jemqorlyqqa qarsy kúrestiń 2006-2010 jyldarǵa arnalǵan Memlekettik baǵdarlamasy týraly» Jarlyqqa qol qoıdy.
2005 jyly Semeıde «Shákárim» ǵylymı-pedagogıkalyq jýrnaly jaryq kórdi.
Ol qazaq, orys jáne aǵylshyn tilderinde basylyp shyǵady. Basylymnyń basty maqsaty - Shákárim Qudaıberdiulynyń shyǵarmashylyǵy arqyly ulttyq qundylyqtarymyzdy zertteý men jarııalaý. Basylym 1 myń dana taralymmen jylyna 4 ret shyǵady.
2007 jyly Qaraǵandyda polısterol bloktary men buıymdaryn shyǵaratyn jańa zaýyt ashyldy.
2008 jyly Qazaqstan Respýblıkasynyń Prezıdenti qoǵamdyq araqatynasty baqylaıtyn, ómirdiń qıyn jaǵdaıynda ornalasqan adamdarǵa arnaıy áleýmettik qyzmetter kórsetetin «Arnaıy áleýmettik qyzmetter týraly» Zańǵa qol qoıdy.
2008 jyly Qazaqstanda birinshi ELV-4 ónerkásip jyldamdatqyshy jáne «ıAdrolyq tehnologııalar parkiniń» radıatsııalyq tehnologııalar kesheniniń tehnologııalyq jelisi iske qosyldy. Bul - tehnoparktiń ınnovatsııalyq ınfraqurylymynyń alǵashqy óndiris obektisi. ıAdrolyq tehnologııalar kesheni Qazaqstanda erekshe óziniń maǵynasy bar jáne kólemdi ulttyq tehnoparkti qurýǵa múmkindik beredi, joǵary tehnologııalar zerttemelerin naryqqa shyǵarý jáne ónerkásip óndirisin engizilýin qamtamasyz etedi.
Jańa zaýyttyń ónimi - qurylys ındýstrııasynyń zamanaýı standarttaryna sáıkes keletin joǵary tehnologııalyq qurylys materıaldary.
2009 jyly Memleket basshysy Nursultan Nazarbaev memlekettiń jáne memlekettik emes uıymdardyń qatysýymen memlekettik organdar men uıymdardyń taýarlardy, jumystar men kórsetiletin qyzmetterdi satyp alý kezinde qazaqstandyq qamtýdy paıdalaný úlesin arttyrýdy qamtamasyz etetin sharalardy anyqtaýǵa baǵyttalǵan «Qazaqstan Respýblıkasynyń keıbir zańnamalyq aktilerine qazaqstandyq qamtý máseleleri boıynsha ózgerister men tolyqtyrýlar engizý týraly» Qazaqstan Respýblıkasynyń Zańyna qol qoıdy.
2010 jyly Astanada eldegi shyǵarmashyl jastardy men uıymdardy qoldaýǵa arnalǵan «Shabyt 2010» baıqaýynyń jeńimpazdary marapattaldy. «QazAqparat» AQ UK «2010 jyly shyǵarmashyl jastarǵa qoldaý kórsetkeni úshin» atalymy boıynsha syılyqqa ıe boldy.
2015 jyly qurylysyna 420 mln teńge jumsalǵan joǵary qysymdy «Taýshyq -Jyńǵyldy» gaz qubyry paıdalanýǵa berildi.
2016 jyly Mańǵystaý oblysy Mańǵystaý aýdanynda «Shaltóbe - Úshtaǵan - Basqudyq - Jarma» gaz qubyry iske qosyldy. Osynyń arqasynda atalǵan aýyldar kógildir otynnyń qyzyǵyn kóre bastady.
1991 jyly Ózbekstan Respýblıkasynyń memlekettik táýelsizdigi týraly referendým, sondaı-aq Ózbekstan prezıdentin jalpyhalyqtyq saılaý ótti. Alǵashqy prezıdent Islam Kárimov boldy.
1999 jyly Túrikmenstan prezıdenti Saparmurad Nııazov ólim jazasyn alyp tastaý týraly zańǵa qol qoıdy.
ESІMDER
107 jyl buryn (1910-1988) qoǵam qaıratkeri, Qazaq KSR-niń eńbek sińirgen mádenıet qyzmetkeri, fılologııa ǵylymynyń kandıdaty, aýdarmashy SAǴYNDYQOV Qurmanbek dúnıege keldi.
Jambyl oblysy Jýaly aýdanynda týǵan. Joǵary partııa mektebin bitirgen.
1933-1936 jyldary - Qazaq kásipodaq keńesi bóliminiń jaýapty nusqaýshysy, meńgerýshisiniń orynbasary. 1936-1941 jyldary - Qazaq kórkem ádebıet baspasynyń redaktory, Qazaq birlesken baspasynyń bas redaktory. 1941-1944 jyldary - Osh áskerı-saıası kýrstarynyń tyńdaýshysy, Panfılov dıvızııasy tankige qarsy zeńbirek batareıasynyń komıssary, dıvızııa gazeti redaktorynyń orynbasary. 1945-1946 jyldary - Qyzyl Armııanyń Bas saıası basqarmasy qazaq tilindegi basylymynyń redaktory. 1946-1950 jyldary - Qazaqstan Kompartııasy Ortalyq Komıteti janyndaǵy Partııa tarıhy ınstıtýtynyń aǵa ǵylymı qyzmetkeri. 1950-1953 jyldary - Joǵary partııa mektebiniń tyńdaýshysy. 1953-1957 jyldary - Partııa tarıhy ınstıtýty sektorynyń meńgerýshisi. 1957-1959 jáne 1965-1981 jyldary - «Qazaqstan kommýnısi» jýrnalynyń bas redaktory. 1959-1962 jyldary - Qazaq KSR Mınıstrler Keńesi janyndaǵy radıo habarlaryn taratý jáne telearna komıtetiniń tóraǵasy. 1962-1965 jyldary - «Ońtústik Qazaqstan» aımaqtyq gazetiniń bas redaktory. 1981 jyldan bastap zeınet demalysyna shyqqan.
Qyzyl Juldyz, 2-dárejeli Otan soǵysy, Eńbek Qyzyl Tý, Halyqtar dostyǵy ordenderimen, medaldarmen jáne Qazaq KSR Joǵarǵy Keńesiniń Qurmet gramotasymen marapattalǵan.
88 jyl buryn (1929-2000) aqyn ShІLDEBAEVA Kúlán dúnıege keldi. Qaraǵandy oblysy Qarqaraly aýdanynda týǵan. Qazaq memlekettik qyzdar pedagogıkalyq ınstıtýtyn bitirgen. Almaty orta mektepterinde, Jambyl qalasyndaǵy Mádenı-aǵartý ýchılışesinde qazaq tili men ádebıetinen sabaq berip, ustazdyq etken. Tuńǵysh jınaǵy 1962 jyly jaryq kórgen. «Tuńǵysh kitap», «Armanym», «Qyz kóńil», «Boıjetkender», «Іńkárim», «Merýert gúl», «Mojjevelnık» jyr jınaqtarynyń avtory. Birqatar óleńderi orys tiline aýdarylǵan.
79 jyl buryn (1938-1992) jazýshy, ádebıet synshysy, dramatýrg, Qazaqstan Memlekettik syılyǵynyń laýreaty SÚLEIMENOV Asqar dúnıege keldi.
Ońtústik Qazaqstan oblysynda týǵan. Qazaq pedagogıkalyq ınstıtýtyn jáne aspırantýrasyn bitirgen. «Juldyz», «Parasat» jýrnaldarynda, «Qazaqfılm» kınostýdııasynda, Qazaqstan Jazýshylar odaǵynda, M.Áýezov atyndaǵy Qazaq akademııalyq drama teatrda qyzmet atqarǵan. Alǵashqy syn maqalasy «Jol basy» «Lenınshil jas» (qazirgi «Jas alash») gazetinde jarııalanǵan. Súleımenovtiń «Besin», «Adasqaq», «Besatar» prozalyq shyǵarmalary, «Arǵymaq pen shabandoz», «Kek» dramalyq jınaǵy, «Parasat padıshasy», «Bolmyspen betpe-bet» synı-estetıkalyq eńbekteri, ádebıet pen óner týrasynda júzden astam maqalalary jaryq kórgen. Ol jańa ıdeıalardy generatsııalaýǵa, qoǵamǵa, ultqa qyzmet etýge, ıdeıashyldyqtan azat jańa ádebıet jasaýǵa umtyldy, óz ıdeıalary úshin kúresti. Súleımenov shyǵarmalaryn shartty túrde úsh kezeńge bólip qaraýǵa bolady: synshylyq, prozalyq jáne dramatýrgııalyq kezeńder. Alǵashqy kezeńde ol kórkem syn janryna jekelik sıpat tanytýǵa umtyldy, kórkem shyǵarmany kórkem mátin qaǵıdasynan tys taldady. «Túr týraly birer sóz» maqalasymen ádebı ortada úlken aıtys týdyrǵan Súleımenovtiń kórkemdik-estetıkalyq ustanymdary negizinen osy kezeńde qalyptasqany aıqyndaldy. «Ónerdiń ómirden aıyrmashylyǵy - óner ómirden úırenbeıdi. Ónerdiń óz ótkeni, óz búgini, óz logıkasy men dınamıkasy bar. Ónerdiń túbine sorpa betindegi maıdaı qalqyǵan ıdeıa jetedi» dep túsingen sýretker synshy retinde kórkem shyǵarmaǵa qoıar bıik talabyn proza men dramatýrgııada júzege asyrdy. Oıy qunarly, kórkemdik qurylymy aıryqsha shyǵarmalar týyndatty. Prozalyq kezeńde Súleımenov shyǵarmalarynda HH ǵasyr prozasynyń qaǵıdalary tolyǵymen derlik kórinis berdi, ol modernıst qalamger sanaldy. Qazaq ádebıetinde qubylys retinde baǵalanǵan «Besatar» povesi 1916 jylǵy ult-azattyq qozǵalys pen Sozaq kóterilisin sony kózqarasta zerdeledi. Sýretkerdiń dramalyq kezeńdegi shyǵarmalary jańa óner fılosofııasy aıasynda taldaýdy talap etedi. Qalamger kórkem aýdarma salasynda S.Ahmadtyń «Kelinder kóterilisi», M.Býlgakovtyń «Jendetter», B.Brehttiń «Sychýannyń mereıi», E.Hemıngýeıdiń «Besinshi kolonna», T.Ýılıamstyń «Áınek aıýanhana», taǵy basqa pesalaryn qazaq tiline tárjimalady.
Asqar Súleımenovtiń esimi Sozaq aýdanyndaǵy ózi oqyǵan mektepke, Saryaǵash qalasyndaǵy burynǵy Ilıch atyndaǵy mektepke berilgen.
50 jyl buryn (1967) Qaraǵandy oblysy, Osakarov aýdanynyń ákimi QOBJANOV Nurken Saıfıddınuly dúnıege keldi.
Shahtınsk qalasynda týǵan. Qaraǵandy polıtehnıkalyq ınstıtýtyn jáne Qaraǵandy ekonomıkalyq ýnıversıtetin bitirdi.
Eńbek jolyn osy óńirdegi Molodejnyı aýdanynyń «Zvezda» sovhozynyń bas ınjeneri qyzmetinen bastaǵan. Qaraǵandy oblystyq ákimdiginde joǵary laýazymdy qyzmetter atqardy. Qazirgi qyzmetinde 2017 jyldyń maýsymynan beri.
49 jyl buryn Ońtústik Qazaqstan oblysy, Saryaǵash aýdanynyń ákimi ABDÝÁLIEV Qaırat Amankeldiuly dúnıege keldi.
Tashkent agrarlyq ýnıversıtetiniń túlegi.
Eńbek jolyn Túlkibas aýdanyndaǵy Kırov kolhozynan bastap, osy aýdannyń ákimine deıingi kóptegen laýazymdy qyzmetterdi atqardy. 2016 jyldyń tamyz aıynan bastap Saryaǵash aýdanynyń ákimi.
42 jyl buryn (1975) Qaraǵandy qalasynyń ákimi Áýbákirov Nurlan Erikbaıuly dúnıege keldi.
Qaraǵandy qalasynda týǵan. Qaraǵandy memlekettik ýnıversıtetin (1997), D.A. Qonaev atyndaǵy gýmanıtarlyq ýnıversıtetti (2000) bitirgen.
Eńbek jolyn 1997 jyly Qaraǵandy oblystyq bıýdjettik bankte aǵa revızor bolyp bastaǵan, revızııalyq bólimniń bas qazynashysy, Qaraǵandy oblystyq qazynashylyq basqarmasynyń jetekshi qazynashysy bolyp qyzmet atqarǵan. 2000-2002 jyldary - Qaraǵandy oblysynyń ekonomıka jáne kásipkerlikti damytý bas basqarmasynyń shaǵyn jáne orta bıznesti qoldaý bóliminiń bas mamany. 2002-2005 jyldary - Qaraǵandy oblysynyń ekonomıka jáne kásipkerlikti damytý bas basqarmasynyń bıýdjettik qarajattardy josparlaý, esepke alý jáne baqylaý bóliminiń bastyǵy, bas býhgalteri. 2005 jyly - Qaraǵandy oblysynyń kásipkerlik jáne ónerkásip departamentiniń uıymdyq jáne kadrlyq jumys bóliminiń bastyǵy, bas býhgalteri. 2005-2006 jyldary - Qaraǵandy qalasynyń Qazybek bı atyndaǵy aýdan ákimi apparatynyń basshysy. 2006 jyly - «Qaraǵandy qalasynyń turǵyn úı-kommýnaldyq sharýashylyǵy, jolaýshylar kóligi jáne avtomobıl joldary bólimi» MM bastyǵy. 2006 jyly - Qaraǵandy qalasynyń Qazybek bı atyndaǵy aýdan ákimi apparatynyń basshysy. 2006-2007 jyldary - «Qaraǵandy qalasynyń turǵyn úı-kommýnaldyq sharýashylyǵy, jolaýshylar kóligi jáne avtomobıl joldary bólimi» MM bastyǵy. 2007-2009 jyldary - Qaraǵandy oblysy ákimi apparaty basshysynyń orynbasary. 2009-2010 jyldary - Qaraǵandy qalasy Qazybek bı atyndaǵy aýdannyń ákimi. 2010 jyldan - Qaraǵandy qalasy ákiminiń orynbasary. 2011 jyldan - Qaraǵandy qalasy Oktıabr aýdanynyń ákimi. 2012 jyldan - Balqash qalasynyń ákimi.
2014 jylǵy maýsymnan qazirgi qyzmetinde.