29 ShІLDE. QAZAQPARAT KÚNTІZBESІ: ATAÝLY KÚNDER, OQIǴALAR, ESІMDER
29 shilde, S ÁR SENBІ
Moldova Konstıtýtsııasy kúni. 1994 jyly 29 shildede el parlamenti qabyldaǵan. Taı tiliniń ulttyq kúni. 1999 jyly 13 shildede Taıland úkimeti 29 shildeni taı tiliniń ulttyq kúni dep jarııalady. Halyqaralyq jolbarys kúni. Bul data 2010 jyly Sankt-Peterborda atalmysh jyrtqysh janýardyń popýlıatsııasyn saqtap qalý máseleleri boıynsha ótken «Jolbarys týraly sammıt» halyqaralyq forýmynda belgilendi. Ony óz jerlerinde jolbarys mekendeıtin 13 memleket qoldady.
ESTE QALAR OQIǴALAR
7 9 jyl buryn (1936) Búkilodaqtyq ortalyq atqarý komıtetiniń Qaraǵandy oblysyn bólý týraly qaýlysy shyqty. Osy qujatqa sáıkes Soltústik Qazaqstan oblysy bólinip shyqty. Qaraǵandy oblysynyń ortalyǵy - Qaraǵandy qalasy.
7 9 jyl buryn (1936) Qostanaı men Torǵaı gýbernııalarynyń negizinde Qostanaı oblysy quryldy. Ortalyǵy - Qostanaı qalasy. 2 5 jyl buryn (1990) Almatydaǵy Medeý muz aıdynynda «Azııa daýysy» mýzyka ónerindegi tanymal ánder men talantty oryndaýshylardyń birinshi halyqaralyq baıqaýy ótti. Bas júldeni Ózbekstannan kelgen «Kars» toby jeńip aldy. 1993 jyly «Azııa daýysy» halyqaralyq festıvaldar uıymdastyrý federatsııasyna (FIDOF) múshelikke qabyldandy. Atalǵan baıqaýǵa arnalǵan «Altyn dombyra» júldesin alǵashqy jyldary M.Júnisova, N.Esqalıeva, 1997 jyly R.Rymbaeva jeńip aldy.
1 5 jyl buryn (2000) Semeı polıgonynyń aýmaǵynda sońǵy ıadrolyq zarıad joıyldy. Uzaq jyldar boıy qasiret shekken Qazaqstan halqy halyqaralyq atom zardabynyń búkil aýyrtpalyǵyn kóterip keldi. 45 jyl boıy Semeı dalasynda 459 ıadrolyq jarylys, sonyń ishinde aýada 113 jarylys jasaldy. Radıoaktıvtik sáýleden zardap shekken jarty mıllıonnan astam qazaqstandyqtardyń densaýlyǵy ıadrolyq qarýlanýdyń qurbandyǵyna shalyndy.
10 jyl buryn (2005) elordada jańa saıabaq ashyldy. Ol Qazaqstan sport kesheniniń mańynda ornalasqan. Jalpy aýmaǵy 11,32 ga quraıdy. Saıabaqta 2 myń 800 sharshy metrge gúl, 1800 aǵash kósheti otyrǵyzylǵan. 2 myń 146 sharshy metrdi quraıtyn balalarǵa arnalǵan oıyn alańdary men múmkindigi shekteýli balalarǵa arnalǵan oıyn alańdary da bar. Sportshylarǵa arnalǵan jattyǵý oryndarynda kishigirim tennıs korty, basketbol alańy, badmınton oınaıtyn alań qarastyrylǵan. Saıabaq ortalyǵynda jalpy dıametri 18 metr bolatyn sýburqaq ornalasqan.
5 jyl buryn (2010) Astanada «Meniń Otanym - Qazaqstan» serııasy aýqymynda «Baıanaýyl» kitaby jaryq kórdi. Kórkem bezendirilgen ǵylymı-kópshilik basylymdy tarıh ǵylymdarynyń doktory Jambyl Artyqbaev jazyp shyqty. Baspa 2006 jyldan «Meniń Otanym - Qazaqstan» serııasymen tarıhı aımaqtarymyzǵa arnalǵan kitaptar shyǵaryp keledi. Buǵan deıin «Ulytaý», «Oıyl», «Ereımentaý», «Qazyǵurt», «Otyrar» kitaptary jaryq kórgen. Jambyl Artyqbaevtyń kitabynda Baıanaýyl óńiriniń burynǵy jáne qazirgi tarıhynan syr shertiledi. Tanystyrylymǵa qatysqan zııaly qaýym bul kitap ólketanýshylar men tarıhshylarǵa ǵana emes, óńirdiń ereksheligin bilýge qumartqan búkil oqyrman qaýym úshin de paıdaly ekenin atap ótti.
5 jyl buryn (2010) Polshanyń Baltyq jaǵalaýyndaǵy Lenbe kýrorttyq qalashyǵynda Qazaqstanǵa arnalǵan kórme ótti. Bul polshalyq qala úshin kórmeniń erekshe eksponaty baı jabdyqtarǵa toly qazaqtyń naǵyz kıiz úıi boldy. Sondaı-aq «Astana - bolashaqtyń qalasy» jáne «Qazirgi Qazaqstan» fotokórmeleri uıymdastyryldy. Jergilikti úkimettik emes uıymdardyń uıymdastyrýymen ótip otyrǵan «Teńiz ben Dala - eki kúsh» atty kórme Qazaqstannyń bastamasymen bıylǵy jyly Birikken Ulttar Uıymynda «Mádenıetterdiń jaqyndasýynyń halyqaralyq jyly» aıasynda Qazaqstan men Polsha halyqtarynyń mádenıetin tanýdaǵy taǵy bir qadam bolyp tabylady. Kórme aıasynda qazaqtyń mýzyka ónerin zertteýshi Aleksandr Zataevıchtiń «Qazaq halqynyń 1000 áni» kitabynyń tusaýkeseri taǵy bir aıtýly sát boldy.
3 jyl buryn (2012) Londondaǵy Olımpıadada qazaqstandyq komandaǵa ekinshi «altyndy» aýyr atletshimiz Zúlfııa Chınshanlo ákeldi. Ol jalpy kólemi 226 keli salmaqty kóterip, olımpıadalyq rekorda ornatty.
2 jyl buryn (2013) Memlekettik komıssııa sheshimimen Astana EKSPO-2017 halyqaralyq arnaıy mamandandyrylǵan kórmesiniń jańa logotıpi bekitildi.
2 jyl buryn (2013) «ALJIR» murajaı-memorıaldyq kesheninde «Biz kýágermiz» atty jańa kishi zal ashyldy. Ol kontslagerde tutqyn bolǵandardyń áıelderine arnalǵan. Ekspozıtsııada «ALJIR» lagerinde tutqynda bolǵan áıelderdiń fotosýretteri, muraǵattyq qujattary men jeke zattary usynylǵan.
73 jyl buryn (1942) KSRO-da Aleksandr Nevskıı, Sývorov jáne Kýtýzov ordenderi taǵaıyndaldy.
3 4 jyl buryn (1981) Áýlıe Paveldiń londondyq shirkeýinde brıtandyq taq murageri hanzada Charlz Ýelskıı men Dıana Spenser hanymnyń nekege otyrý rásimi ótti.
30 jyl buryn (1985) M.S.Gorbachev kez kelgen bir jaqty ıadrolyq jarylystardy toqtatý týraly Keńester Odaǵynyń sheshimi týraly málim etti. 1986 jyldyń 1 qańtaryna deıin moratorıı jarııalandy.
ESІMDER 9 2 jyl buryn (1923-1984) jazýshy, aýdarmashy ANTONOV Vasılıı dúnıege keldi. Aqmola oblysynda týǵan. Uly Otan soǵysyna, Lenıngrad qursaýyn buzýǵa qatysqan. Qazaq memlekettik ýnıversıtetiniń jýrnalıstıka fakýltetin bitirgen. Alǵashqy kitaby - satıralyq áńgimeler jınaǵy 1961 jyly jaryq kórgen. Kórkem aýdarma salasynda J.Tilekovtiń «Jońǵar dalasynda», Ó.Qanahınniń «Dámeli», J.Bosaqovtyń «Dúrbeleń» romandaryn orys tiline tárjimalaǵan. 6 6 jyl buryn (1949) Qazaqstan Respýblıkasy prokýratýrasynyń qurmetti qyzmetkeri JUMABAEV Ermek Jıanshauly dúnıege keldi.
Pavlodar oblysynan saılanǵan Qazaqstan Respýblıkasy Parlamenti Senatynyń depýtaty bolǵan. S.M.Kırov atyndaǵy Qazaq memlekettik ýnıversıtetin bitirgen. Zań ǵylymdarynyń kandıdaty. Eńbek jolyn Pavlodar oblysynda segiz jyldyq mekteptiń muǵalimi bolyp bastaǵan. Pavlodar oblysyndaǵy Jelezın aýdanynyń prokýrory bolyp qyzmet istegen. Qazaqstan Respýblıkasy Parlamentiniń birinshi shaqyrylymynda Senat depýtaty bolyp saılanǵan, 1999 jylǵy jeltoqsannan 2005 jylǵy jeltoqsanǵa deıin - Zańdar jáne quqyqtyq reforma komıtetiniń tóraǵasy. 2005 jylǵy jeltoqsannan bastap Memlekettik qurylys jáne quqyqtyq saıasat komıtetiniń tóraǵasy. Qazaqstan Respýblıkasy Prezıdentiniń janyndaǵy Quqyqtyq saıasat jónindegi keńestiń, Qazaqstan Respýblıkasy Prezıdentiniń janyndaǵy Ulttyq Keńestiń, Zańdar jınaǵyn jasaý jónindegi Úkimettik komıssııanyń múshesi. Parlamentaralyq Odaqtyń, Ulybrıtanııa jáne Soltústik Irlandııa Qurama koroldiginiń Parlamentimen yntymaqtasý tobynyń múshesi.
«Qurmet» ordenimen, Qazaqstan Respýblıkasynyń Qurmet gramotasymen jáne tórt medalmen marapattalǵan. Qazaqstan Respýblıkasy prokýratýrasynyń qurmetti kyzmetkeri.
60 jyl buryn (1955) Qazaqstannyń eńbek sińirgen qaıratkeri, Qazaqstan Jýrnalıster odaǵynyń múshesi, «Ortalyq Qazaqstan» oblystyq gazetiniń basshysy - bas redaktory SEMBAEV Maǵaýııa Slanbekuly dúnıege keldi.
Qaraǵandy oblysy Qarqaraly aýdanynyń Aqqora aýylynda týǵan. Ál-Farabı atyndaǵy Qazaq ulttyq ýnıversıtetin bitirgen. Qaraǵandy oblystyq «Ortalyq Qazaqstan» gazetiniń tilshisi, bólim meńgerýshisi, respýblıkalyq «Egemen Qazaqstan» gazetiniń Qaraǵandy oblysy boıynsha menshikti tilshisi, Qaraǵandy oblystyq «Ortalyq Qazaqstan» gazetiniń jaýapty hatshysy, bas redaktordyń birinshi orynbasary, bas redaktordyń mindetin atqarýshy, E.Bóketov atyndaǵy Qaraǵandy memlekettik ýnıversıtetinde jýrnalıstıka fakýltetiniń aǵa oqytýshysy, respýblıkalyq «Egemen Qazaqstan» gazetiniń Qaraǵandy oblysy boıynsha menshikti tilshisi qyzmetterin atqarǵan. Qazirgi qyzmetinde - 1997 jyldyń qarashasynan. Qazaqstan Respýblıkasy Mádenıet jáne aqparat mınıstrliginiń «Mádenıet qaıratkeri» belgisiniń ıegeri. Qazaqstan Respýblıkasynyń merekelik medaldarymen marapattalǵan. Qazaqstan Jýrnalıster odaǵy syılyǵynyń, bas redaktorlardyń G.Tolmachev atyndaǵy syılyǵynyń laýreaty.
4 2 jyl buryn (1973) QR Memlekettik akademııalyq bı teatrynyń balet ártisi TURǴYNBAEVA Aıtolqyn Nesipbekqyzy dúnıege keldi. Jambyl oblysy Jýaly aýdanynyń Býrnoe stansasynda týǵan. A.V.Seleznev atyndaǵy Almaty horeografııalyq ýchılışesin (1991); T.Júrgenov atyndaǵy Qazaq ulttyq óner akademııasyn (2003) bitirgen.1993 jyldan beri - QR Memlekettik akademııalyq bı teatrynyń balet ártisi. 1999 jyldan beri - QR Memlekettik akademııalyq bı teatrynyń janyndaǵy balettik mektep-stýdııanyń (qazirgi «Qazaqstannyń Ulttyq baleti» qorynyń) pedagogy. «Mádenıet qaıratkeri» qurmet belgisimen marapattalǵan. E.P.Dıagılev atyndaǵy Halyqaralyq balet ártisteri saıysynyń dıplomanty (1992). Qazaqstannyń «Serper» Jastar syılyǵynyń laýreaty. Myna spektaklder men kontserttik nómirlerde óner kórsetti: «Aqqý kóli», «Pahıta», «Shyńǵyshannyń qushtarlyq agonııasy», «Bıle, meniń Esmeraldam», «Paganını taqyrybyna rapsodııa», «Chaıkovskııdiń I kontserti», «Rahmanınovtyń II kontserti», «Gákký» jáne t.b.
1 10 jyl buryn (1905-1961) Birikken Ulttar Uıymynyń 1953-1961 jyldardaǵy bas hatshysy Dag ıAlmar Agne Karl Hammarsheld dúnıege keldi.
6 1 jyl buryn (1954) Reseı halyq ártisi, kompozıtory, ánshisi KRÝTOI Igor ıAkovlevıch dúnıege keldi.