29 qyrkúıek. QAZAQPARAT KÚNTІZBESІ: ATAÝLY KÚNDER, OQIǴALAR, ESІMDER
29 qyrkúıek, SEISENBІ
Qazaqstanda mádenıet jáne óner qyzmetkerleri kúni.
Qyrkúıektiń sońǵy jeksenbisinde atalyp ótiledi. QR Prezıdentiniń 2012 jylǵy Jarlyǵymen belgilengen. Ony Qazaqstannyń barlyq mádenıet jáne óner qyzmetkerleri atap ótedi.
Búkilálemdik aýdarma kúni.
D únıejúzilik júrek kúni
Jyl saıyn atap ótiletin mereke, alǵash ret 1999 jyly Dúnıejúzilik júrek federatsııasynyń bastamasymen uıymdastyryldy. Bul aktsııany Dúnıejúzilik densaýlyq saqtaý uıymy, ıÝNESKO jáne basqa da mańyzdy uıymdar qoldaǵan. Bastapqyda qyrkúıektiń sońǵy jeksenbisinde ótkizilse, 2011 jyldan beri tirkelgen kúni - 29 qyrkúıek boldy.
Jańa datany engizýdiń maqsaty - qoǵamda álemdegi júrek-qantamyr aýrýlarynyń epıdemııasyna baılanysty týyndaǵan qaýiptiliktiń bar ekenin uǵyndyrý. Dúnıejúzilik júrek kúni «Ómirge arnalǵan júrek» uranymen ótkizilýde.
ESTE QALAR OQIǴALAR
23 jyl buryn (1992) Dúnıe júzi qazaqtary quryltaıynyń alǵashqy saltanatty májilisi ótti.
22 jyl buryn (1993) Temirtaý qalasynyń mańynan qazaqstandyq geologtar metall, altyn, qola, molıbden kontsentratsııasyna jáne basqa da qundy elementterge baı mys kenin tapty.
22 jyl buryn (1993) Venada ótken MAGATE Bas konferentsııasynyń 37-shi turaqty sessııasy Qazaqstandy osy halyqaralyq uıymǵa múshe etip qabyldady.
15 jyl buryn (2000) Semeıde «Abaı kúni» atty 1-inshi Halyqaralyq poezııa festıvali ótti. Oǵan Qazaqstan, Reseı, Túrkııa jáne Japonııadan tanymal jazýshylar men aqyndar qatysty.
Abaı Qunanbaıuly (1845-1904) - uly aqyn, fılosof, aǵartýshy, kompozıtor, qazaqtyń realıstik jańa jazba ádebıetiniń negizin qalaýshy. Qazirgi Shyǵys Qazaqstan oblysynyń Abaı aýdanynda týǵan.
10 jyl buryn (2005) Aqordada Elbasy Nursultan Nazarbaevqa Qazaqstandaǵy Koreı Respýblıkasynyń Tótenshe jáne Ókiletti elshisi Kım Il-sý senim gramotasyn tapsyrdy.
10 jyl buryn (2005) 1999 jyly ótken ulttyq halyq sanaǵynyń qorytyndysy boıynsha shyǵarylǵan alǵashqy Taldamalyq esep jınaǵy jaryq kórdi.
Jınaqtyń avtory - Qazaqstan Respýblıkasynyń Statıstıka agenttigi, Qazaqstan Respýblıkasynyń Ekonomıka jáne bıýdjetti josparlaý mınıstrliginiń qoldaýymen turǵyn halyq salasyndaǵy BUU-nyń qory.
Taldamalyq esepte halyqtyń ekonomıkalyq belsendiligi týraly, tilderdi meńgerýi, bilim deńgeıi týraly málimetter alǵashqy ret kórsetilgen. Sonymen qatar, azamattardyń turǵyn úı jaǵdaılary, nekege otyrýy, úı sharýasyndaǵy áıelder týraly statıstıkalyq taldaýlar jasalǵan.
10 jyl buryn (2005) «Eır Astana» áýekompanııasynyń «Tengri» borttyq jýrnalynyń alǵashqy sany jaryq kórdi.
Jýrnaldyń alǵashqy sanynda mádenıet, tarıh, respýblıkamyzda bolyp jatqan basty oqıǵalar týraly maqalalar, qazaq, aǵylshyn jáne orys tilderindegi bergen otandyq juldyzdardyń suhbattary jazylǵan jáne otandyq belgili fotosheberlerdiń jumystaryn tamashalaýǵa bolady.
6 jyl buryn (2009) Almatyda «Stalınızm jáne Qazaqstandaǵy 1920-1940 jyldardaǵy repressııa» atty jańa kitaptyń tusaýkeseri ótti.
Kitap «Zerde» men Frıdrıh Ebert (Germanııa) qorlarynyń birlesken jobasy aıasynda jaryq kórgen.
Osy ýaqytqa sheıin jabyq muraǵat qorlarynda saqtalyp kelgen tergeý materıaldaryn negizge ala otyryp qazaq baılaryn, ıshan, ımam, moldalardy, sondaı-aq ulttyq saıası basqarýshy topty joıý úderisi jeke adamdardyń qaıǵyly taǵdyry arqyly kórsetilgen.
Keńester Odaǵynyń quramyndaǵy qazaq qoǵamy ótken ǵasyrdyń 20-30-jyldary adamzat burynǵy óz tarıhynda kezdestirmegen zulmatty basynan keshirgeni belgili.
4 jyl buryn (2011) Belarýs pen Qazaqstan halyqaralyq kólik tasymaldarynda ruqsatty qajet etpeıtin júıeniń kezeń-kezeńmen engizilýin kelisti.
3 jyl buryn (2012) Olımpıada chempıony Ilıa Ilın qazaqstandyq batyrlar týraly kompıýterlik oıynǵa engizildi.
Oıyndy Almatydaǵy S.Demırel atyndaǵy ýnıversıtettiń stýdentteri Aqberdi Eljanov, Jembaı Sultan, Maqsat Tólegenov jáne Erjan Torǵaev oılap shyǵardy. Olardyń AlaQay komandasy programmısterge arnalǵan Startup Weekend Karaganda baıqaýyna qatysyp, onda Ilınniń keıipkeri bar patrıottyq oıyndy usyndy.
500 jyl buryn (1515) Shveıtsarııa Frantsııamen Máńgilik beıbitshilik kelisimine qol qoıdy.
99 jyl buryn (1916) «Standart Oıl» kompanııasynyń negizin qalaýshy Djon Rokfeller álemde alǵashqy mıllıarder atandy.
27 jyl buryn (1988) BUU-nyń beıbitshilik ornatýshy kúshterine Nobel syılyǵy berildi.
ESІMDER
7 5 jyl buryn (1940) Oral jáne Gýrev Arhıepıskopy ANTONII (Moskalenko Vladımır Ivanovıch) dúnıege keldi.
74 jyl buryn (1941) «Ortalyq Azııa aımaqtyq ekonomıkalyq yntymaqtastyǵyna múshe elderdiń júk tasymaldaýshy jáne ekspedıtorlar qaýymdastyǵy» odaǵynyń tóraǵasy, ekonomıka ǵylymynyń doktory, Halyqaralyq kólik akademııasynyń akademıgi ESENǴARIN Nyǵmetjan Qabataıuly dúnıege keldi.
Reseı Federatsııasynyń Chelıabi oblysynda týǵan. Oral temir jol kóligi ınjenerleri elektromehanıkalyq ınstıtýtyn, KSRO Mınıstrler Keńesi janyndaǵy Halyq sharýashylyǵy ınstıtýtyn bitirgen. 1972-1977 jyldary - Qazaq temir joly bas ınjeneriniń orynbasary, bólim bastyǵy. 1977-1982 jáne 1984-1986 jyldary - Tselınnyı temir jolynyń bas ınjeneri bastyǵynyń orynbasary, bastyǵy. 1986-1989 jyldary - KSRO Jol qatynasy mınıstriniń orynbasary. 1989-1991 jyldary - Almaty temir jolynyń bastyǵy. 1991-1994 jyldary - Qazaqstan Respýblıkasy kólik mınıstri, Kólik jáne kommýnıkatsııa mınıstri. 1994-1997 jyldary - Qazaqstan Respýblıkasy Premer-Mınıstriniń birinshi orynbasary. 1996-2001 jyldary - Belarýs, Qazaqstan, Qyrǵyzstan jáne Reseı Federatsııasy ıntegratsııalyq komıtetiniń tóraǵasy. 2001-2002 jyldary - Eýrazııalyq ekonomıkalyq qoǵamdastyǵy bas hatshysynyń orynbasary, Qazaqstan Respýblıkasy Táýelsiz ekspedıtorlar qaýymdastyǵynyń prezıdenti. 2002 jyldan bastap «Ekonomtranskonsaltıng» JShS-iniń bas dırektory, «Magıstral Kazahstana» jýrnalynyń bas redaktory. Qazirgi qyzmetinde 2010 jyldyń naýryzynan bastap isteıdi.
Parasat, Eńbek Qyzyl Tý, Halyqtar dostyǵy, «Qurmet belgisi», Reseı Federatsııasynyń Dostyq ordenderimen, medaldarmen marapattalǵan.
6 6 jyl buryn (1949) «Astana - jańa qala» AEA bas dırektory TIHONıÝK Nıkolaı Petrovıch dúnıege keldi.
Aqmola qalasynda týǵan. Tselınograd ınjenerlik-qurylys ıstıtýtyn bitirgen. 1976-1983 jyldary Tselınograd aýyl sharýashylyǵy ınstıtýtynda zerthanashy, aǵa zerthanashy, Tselınograd shoıyn quıý zaýytynda tseh bastyǵy, bas energetıktiń orynbasary, partkom hatshysy. 1983-1986 jyldary - Tselınograd qalalyq partııa komıtetiniń bólim meńgerýshisi. 1992-1998 jyldary - Aqmola qalasy ákimshiligi ákiminiń birinshi orynbasary, ákimi. 1998-1999 jyldary - Aqmola (Astana) qalasy ákiminiń orynbasary. 1999-2002 jyldary - Astana qalasy Saryarqa aýdanynyń ákimi. 2002 jyly - Astana qalasy Tártiptik keńestiń tóraǵasy. 2002-2004 jyldary - «Astana - jańa qala» AEA bas dırektory. 2004 jyly - Astana qalasyn damytý baǵdarlamasyn ákimshilendirý jónindegi departament dırektory, Astana qalasy kúrdeli qurylys departamentiniń dırektory. 2004-2005 jyldary - Astana qalasy energetıka jáne sý sharýashylyǵy departamentiniń dırektory. 2005-2006 jyldary - «Astana - jańa qala» AEA ákimshilendirý departamentiniń dırektory. 2006-2009 jyldary - QR ındýstrııa jáne saýda mınıstrliginiń qurylys jáne kommýnaldyq sharýashylyq isteri komıteti tóraǵasynyń birinshi orynbasary. 2009-2013 jyldary - QR qurylys jáne turǵyn úı-kommýnaldyq sharýashylyq agenttigi tóraǵasynyń orynbasary. Qazirgi qyzmetinde - 2013 jyldan beri.
«Astana» (1998), «Qazaqstan Respýblıkasynyń táýelsizdigine 10 jyl» (2001), «Qazaqstan Konstıtýtsııasyna 10 jyl» (2005), «Eren eńbegi úshin» medaldarymen marapattalǵan.
5 8 jyl buryn (1957) QR Prezıdenti Ákimshiliginiń Áleýmettik-ekonomıkalyq monıtorıng bóliminiń sektor meńgerýshisi ChIRKOV Vladımır Nıkolaevıch dúnıege keldi.
Jezqazǵan qalasynda týǵan. Jezqazǵan qurylys tehnıkýmyn, Qaraǵandy polıtehnıkalyq ınstıtýtyn, Qazaq memlekettik zań akademııasyn bitirgen. 1978 jyldan - Jezqazǵan oblystyq qaıtalama qaramet ýchaske bastyǵy. 1983-1985 jyldary - «Promstroı» tresinde beton quıýshy, ınjener-monter. 1985-1988 jyldary - Jezqazǵan oblystyq stýdenttik qurylys jasaǵynyń komandıri. 1988-1990 jyldary - Nıkolsk qalalyq atqarý komıteti tóraǵasynyń birinshi orynbasary. 1990 jyly - «Jezqazǵan monolıtqurylys» tresiniń bas ınjeneri. 1990-1991 jyldary - Jezqazǵan oblystyq densaýlyq saqtaý bóliminiń tehnıkalyq qadaǵalaý bóliminiń bastyǵy. 1991 jyly - «Medremstroı» ShK dırektory. 1991-1996 jyldary - «Vıktorııa» JShS dırektory. 1996-1997 jyldary - Jezqazǵan oblysy ákiminiń orynbasary. 1997-1998 jyldary - Qaraǵandy oblysy ákiminiń keńesshisi. 1998 jyly - Prıozersk qalasynyń ákimi, Qaraǵandy oblysy ákiminiń keńesshisi. 1998-2001 jyldary - Shahtınsk qalasynyń ákimi. 2001-2002 jyldary - QR Eńbek jáne halyqty áleýmettik qorǵaý mınıstrliginiń «Sharýashylyq basqarmasy» respýblıkalyq memlekettik kásipornynyń dırektory. 2002-2006 jyldary - QR ındýstrııa jáne saýda mınıstrliginiń Qurylys komıtetiniń (2004 jylǵy qyrkúıekten - Qurylys isteri jáne TKSh) tóraǵasynyń orynbasary. 2006 jyly - Qaraǵandy qalasynyń ákimi. 2006-2007 jyldary - QR Premer-mınıstriniń keńeesshisi. 2007-2008 jyldary - «Samuryq» holdıngi» ónerkásip aktıvterin basqarý tobynyń dırektory. 2009 jyldan - QR Energetıka jáne mıneraldyq resýrstar mınıstrliginiń (2010 jylǵy naýryzdan - Indýstrııa jáne jańa tehnologııalar mınıstrligi) Memlekettik energetıkalyq qadaǵalaý komıtetiniń tóraǵasy. Qazirgi qyzmetinde - 2011 jyldan beri.
58 jyl buryn (1957) V shaqyrylǵan QR Parlamenti Májilisiniń depýtaty, Halyqaralyq ister, qorǵanys jáne qaýipsizdik komıtetiniń hatshysy ROGALEV Vıktor Pavlovıch dúnıege keldi.
Qaraǵandy oblysynyń Saran qalasynda týǵan. 1981 jyly BLKJO OK janyndaǵy Joǵary komsomol mektebin (Máskeý q.) bitirgen, tarıh jáne qoǵamtaný oqytýshysy. 1989 jyly E.A. Bóketov atyndaǵy Qaraǵandy memlekettik ýnıversıtetin, aspırantýrany bitirdi, saıasattanýshy. 1974 - 1977 jyldary «Qaraǵandy turǵyn úı qurylysy» tresiniń qurylys materıaldary jáne konstrýktsııalary kombınatynyń elektr slesary bolyp jumys istegen. 1977 - 1981 jyldary BLKJO OK janyndaǵy Joǵary komsomol mektebiniń tyńdaýshysy. 1981 - 1985 jyldary Qaraǵandy oblystyq komsomol komıtetiniń komsomol jumystary kabınetiniń meńgerýshisi, Temirjol aýdandyq komsomol komıtetiniń birinshi hatshysy, Qazaqstan LKJO Qaraǵandy obkomynyń komsomol uıymdary bóliminiń meńgerýshisi. 1985 - 1994 jyldary - E.A. Bóketov atyndaǵy Qaraǵandy memlekettik ýnıversıtetiniń aspıranty, oqytýshysy, aǵa oqytýshysy, dotsent, saıasattaný jáne áleýmettaný kafedrasynyń meńgerýshisi. 1994 - 1995 jyldary - depýtat, Qazaqstan Respýblıkasy Joǵarǵy Keńesiniń Memlekettik qurylys jáne aımaqtyq saıasat máseleleri jónindegi komıteti tóraǵasynyń orynbasary. 1995 - 1996 jyldary - «Qazaqstannyń Ulttyq kongresi» partııasy tóraǵasynyń birinshi orynbasary, onyń mindetin atqarýshy. 1996 - 2002 jyldary - Qazaqstan Respýblıkasy Prezıdenti Ákimshiliginiń Uıymdastyrý-baqylaý bóliminiń memlekettik ınspektory. 2002 - 2003 jyldary - «QazMunaıGaz» Ulttyq kompanııasy» JAQ prezıdentiniń keńesshisi. 2003 - 2005 jyldary - «Otan» respýblıkalyq saıası partııasy tóraǵasynyń birinshi orynbasary, Saıası keńesiniń úılestirýshi hatshysy. 2005 - 2007 jyldary - Qazaqstan Respýblıkasy Parlamenti Májilisi Apparatynyń Uıymdastyrý-baqylaý jáne kadr jumysy bólimi meńgerýshisiniń orynbasary. 2007 - 2011 jyldary - tórtinshi saılanǵan Qazaqstan Respýblıkasy Parlamenti Májilisiniń depýtaty, Halyqaralyq ister, qorǵanys jáne qaýipsizdik komıtetiniń hatshysy. 2012 jylǵy qantardan bastap besinshi saılanǵan Qazaqstan Respýblıkasy Parlamenti Májilisiniń depýtaty, Halyqaralyq ister, qorǵanys jáne qaýipsizdik komıtetiniń hatshysy. «Nur Otan» partııasynyń múshesi, partııalyq tizim boıynsha saılanǵan. Ǵylymı dárejesi: tarıh ǵylymdarynyń kandıdaty, dotsent. «Qurmet» ordenimen marapattalǵan. Aǵylshyn, nemis, qazaq (sózdikpen) jáne orys tilderin meńgergen.
56 jyl buryn (1959) Semeı qalasynyń ákimi KÁRІMOV Aıbek Mútalaphanuly dúnıege keldi.
Semeı oblysy Aqsýat aýdanynyń Ernazar aýylynda týǵan. Eńbek jolyn zootehnıkalyq ınstıtýtty bitirgennen keıin 1981 jyly Semeı oblysy Shar aýdany Kırov atyndaǵy keńsharda zootehnık bolyp bastady. 1982 jyldan 1985 jyldar aralyǵynda Semeı oblystyq komsomol komıtetinde nusqaýshy, sodan keıin Semeı oblysy Shar aýdandyq komsomol komıtetinde birinshi hatshysy, Semeı oblystyq ákimshiliginiń jastar isi jónindegi komıtetiniń tóraǵasy. 1995 - 2002 jyldary - Shyǵys Qazaqstan oblysy Aıagóz aýdanynyń ákimi. 2002 - 2004 jyldary - Shyǵys Qazaqstan oblysy Tarbaǵataı aýdanynyń ákimi. 2004 - 2006 jyldary - Shyǵys Qazaqstan oblysy ákiminiń orynbasary. 2006 - 2008 jyldary - Shyǵys Qazaqstan oblysy Tarbaǵataı aýdanynyń ákimi. 2008 jylǵy qyrkúıek aıynan Shyǵys Qazaqstan oblysy Tarbaǵataı aýdany Aqsýat aýylynda ınvestıtsııalyq baǵdarlamalar úılestirýshisi. 2010 jylǵy naýryz aıynan 2011 jylǵy qańtar aıyna deıin Shemonaıha aýdanynyń ákimi. 2011 jyldyń qańtarynan Semeı qalasynyń ákimi bolyp taǵaıyndaldy.
52 jyl buryn (1963) Almaty qalasy Jetisý aýdanynyń ákimi RAZAQOV Talǵat Kóshenuly dúnıege keldi.
1986 jyldan bastap memlekettik qyzmette túrli qyzmetterdi atqardy. 2005-2007 jyldar aralyǵynda Túrksib aýdany ákiminiń orynbasary qyzmetinde boldy. 2007 jyldan bastap Almaty Medeý aýdany ákiminiń orynbasary boldy.
Qazirgi qyzmetinde 2013 jyldyń naýryz aıynan bastap jumys isteıdi.
«Qazaqstan Respýblıkasynyń Konstıtýtsııasyna 10 jyl», «Qazaqstan Respýblıkasynyń Táýelsizdigine 20 jyl» medaldarimen, Almaty qalasy ákiminiń Qurmet gramotasymen marapattalǵan.
48 jyl buryn (1967) Qostanaı oblysy Qostanaı aýdanynyń ákimi ISABAEV Táýba Qaıyrjanuly dúnıege keldi.
Aqmola oblysy Stepnogorsk qalasynda týǵan. Bilimi joǵary. 1993 jyly Aqmola ınjener-qurylys ınstıtýtyn ınjener-mehanık mamandyǵy boıynsha bitirgen. Eńbek jolyn 1985 jyly qarapaıym jumysshy retinde bastaǵan. 1993-2005 jyldar aralyǵynda Aqmola oblysy Seletın aýdanynda jáne atalǵan oblys ákimi apparatynda túrli qyzmetter atqarǵan. Al 2005 jyldyń naýryzynan bastap Qostanaı oblysy ákiminiń is júrgizýshisi ári apparat basshysynyń orynbasary qyzmetin atqaryp kelgen. 2002 jyly «Eren enbegi úshin» medalimen marapattalǵan.
Qazirgi qyzmetinde 2014 jyldan beri jumys istep keledi. 38 jyl buryn (1977) «QazMunaıGaz» UK» AQ-nyń ekonomıka jáne qarjy jónindegi basqarýshy dırektory QASYMBEK Ardaq Mahmuduly dúnıege keldi.
Almaty qalasynda dúnıege kelgen. 1998 jyly Ál-Farabı atyndaǵy Qazaq memlekettik ulttyq ýnıversıtetin «Halyqaralyq ekonomıkalyq qatynastar» mamandyǵy boıynsha, 2000 jyly ál-Farabı atyndaǵy Qazaq memlekettik ulttyq ýnıversıtetin aspırantýrasyn, 2001 jyly Business School of City University of London oqý orynyn támamdaǵan. Ekonomıka ǵylymynyń kandıdaty (2007). Ártúrli ǵylymı basylymdarda jarııalanǵan bir qatar maqalanyń avtory.
1998-2000 jyldary - «Qazaqstan Halyq banki» AAQ qurylymdyq qarjylandyrý departamentiniń jetekshi bankıri. 2001 jyldan - «Qazaqoıl» UMK» JAQ ınvestıtsııalar basqarý departamentiniń menedjeri. 2002 jyldan - «QazMunaıGaz» UK» AQ korporatıvtik qarjylandyrý departamentiniń menedjeri, bas menedjeri. 2004 jyldan - salynyp jatqan «AMQZ» JShS dırektsııasynyń qarjy jónindegi dırektorynyń orynbasary. 2005 jyldan «QazMunaıGaz» UK» AQ korporatıvtik qarjylandyrý departamenti dırektorynyń orynbasary. 2006 jyldan - «QazMunaıTeńiz» HMK» AQ ekonomıka jáne qarjy jónindegi bas dırektorynyń orynbasary. 2007 jyldan «QazMunaıGaz» UK» AQ qarjy jónindegi atqarýshy dırektory 2008 jyldan - «QazMunaıGaz» UK» AQ korporatıvik damytý jónindegi basqarýshy dırektory. 2009 jyldyń shilde aıynan beri - «QazMunaıGaz» UQ AQ korporatıvtik qarjylandyrý jáne aktıvterdi basqarý jónindegi bas menedjeri. 2012 jyldan bastap «QazMunaıGaz»UK» AQ-nyń Korporatıvtik qarjylandyrý jáne aktıvterdi basqarý jónindegi dırektory.
114 jyl buryn (1901-1954) ıtalıan ǵalymy-fızık, Nobel syılyǵynyń laýreaty FERMI Enrıko dúnıege keldi. 11 1 jyl buryn (1904-1936) orys jazýshysy OSTROVSKII Nıkolaı Alekseevıch dúnıege keldi. 79 jyl buryn (1936) ıtalıan saıasatkeri jáne iri kásipker BERLÝSKONI Sılvıo dúnıege keldi. 6 4 jyl buryn (1951) 2006 jyldan Chılı prezıdenti Veronıka Mıshel BAShLE HERIA dúnıege keldi.