28 ShІLDE. QAZAQPARAT KÚNTІZBESІ: ATAÝLY KÚNDER, OQIǴALAR, ESІMDER
28 shilde, DÚI SENBІ
Qasıetti Ramazan aıynyń ulyq merekesi - Oraza aıt merekesi
Oraza aıty - otyz kúndik orazany aman-esen aıaqtaǵannan keıin, beıne osyǵan shúkirshilik ispetti shýaǵy mol mereke. Aıt kúninde barsha musylman qaýymy ǵusyl quıynyp, jupar ıis sebinip, jamaǵatpen aıt namazyna qatysady. Qasıetti Ramazan aıynan keıin keletin osy ulyq merekeni álemdegi jalpy búkil musylmandar aıryqsha qýanyshpen, zor yqylaspen atap ótedi. Óıtkeni Ramazan - bereke men birlik, beıbitshilik, ıgilik, keshirim, meıirim jáne qaıyrymdylyqtyń aıy bolsa, úsh kún boıy atalyp ótiletin Oraza aıt adamdardyń jan dúnıesin, sana-sezimin, kóńilin qýanyshqa bóleıtin, kirbińnen tazalaıtyn ulyq mereke bolyp sanalady.
RF-da Áskerı-Teńiz floty kúni.
Reseıdá jáne Ýkraınada hrıstıan dininiń qabyldanǵan kúni
Perý Respýblıkasynyń Memlekettik meıramy - Táýelsizdik kúni (1821). Perý - Ońtústik Amerıkanyń batysynda ornalasqan memleket. Soltústiginde Ekvador, Kolýmbııamen, shyǵysynda Brazılııa, Bolıvııamen, ońtústiginde Chılımen shektesedi. Astanasy - Lıma qalasy. Resmı tili - ıspan, kechýa jáne aımara tilderi. Aqsha birligi - nýevo sol. Qazaqstan Respýblıkasy men Perý Respýblıkasynyń arasyndaǵy dıplomatııalyq qarym-qatynas 1997 jylǵy aqpannyń 6-ynda ornatyldy.
PR-mamany kúni. 2003 jyly shildeniń 28-inde Reseı Federatsııasynyń eńbek jáne áleýmettik damý mınıstri Jalpyreseılik jumysshylar kásibin, qyzmetkerler laýazymyn jáne tarıftik dárejesin jikteýshimen jurtshylyqty baılanystyrýshy mamandardyń biliktilik sıpattamasyn engizý týraly qaýlyǵa qol qoıdy.
Kásipti memlekettik tirkeý úderisi 2001 jyly Reseı jurtshylyqpen baılanys qaýymdastyǵynyń bastamasymen bastaldy. PR - uıymnyń negizgi bıznesin damytýǵa múmkindik beretin marketıng, jarnama sııaqty mártebege ıe boldy. 2004 jyly shildeniń 24-inde Reseı PR-qaýymdastyǵy kásiptiń memlekettik tirkelgen kúnin atap ótti. Sol kezden bastap PR-mamany kúnin jyl saıyn atap ótý dástúri qalyptasty.
ESTE QALAR OQIǴALAR
2 2 jyl buryn (1992) Brıýsselde Qazaqstan Respýblıkasy men Eýropalyq Komıssııa arasynda dıplomatııalyq qarym-qatynas ornatý týraly nota almastyrý rásimi ótti.
1 1 jyl buryn (2003) QR Ulttyq banki nomınaly 10 000 teńgelik banknotty aınalymǵa engizdi. 2007 jyldyń mamyr aıynda Bangkokte ótken banknottar men shaqalar jasaýdyń tehnologııasyna, olardy qorǵaýdyń osy zamanǵy elementterine, qolma-qol aqshanyń ártúrli elderdegi aınalymy problemalaryna arnalǵan Currency konferentsııasynda 2006 jyly qarashada shyǵarylǵan qazaqstandyq 10 000 teńgelik banknot «Tańdaýly jańa banknot» atalymynda birinshi orynǵa ıe boldy.
1 4 jyl buryn (2000) Memleket basshysy N.Nazarbaev Qazaqstan Respýblıkasynyń strategııalyq múddesinde erekshe mańyzy bar uıymdar men nysandardyń qyzmetin memlekettik retteýdi qamtamasyz etý maqsatynda jekeshelendirýge jatpaıtyn memlekettik múlik nysandarynyń tizbesi týraly Jarlyqqa qol qoıdy.
6 1 jyl buryn (1959) Anglııada poshta kody engizildi jáne avtomatty suryptaý mashınasy ornatyldy.
9 jyl buryn (2005) Oralda «Soqpaq-Tropınka» ǵylymı-ádistemelik jýrnaldyń birinshi sany jaryq kórdi.
Jýrnal qazaq jáne orys tilderinde basylyp shyǵarylady. Onyń birinshi sany pedagogıkalyq jumystardyń tájirıbesi, balalardyń jazǵy saıahaty, mektep biliminiń metodıkasy, qorshaǵan ortany qorǵaý, óńirdiń tarıhy jáne psıhologııa taqyryptaryn qamtydy. Jýrnaldyń basty maqsaty jas urpaqty otan súıgishtik sezimge tárbıeleý bolyp tabylady.
9 jyl buryn (2007) Qazaqstan Respýblıkasy Prezıdenti Nursultan Nazarbaev bilim salasynda qoǵamdyq qatynastardy retteýge, osy saladaǵy memlekettik saıasattyń qaǵıdattaryn anyqtaýǵa jáne Qazaqstan Respýblıkasy azamattary, sondaı-aq elimizde turǵylyqty turatyn shetel jáne azamattyǵy joq adamdardyń bilim alýǵa konstıtýtsııalyq quqyǵyn qamtamasyz etýge baǵyttalǵan «Bilim týraly» Zańǵa qol qoıdy.
5 jyl buryn (2009) «Ertis» ÁKK jáne «Tenshı» JShS kesek sóndirilmegen ák óndirisin óndirý jobasy boıynsha ózara túsinistik jáne yntymaqtastyq týraly memorandýmǵa qol qoıdy.
Qol qoıylǵan qujatqa sáıkes «Ertis» ÁKK jobaǵa qatysqan jaǵdaıda ák zaýytynyń damýyna óz úlesin qosyp, taýardy Qazaqstannyń jáne sheteldiń naryǵyna ótkizýge kómek kórsetýi tıis.
4 5 jyl buryn (1969) Jambyl oblysynda Jańatas qalasynyń irgetasy qalandy. Jańatas - Jambyl oblysy Sarysý aýdanynyń ortalyǵy. Qala tarıhy fosforıt óndirisiniń jandanýymen tikeleı baılanysty.
4 jyl buryn (2010) Almatyda Mega oıyn-saýyq kınoteatrynda tuńǵysh ret «Balalarǵa ómir syıla!» dep atalatyn qaıyrymdylyq týraly túsirilgen derekti fılmniń tusaýy kesildi. Derekti fılmniń rejısseri - Igor Gonopolskıı, avtory - Janna Balaqaeva. Atalmysh shyǵarma «Meıirimdilik» «Eriktiler qoǵamy» qoǵamdyq qorynyń «Balalarǵa ómir syıla!» dep atalatyn aktsııasy aıasynda túsirilgen. Bul shara 2007 jyly aqpan aıynda bastalǵan bolatyn.
42 8 jyl buryn (1586) Anglııaǵa kartoptyń túınekteri jetkizildi. Ony óziniń otanyna Kolýmbııadan aǵylshyndyq Tomas Herrıot alyp keldi. Aǵylshyndyqtar kartoptyń dámin alǵash tatyǵan da, ony eýropalyq ashananyń negizi etken de solar dep esepteıdi.
100 jyl buryn (1914) adamzat tarıhyndaǵy qarýlanǵan eń iri qaqtyǵystardyń biri - Birinshi dúnıejúzilik soǵys bastaldy. Soǵystyń bastalýyna 1914 jyldyń 28 maýsymy kúni avstrııalyq ertsgertsog Frants Ferdınandty serbııalyq stýdent Gavrıl Prıntsıptiń óltirýi sebep boldy. Gavrıl Prıntsıp barlyq ońtústikslavıandyq halyqtardy bir memleketke shoǵyrlandyrý úshin kúresken «Mlada Bosna» jasyryn uıymynyń múshesi boldy.
16 3 jyl buryn (1851) álemde alǵash ret kúnniń tolyq tutylýy sýretke túsirilip alyndy (dagerrotıpke túsirildi).
15 2 jyl buryn (1862) AQSh-tyń Montano shtatynda altyn tabyldy, bul halyq arasynda altyn dúrlikpesin týdyrdy.
14 6 jyl buryn (1868) qytaılyqtardyń AQSh-qa shekteýsiz ımmıgratsııasyna ruqsat etildi.
13 6 jyl buryn (1878) Varna orys áskerlerimen Osman ımperııasynan azat etildi.
11 8 jyl buryn (1896) Florıdada Maıamı qalasy quryldy.
11 4 jyl buryn (1900) Lýı Lessıng (Konnektıkýt) gambýrgerdi oılap shyǵardy.
9 8 jyl buryn (1916) Anglııada opıým men kokaınniń ımportyna tyıym salyndy.
8 8 jyl buryn (1926) Belgııada qarjy daǵdarysy boldy. Franktyń devalvatsııasy bolyp, korol Albert І-shi úkimetke 6 aıǵa tótenshe ókilettik berdi.
8 6 jyl buryn (1928) Amsterdamda saltanatty túrde ІH Olımpıada oıyndary ashyldy.
50 jyl buryn (1964) Mao Tszedýn Nıkıta Hrýşevtyń Kommýnıstik jáne jumysshylar partııasynyń halyqaralyq konferentsııasyna qatysý usynysyn qabyldamady.
3 6 jyl buryn (1978) altynnyń baǵasy alǵash ret ýntsııasy úshin 200 dollar mejesinen asyp tústi.
2 5 jyl buryn (1989) Mozambık úkimeti memlekettik ıdeologııa retinde marksızmnen bas tartty.
2 2 jyl buryn (1992) Aýǵanstanda áıelderge telearnalarǵa shyǵýǵa tyıym salyndy.
1 9 jyl buryn (1995) úndistan úkimeti Bombeı qalasyn Mýmbaıǵa aýystyrý týraly sheshim qabyldady.
ESІMDER
6 6 jyl buryn (1948) zań ǵylymynyń doktory, professor, Qazaqstan Respýblıkasy Áleýmettaný ǵylymdary akademııasynyń korrespondent-múshesi NURTAEV Ramazan Tuıaquly dúnıege keldi.
Qazirgi Astana qalasynda týǵan. Qazaq memlekettik ýnıversıtetin bitirgen. Qaraǵandy memlekettik ýnıversıtetiniń aǵa oqytýshysy, dotsenti, Almaty memlekettik ýnıversıtetiniń kafedra meńgerýshisi bolǵan. 1997 jyldan Qazaq memlekettik zań ýnıversıtetiniń fakýltet dekany qyzmetin atqarady. 30-dan astam ǵylymı eńbektiń, onyń ishinde 3 monografııanyń, 1 oqý quralynyń avtory.
6 6 jyl buryn (1948) medıtsına ǵylymynyń doktory, Qazaqstan Respýblıkasy densaýlyq saqtaý isiniń úzdigi ÁBІLQASYMOV Erasyl dúnıege keldi.
Almaty oblysynda týǵan. Almaty memlekettik medıtsına ınstıtýtyn, Qazaq memlekettik ýnıversıtetin bitirgen. Almaty memlekettik medıtsına ınstıtýtynda, Qazaq KSR Densaýlyq saqtaý mınıstrliginde, Almaty qalasyndaǵy emhanalarda istegen. 1995-1998 jyldary - Qazaqstan Respýblıkasy Medıtsına ǵylymdary akademııasynyń jetekshi, bas ǵylymı qyzmetkeri. 1999-2001 jyldary - Densaýlyq saqtaýdyń medıtsınalyq jáne ekonomıkalyq problemalary ǵylymı ortalyǵynyń zerthana meńgerýshisi, dırektory. 2001-2007 jyldary Qazaqstan Respýblıkasy Parlamenti Májilisiniń depýtaty, Áleýmettik mádenı damý komıtetiniń, Halyqaralyq ister, qorǵanys jáne qaýipsizdik komıtetiniń múshesi bolǵan. Birneshe kitaptyń, 70-ten astam ǵylymı eńbektiń avtory.
«Qurmet» ordenimen, medaldarmen marapattalǵan.
6 8 jyl buryn (1946-2006) fılosofııa ǵylymynyń doktory, professor ORYNBEKOV Muqanmadııar Serikbekuly dúnıege keldi.
Jambyl oblysynyń Sarysý aýdanynda týǵan. Mıhaıl Lomonosov atyndaǵy Máskeý Memlekettik ýnıversıtetin, KSRO Ǵylym Akademııasy Fılosofııa ınstıtýtynyń aspırantýrasyn bitirgen. 1972-1995 jyldary - Qazaqstan Ǵylym Akademııasy Fılosofııa jáne quqyq ınstıtýtynyń ǵylymı qyzmetkeri, aǵa, jetekshi, bas ǵylymı qyzmetkeri, qazaq fılosofııasy bóliminiń meńgerýshisi. 1995-2006 jyldary Ál-Farabı atyndaǵy Qazaq ulttyq ýnıversıtetiniń professory, kafedra meńgerýshisi bolǵan. Ǵalymnyń birneshe kitaby jáne 60-tan astam jarııalanymy bar.
5 3 jyl buryn (1961) «Samuryq-Qazyna» jyljymaıtyn múlik qory» AQ basqarma tóraǵasy, ekonomıka ǵylymynyń kandıdaty PALYMBETOV Bolat Ábilqasymuly dúnıege keldi.
Qyzylorda oblysynyń Shıeli aýdanynda týǵan. Qazaq polıtehnıka ınstıtýtyn, Eýrazııa naryq ınstıtýtyn bitirgen. 1990-1991 jyldary - «Qaısar» óndiristik kesheni tóraǵasynyń orynbasary, Respýblıkalyq júıeli zertteýler ortalyǵy qoldanbaly zertteýler bóliminiń meńgerýshisi. 1991-1992 jyldary - «Jastar» jastar qory keńesiniń tóraǵasy, «Olja» shaǵyn kásiporny dırektorynyń orynbasary. 1992-1993 jyldary - Almaty qalalyq jastar isi komıteti ekonomıka bóliminiń meńgerýshisi, «Astana-Polıs» saqtandyrý fırmasynyń dırektory. 1993-1997 jyldary - «Astana-Invest» ınvestıtsııalyq jekeshelendirý qorynyń basqarýshysy. 1997-1998 jyldary - «Astana-Holdıng» Korporatsııasy» JAQ-ynyń prezıdenti, baqylaý keńesiniń tóraǵasy. 1998-1999 jyldary - «Qazaqstan halyqtyq jınaq banki» AAQ basqarmasy tóraǵasynyń orynbasary. 1999-2001 jyldary - Atyraý oblysy ákiminiń orynbasary. 2001-2002 jyldary - Qazaqstan Respýblıkasy Ekonomıka jáne saýda vıtse-mınıstri, «QazTransOıl» JAQ bas dırektorynyń orynbasary, bas dırektory, «Munaı jáne gaz tasymaldaý» Ulttyq kompanııasy» JAQ bas dırektorynyń birinshi orynbasary. 2002-2006 jyldary - Mańǵystaý oblysynyń ákimi. 2006 jyly - Qazaqstan Respýblıkasy Ekonomıka jáne bıýdjettik josparlaý vıtse-mınıstri. 2007 jyly - «Merkýrıı» AQ dırektorlar keńesiniń tóraǵasy. 2007-2010 jyldary - «Kaspıı» áleýmettik-kásipkerlik korporatsııasy» Ulttyq kompanııasy» AQ-ynyń basqarma tóraǵasy. 2010-2011 jyldary - «QazMunaıGaz» Ulttyq kompanııasy» AQ basqarma tóraǵasynyń orynbasary - basqarýshy dırektory. «QazPetroMash» kompanııasy dırektorlar keńesiniń tóraǵasy bolyp tabylady.
«Qurmet», 3-dárejeli «Eren eńbegi úshin» ordenderimen marapattalǵan.
5 3 jyl buryn (1961) Qazaqstan Respýblıkasy Ekonomıkalyq qylmysqa jáne sybaılas jemqorlyqqa qarsy kúres agenttigi (qarjy polıtsııasy) Tóraǵasynyń birinshi orynbasary LÝKIN Andreı Ivanovıch dúnıege keldi. 1961 jyly týǵan. Tselınograd ınjener-qurylys ınstıtýtyn, Qaraǵandy Memlekettik ýnıversıtetin bitirgen, zańger. 1985 - 1998 jyldar aralyǵynda Qazaqstan Respýblıkasy Іshki ister mınıstrligi organdarynda qyzmet ótkergen. Aqmola qalasy Shyǵys ishki ister bóliminiń bastyǵy, Aqmola qalasy Іshki ister basqarmasynyń bastyǵy, Memlekettik Tergeý Komıtetiniń bastyǵy. 1998 jylǵy mamyr - 2003 jylǵy shilde aralyǵynda - Astana qalasy Turǵyn úı departamentiniń bastyǵy, 2003 jylǵy shilde - qyrkúıek aralyǵynda - Qazaqstan Respýblıkasy Indýstrııa jáne saýda mınıstrligi Ákimshilik jáne quqyq jumysy departamentiniń dırektory, 2003 jylǵy qyrkúıek - 2005 jylǵy sáýir aralyǵynda - Qazaqstan Respýblıkasy Indýstrııa jáne saýda vıtse-mınıstri. 2005 jylǵy sáýirden - Qazaqstan Respýblıkasy Ekonomıkalyq qylmysqa jáne sybaılas jemqorlyqqa qarsy kúres agenttigi (qarjy polıtsııasy) Tóraǵasynyń orynbasary. Qarjy polıtsııasynyń general-maıory. ІI dárejeli «Dańq» ordenimen, birqatar medaldarmen jáne tósbelgilermen marapattalǵan.
4 3 jyl buryn (1971) «Astana Sý Arnasy» MKK bas dırektory DOSAEV Ýálıhan Maratuly dúnıege keldi.
Tselınograd qalasynda týǵan. 1995 jyly S.Seıfýllın atyndaǵy Aqmola ýnıversıtetin, 2004 jyly Reseı-Qazaqstan zamanaýı gýmanıtarlyq ýnıversıtetin bitirgen.
2012 jyldyń qańtarynda Astana qalalyq máslıhatyna depýtat bolyp saılandy.
5 4 jyl buryn (1960) «Qazaqstan» RTRK AQ Basqarma tóraıymynyń aımaqtar boıynsha orynbasary OMARHAN Ǵalym Orynbasaruly dúnıege keldi. Ońtústik Qazaqstan oblysy, Temirlan aýylynda dúnıege kelgen. 1984 jyly Ál-Farabı atyndaǵy Qazaq memlekettik ýnıversıtetiniń jýrnalıstıka fakýltetin bitirgen. 1984-1996 jyldary Pavlodar oblystyq «Qyzyl tý» (qazirgi «Saryarqa samaly») gazetinde tilshi, bólim meńgerýshisiniń orynbasary, bólim meńgerýshisi.1996-2000 jyldary Pavlodar oblystyq teleradıokompanııasynda bas redaktordyń orynbasary, bas redaktory. 2001-2003 jyldary Pavlodar oblysy ákimdiginiń konsýltanty-bas mamany. 2002-2003 jyldary respýblıkalyq «Egemen Qazaqstan» gazetiniń Pavlodar oblysyndaǵy menshikti tilshisi. 2003-2004 jyldary «Qazaqstan-Pavlodar» telekompanııasy dırektorynyń orynbasary. 2004-2007 jyldary L.N. Gýmılev atyndaǵy Eýrazııa ulttyq ýnıversıteti teleradıohabarlaryn taratý qyzmetiniń bastyǵy. 2007-2009 jyldary respýblıkalyq «Astana aqshamy» gazeti bas redaktorynyń orynbasary. 2009 jyldyń maýsymynan «Qazaqstan» RTRK AQ Ońtústik Qazaqstan oblystyq fılıalynyń dırektory. QR Qazaqstan Jýrnalıster odaǵy syılyǵynyń, «Qazaqstan» teleradıokorporatsııasy syılyǵynyń laýreaty. Astananyń tusaýkeserine oraı daıyndaǵan telehabarlary úshin 1998 jyly «Astana» medalimen marapattaldy.
2013 jyldyń 3 qańtarynan bastap, «Qazaqstan» RTRK AQ Basqarma tóraıymynyń aımaqtar boıynsha orynbasary qyzmetine taǵaıyndaldy.
9 2 jyl buryn (1922-2008) belgili shveıtsarlyq muhıttanýshy Jak PIKAR dúnıege keldi.
60 jyl buryn (1954-2013) Venesýela memleket jáne áskerı qaıratkeri, 1999-2013 jyldardaǵy Venesýela prezıdenti Ýgo ChAVES (Ýgo Rafael Chaves Frıas) dúnıege keldi.