28 maýsym. QAZAQPARAT KÚNTІZBESІ: ATAÝLY KÚNDER, OQIǴALAR, ESІMDER
28 maýsym, SENBІ Baılanys jáne aqparat qyzmetkerleri kúni. Áýelde Táýelsiz Qazaqstannyń jýrnalıstıkasy kúni 10 mamyrda atap ótilip keldi. Sebebi 1870 jyly dál osy kúni qazaq tilindegi alǵashqy basylym - «Túrkistan ýálaıaty gazetiniń» alǵashqy sany jaryq kórdi. 1997 jyly bul data ózgertilip, jýrnalısterdiń kásibı merekesi BAQ týraly qazaqstandyq alǵashqy zań shyqqan kún 28 maýsymǵa belgilendi. Ol «Baspa jáne ózge de buqaralyq aqparat quraldary týraly» QazKSR Zańy dep ataldy. Sol jyldan bastap tilshiler merekesi maýsymnyń sońǵy jeksenbisinde atap ótilip keldi. 2011 jyldyń qazanynda Qazaqstan Respýblıkasynyń Prezıdenti Nursultan Nazarbaev elimizdegi kásibı jáne basqa da merekeler tiziminiń jańa redaktsııasyn maquldady. Oǵan sáıkes, 28 maýsym Baılanys jáne aqparat quraldary qyzmetkerleri kúni bolyp bekitildi. ESTE QALAR OQIǴALAR 80 jyl buryn (1934) Soltústik Qazaqstan oblystyq memlekettik tuqymdyq ınspektsııa quryldy. 19 jyl buryn (1995) QR Prezıdenti N.Á.Nazarbaevtyń «Munaı týraly» Zań kúshi bar Jarlyǵy shyqty. 19 jyl buryn (1995) Almatydaǵy Chapaev kóshesi Manas kóshesi bolyp ózgertildi. 12 jyl buryn (2002) Elbasy Nursultan Nazarbaev Shyǵys Qazaqstan oblysynyń Lenınogor qalasynyń ataýyn Rıdder dep ózgertý týraly Jarlyqqa qol qoıdy. 9 jyl buryn (2005) «Habar» agenttigi, «Degdar» qaıyrymdylyq qory men Qazaqstan Respýblıkasy Prezıdenti janyndaǵy memlekettik basqarý joǵary mektebi túlekteriniń bastamashylar toby qazaqstandyq joǵary oqý oryndaryndaǵy jýrnalıstıka fakýlteti stýdentteri arasynda «Habardyń» bas dırektory bolǵan, marqum Janar Ábdildınany eske alýǵa arnalǵan baıqaý jarııalaý týraly sheshim qabyldady. Baıqaýdyń maqsaty - bolashaq jas jýrnalısterge qoldaý kórsetý, olardyń belsendiligin arttyrý. Janar Ábdildına (1969-2005) Qazaq memlekettik sáýlet-qurylys ınstıtýtyn jáne memlekettik basqarý joǵary mektebin bitirgenine qaramastan 500-den astam adam qyzmet etetin, basym kópshiligin jýrnalıster quraıtyn shyǵarmashylyq ujymdy sheber basqardy jáne onyń qyzmetin jańa deńgeıge kóterdi. 9 jyl buryn (2005) Óskemende «AgromashHoldıng» AQ servıstik ortalyǵynyń ashylý rásimi ótti. «AgromashHoldıng» AQ servıstik ortalyǵy kombaındardy, traktorlardy, qosalqy bólshekterdi, pestıtsıdterdi tikeleı jáne lızıng arqyly satady, tehnıkany kepildikten keıin keshendi jáne kepildik qyzmet kórsetý, mehanızatorlardy oqytý jáne qaıta mamandandyrýdy iske asyrady. Servıs ortalyǵy qyzmetiniń basty ıdeıasy - árqashan kez kelgen tehnıkany shyǵarýshy-zaýyttyń baǵasymen alýǵa bolatyn «Agromarket» jelisin qurý. «AgromashHoldıng» AQ-nyń 9 servıstik ortalyǵy bar. Olar Soltústik Qazaqstan, Qostanaı, Aqmola, Shyǵys Qazaqstan, Batys Qazaqstan, Almaty oblystarynda ornalasqan. Bulardyń ornalasqan jeri Qazaqstannyń eń iri egindi alqaptary bolyp tabylady. 7 jyl buryn (2007) Almatyda qazaqstandyq «The Choice» seriktestigi Qazaqstan Respýblıkasynda iskerlik ádebıettiń alǵashqy baspahanasynyń ashylǵanyn jarııalady. Joba «Mann, Ivanov jáne Ferber» reseılik baspahanasymen birge jumys isteı bastady. Qazaqstandyq baspahana shyǵarǵan alǵashqy kitap tanymal reseılik konsýltant Gleb Arhangelskııdiń taım-menedjment salasyndaǵy «Taım-draıv: kak ýspet jıt ı rabotat» atty eńbegi boldy. 4 jyl buryn (2010) Memleket basshysy «Qazaqstan Respýblıkasynyń keıbir zańnamalyq aktilerine órt qaýipsizdigi máseleleri boıynsha ózgerister men tolyqtyrýlar engizý týraly» Zańǵa qol qoıdy. 4 jyl buryn (2010) Aqtóbe óńirindegi biregeı ındýstrıaldy-ınnovatsııalyq joba - «Aqtóberentgen» aktsıonerlik qoǵamy «Djeneral elektrık» kompanııasymen birlese shyǵarǵan alǵashqy qazaqstandyq kompıýterlik tomograftyń tusaýkeseri ótkizildi. 3 jyl buryn (2011) Islam konferentsııasy uıymy Syrtqy ister mınıstrleri keńesiniń 38-shi sessııasy ótti. Forýmǵa qatysýshylardyń aldynda Elbasy Nursultan Nazarbaev sóz sóıledi. ESІMDER 88 jyl buryn (1926-1994) gıdrotehnıka mamandyǵyn meńgergen alǵashqy qazaq áıelderiniń biri, tehnıka ǵylymdarynyń kandıdaty JAMANMURYNOVA Bıbi Telqyzy dúnıege keldi. Aqtóbe oblysynyń Yrǵyz aýdanynda týǵan. Qazaq memlekettik aýyl sharýashylyǵy ınstıtýtynyń gıdromelıoratsııa fakýltetin stalındik stıpendııamen úzdik bitirgen. Sol ınstıtýttyń sý energetıkasy men gıdravlıkasy kafedrasynda assıstent, Shymkent aýyl sharýashylyǵy tehnıkýmynda, Shymkent tehnologııalyq ınstıtýtynda oqytýshy bolǵan. 1960-1967 jyldary Almatydaǵy Qazaq energetıkalyq ǵylymı-zertteý ınstıtýtynda qyzmet etken. 1968-1981 jyldary Jambyl gıdromelıoratıvtik qurylys ınstıtýtynda oqytýshy, gıdrotehnıkalyq qurylystar kafedrasynyń dotsenti, kásipti jetildirý jónindegi prorektory qyzmetterin atqarǵan. Ǵalym Ámýdarııa ózenindegi asa iri Qyzylaıaq gıdrotorabyn jobalaýǵa qatysqan. Ondaǵan ǵylymı eńbekterdiń avtory. 75 jyl buryn (1939) medıtsına ǵylymdarynyń doktory, professor QASENOV Qojantaı Orazuly dúnıege keldi. Batys Qazaqstan oblysynda týǵan. Aqtóbe medıtsına ınstıtýtyn bitirgen. 1964 jyldan Aqtóbe medıtsına ınstıtýtynyń assıstenti, dotsenti, professory, kafedra meńgerýshisi bolǵan. Ǵalym jylan ýynyń aǵzada ımmýnıtettiń qalyptasýyna tıgizetin áserin zerttedi. Bir jáne eki zıgotadan (uryqtan, analyq jynys jasýshasynan) damyǵan embrıonnyń serpilis kúshin salystyryp, oǵan sıpattama berdi. Medıtsına ǵylymynyń 12 kandıdatyn jáne 2 doktoryn daıarlaǵan. 59 jyl buryn (1955) tehnıka ǵylymdarynyń kandıdaty, Shyǵys Qazaqstan memlekettik ýnıversıtetiniń qurmetti professory, Qazaqstan Respýblıkasy sportynyń qurmetti qaıratkeri NYǴMATÝLIN Arǵyn Zaırollauly dúnıege keldi. Qaraǵandy qalasynda týǵan. Qaraǵandy polıtehnıkalyq ınstıtýtyn, E.A. Bóketov atyndaǵy Qaraǵandy memlekettik ýnıversıtetin bitirgen. 1977-1996 jyldary Qaraǵandy kómir basseıni shahtalarynda basshylyq qyzmetter atqarǵan. 1996-2007 jyldary - Qaraǵandy oblysy ákimi apparatynyń basshysy, Qazaqstan Respýblıkasy Ádilet mınıstrligi jyljymaıtyn múlik ortalyǵynyń dırektory. 2007 jyldary - «Saryarqa» hokkeı klýbynyń dırektory, Qazaqstan Respýblıkasy Hokkeı federatsııasynyń atqarýshy komıtetiniń múshesi, 2012 jyldan Qaraǵandy oblystyq máslıhatynyń áleýmettik-mádenı damý jáne halyqty áleýmettik qorǵaý jónindegi turaqty komıssııasynyń múshesi. «Qurmet» ordenimen, medaldarmen, Qazaqstan Respýblıkasy Prezıdentiniń jáne Qaraǵandy oblysy ákiminiń Qurmet gramotalarymen marapattalǵan. 58 jyl buryn (1956) fılosofııa ǵylymdarynyń kandıdaty, tarıh ǵylymdarynyń doktory, professor, Qazaqstan Respýblıkasy bilim berý isiniń úzdigi KAN Georgıı Vasılevıch dúnıege keldi. Ońtústik Qazaqstan oblysynda týǵan. Qazirgi Abaı atyndaǵy Qazaq ulttyq pedagogıkalyq ýnıversıtetin bitirgen. 1980-1988 jyldary osy ınstıtýttyń oqytýshysy, aǵa oqytýshysy bolǵan. 1988-1991 jyldary - Almaty joǵary partııa mektebiniń dotsenti. 1991-1998 jyldary Qazaq KSR Jastar isi jónindegi memlekettik komıtet basqarmasynyń bastyǵy, Abaı atyndaǵy Qazaq ulttyq pedagogıkalyq ýnıversıtetiniń dotsenti, aǵa ǵylymı qyzmetkeri, tarıh fakýltetiniń dekany, shyǵystaný kafedrasynyń meńgerýshisi, professory. 1998 jyldan - «Ádilet» joǵary quqyq mektebiniń saıasattaný jáne ekonomıka páni kafedrasynyń meńgerýshisi, Qazaqstan tarıhy, fılosofııa jáne áleýmettaný páni kafedrasynyń meńgerýshisi, T.Rysqulov atyndaǵy Qazaq ekonomıka ýnıversıteti saıasattaný kafedrasynyń meńgerýshisi. Qazaqstan káristeri qaýymdastyǵynyń vıtse-prezıdenti, sondaı-aq Qazaqstan halqy Assambleıasy janyndaǵy ǵylymı-saraptamalyq keńestiń múshesi bolyp tabylady. Ol 100-den astam ǵylymı eńbektiń jáne «Qazaqstan káristeri: tarıhı ocherkter», «Qazaqstandaǵy káristerdiń tarıhy» jáne «Qazaqstan tarıhy» kitaptarynyń avtory. Birneshe medaldarmen, Qazaqstan Respýblıkasynyń Qurmet gramotasymen marapattalǵan. 57 jyl buryn (1957) QR Óńirlik damý mınıstri JÁMІShEV Bolat Bıdahmetuly dúnıege keldi. Almaty oblysy Gvardııa aýdanynyń Altynemel aýylynda týǵan. 1981 jyly Qazaq Aýyl sharýashylyǵy ınstıtýtyn, Qazaq ekonomıka jáne AÓK uıymdastyrý ǵylymı-zertteý ınstıtýtynyń aspırantýrasyn bitirdi, ekonomıka ǵylymdarynyń kandıdaty. 1974 jyldan bastap Qazaq ekonomıka jáne AÓK uıymdastyrý ǵylymı-zertteý ınstıtýtynda ǵylymı qyzmetker, ǵylymı hatshy bolyp jumys istedi. Memlekettik qyzmetti 1993 jyldan Qazaqstan Respýblıkasynyń Ulttyq bankinde bastady. Zertteýler jáne statıstıka departamenti dırektorynyń orynbasary, Perspektıvalyq zertteýler ortalyǵynyń dırektory bolyp qyzmet atqardy. 1997 jyly Qazaqstan Respýblıkasy Eńbek jáne halyqty áleýmettik qorǵaý mınıstrligi Ulttyq zeınetaqy agenttiginiń tóraǵasy etip taǵaıyndaldy. 1997 jyldan bastap 1999 jyldy qosa alǵanda Qazaqstan Respýblıkasy Eńbek jáne halyqty áleýmettik qorǵaý vıtse-mınıstri. 1999-2001 jyldary, sondaı-aq 2002-2003 jyldary Qazaqstan Respýblıkasynyń Qarjy vıtse-mınıstri jáne birinshi qarjy vıtse-mınıstri bolyp jumys istedi. 2001-2002 jyldary Qazaqstan Respýblıkasynyń Іshki ister vıtse-mınıstri. 2003-2004 jyldary Qazaqstan Respýblıkasynyń Ulttyq Banki tóraǵasynyń orynbasary. 2004-2006 jyldary Qazaqstan Respýblıkasy Qarjy naryǵy men qarjy uıymdaryn retteý jáne qadaǵalaý agenttiginiń tóraǵasy. 2006-2007 jyldary - Eýrazııa Damý Banki basqarma tóraǵasynyń orynbasary - Jobalaý qyzmeti jónindegi basqarýshy dırektor. 2007 jylǵy 13 qarashadan bastap Qazaqstan Respýblıkasynyń Qarjy mınıstri boldy. Qazirgi tańda QR Óńirlik damý mınıstri. Arnaıy jáne merzimdi basylymdarda ekonomıkalyq máseleler jónindegi ǵylymı jarııalanymdary jaryq kórdi. «Qurmet» ordenimen, mereıtoılyq medaldarmen marapattaldy. 55 jyl buryn (1959) tanymal sýretshi, Qazaqstan Sýretshiler odaǵynyń múshesi NAZARQUL Amanat dúnıege keldi. Jambyl oblysynda týǵan. Almaty kórkemsýret ýchılışesin, V.Sýrıkov atyndaǵy Máskeý memlekettik akademııalyq kórkemsýret ınstıtýtyn btirgen. S.Seıfýllın atyndaǵy Qazaq agrotehnıkalyq ýnıversıtetiniń aǵa oqytýshysy qyzmetin atqarǵan. Qylqylam sheberiniń «Qorqyttyń úsh bulaǵy», «Azııa bıbi», «Babalar rýhy», «Úsh gratsııa», «Tomırıs», «Túngi jolaýshy», «Araldy ańsaý», t.b. týyndylary bar. Onyń óner týyndylary Qazaqstan Respýblıkasy Prezıdenti N.Nazarbaevtyń, Máskeý meri ıÝ.Lýjkovtyń jeke kollektsııasynda saqtaýly. 65 jyl buryn (1949) reseılik akter, rejısser, qoǵam qaıratkeri, Reseıdiń halyq ártisi PANKRATOV Aleksandr Vasılevıch dúnıege kelgen.