27 jeltoqsan. QAZAQPARAT KÚNTІZBESІ: ATAÝLY KÚNDER, OQIǴALAR, ESІMDER
27 jeltoqsan. JEKSENBІ
Reseı Federatsııasynyń qutqarýshy kúni. Reseı Federatsııasy Prezıdentiniń 1995 jylǵy 26-shy qarashadaǵy Qaýlysymen bekitilgen.
QHDR-nyń Konstıtýtsııa kúni
Qyrǵyzstannyń tólqujat-vıza qyzmetkerleriniń kúni. 1932 jylǵy jeltoqsannyń 27-de Ortalyq atqarýshy komıtet pen KSRO Halyq Komıssarlar Odaǵy «KSR Odaǵyna Biryńǵaı tólqujat júıeni bekitý týraly» Qaýly qabyldady jáne tólqujatta mindetti túrde tirkeý bolý kerek. Osy ýaqyttan bastap tólqujat-vıza qyzmetiniń qurylǵan kúni dep esepteledi. 2006 jylǵy mamyrdyń 30-da Qyrǵyzstan Respýblıkasy Prezıdentiniń Qaýlysymen tólqujat-buryshtama Departamenti quryldy.
ESTE QALAR OQIǴALAR
9 1 jyl buryn (1924) Semeıde Orys geografııalyq qoǵamynyń Abaıdy eske alýǵa arnalǵan májilisi jáne qalalyq teatrda uıymdastyrǵan keshi ótti. M.Áýezov Abaı shyǵarmashylyǵy týraly baıandama jasady.
7 7 jyl buryn (1938) Sotsıalstik Eńbek Eri ataǵy jáne «Eren eńbegi úshin», «Eńbek úzdigi» medaldary belgilendi.
4 7 jyl buryn (1968) Qytaı tuńǵysh sýtegi bombasyn synaqtan ótkizdi.
2 4 jyl buryn (1991) Túrkimenstan óz táýelsizdigin jarııalady.
10 jyl buryn (2005) Astanada Elbasy Nursultan Nazarbaevtyń qatysýymen Ortalyq muz aıdynynyń saltanatty ashylý rásimi bolyp ótti.
10 jyl buryn (2005) Qazaqstan Respýblıkasy Prezıdentiniń Jarlyǵymen Qazaqstan Respýblıkasy Parlamentiniń 10 jyldyǵy qurmetine arnalǵan merekelik medal bekitildi. Mereıtoılyq medal qazaqstandyq parlamentarızmniń damýy men ornyǵýyna eleýli úles qosqan Qazaqstan Respýblıkasynyń azamattaryn jáne shetel azamattaryn kótermeleý, sondaı-aq Qazaqstan Respýblıkasy Parlamentiniń 10 jyldyǵyn atap ótý maqsatynda belgilengen.
8 jyl buryn (2007) Aqtóbede KSRO halyq ártisi, kompozıtor Ǵazıza Jubanovanyń (1927-1993) eskertkishi ashyldy.
Eskertkish onyń esimimen atalatyn oblystyq fılarmonııa ǵımaratynyń aldyndaǵy alańda ornatyldy.
Jobanyń avtorlary - músinshiler, QR Sýretshiler odaǵynyń músheleri Jádiger Kenbaı, Marat Ǵabdyrahmanov, Ahmet Qubaı. Eskertkishtiń bıiktigi - 4,5 metr.
6 jyl buryn (2009) Óskemende «Jasyl jeli» jańa jylyjaıy ashyldy.
Jańa jylyjaı 1000 sharshy metrden astam aýdandy alyp jatyr. «Jasyl jeli» ónimderi búgingi tańda qalanyń 30 saýda núktesinde satylýda.
6 jyl buryn (2009) Qaraǵandy oblysynyń Balqash qalasynda demalys kúnderi «Er Tóstik» jańa balabaqshasynyń ashylý saltanaty bolyp ótti.
Balabaqshada balalardyń rýhanı jáne salaýatty damýyna barlyq jaǵdaı jasalyp otyr, gımnastıka, án-kúı zaldary, mektepke daıyndyq synyptary bar.
5 jyl buryn (2010) L.N.Gýmılev atyndaǵy Eýrazııa ulttyq ýnıversıteti Beıjiń Qarjy jáne ekonomıka Ortalyq ýnıversıtetimen ǵylymı yntymaqtastyq týraly memorandýmǵa qol qoıdy.
Qujattarǵa qol qoıýdyń negizgi maqsattary - ýnıversıtetterde ǵylymı, ǵylymı-tehnıkalyq jáne ǵylymı-ádistemelik sharalardy birlesip ótkizý, birlesken jobalardy iske asyryp, ǵylymı-zertteý jáne tájirıbelik qyzmetti damytý úshin aqparat, tájirıbe, bilim almasý.
Taraptar dıplomdyq jáne dıssertatsııalyq zertteýler, mashyqtaný jáne tájirıbe almasý úshin stýdentter, magıstranttar, PhD doktorlarymen akademııalyq almasýdy uıymdastyrýǵa erekshe kóńil bóldi.
4 jyl buryn (2011) QR Ulttyq banki elimizdiń Táýelsizdiginiń 20 jyldyǵyna arnalǵan tıynnyń úzdik dızaıny boıynsha baıqaýyn aıaqtady.
Úzdik ıdeıalardy izdeý jáne qoldaý, ulttyq valıýta - teńgeniń bedelin nyǵaıtýǵa baǵyttalǵan «Meniń Qazaqstanym» baıqaýy eki atalym: «Ulttyq tıyn» jáne «Balalar tıyny» taqyrybymen ótti.
Baıqaýǵa búkil Qazaqstannan 600-dan astam joba kelip túsken. «Ulttyq tıyn» atalymynda tek kásibı dızaıner men sýretshiler ǵana emes, áýesqoılar da qatysty. Baıqaýǵa mektep oqýshylary, balalar úıleriniń tárbıelenýshileri jáne shyǵarmashylyq ujymdar qyzyǵýshylyq tanytty.
«Balalar tıyny» atalymynda birinshi oryndy almatylyq Ádemi Hasenova ıelendi. Ulttyq bank basshysy Grıgorıı Marchenko oǵan 500 000 teńge kólemindegi chekty tabystady.
Ekinshi oryndy oraldyq Ámınat Serikova alsa, úshinshi oryndy Óskemennen Mıra Janahmetova ıelendi.
«Ulttyq tıyn» atalymynda baıqaý komıssııasy birinshi oryndy taǵaıyndamaýdy sheshti. Ekinshi oryndy almatylyq Qanat Kenjın men Şýchınsk qalasynan kelgen Sabyrjan Maqashev ózara bólisti. Almatylyq Ádına Jamınova men Aslan Jańabaev úshinshi orynna kórindi. Kórermen kózaıymy júldesine onlaın-daýys berý qorytyndylary boıynsha Mádı Ábilmansurov ıe boldy.
Eki atalym boıynsha ekinshi oryndy ıelengen qatysýshylarǵa «Barys» estelik altyn tıyndary tabystaldy. Úshinshi oryn men kórermen kózaıymy júldesiniń ıegerlerine Qazaqstan Táýelsizdiginiń 20 jyldyǵyna arnalǵan estelik kúmis tıyndary jáne «Qazaqstan. Sulýlyq tartylysy» tusaýkeser albomdary berildi.
4 jyl buryn (2011) ǵalamshardyń ońtústik núktesinde Qazaqstannyń kókshil Týy jelbiredi. Ony qazaqstandyq ekspedıtsııanyń músheleri ornatty. Qazaqstandyq polıarshylar Ońtústik polıýske segiz kún júrse, qaıtar joly bes kún boldy. Árbir mınýt, árbir qadamdary myqtylyqtaryn tanytty: olar aýanyń temperatýrasy 47 gradýsty kórsetip, súıekten ótetin jelden, eshteńe kórinbeýshilikti eńsere aldy. Bul Antarktıdada sońǵy 15 jylda bolǵan eń kúshti tsıklon edi. Bul biregeı saparynan estelik retinde polıarshylar Astana qalasynyń ákimine Memlekettik Tý men Astana týyn, sondaı-aq saparlarynda birge ustaǵan Konstıtýtsııanyń úlgisin syıǵa tartty.
3 jyl buryn (2012) Astanadaǵy L.N.Gýmılev atyndaǵy Eýrazııa ulttyq ýnıversıteti QR Prezıdentiniń «Altyn sapa» júldesiniń «Qyzmet kórsetetin úzdik kásiporyn» atalymynda laýreat atandy.
2006 jyly qurylǵan bul júlde qyzmet kórsetý salasynda, sonyń ishinde bilim berýde, bıznestiń damýyndaǵy ınnovatsııalyq ıdeıalardy qoldaýdaǵy sapa belgisimen baılanystyrylady. L.N.Gýmılev atyndaǵy EUÝ QS World University Rankings halyqaralyq reıtıngisiniń qorytyndylaryna sáıkes álemdegi jetekshi ýnıversıtetterdiń úzdik 400-ne kiredi.
Táýelsiz qazaqstandyq agenttiktiń qurǵan Ýnıversıtetterdiń bas reıtıngisinde bul bilim ordasy I orynnan kórindi.
3 jyl buryn (2012) qazaqstandyq delegatsııanyń Koreıa Respýblıkasyna jasaǵan resmı sapary kezinde Shyǵys Qazaqstannyń ákimshiligi men ońtústikkoreıalyq Kanvando provıntsııasynyń arasynda ózara yntymaqtastyq týraly memorandýmǵa qol qoıyldy.
3 jyl buryn (2012) «Azııa Avto» kólik quraıtyn zaýyt Qazaqstanda «Turǵyndar úshin úzdik taýarlar» atalymynda №1 óndirýshi bolyp tanyldy.
Bul zaýyttyń ekinshi joǵary nagradasy. 2007 jyly QR Prezıdentiniń sapa salasyndaǵy jetistikteri úshin taǵaıyndaǵan «Altyn sapa» júldesiniń aıasynda zaýyt óndiristik saladaǵy úzdik kásiporyn ataldy.
3 jyl buryn (2012) «Eýrazııalyq energetıkalyq birlestigi» (EEB) «Paryz-2012» bıznestiń áleýmettik jaýapkershiligi respýblıkalyq baıqaýynda «Jyldyń úzdik áleýmettik jobasy» atalymynda laýreat atandy.
Kompanııa salaýatty ómir saltyn damytý jáne qoldaý úshin Pavlodar oblysyndaǵy Aqsý qalasynda Imanjúsip Qutpanuly atyndaǵy sport saraıynyń qurylysy jobasyn usyndy. Keshendi salýǵa bir mıllıardtan astam teńge jumsaldy.
3 jyl buryn (2012) Beıjińdegi QHR Joǵarǵy ulttyq prokýratýrasynyń ǵımaratynda Qazaqstan Respýblıkasynyń Elshisi Nurlan Ermekovtiń QHR Joǵarǵy ulttyq prokýrorynyń birinshi orynbasary Hý Tszetszıýnmen kezdesýi ótti.
Kezdesý barysynda taraptar quqyq qorǵaý salasyndaǵy ekijaqty yntymaqtastyqtyń aǵymdaǵy máselelerin talqylap, sondaı-aq eki eldiń quqyq qorǵaý organdarynyń arasyndaǵy ózara árekettestik mehanızmin jetildirý boıynsha pikirlerimen almasty.
3 jyl buryn (2012) Shymkenttegi Sh.Qaldaıaqov atyndaǵy oblystyq fılarmonııada Ońtústik Qazaqstan oblysyndaǵy Qazaqstan halqy Assambleıasynyń XVІ sessııasy bolyp ótti.
Sessııada Qazaqstan Respýblıkasynyń Táýelsizdigin, ulttyq birlik, mádenıaralyq dıalog jáne qazaqstandyq patrıotızmdi nyǵaıtýǵa qosqan eleýli eńbek úshin Qazaqstan halqy Assambleıasynyń «Qazaqstan halqy Assambleıasynyń qoǵamdyq «Birlik» altyn medali» tabystaldy.
3 jyl buryn (2012) S.Toraıǵyrov atyndaǵy Pavlodar memlekettiks ýnıversıtetinde «Shoqan joldary» saıty ashyldy.
3 jyl buryn (2012) «Sokolov-Sarybaı taý-baıytý óndiristik birlestigi» AQ-nyń Qyzyl-Jar kenishinde ákti kúıdirý boıynsha jańa keshen salyndy.
Bul maqsattarǵa bir mıllıardtan astam teńge bólingen, al jobanyń ózi Qostanaı oblysynyń Indýstrııalandyrý kartasyna engizildi.
ESІMDER
11 2 jyl buryn (1903-1958) qazaq tili ǵylymynyń teorııasyn qalyptastyryp, praktıkamen baılanystyrǵan alǵashqy tilshi ǵalymdardyń biri, fılologııa ǵylymynyń doktory, professor, Qazaqstan Ǵylym akademııasynyń korrespondent múshesi AMANJOLOV Sársen Amanjoluly dúnıege keldi.
Shyǵys Qazaqstan oblysynyń Ulan aýdanynda týǵan. Orta Azııa memlekettik ýnıversıtetin bitirgen. 1931-1942 jyldary Qazaq pedagogıkalyq ınstıtýtynyń oqytýshysy, qazaq tili kafedrasynyń meńgerýshisi, Qazaqtyń ulttyq mádenıetin zertteý ınstıtýtynyń dırektory, ǵylymı hatshysy, KSRO Ǵylym akademııasy Qazaqstan fılıalynyń til jáne ádebıet sektorynyń meńgerýshisi qyzmetterin atqardy. 1942-1944 jyldary Uly Otan soǵysyna qatysty. Sol jyldarda qoǵamdyq-saıası jumystarǵa belsene aralasyp, jaýyngerler arasynda saıası-tárbıe jumystaryn júrgizdi. Keńes Odaǵynyń batyrlary jóninde aqparattar jarııalap, qazaq tilinde «Qyzyl armııa úgitshisi bloknotynyń» jaýapty redaktory boldy. 1946 jyldan ómiriniń sońyna deıin Qazaqstan Ǵylym akademııasy Til jáne ádebıet ınstıtýtynyń bólim meńgerýshisi bolyp istedi. Ǵalym jalpy til bilimi men qazaq til biliminiń teorııalyq negizin qalyptastyrýda A.Baıtursynov, Q.Jubanov bastaǵan ǵylymı jumystardy ilgeri jalǵastyrdy. Ol jazǵan qazaq tili oqýlyqtary men baǵdarlamalary ana tilin oqytýdy ǵylymı jolǵa qoıýǵa eleýli yqpal etti. Sonymen qatar halyq aýyz ádebıeti nusqalaryn jınap, ádebı til tarıhyn zertteýmen aınalysty. «Qazaq dıalektologııasynyń negizgi máseleleri» atty doktorlyq dıssertatsııasynda qazaqtyń ádebı tili men qazaq tiliniń dıalektilik negizin, onyń qalyptasý tarıhyn, damýyn jan-jaqty zerttedi, dıalektilerdiń túrki tildermen jaqyndyǵyn, rý - taıpa - halyq tiliniń baılanysyn, damý júıesin anyqtady. Onyń bul eńbegi qazaq dıalektologııasynyń, til biliminiń bir salasy bolyp qalyptasýyna negiz boldy. Jalpy til bilimindegi sıntaksıs máselelerin: sóılemge berilgen anyqtamalardy, sóılem músheleriniń tabıǵatyn, sóıleýdiń sıntaksıstik qurylymyn, sóıleý men oılaý arasyndaǵy qarym-qatynasty zerttedi. Ol sóz taptarynyń sóılem múshesi bolý sharttary, sóılemniń elementteri men dánekerleri, ıntonatsııa, oqshaý sózder, shaq pen jaqqa qatysty sıntaksıstik kategorııalar, qurmalas sóılemniń paıda bolý joldary, úıirli múshe jaıynda tyń qorytyndylar jasady. Qurmalas sóılemniń «aralas qurmalas» degen túrin engizdi.
S.Amanjolov qazaq tili men tarıhy jóninde bir qatar oqý quraldaryn jasady, qazaq jazýyn reformalaý jobasynyń avtory boldy. Ony asa qyzyqtyrǵan taǵy bir másele - Qazaqstan jerindegi taý-tastarǵa jazylǵan kóne jazýlar men rý tańbalary edi. Onyń 200-den astam ǵylymı eńbegi jaryq kórdi.
Ǵalym alǵashqylardyń biri bolyp qazaq maqaldary men jumbaqtaryn, «Bógenbaı batyr» jınaǵyn shyǵardy. Sondaı-aq, qazaq tiliniń akademııalyq túsindirme sózdigin, qazaq tiliniń qazaqsha-oryssha sózdigin jasaýǵa basshylyq etti. 1939-1940 jyldary professordyń jetekshilik etýimen qazaq ádebıetiniń klassıgi Abaı Qunanbaevtyń tolyq shyǵarmalar jınaǵy basylyp shyqty.
10 5 jyl buryn (1910-1995) ádebıet synshysy, jazýshy, ǵalym, fılologııa ǵylymynyń doktory, professor, Qazaqstan Ǵylym Akademııasynyń akademıgi, Qazaqstannyń eńbek sińirgen ǵylym qaıratkeri QARATAEV Muhamedjan Qojasbaıuly dúnıege keldi.
Qyzylorda oblysy Syrdarııa aýdanynda týǵan. Qazaq pedagogıkalyq ınstıtýtyn, Lenıngradtyń Tarıh, fılosofııa jáne ádebıet ınstıtýtynyń aspırantýrasyn bitirgen.
Qazaqstan Jazýshylar odaǵy basqarmasynyń jaýapty hatshysy, tóraǵasy qyzmetterin atqarǵan. Qazaq pedagogıkalyq ınstıtýtynyń kafedra meńgerýshisi, Jambyl pedagogıkalyq ýchılışesiniń oqytýshysy, Qazaq memlekettik kórkem ádebıet baspasynyń redaktory, bas redaktorynyń orynbasary, dırektory, Qazaqstan Ǵylym akademııasy Muhtar Áýezov atyndaǵy Ádebıet jáne til ınstıtýtynyń aǵa ǵylymı qyzmetkeri, bólim meńgerýshisi, Qazaq sovet entsıklopedııasynyń bas redaktory bolǵan. 1988 jyldan ómiriniń sońyna deıin Qazaqstan Respýblıkasy Ulttyq ǵylym akademııasy Muhtar Áýezov atyndaǵy Ádebıet jáne óner ınstıtýty dırektorynyń bas keńesshisi bolyp istegen.
Onyń alǵashqy kúrdeli eńbegi - Sáken Seıfýllınniń «Qyzyl at» poemasy týraly maqalasy. Ádebı jurtshylyq arasynda úlken aıtys týǵyzǵan bul poemanyń kórkemdik-ıdeıalyq quny týraly durys taldaý jasady. Ǵabıt Músirepovtiń «Shuǵyla» povesi týraly da onyń sol kezdegi maqalasy jurtshylyq nazaryn aýdardy. Muhamedjan Qarataev tutas alǵanda qazaq ádebıetiniń túrli máselelerin qamtyǵan jeti júzden astam maqalanyń, qyryqtan asa kitaptyń avtory. Ǵalym eńbekteriniń negizgi arqaýy - qazaq ádebıetiniń tarıhı joly men ósý satylary, týǵan eldiń topyraǵynan jaralyp, ana sútimen engen ulttyq dástúr, onyń jańa sapada qalyptasýy, túr men mazmunnyń bite qaınasyp, sheberliktiń shyńdalýy. Sonymen qatar kórkem ádebıettiń estetıkalyq muraty jóninde de tolymdy pikirler aıtty. Kórkem shyǵarmashylyqpen de shuǵyldandy. Onyń «Daladaǵy dabyl» atty kórkem pýblıtsıstıkalyq romany qazaq, orys tilderinde jaryq kórdi. Ol kórkem aýdarma salasyna da eleýli eńbek sińirdi. M.Gorkııdiń «Meniń ýnıversıtetim», M.Sholohovtyń «Tynyq Don» romanynyń 3 kitabyn qazaq tiline tárjimalady. Sondaı-aq kórkem aýdarma teorııasyn damytýǵa qyzý at salysyp, qazaq ádebıetin orys tiline, orys tilinen qazaq tiline aýdarýdyń negizgi máseleleri jaıynda súbeli eńbekter jazdy. Kóptegen oqýlyqtardyń avtory, hrestomatııalardyń qurastyrýshysy. 6 tomdyq Qazaq ádebıeti tarıhynyń úsh tomynyń, orys tilinde shyqqan Qazaq ádebıeti tarıhynyń keńestik dáýirine arnalǵan tomynyń bas redaktory jáne negizgi avtorlarynyń biri.
Eńbek Qyzyl Tý, Halyqtar dostyǵy, «Qurmet belgisi» ordenderimen jáne medaldarmen marapattalǵan. Halyqaralyq ádebıet synshylary qaýymdastyǵynyń múshesi, eki márte Qazaq KSR Memlekettik syılyǵynyń laýreaty.
Astanadaǵy Prezıdenttik mádenıet ortalyǵynda 2010 jyldyń qyrkúıek aıynda belgili pýblıtsıst, ádebıet synshysy, jazýshy Muhamedjan Qarataevtyń týǵanyna 100 jyl tolý mereıtoıy atap ótildi.
10 2 jyl buryn (1913-1999) akter, Qazaqstannyń halyq ártisi MÝSIN Shahan Álimhanuly dúnıege keldi.
Pavlodar oblysynyń Maı aýdanynda týǵan. Almaty aýyl sharýashylyǵy ınstıtýtyn bitirgen. Semeı oblysy Besqaraǵaı aýdanyndyq atqarý komıtetiniń hatshysy, Semeı oblystyq qazaq drama teatrynyń, Qazaq akademııalyq balalar men jasóspirimder teatrynyń, Qazaq akademııalyq drama teatrynyń aktery bolǵan. Osy teatrlar sahnasynda Bıdahmet (І.Jansúgirov «Kek»), Arystan, Esen (M.Áýezov «Aıman-Sholpan», «Eńlik-Kebek»), Ábish (B.Maılın «Shuǵa»), Aqan (Ǵ.Músirepov «Aqan seri-Aqtoqty»), Syrym (M.Áýezov «Qaragóz»), Aıdar (M.Áýezov, L.Sobolev «Abaı»), Mahambet (Ǵ.Slanov «Mahambet»), Sapar (T.Ahtanov «Sáýle»), Áljanov (A.Jaǵanov «Beımaza áıel»), Dzerjınskıı (A.Kapler «Lenın 1918 jyly»), Ápende (N.Hıkmet «Ápende»), Motsart (A.Pýshkın «Shaǵyn tragedııalar»), Telegın (A.Chehov «Súıikti meniń apataıym») rólderin oınaǵan. Aqyndyq ónermen aınalysyp, kóptegen óleńder jazǵan. 1958 jyly Máskeý qalasynda ótken qazaq ádebıeti men óneriniń onkúndigine qatysqan. Akter kınoǵa da túsip, Rústemov («Bul Shuǵylada bolǵan edi»), Saparov («Biz osynda turamyz»), Baımaǵanbet («Shoqan Ýálıhanov»), Professor («Ulan»), Rektor («Qosymsha saýda»), Tóle bı («Jaýshy») rólderin oınaǵan.
Qazaqstan Joǵarǵy Keńesiniń Qurmet gramotasymen marapattalǵan.
100 jyl buryn (1915-2006) kórnekti ǵalym, tehnıka ǵylymdarynyń doktory, professor, Sotsıalıstik Eńbek Eri, Qazaqstan Respýblıkasynyń eńbek sińirgen ǵylym jáne tehnıka qaıratkeri, Qazaqstan Respýblıkasy Ulttyq Ǵylym Akademııasynyń, Jaratylystaný Ǵylym Akademııasynyń akademıgi, Qazaq KSR Memlekettik syılyǵynyń eki márte laýreaty SAǴYNOV Ábilqas Saǵynuly dúnıege keldi.
Pavlodar oblysy Baıanaýyl aýdany Baıanaýyl kentinde týǵan. Qaraǵandy taý-ken tehnıkýmyn, Dnepropetrovsk taý-ken ınstıtýtyn bitirgen.
Eńbek jolyn «Prıbalhashstroı» tresiniń Óspen rýdnıginde motorıst bolyp bastaǵan. 1939-1948 jyldary - Qaraǵandy kómir basseınderinde ýchaske bastyǵy, bas ınjener, shahta bastyǵy, tehnıkalyq bóliminiń meńgerýshisi. 1948-1951 jyldary - Qaraǵandy aýdany memlekettik qalalyq tehnıkalyq qadaǵalaý basqarmasynyń bastyǵy, «Qaraǵandykómir razrezderi» tresiniń bas ınjeneri. 1951-1955 jyldary - Búkilodaqtyq ǵylymı-zertteý kómir ınstıtýty Qaraǵandy fılıalynyń dırektory. 1955-1958 jyldary - Qaraǵandy taý-ken ınstıtýtynyń rektory. 1958-1987 jyldary - Qaraǵandy polıtehnıka ınstıtýtynyń rektory, kafedra meńgerýshisi. 1987-1991 jyldary - Qaraǵandy polıtehnıka ınstıtýty rektorynyń keńesshisi. 1991-2001 jyldary - Qazaqstan Ǵylym Akademııasy Jer qoınaýyn keshendi ıgerý máseleleri ınstıtýtynyń dırektory. 2001-2006 jyldary Qaraǵandy bıznes, basqarý jáne quqyq ýnıversıtetiniń prezıdenti qyzmetterin atqarǵan.
Negizgi ǵylymı eńbekteri kómir qabattaryn qolaıly júıelermen óndirýge, taý-ken tehnıkasyn kemeldendirýge, jer asty qurylystarynyń beriktigin zertteýge, shahta alańdaryn arshý jáne daıyndaý sulbalaryn jetildirýge arnalǵan. Paıdaly qazbalar oryndaryn ıgerýdiń keshendi mehanızatsııasy men tehnologııasy ǵylymı mektebiniń negizin qalaǵan. Ábilqas Saǵynovtyń basshylyǵymen jáne tikeleı qatysýymen Qaraǵandy kómir basseıninde alǵash ret kertpeshti jáne úshqabatty qazý, kúkirtti gazy bar qattardy qazýdyń tehnologııasy, massıvti fızıkalyq-hımııalyq berikteý, taǵy basqa boıynsha keshendi tájirıbelik jumystar men óndiristik synaqtar jasalǵan. «Kómir óndirýdiń tehnologııalyq esebi protsesteri» (teń avtorly), «Kómir shahtalarynyń tehnologııalyq shemalaryn biriktirý» (teń avtorly), «Qaraǵandy basseıniniń kómir qabatyn ázirleý máseleleri», «Plastıkalyq karer konveıerleriniń esebi jáne jobalaý negizderi» (teń avtorly), «Máshıneniń soǵý organdarynyń gıdroımpýlsti júıesin qurýdyń teorııalyq negizderi» (teń avtorly), «Mehanıkalyq ustamdardy jetildirý jáne damytý joldary» (teń avtorly), «Ótken belester týraly» eńbekteri men 300-den astam ǵylymı jarııalanymnyń avtory, onyń ishinde monografııalar, avtorlyq kýálikter men patentter bar.
Sotsıalıstik Eńbek Eri ataǵyna ıe bolyp, eki márte Lenın, Oktıabr Revolıýtsııasy, Eńbek Qyzyl Tý, Halyqtar dostyǵy, «Parasat» ordenderimen jáne kóptegen medaldarmen marapattalǵan.
9 1 jyl buryn (1924) ǵalym-bıohımık, bıologııa ǵylymdarynyń doktory, professor, Qazaqstannyń eńbek sińirgen ǵylym qaıratkeri SEIІTOV Zulqarnaı dúnıege keldi. Qostanaı oblysynda týǵan. Omby aýylsharýashylyǵy ınstıtýtyn, onyń aspırantýrasyn bitirgen. 1954-1997 jyldary - Almaty zootehnıkalyq-maldárigerlik ınstıtýty (Qazaq ulttyq agrarlyq ýnıversıteti) organıkalyq hımııa jáne bıohımııa kafedrasynyń dotsenti, professory, meńgerýshisi. 1998-2001 jyldary - ál-Farabı atyndaǵy Qazaq ulttyq ýnıversıtetiniń professory. 2002 jyldan - S.Asfendııarov atyndaǵy Qazaq ulttyq medıtsınalyq ýnıversıteti bıohımııa kafedrasynyń professory.
Negizgi ǵylymı eńbekteri mal bıohımııasyna arnalǵan. Sıyr men bıe, túıe sútindegi belok, amın qyshqyly, maı qyshqyly, úshglıtserıd, vıtamınder quramy men onyń tehnologııalyq qasıetterin hımııalyq turǵydan zerttedi. Bıe men túıe sútin, saýmal qymyz ben shubatty molekýlalyq deńgeıde keptirýdiń jańa ádisin taýyp, sodan alynǵan qurǵaq untaqtan tabıǵı qymyz ben shubat óndirýdiń jańa bıotehnologııasyn usyndy. «Qazaq balzamy» shıpaly sýsyny men ishine altyn tamyr salyp ashytqan «Altyn sý» tunbasynyń, 150 astam ǵylymı eńbekterdiń, 7 avtorlyq kýálik pen 2 patenttiń avtory. 2-dárejeli Otan soǵysy, Qyzyl Juldyz ordenderimen marapattalǵan.
6 7 jyl buryn (1948) jazýshy, Qazaqstan Jazýshylar odaǵynyń múshesi SOLTIEVA Jumagúl Qýanyshbekqyzy dúnıege keldi.
Almaty oblysynyń Jambyl aýdanynda týǵan. Qazaq memlekettik ýnıversıtetiniń jýrnalıstıka fakýltetin bitirgen. «Lenınshil jas» (qazirgi «Jas Alash»), «Sotsıalıstik Qazaqstan» (qazirgi «Egemen Qazaqstan»), «Zaman - Qazaqstan» gazetteri men «Baldyrǵan» jýrnalynda bólim meńgerýshisi, «Qazaqstan áıelderi» jýrnalynda bas redaktordyń orynbasary, bas redaktory qyzmetterin atqarǵan. Qazir «Egemen Qazaqstan» gazetinde bas redaktordyń orynbasary. Tyrnaqaldy týyndysy «Jibek joly» atty jas prozaıkterdiń áńgimeler jınaǵyna engen. «Tastúlek», «Sypaıylyq syry», «Jalǵyz bala» kitaptarynyń avtory. 1991 jylǵy «Qazaq ádebıeti» gazetiniń, Qazaqstan Jýrnalıster odaǵy O.Bókeı atyndaǵy syılyqtarynyń ıegeri bolǵan.
6 6 jyl buryn (1949) Qoja Ahmet Iassaýı atyndaǵy Halyqaralyq qazaq-túrik ýnıverstıetiniń prezıdenti - TÁShІMOV Lesbek Táshimuly dúnıege keldi. Ońtústik Qazaqstan oblysynyń týmasy. N.V.Gogol atyndaǵy Qyzylorda pedagogıkalyq ýnıversıtetin támamdaǵan. Mamandyǵy - matematık (1971). Eki monografııa men jetpisten astam ǵylymı-ádistemelik jumystyń avtory. Birneshe eńbegi Chehııa, Túrkııa, Reseı, Úndistan, Amerıka Qurama Shtattarynda jarııalanǵan. Atalǵan qyzmette - 2008 jyldan beri.
6 2 jyl buryn (1953) jazýshy MOMBEKULY Temirhan dúnıege keldi.
Ońtústik Qazaqstan oblysynyń Maqtaaral aýdanynda týǵan. Qazaq memlekettik ýnıversıtetiniń jýrnalıstıka fakýltetin bitirgen. Ońtústik Qazaqstan oblysy «Maqtaaral» aýdandyq gazetiniń bólim meńgerýshisi, Almaty oblysy Talǵar aýdandyq «Alataý juldyzy» gazetiniń aýdarmashysy, «Mektep» baspasynyń, Qazaq teledıdarynyń redaktory qyzmetterin atqarǵan. «Qýanyshy kóp kúnder», «Kúmis velosıped», «Ádemi qyzdyń jigiti», «Ǵashyqtyq jóni bir basqa» syndy áńgime, povest jınaqtarynyń, «Taǵdyr», «Kóshetińnen aınalaıyn» atty pýblıtsıstıkalyq kitaptar men «Bosqyndar», «Qusshy-Qarajon» radıo-pesalardyń avtory. «Talqy» áńgimesi úshin 1992 jyly «Qazaq ádebıeti» gazetiniń laýreaty atanǵan
19 3 jyl buryn (1822-1895) frantsýz mıkrobıology jáne hımık, osy zamanǵy mıkrobıologııa men ımmýnologııanyń negizin salýshy Lýı PASTER dúnıege keldi. 18 3 jyl buryn (1832-1898) reseılik kásipker, metsenat, Tretıakov galereıasynyń negizin qalaýshy TRETЬıAKOV Pavel Mıhaılovıch dúnıege keldi. 6 7 jyl buryn (1948) frantsýz kınoakteri Jerar DEPARDЬE (Jerar Ksave Marsel Deparde) dúnıege keldi.
6 4 jyl buryn (1951) Meksıkanyń 1994-2000 jyldardaǵy prezıdenti Ernesto Sedılo Ponse de Leondúnıege keldi.
4 4 jyl buryn (1971-2002) reseılik akter, rejısser, stsenarıst BODROV Sergeı Sergeevıch dúnıege keldi.