27 sáýir. QAZAQPARAT KÚNTІZBESІ: ATAÝLY KÚNDER, OQIǴALAR, ESІMDER
27 SÁÝІR, JEKSENBІ Serra-Leone Respýblıkasynyń Ulttyq merekesi - Táýelsizdik kúni (1961). Serra-Leone - Batys Afrıkada ornalasqan memleket. Soltústigi jáne shyǵysynda Gvıneıamen, ońtústik-shyǵysynda Lıberııamen, batysy Atlant muhıtymen shektesip jatyr. Astanasy - Frıtaýn qalasy. Aqsha birligi - leone. Memlekettik tili - aǵylshyn tili. Ákimshilik jaǵynan 3 provıntsııaǵa jáne batys oblysyna bólinedi. Eldi 5 jylǵa saılanǵan prezıdent basqarady. Joǵary atqarýshy organy - Úkimet. Joǵary zań shyǵarýshy organy - Ókilder palatasy.
Togo Respýblıkasynyń Ulttyq merekesi - Táýelsizdik kúni (1961). Togo - Batys Afrıkada ornalasqan memleket. Soltústiginde Býrkına-Fasomen, batysynda Ganamen, shyǵysynda Benın Respýblıkasymen shektesedi. Ońtústiginde Gvıneıa shyǵanaǵymen shaıylyp jatyr. Astanasy - Lome qalasy. Aqsha birligi - frank. Memlekettik tili - frantsýz tili. Memleket 5 oblysqa bólinedi. Eldi 5 jylǵa saılanǵan prezıdent basqarady. Joǵary atqarýshy organy - Úkimet. Joǵary zań shyǵarýshy organy bir palataly parlament - Ulttyq jınalys.
Ońtústik Afrıka Respýblıkasynyń Ulttyq merekesi - Bostandyq kúni (1994). 12 jyl buryn elde alǵash ret demokratııalyq saılaý ótti. Qazaqstan Respýblıkasy men Ońtústik Afrıka Respýblıkasynyń arasyndaǵy dıplomatııalyq qarym-qatynas 1992 jylǵy naýryzdyń 5-de ornatyldy.
Odaqtyq ıÝgoslavııa Respýblıkasynyń Ulttyq meıramy - Odaqtyq ıÝgoslavııa Respýblıkasynyń kúni (1992). Odaqtyq ıÝgoslavııa Respýblıkasy Eýropanyń ońtústigindegi memleket. Resmı tili - serbııa-horvatııalyq tili. Astanasy - Belgrad. Memleket basshysy - prezıdent. Zań shyǵarýshy organy - 2 palataly odaq (Azamattar vechesi jáne Memleket vechesi).
Qazaqstan Respýblıkasy men Odaqtyq ıÝgoslavııa Respýblıkasynyń arasyndaǵy dıplomatııalyq qarym-qatynas 1996 jyldyń 10 jeltoqsanynda ornatyldy.
ESTE QALAR OQIǴLAR
20 jyl buryn (1994) Almatyda «Abylaı han» qory quryldy. Qor tóraǵasy bolyp Shota Ýálıhanov saılandy.
1 9 jyl buryn (1995) Almatyda eldegi alǵashqy bes juldyzdy «Rahat-Palas» meımanhanasy qurylysynyń aıaqtalýy saltanatty túrde atap ótildi. Jańa meımanhana kesheninde joǵary dárejeli qonaq úıde bolýǵa tıisti meıramhana, dúkender, bıznes ortalyǵy, konferentsııa zaldary, arnaıy klýbtarǵa arnalǵan bólmeler, jabyq júzý basseıni bar.
1 8 jyl buryn (1996) Almatyda Qazaqstan Respýblıkasy men Reseı Federatsııasynyń prezıdentteri Kaspıı jónindegi málimdemege qol qoıdy. Іs-qaǵazynda Kaspıı teńizindegi munaı-gaz resýrstaryn barlaýdaǵy jáne óńdeýdegi Qazaqstannyń quqyǵyn moıyndaǵan Reseı osy salada yntymaqtastyqqa daıyn ekenin bildiredi.
1 6 jyl buryn (1998) Qazaqstan Respýblıkasy Prezıdenti N.Nazarbaevtyń Jarlyǵymen Shaǵyn bıznesti qoldaý jónindegi agenttik quryldy.
1 4 jyl buryn (2000) Almatyda BUU-nyń Ortalyq Azııanyń ekonomıkalaryna arnalǵan Arnaýly Baǵdarlamasyn (SPEKA) tanystyrý rásimi boldy. Oǵan Qazaqstannyń, Qyrǵyzstannyń, Tájikstannyń, BUU-nyń Eýropalyq Ekonomıkalyq Komıssııasynyń (EEK), sondaı-aq BUU-nyń Azııa men Tynyq muhıt óńirine arnalǵan Ekonomıkalyq jáne Áleýmettik Komıssııasynyń (ESKATO) delegatsııalary qatysty. Prezıdent N. Nazarbaev bastamashysy bolǵan bul is-sharanyń basty maqsaty - Ortalyq Azııa memleketteriniń ekonomıkalyq damý qarqynyn jáne Eýropa men Azııanyń ekonomıkasyna kirigýin jedeldetý maqsatynda olardyń arasyndaǵy yntymaqtastyqty nyǵaıta berý. Baǵdarlamany tanystyrý rásiminde uıymdastyrý kezeńiniń qorytyndysy shyǵarylyp, taıaýdaǵy jyldary ony iske asyrýdyń naqtyly is-sharalary belgilendi. Basqosýǵa qatysqandar SPEKA, EEK jáne ESKATO-ǵa qatysýshy elderge Birlesken málimdeme qabyldap, sonymen Baǵdarlamanyń maqsaty men mindetterine yqylastylyq qýattaldy.
8 jyl buryn (2006) «Qazposhta» aktsıonerlik qoǵamy Qazaqstan Respýblıkasynyń aýmaǵynda «Ósimdikter dúnıesi» serııasymen «Qara sekseýil» atty kezekti markasyn aınalymǵa engizdi. Sekseýil - bıiktigi 10 metrge deıin jetetin, bujyrly, qalyń, jýan, butaqtary kóp dińdi, japyraqtary tolyǵymen shıratylmaǵan aǵash. Taqyrly sor jerlerde, qumnyń arasynda, sur topyraqta ósedi. Torǵaı, Aral, Qyzylorda, Betpaqdala, Moıynqum, Balqash jáne Alakól ólkelerinde kezdesedi.
7 jyl buryn (2007) Esep komıtetiniń tóraǵasy men Polshanyń Joǵarǵy baqylaý palatasynyń prezıdenti yntymaqtastyq jónindegi kelisimge qol qoıdy.
Kelisimde analıtıka, metodologııalyq aqparat salasynda qarjylyq baqylaý boıynsha eki eldiń mamandarynyń tájirıbe almasýy jáne kásibı oqytý máseleleri qamtylǵan.
7 jyl buryn (2007) Almatyda Qazaqstannyń tanymal ǵalymy, ekonomıka ǵylymdarynyń doktory Arystan Esentúgelovtiń «Táýelsiz Qazaqstannyń ekonomıkasy: naryqtyq reformalardyń tarıhy» atty jańa kitabynyń tusaý keser rásimi ótti.
Kitapta sotsıalıstik júıeniń, KSRO quldyraýynyń óte mańyzdy sebepteri ashylǵan, naryqtyq ekonomıkaǵa ótken kezeń týraly ashyp aıtylǵan. Qazaqstannyń táýelsizdik alǵan kezeńi jáne ulttyq valıýtany engizgen jaǵdaılary jazylǵan.
ESІMDER
13 9 jyl buryn (1875-1962) ǵalym, aýyl sharýashylyǵy ǵylymynyń doktory, professor, Qazaqstan Ǵylym Akademııasynyń korrespondent múshesi, Qazaqstannyń eńbek sińirgen ǵylymı qaıratkeri BEZSONOV Andreı Ivanovıch dúnıege keldi.
Reseı Federatsııasynyń Nıjnıı Novgorod qalasynda týǵan. Sankt-Peterbor ýnıversıtetin bitirgen.
1938-1951 jyldary KSRO Ǵylym Akademııasy Topyraqtaný ınstıtýtynyń Qazaq fılıalynyń sektor meńgerýshisi, Qazaqstan Ǵylym Akademııasy Topyraqtaný ınstıtýty dırektornyń ǵylymı jumystar jónindegi orynbasary qyzmetterin atqarǵan.
Negizgi eńbekteri topyraqtaný máselelerine arnalǵan. Ortalyq Qazaqstan, Ertis aımaǵy, Syrdarııa, Tıan-Shan, Altaı aımaqtarynyń topyraq jamylǵysyn zertteýge qatysty. «Qurmet belgisi» ordenimen marapattalǵan.
Jetisý (Jońǵar) Alataýyndaǵy bir shyń men muzdyq Andreı Bezsonov esimimen atalady.
8 5 jyl buryn (1929) jazýshy, aýdarmashy ShANShAROV Aıtbaı dúnıege keldi.
Aqmola oblysynda týǵan. Qazaq memlekettik ýnıversıtetin bitirgen. Qazaq memlekettik kórkem ádebıet baspasynda, «Qazaqstan» baspasynda redaktor, aǵa redaktor, Qazaq sovet entsıklopedııasynda aǵa redaktor qyzmetterin atqarǵan. Qalamgerdiń balalarǵa arnalǵan kitapshalary jaryq kórgen. Kórkem aýdarma salasynda L.Tolstoıdyń, I.Melejdiń, P.Vejınovtyń, S.Vangelıdiń roman, povesterin aýdaryp, jeke kitap etip bastyrǵan.
7 6 jyl buryn (1938) jazýshy, dramatýrg, Qazaqstan Jazýshylar odaǵynyń múshesi, Qazaqstan Respýblıkasynyń eńbek sińirgen mádenıet qaıratkeri ShAVAEV Shaım dúnıege keldi.
Almaty oblysynda týǵan. Qurmanǵazy atyndaǵy memlekettik konservatorııany, Almaty óner ınstıtýtyn bitirgen. Respýblıkalyq memlekettik uıǵyr teatrynda akter, keıin rejısser bolyp istegen. 1978-1982 jyldary - Qazaqstan Jazýshylar odaǵynda ádebı keńesshi, uıǵyr ádebıeti sektsııasynyń meńgerýshisi. 1983-1990 jyldary - Qazaq teatr qoǵamynyń aǵa keńesshisi, «Qazaqfılm» kınostýdııasynyń aǵa redaktory. 1990 jyldan Qazaqstan Jazýshylar odaǵynda ádebı keńesshi, uıǵyr ádebıeti keńesiniń tóraǵasy qyzmetterin atqarǵan. 1977 jyly «Kesteli taqııa» atty povester men áńgimeler jınaǵy jaryq kórgen. Respýblıkalyq uıǵyr teatry sahnasynda «Seniń qara kózderiń» atty mýzykalyq dramasy, «Aǵam úılendi» komedııasy, «Bılal Nazım», «Kúnásizge bes aıyp» dramasy qoıylǵan. Kórkem aýdarma salasynda M.Áýezovtyń «Qıly zaman» romanyn, «Aıman-Sholpan» dramasyn, S.Muqanov «Aqqan juldyz» romanyn, Ǵ.Músirepovtiń «Qyz-Jibegin», Sh.Aıtmatovtyń «Aq kemesin», Shekspır, Moler, M.Gorkıı, Sholohov, Shýkshın, R.Ibragımbekov, S.Sháımerdenov, Q.Tursynqulov, Iran-Ǵaıyp, t.b. aqyn-jazýshylardyń shyǵarmalaryn uıǵyr tiline tárjimalaǵan.
Qazaq KSR Joǵarǵy Keńesiniń Qurmet gramotasymen marapattalǵan.
5 9 jyl buryn (1955) fılosofııa ǵylymdarynyń kandıdaty, QR Mádenıet vıtse-mınıstri OMAROV Janaı Seıitjanuly dúnıege keldi.
Almaty qalasynda týǵan. M.V.Lomonosov atyndaǵy Máskeý memlekettik ýnıversıtetin jáne onyń aspırantýrasyn bitirgen.
1980-1986 jyldary - Qazaq polıtehnıkalyq ınstıtýtynyń oqytýshysy, aǵa oqytýshy, dotsent. 1986-1989 jyldary - Qazaq memlekettik ýnıversıteti janyndaǵy qoǵamdyq ǵylymdar oqytýshylarynyń biliktiligin arttyrý ınstıtýty kafedrasynyń meńgerýshisi. 1989-1991 jyldary - Qazaqstan Bilim berý mınıstrligi qoǵamdyq ǵylymdardy oqytý bas basqarmasynyń bastyǵy. 1991-1993 jyldary - Qazaq memlekettik ýnıversıteti janyndaǵy Biliktilikti arttyrý ınstıtýty dırektorynyń ǵylymı jumystar jónindegi orynbasary. 1993-1998 jyldary - «Treıdıng Servıs» kompanııasynyń bas dırektory, «Emshan» aktsıonerlik qoǵamynyń bas dırektory. 1998-1999 jyldary - Almaty qalalyq Aqparat jáne qoǵamdyq kelisim basqarmasynyń bastyǵy, «Imıdj-Ýspeh» aqparattyq-taldaý ortalyǵy jaýapkershiligi shekteýli seriktestiginiń bas dırektory. 1999-2001 jyldary - Qazaqstan Respýblıkasy Mádenıet, aqparat jáne qoǵamdyq kelisim mınıstrligi Buqaralyq aqparat quraldary departamentiniń dırektory. 2001-2004 jyldary - Qazaqstan Respýblıkasy Prezıdentiniń baspasóz hatshysy, Qazaqstan Respýblıkasy Prezıdenti Ákimshiligi Іshki saıasat basqarmasy Aqparattyq-taldaý ortalyǵynyń meńgerýshisi, Jurtshylyqpen jáne baspasózben baılanys bóliminiń meńgerýshisi. 2004-2007 jyldary - «QazAqparat» Ulttyq kompanııasy» aktsıonerlik qoǵamynyń prezıdenti. 2007-2008 jyldary -«Kazakhstan today» agenttigi» JShS baspa úıiniń bas dırektory, «My vybıraem Karavan - Karavan vybıraet nas» gazetiniń bas redaktory qyzmetterin atqarǵan. 2014 jylǵy qańtar-naýryz aılarynda - QR Mádenıet jáne aqparat vıtse-mınıstri. Qazirgi qyzmetinde - 2014 jylǵy naýryz aıynyn beri. Atalǵan qyzmetinde - 2008 jyldyń qyrkúıek aıynan.
«Qurmet» ordenimen, «Qazaqstan Respýblıkasynyń táýelsizdigine 10 jyl» mereıtoı medalimen marapattalǵan.
5 8 jyl buryn (1956) «ALMEKS» holdıngtik toby» basqarmasy tóraǵasynyń orynbasary, «QazTransOıl» AQ-nyń Máskeý qalasyndaǵy ókildiginiń basshysy DOLGIH Sergeı Nıkolaevıch dúnıege keldi.
Shymkent qalasynda týǵan. Qazaq hımııa-tehnologııa ınstıtýtyn bitirgen. «Ońtústikqazbasjabdyqtaý» kásipornynda, «Farab» birikken kásipornynda, «Integratsııa-maqta» kompanııasynda, «ALMEKS» fırmasy» JShS-nde jumys istegen. 1999-2004 jyldary - «Atyraýbalyq» AAQ-nyń prezıdenti. 2004 jyly - «Atyraýbalyq» AAQ Dırektorlar keńesiniń tóraǵasy, «ALMEKS» fırmasy» JShS-niń bas dırektory. 2004-2005 jyldary - «ALMEKS» fırmasy» JShS bas dırektorynyń orynbasary qyzmetterin atqarǵan. 2005 jyldyń qyrkúıeginen bastap - qazirgi qyzmetinde.
5 6 jyl buryn (1958) aqyn JUBATOVA Shámshııa dúnıege keldi.
Qyzylorda oblysynda týǵan. Qazaq memlekettik ýnıversıtetiniń jýrnalıstıka fakýltetin bitirgen. Atyraý oblysy, Novobogat aýdandyq «Naryn tańy» gazetinde, «Ana tili» gazetinde, «Jalyn» almanahynda qyzmet etken. 1977-1985 jj. «Bastaý», «Balaýsa», «Jetigen» («Jalyn») ujymdyq jınaqtaryna óleńderi engen. 1995 jyly osy baspadan «Mahabbat kitaby» atty jeke jınaǵy jaryq kórgen.
5 3 jyl buryn (1961) Mańǵystaý oblystyq mádenıet basqarmasynyń bastyǵy, jýrnalıst ǴUMAROVA Maıra Smaıylqyzy dúnıege keldi.
Atyraý oblysy Balyqshy aýdanynda týǵan. Qazaq memlekettik ýnıversıtetin bitirgen (qazirgi ál-Farabı atyndaǵy Qazaq ulttyq ýnıversıteti). «Mańǵystaý», «Kaspıı tańy» gazetterinde korrektor, «Túlegen túbek» aýdandyq gazetinde bólim meńgerýshisi bolǵan. 1995-1997 jyldary - Jańaózen qalasy kommertsııalyq «Albaz» telekanalynyń jýrnalısi. 1997-2000 jyldary - Jańaózen qalasy kommýnaldy-sharýashylyq mekemesi ınjeneri. 2000-2001 jyldary - kommertsııalyq «MIK TV» telekanalynyń jýrnalısi. 2001 jyly - Mańǵystaý oblystyq Aqparat jáne qoǵamdyq kelisim basqarmasynyń mamany. 2001-2006 jyldary - Mańǵystaý oblysy ákimi baspasóz qyzmetiniń bastyǵy, baspasóz hatshysy, baspasóz qyzmetiniń bas mamany qyzmetterin atqarǵan. 2006 jyldyń qarashasynan bastap - qazirgi qyzmetinde.
4 8 jyl buryn (1966) sýretshi, Qazaqstan Jastar odaǵy syılyǵynyń, 2-shi respýblıkalyq «Shabyt-Mıllenıým» festıvaliniń laýreaty SMAǴULOVA Aqtoty dúnıege keldi.
Almaty oblysynda týǵan. Almaty memlekettik kórkem-teatr ınstıtýtyn (qazirgi Temirbek Júrgenov atyndaǵy Qazaq ulttyq óner akademııasy) bitirgen. Onyń qolynan shyqqan óner týyndylary AQSh, TMD, Germanııa, Shveıtsarııa, Frantsııa, Túrkııa, Koreıa, t.b. memleketterdiń jeke kollektsıonerleriniń qolynda. Sondaı-aq respýblıkalyq, halyqaralyq jáne sheteldik kórmelerge qatysqan. «Tomırıs», «Tús», «Aısulý», «Sýquıǵysh», t.b. shyǵarmalardyń avtory.
1998 jyly Qazaqstan Respýblıkasy Prezıdenti stıpendııasyn ıelengen.
223 jyl buryn (1791-1872) amerıkandyq sýretshi jáne ónertapqysh Semıýel MORZE dúnıege keldi.