27 sáýir. QazAqparat: Ataýly kúnder, oqıǵalar, esimder
ESTE QALAR OQIǴLAR
1913 jyly «Qazaq» aptalyq gazeti shyǵa bastady. Onyń redaktorlyq alqasynda qazaq ultynyń belgili tulǵalary, ulttyq-azat etý qozǵalysynyń ókilderi - Ahmet Baıtursynov, Álıhan Bókeıhanov, Mirjaqyp Dýlatov boldy. Birinshi kúnnen-aq gazette maqsattary men mindetteri kórinis tapty.
1994 jyly Almatyda «Abylaı han» qory quryldy. Qor tóraǵasy bolyp Shota Ýálıhanov saılandy.
1998 jyly Qazaqstan Respýblıkasy Prezıdenti N.Nazarbaevtyń Jarlyǵymen Shaǵyn bıznesti qoldaý jónindegi agenttik quryldy.
2000 jyly Almatyda BUU-nyń Ortalyq Azııanyń ekonomıkalaryna arnalǵan Arnaýly baǵdarlamasyn (SPEKA) tanystyrý rásimi boldy. Oǵan Qazaqstannyń, Qyrǵyzstannyń, Tájikstannyń, BUU-nyń Eýropalyq ekonomıkalyq komıssııasynyń (EEK), sondaı-aq BUU-nyń Azııa men Tynyq muhıty óńirine arnalǵan Ekonomıkalyq jáne áleýmettik komıssııasynyń (ESKATO) delegatsııalary qatysty. Prezıdent N. Nazarbaev bastamashy bolǵan bul is-sharanyń basty maqsaty - Ortalyq Azııa memleketteriniń ekonomıkalyq damý qarqynyn jáne Eýropa men Azııanyń ekonomıkasyna kirigýin jedeldetý maqsatynda olardyń arasyndaǵy yntymaqtastyqty nyǵaıta berý. Baǵdarlamany tanystyrý rásiminde uıymdastyrý kezeńiniń qorytyndysy shyǵarylyp, taıaýdaǵy jyldary ony iske asyrýdyń naqtyly is-sharalary belgilendi. Basqosýǵa qatysqandar SPEKA, EEK jáne ESKATO-ǵa qatysýshy elderge Birlesken málimdeme qabyldap, sonymen Baǵdarlamanyń maqsaty men mindetterine yqylastylyq qýattaldy.
2006 jyly «Raıffaızen Lızıng Qazaqstan» kompanııasy arnalǵan «Aqtaý» munaı quıý tankeri Kaspıı teńizine jiberildi. Tankerdi «Vyborgskıı qurylys zaýyty» AAQ qurdy.
2006 jyly «Qazposhta» aktsıonerlik qoǵamy Qazaqstan Respýblıkasynyń aýmaǵynda «Ósimdikter dúnıesi» serııasymen «Qara sekseýil» atty kezekti markasyn aınalymǵa engizdi. Sekseýil - bıiktigi 10 metrge deıin jetetin, bujyrly, qalyń, jýan, butaqtary kóp dińdi, japyraqtary tolyǵymen shıratylmaǵan aǵash. Taqyrly sor jerlerde, qumnyń arasynda, sur topyraqta ósedi. Torǵaı, Aral, Qyzylorda, Betpaqdala, Moıynqum, Balqash jáne Alakól ólkelerinde kezdesedi.
2007 jyly Almatyda Qazaqstannyń tanymal ǵalymy, ekonomıka ǵylymdarynyń doktory Arystan Esentúgelovtiń «Táýelsiz Qazaqstannyń ekonomıkasy: naryqtyq reformalardyń tarıhy» atty jańa kitabynyń tusaýy kesildi.
Kitapta sotsıalıstik júıeniń, KSRO quldyraýynyń mańyzdy sebepteri ashylǵan, naryqtyq ekonomıkaǵa ótken kezeń týraly ashyp aıtylǵan. Qazaqstannyń táýelsizdik alǵan kezeńi jáne ulttyq valıýtany engizgen jaǵdaılary jazylǵan.
2011 jyly Túrkitildes memleketterdiń Parlamenttik Assambleıasyna tóraǵalyq Ázerbaıjan Respýblıkasynan Qazaqstan Respýblıkasyna resmı túrde ótti.
2015 jyly Respýblıkalyq «Saryarqa» velotreginde Nursultan Nazarbaevtyń qatysýymen Jeńimpazdar forýmy ótti.
2017 jyly Memleket basshysy Nursultan Nazarbaev І, ІІ dárejeli «El qorǵany» medalin taǵaıyndady.
2017 jyly QR Aqparat jáne kommýnıkatsııalar mınıstri Dáýren Abaev baspa, radıo- jáne ınternet-jýrnalıstıka salasynda «Úrker» alǵashqy ulttyq syılyǵyn bekitetini týraly jarııalady.
1978 jyly Aýǵanstanda Sáýir revolıýtsııasy ataýymen tarıhqa engen memlekettik tóńkeris boldy. Onyń nátıjesinde elde marksıstik úkimet ornatylyp, Aýǵanstan Demokratııalyq Respýblıkasy jarııalandy.
ESІMDER
143 jyl buryn (1875-1962) ǵalym, aýyl sharýashylyǵy ǵylymynyń doktory, professor, Qazaqstannyń eńbek sińirgen ǵylymı qaıratkeri BEZSONOV Andreı Ivanovıch dúnıege keldi.
Reseı Federatsııasynyń Nıjnıı Novgorod qalasynda týǵan. Sankt-Peterbor ýnıversıtetin bitirgen.
1938-1951 jyldary KSRO Ǵylym Akademııasy Topyraqtaný ınstıtýtynyń Qazaq fılıalynyń sektor meńgerýshisi, Qazaqstan Ǵylym Akademııasy Topyraqtaný ınstıtýty dırektornyń ǵylymı jumystar jónindegi orynbasary qyzmetterin atqarǵan.
Negizgi eńbekteri topyraqtaný máselelerine arnalǵan. Ortalyq Qazaqstan, Ertis aımaǵy, Syrdarııa, Tıan-Shan, Altaı aımaqtarynyń topyraq jamylǵysyn zertteýge qatysty. «Qurmet belgisi» ordenimen marapattalǵan.
Jetisý (Jońǵar) Alataýyndaǵy bir shyń men muzdyq Andreı Bezsonov esimimen atalady.
80 jyl buryn (1938) jazýshy, dramatýrg, Qazaqstan Jazýshylar odaǵynyń múshesi, Qazaqstan Respýblıkasynyń eńbek sińirgen mádenıet qaıratkeri ShAVAEV Shaıym dúnıege keldi.
Almaty oblysynda týǵan. Qurmanǵazy atyndaǵy memlekettik konservatorııany, Almaty óner ınstıtýtyn bitirgen. Respýblıkalyq memlekettik uıǵyr teatrynda akter, keıin rejısser bolyp istegen. 1978-1982 jyldary - Qazaqstan Jazýshylar odaǵynda ádebı keńesshi, uıǵyr ádebıeti sektsııasynyń meńgerýshisi. 1983-1990 jyldary - Qazaq teatr qoǵamynyń aǵa keńesshisi, «Qazaqfılm» kınostýdııasynyń aǵa redaktory. 1990 jyldan Qazaqstan Jazýshylar odaǵynda ádebı keńesshi, uıǵyr ádebıeti keńesiniń tóraǵasy qyzmetterin atqarǵan. 1977 jyly «Kesteli taqııa» atty povester men áńgimeler jınaǵy jaryq kórgen. Respýblıkalyq uıǵyr teatry sahnasynda «Seniń qara kózderiń» atty mýzykalyq dramasy, «Aǵam úılendi» komedııasy, «Bılal Nazım», «Kúnásizge bes aıyp» dramasy qoıylǵan. Kórkem aýdarma salasynda M.Áýezovtyń «Qıly zaman» romanyn, «Aıman-Sholpan» dramasyn, S.Muqanov «Aqqan juldyz» romanyn, Ǵ.Músirepovtiń «Qyz-Jibegin», Sh.Aıtmatovtyń «Aq kemesin», Shekspır, Moler, M.Gorkıı, Sholohov, Shýkshın, R.Ibragımbekov, S.Sháımerdenov, Q.Tursynqulov, Iran-Ǵaıyp, t.b. aqyn-jazýshylardyń shyǵarmalaryn uıǵyr tiline tárjimalaǵan.
Qazaq KSR Joǵarǵy Keńesiniń Qurmet gramotasymen marapattalǵan.
71 jyl buryn (1947) Qazaqstan ІT-kompanııalar qaýymdastyǵynyń prezıdenti ISIN Nurlan Qurmanǵalıuly dúnıege keldi.
1970 jyly «radıoınjener» mamandyǵy boıynsha ınjenerlerdiń azamattyq avıatsııasy Rıga ınstıtýtynyń radıotehnıkalyq fakýltetin bitirdi. 1971-1974 jyldary Azamattyq avıatsııanyń Ortalyq ǵylymı-zertteý ınstıtýtynda jumys istedi (Rıga q.). 1988 jyly Almaty qalasynyń halyq sharýashylyǵy ınstıtýtyn bitirdi. Onda «nesıe» mamandyǵy boıynsha «qarjy jáne nesıe» fakýltetinde oqyǵan bolatyn. 1992-1996 jyldary QR Ulttyq bankiniń MB aqparattandyrý departamentiniń dırektory qyzmetin atqardy. 1996-1998 jyldary Almaty qalasynda Respýblıkalyq bıýdjettik bankiniń Basqarma tóraǵasy retinde jumys istedi. 1999 jyldyń naýryzynan 2003 jyldyń qyrkúıegine deıin - QR Qarjy Mınıstrliginiń RGP TsIFS bas dırektory. 2003 jyldyń qyrkúıeginen 2006 jyldyń aqpan aıyna deıin - Ulttyq aqparattyq tehnologııalar AQ Basqarma tóraǵasy, Astana qalasy 2006 jyldyń sáýir-qarasha aılarynda - Almaty qalasynda Qazınformtelekom AQ Prezıdenti, 2006 jyldan bastap - Qazaqstan ІT kompanııalar qaýymdastyǵynyń prezıdenti
Aqparattyq tehnologııalardy meńgerý jáne engizý - negizgi qyzmet aıasy bolyp tabylady. Bank jáne qarjy júıelerine aqparattyq tehnologııalardy engizý boıynsha tájirıbesi bar. QR tólem júıesin qalyptastyrýmen jáne bank qyzmetin avtomatızatsııalaýdy uıymdastyrýmen aınalysqan bolatyn. Bank júıesine SWIFT júıesin engizýin júzege asyrǵan, sondaı-aq Ulttyq bankiniń esep aıyrysý qassalyq ortalyqtary men memlekettik bıýdjettiń kassalyq oryndaý fýnktsııalaryn Qarjy Mınıstrliginiń qaraýyna tapsyrysyn uıymdastyrýmen aınalysqan. QR Qarjy mınıstrliginiń aqparattandyrý bólimshelerinde belsendi qyzmet atqardy. 2005-2007 jyldary QR e-úkimetiniń negizgi ınfraqurylymnyń memlekettik qalyptastyrý baǵdarlamasyn daıyndaýǵa belsene qatysqan.
63 jyl buryn (1955) fılosofııa ǵylymdarynyń kandıdaty, «Nur Medıa» holdınginiń bas dırektory OMAROV Janaı Seıitjanuly dúnıege keldi.
Almaty qalasynda týǵan. M.V.Lomonosov atyndaǵy Máskeý memlekettik ýnıversıtetin jáne onyń aspırantýrasyn bitirgen.
1980-1986 jyldary - Qazaq polıtehnıkalyq ınstıtýtynyń oqytýshysy, aǵa oqytýshy, dotsent. 1986-1989 jyldary - Qazaq memlekettik ýnıversıteti janyndaǵy qoǵamdyq ǵylymdar oqytýshylarynyń biliktiligin arttyrý ınstıtýty kafedrasynyń meńgerýshisi. 1989-1991 jyldary - Qazaqstan Bilim berý mınıstrligi qoǵamdyq ǵylymdardy oqytý bas basqarmasynyń bastyǵy. 1991-1993 jyldary - Qazaq memlekettik ýnıversıteti janyndaǵy Biliktilikti arttyrý ınstıtýty dırektorynyń ǵylymı jumystar jónindegi orynbasary. 1993-1998 jyldary - «Treıdıng Servıs» kompanııasynyń bas dırektory, «Emshan» aktsıonerlik qoǵamynyń bas dırektory. 1998-1999 jyldary - Almaty qalalyq Aqparat jáne qoǵamdyq kelisim basqarmasynyń bastyǵy, «Imıdj-Ýspeh» aqparattyq-taldaý ortalyǵy jaýapkershiligi shekteýli seriktestiginiń bas dırektory. 1999-2001 jyldary - Qazaqstan Respýblıkasy Mádenıet, aqparat jáne qoǵamdyq kelisim mınıstrligi Buqaralyq aqparat quraldary departamentiniń dırektory.
2001-2004 jyldary - Qazaqstan Respýblıkasy Prezıdentiniń baspasóz hatshysy, Qazaqstan Respýblıkasy Prezıdenti Ákimshiligi Іshki saıasat basqarmasy Aqparattyq-taldaý ortalyǵynyń meńgerýshisi, Jurtshylyqpen jáne baspasózben baılanys bóliminiń meńgerýshisi. 2004-2007 jyldary - «QazAqparat» Ulttyq kompanııasy» aktsıonerlik qoǵamynyń prezıdenti. 2007 - 2008 jyldary -«Kazakhstan today» agenttigi» JShS baspa úıiniń bas dırektory, «My vybıraem Karavan - Karavan vybıraet nas» gazetiniń bas redaktory qyzmetterin atqarǵan. 2014 jylǵy qańtar-mamyr aılarynda - QR Mádenıet jáne aqparat vıtse-mınıstri. 2014 jylǵy mamyr aıynan tamyz aıyna deıin QR Mádenıet vıtse-mınıstri boldy. 2014 jylǵy qyrkúıek aıynan qazirgi qyzmetinde.
«Qurmet» ordenimen, «Qazaqstan Respýblıkasynyń táýelsizdigine 10 jyl» mereıtoı medalimen marapattalǵan.
60 jyl buryn (1958) aqyn JUBATOVA Shámshııa dúnıege keldi.
Qyzylorda oblysynda týǵan. Qazaq memlekettik ýnıversıtetiniń jýrnalıstıka fakýltetin bitirgen. Atyraý oblysy, Novobogat aýdandyq «Naryn tańy» gazetinde, «Ana tili» gazetinde, «Jalyn» almanahynda qyzmet etken. 1977-1985 jj. «Bastaý», «Balaýsa», «Jetigen» («Jalyn») ujymdyq jınaqtaryna óleńderi engen. 1995 jyly osy baspadan «Mahabbat kitaby» atty jeke jınaǵy jaryq kórgen.
65 jyl (1953) Qazaqstannyń qurmetti sáýletshisi, QR Sáýletshiler odaǵynyń múshesi, Amerıka arhıtektorlar ınstıtýtynyń múshesi (AIA) ıÝSÝPOV Shýhrat Zaınıtdınuly dúnıege keldi.
Qulja qalasynda (QHR) dúnıege kelgen. 1976 jyly V.I. Lenın atyndaǵy qazaq polıtehnıkalyq ınstıtýtyn «sáýletshi mamandyǵymen» támamdaǵan.
Eńbek jolyn 1970 jyly «Taýly Gıgant» mádenıet úıinde sýretshi-bezendirýshi bolyp bastaǵan. Túrli jyldary sáýlet salasynda ártúrli qyzmetterdi atqarǵan. Astana, Almaty, Atyraý, Aqtaý, Qyzylorda, Sátbaev, Jezqazǵan, Túrkistan qalalarynyń boı kóterýine jáne kórkeıýine úles qosqan.
52 jyl buryn (1966) sýretshi, Qazaqstan Jastar odaǵy syılyǵynyń laýreaty SMAǴULOVA Aqtoty dúnıege keldi.
Almaty oblysynda týǵan. Almaty memlekettik kórkem-teatr ınstıtýtyn (qazirgi Temirbek Júrgenov atyndaǵy Qazaq ulttyq óner akademııasy) bitirgen. Onyń qolynan shyqqan óner týyndylary AQSh, TMD, Germanııa, Shveıtsarııa, Frantsııa, Túrkııa, Koreıa, t.b. memleketterdiń jeke kollektsıonerleriniń qolynda. Sondaı-aq respýblıkalyq, halyqaralyq jáne sheteldik kórmelerge qatysqan. «Tomırıs», «Tús», «Aısulý», «Sýquıǵysh», t.b. shyǵarmalardyń avtory.
1998 jyly Qazaqstan Respýblıkasy Prezıdenti stıpendııasyn ıelengen.
227 jyl buryn (1791-1872) amerıkandyq sýretshi jáne ónertapqysh Semıýel MORZE dúnıege keldi.