26 jeltoqsan. QazAqparat kúntizbesi: ataýly kúnder, oqıǵalar, esimder
26 jeltoqsan. SEISENBІ.
Slovenııanyń táýelsizdigi men yntymaqtastyǵy kúni
1990 jylǵy 26 jeltoqsandaǵy referendýmnyń qorytyndylaryn jarııalaıdy. Referendým 1990 jylǵy 23 jeltoqsanda ótkizilgen bolatyn.
Brıtanııada syılyqtar kúni
Ulybrıtanııa jáne Brıtan ulttar dostastyǵynyń birqatar elderi: Avstralııa, Jańa Zelandııa, Kanadada Rojdestvodan keıin kelesi kúni atap ótiletin mereke.
Bolgarııada ákeler kúni
Bul kúndi batys hrıstıandary Rojdestvodan keıin atap ótedi. Osy kúni barsha bala ákesine óz qoldarymen jasaǵan syılyqtaryn tartý etedi.
ESTE QALAR OQIǴALAR
1931 jyly Qazaqstannyń joǵary áskerı-oqý orny - Qazaqstan Respýblıkasy UQK Shekara qyzmeti akademııasy quryldy. Ol Qazaqstan Respýblıkasy UQK Shekara qyzmetine, UQK-niń basqa bólimsheleri men organdaryna ofıtserler daıarlaıdy.
1975 jyly Máskeý-Almaty tas joly boıynsha álemde alǵash ret «TÝ-144» dybystan ushqyr ushaǵy kommertsııalyq júkpen usha bastady.
1960 jyly Tyń ólkesi quryldy. Onyń quramyna Aqmola, Kókshetaý, Qostanaı, Pavlodar jáne Soltústik Qazaqstan oblystary kirdi. Tyń ólkesi 1965 jylǵy 19 qazanda taratyldy. Ákimshilik ortalyǵy - Tselınograd (búgingi Astana) qalasy boldy.
1980 jyly Respýblıkalyq nemis drama teatry ashyldy. Onyń alǵashqy qoıylymy reseılik nemis jazýshysy Aleksandr Raımgenniń qazaqtardyń nemistermen ózara qarym-qatynasy týraly pesasyna jazylǵan «Pervye» spektakli edi.
1991 jyly Qazaqstan Respýblıkasy men AQSh arasynda dıplomatııalyq qarym-qatynas ornady.
1995 jyly «Qazaqstan Respýblıkasynyń Prezıdenti týraly» Qazaqstan Respýblıkasynyń Konstıtýtsııalyq Zańy qabyldandy.
1995 jyly Qazaqstan Respýblıkasynyń «Býhgalterlik esep jáne qarjylyq eseptilik» týraly Zańy qabyldandy.
2005 jyly jazýshy Dúkenbaı Dosjannyń «Aq Orda» atty jańa kitaby tanystyryldy. Ondaǵy basty keıipker - Elbasy Nursultan Nazarbaev. Bul Qazaqstandaǵy asa mańyzdy tarıhı oqıǵalardy, onyń ishinde Astananyń kóshýin arqaý etken roman. Shyǵarmada Prezıdenttiń el ómirindegi alatyn orny oı eleginen ótkizilgen. Kitaptyń taralymy - 2 myń dana.
2005 jyly Aqtóbe oblysynyń Alǵa aýdanynda Muhambetqazy haziret Meńdiǵulov atyndaǵy meshit ashyldy. Osydan eki ǵasyr buryn Alǵanyń mańyndaǵy Aqkemer kentinde ǵumyr keshken haziret Mekkege birneshe ret baryp qaıtqan ıslamnyń adal da bedeldi qyzmetshisi bolýymen birge, ólke tarıhynda aǵartýshylyq eńbegimen aty qalǵan óz zamanynyń saýatty azamaty. Ol Reseı patshasynyń qabyldaýynda bolyp, Aqkemerde mektep ashýǵa ruqsat alǵan bolatyn.
2005 jyly Semeıde jańa medrese ashyldy. Dinı oqý mekemesi Ánet baba atyndaǵy Ortalyq meshittiń janynda ornalasqan. Keńes dáýirinde Semeı óńirinde 14 meshit bolǵan eken. Abaı shyǵarmalarynda da HІH ǵasyrdyń sońynda óńirde 8 meshit, 8 medrese bolǵandyǵy aıtylady.
2006 jyly Ál-Farabı atyndaǵy Qazaq ulttyq ýnıversıtetinde Qazaqstan Respýblıkasynyń Prezıdenti Nursultan Nazarbaevtyń «Qazaqstan joly» atty kitabynyń tusaýkeser rásimi ótti.
2006 jyly Pavlodarda Chernobyl atom elektr stansasy apatynda qutqarýǵa qatysqan pavlodarlyqtarǵa arnalǵan eskertkishtiń ashylý rásimi ótti.
2008 jyly Batys Qazaqstan oblysy Qaztalov aýdany Qarakól aýylynda Qazaqstan Respýblıkasynyń kompozıtory, eńbek sińirgen ustazy Náseken Súleımenovtiń murajaıy ashyldy.
2009 jyly Pavlodar oblysy Ekibastuz qalasynda jyldyq qýaty 50 mıllıon kirpishti quraıtyn jańa zaýyt iske qosyldy. Keramıkalyq kirpish shyǵaratyn kásiporyndy «Vershına» JShS salyp shyqty.
2009 jyly Astanadaǵy Beıbitshilik jáne kelisim saraıynda jańa redaktsııadaǵy «Korsar» baletiniń premerasy boldy, ony Elbasy Nursultan Nazarbaev tamashalady.
«Korsar» baletinde K.Baıseıitova atyndaǵy Ulttyq opera jáne balet teatrynyń ártisteri QR eńbek sińirgen qaıratkeri Gúlfaırýs Qurmanǵojaeva, halyqaralyq konkýrstardyń laýreattary men dıplomanttary Jandos Áýbákirov, Rústem Seıitbekov, Taıyr Ǵataýov, Ǵalııa Majaǵulova, Elena Semenova, ártister Janádil Beısembıev pen Janat Sársembaev oınady.
2011 jyly Memleket basshysy Qazaqstan Respýblıkasynyń «Neke (erli-zaıyptylyq) jáne otbasy týraly» zańyna qol qoıdy.
2011 jyly Ekibastuzdyń mıneraldyq buıymdar zaýytynda respýblıkada tuńǵysh ret bazaltty jylý ótkizbeıtin materıaldar shyǵarý ıgerildi.
2012 jyly Beıjińde Shanhaı yntymaqtastyq uıymyna múshe memleketterdiń Ulttyq úılestirýshi keńesiniń otyrysy ótti.
Qazaqstandyq delegatsııany ShYU qyzmetiniń máseleleri jónindegi ulttyq úılestirýshisi, SІM erekshe tapsyrma boıynsha elshisi Shahrat Nuryshev basqardy.
2012 jyly Almatyda «Qazaqstan-2050 strategııasy» qalyptasqan memlekettiń jańa saıası baǵamy» atty Prezıdenttiń Joldaýyn talqylaýǵa qatysty Qazaqstan halqy Assambleıasynyń respýblıkalyq jıyny ótti.
Májilis barysynda «Qazaqstan-2050» strategııasynyń negizgi erejeleri talqylandy, Memleket basshysynyń Joldaýyn aqparattyq-nasıhattaý jáne ǵylymı-talmadamalyq súıemeldeý boıynsha Assambleıanyń jumys baǵyttary qaraldy.
2012 jyly Úkimet úıinde «EKSPO-2017» kórmesin ótkizýge daıyndyq máselelerine qatysty jıyn ótti.
Májilis qatysýshylary 2013-2018 jyldarǵa arnalǵan «EKSPO-2017» kórmesin uıymdastyrý jáne ótkizý jónindegi ulttyq jospardyń negizgi baǵyttaryn talqylady. Atap aıtqanda, kórmeniń tirkeý qujattamasynyń jobasyn ázirleý, Halyqaralyq kórme bıýrosynyń keńsesimen ózara is-qımyl, sondaı-aq memlekettik korporatsııa qurý men onyń qyzmetiniń máseleleri qaraldy.
2012 jyly Qazaqstan Respýblıkasynyń Joǵarǵy soty «Shyn júrekten» qaıyrymdylyq aktsııasyn ótkizdi.
Aktsııanyń maqsaty - kóp balaly otbasylarǵa járdemdesý. Aktsııaǵa bastamashylyq etken - Joǵarǵy sot tóraǵasy Bektas Beknazarov. Jeltoqsannyń basynda ol Joǵarǵy sot sýdıalary men apparat qyzmetkerlerine Astana aýmaǵynda turyp jatqan az qamtylǵan otbasylarǵa kómek kórsetýdi usyndy.
2012 jyly Taldyqorǵanda jańa sút zaýyty ashyldy.
2012 jyly Astanada «Egemen Qazaqstan» respýblıkalyq gazetiniń redaktsııasynda «Oljaly otyzynshy Olımpıdada» kitabynyń tanystyrylymy boldy, onda Qazaqstan ulttyq olımpıadalyq quramasynyń Londondaǵy HHH jazǵy Olımpıada oıyndaryndaǵy jarqyn jeńisteri baıandalǵan.
2013 jyly Sh.Ýálıhanov atyndaǵy Kókshetaý memlekettik ýnıversıtetinde Qazaqstandaǵy Halyqaralyq «EXPO-2017» kórmesine arnalǵan «dóńgelek ústel» ótti.
2013 jyly Almatyda Uly Shyńǵyshan kúnine arnalǵan ekinshi Jalpytúrik quryltaı-konferentsııasy ótti. Іri ǵalymdar men Shyńǵyshannyń ómirin zertteýshiler ashqan jańalyqtarymen, belgisiz bolyp kelgen qyzyqty tarıhı faktilermen bólisti. Osy konferentsııa aıasynda Qazaqstannyń jas urpaǵy óz otany men uly babalary jaıly kóptegen maǵlumattar aldy.
2014 jyly Aqmola oblysynyń Tselınograd aýdanynda memlekettik tildi oqytý boıynsha ortalyq ashyldy.
2014 jyly Tashkent qalasynda Qazaqstan Respýblıkasy men Ózbekstan Respýblıkasynyń arasynda ekijaqty yntymaqtastyq boıynsha Birlesken úkimetaralyq komıssııanyń 14-shi otyrysy bolyp ótti. Onyń qorytyndylary boıynsha birlesken Hattamaǵa qol qoıý rásimi ótti.
2016 jyly Qazaqstan Respýblıkasynyń Prezıdenti Nursultan Nazarbaevtyń Reseı Federatsııasyna resmı sapary aıasynda Sankt-Peterbýrgte «Baıqońyr» keshenindegi keleshektegi yntymaqtastyq tujyrymdamasyna qol qoıyldy . Tujyrymdama Qazaqstan men Reseı prezıdentteriniń «Baıqońyr» keshenindegi yntymaqtastyqtyń perspektıvalaryn pysyqtaý týraly ýaǵdalastyqtaryna sáıkes ázirlendi jáne 2050 jylǵa deıin eseptelingen. Tujyrymdama jalǵa alý qatynastaryn jalǵastyrý aıasynda Taraptardyń birlesip Baıqońyr qalasynyń jáne ǵarysh aılaǵynyń ınfraqurylymyn damytý (jetildirý), ınvestıtsııalar tartý, jańa jumys oryndaryn qurý, turǵyn úı salý, týrızmdi damytý týraly ýaǵdalastyǵyn bekitedi. Biraq bastysy - bul ǵarysh aılaǵynyń qoldanystaǵy ınfraqurylymynyń negizinde jańa birlesken ǵaryshtyq jobalardy jáne eń aldymen «Báıterek» jobasyn iske asyrý.
ESІMDER
123 jyl buryn (1894-1938) memleket jáne qoǵam qaıratkeri, Túrkistan Respýblıkasy Halyq komıssarlary Keńesiniń tóraǵasy, Túrksib qurylysynyń negizin salýshylardyń biri RYSQULOV Turar dúnıege keldi.
1907-1910 jyldary Turar Merkidegi orys-qazaq bastaýysh mektebinde, 1910-1914 jyldary Bishkektegi aýyl sharýashylyq ýchılışesinde oqyp, baý-baqsha mamandyǵyn alady. 1914-1916 jyldary Merkide jáne Tashkent túbindegi baý-baqsha isimen aınalysady. 1916 jyldyń jazynda Áýlıeata oıazynda otarshyldyqqa qarsy qarýly kóterilisti uıymdastyrǵany úshin qamaýǵa alynady. Qazaq halqynyń 1916 jylǵy ult-azattyq qozǵalysy jas ıntellıgentterdiń saıası saýattaný mektebi boldy jáne olardyń taǵdyryn aıqyndap bergen uly qozǵalys edi. 1917 jylǵy revolıýtsııa kezinde patshanyń taqtan qulaǵanyn estigen T.Rysqulov Tashkenttegi oqýyn tastap, Áýlıeata oıazyndaǵy Merki aýdanyna keledi. Onda erkindik pen táýelsizdik úshin kúresý maqsatynda 1917 jyldyń basynda «Qazaq jastarynyń revolıýtsııalyq odaǵyn» qurady. 1918 jyly Áýlıeata oıazy Sovdepi tóraǵasynyń orynbasary qyzmetin atqarady. Qazan aıynda Keńesterdiń VІ sezinde TúrkOAK quramyna kiredi. Odan keıin Túrkistan Respýblıkasynyń densaýlyq saqtaý halkomy bolyp taǵaıyndalady. Túrli qyzmet atqaryp, 1920 jyly Túrkistan Kompartııasy OK-niń múshesi, Túrkistan AKSR OAK tóraǵasy bolyp saılandy.
Rysqulovtyń saıası, memlekettik qyzmetker retindegi esimi Musylman bıýrosyndaǵy qyzmetimen baılanysty keńinen belgili boldy. Onyń basshylyǵymen Musbıýro Ortalyqtyń qysymy men dıktatyna qarsy únemi kúres júrgizdi. Túrki Respýblıkasy men Túrki kompartııasyn qurý jónindegi Rysqulov kózqarastary Musbıýronyń ІІ konferentsııasynda qoldaý tapty. Biraq ortalyq aralasyp, túrkistandyqtardyń ulttyq baǵdarlanýǵa degen erkindigin basyp tastady. Turarǵa pantıýrkızm men ulttyq aýytqý jóninde aıyp taǵylyp, ómiriniń sońyna deıin qamaldy. T.Rysqulov 1920 jyly Bakýdegi Shyǵys halyqtarynyń І seziniń jumysyna qatysty. 1920 jyly jeltoqsanda RSFSR Ulttar isi jónindegi halkomynyń orynbasary, 1922 jyly Túrkistan Respýblıkasy Halyq komıssarlary Keńesiniń tóraǵasy qyzmetine taǵaıyndaldy. 1924 jyly Monǵolııaǵa Komınternniń ókili retinde jiberildi. 1925 jyly Qazraıkom BKP (b) baspasóz bóliminiń meńgerýshisi jáne «Eńbekshi qazaq» gazetiniń jaýapty redaktory, 1926-1937 jyldary maqta jónindegi turaqty májilis tóraǵasynyń orynbasary. Onyń qalamynan ondaǵan kitap, kitapsha, 100-den astam maqala shyqty. 1937 jyldyń mamyr aıynda Máskeýde qamaýǵa alynǵan. 1934 jyly qurylǵan «Búkilodaqtyq birikken ortalyqty» uıymdastyrýshy degen aıyp taǵylǵan. 1938 jyldyń 10 aqpanynda atý jazasyna ushyraǵan. Almatyda iri dańǵyldardyń biri Rysqulov esimimen atalady.
109 jyl buryn (1908-1992) ánshi, Qazaqstannyń eńbek sińirgen óner qaıratkeri IBRAGIMOVA Támti Záripqyzy dúnıege keldi.
Batys Qazaqstan oblysynyń Qaratóbe aýdanynda týǵan. Ol 1931 jyly Qazaq radıosy komıtetiniń respýblıkadaǵy tuńǵysh dıktory bolǵan. Muhıt ánderin alǵashqy oryndaýshylardyń biri. Ibragımova oryndaǵan ánderdi óner mamany B.Erzakovıch notaǵa túsirgen. 1932-1935 jyldary Qazaq drama teatrynda óner kórsetken. «Maıdanger kompozıtorlar ánderi», «Jas qazaq», «Máńgilik alaý», «Pesnıa, rojdennaıa v bıtvah» atty kitaptardyń avtory.
46 jyl buryn (1971) Jambyl oblysy jer qatynastary basqarmasynyń basshysy JAILYBAEV Beıbitbek Shyńdalyuly dúnıege keldi.
Bilimi joǵary, 1994 jyly Almaty zootehnıkalyq mal dárigerlik ınstıtýtyn zooınjener jáne 2009 jyly Jambyl gýmanıtarlyq tehnıkalyq ýnıversıtetin ekonomıst mamandyqtary boıynsha bitirgen, aýyl sharýashylyǵy ǵylymdarynyń kandıdaty.
Eńbek jolyn 1997 jyly T.Rysqulov aýdanynda «Aqbulaq» AQ-da zootehnık-selektsıoner bolyp bastaǵan.
1999-2004 jyldary T.Rysqulov aýdandyq aýyl sharýashylyǵy basqarmasy bastyǵynyń orynbasary, 2004-2005 jyldary T.Rysqulov aýdandyq shaǵyn jáne orta kásipkerlikti qoldaý komıtetiniń tóraǵasy, 2005 jyly 01-10 T.Rysqulov aýdany ákiminiń bas ınspektory, 2005-2006 jyldary T.Rysqulov aýdany ákimi apparatynyń jetekshisi, 2006-2011 jyldary T.Rysqulov aýdandyq aýyl sharýashylyǵy bóliminiń bastyǵy, 2011-2012 jyldary T.Rysqulov aýdany ákimdiginiń kásipkerlik jáne aýyl sharýashylyǵy bóliminiń bastyǵy, 2012-2015 jyldary T.Rysqulov aýdany ákiminiń orynbasary. 2015 jyldyń mamyry men shildesi aralyǵynda Jambyl oblysy ákimdiginiń aýyl sharýashylyq basqarmasy basshysynyń orynbasary qyzmetin atqarǵan. 2015-2016 jyldary - Sarysý aýdanynyń ákimi. 2016 jyldyń qarasha aıynan beri qazirgi qyzmetinde.
41 jyl buryn (1976) Qazaqstan Respýblıkasy ulttyq ekonomıka mınıstriniń orynbasary JUMAǴULOV Aıbatyr Nyshanbaıuly dúnıege keldi.
1997 jyly Ál-Farabı atyndaǵy qazaq memlekettik ýnıversıtetin «Ekonomıka jáne menedjment» mamandyǵy boıynsha bitirip, 1999 jyly Qazaq memlekettik basqarý akademııasynan ekonomıka magıstri dárejesin alyp shyqqan.
Eńbek joly: QR Ulttyq banki ekonomıkalyq zertteýler basqarmasynyń jetekshi analıtıgi (1999-2002); «Bank Tsentr Kredıt» AQ Qazynashylyq departamentiniń dırektory (2002-2004); «BCC-Invest» AQ («Bank Tsentr Kredıt» AAQ Enshiles ınvestıtsııalyq bólimshesi) Basqarma tóraǵasynyń birinshi orynbasary (2004-2009); QR Indýstrııa jáne jańa tehnologııalar mınıstrliginde Bazalyq salalar departamentiniń dırektory (2009-2010); «Baur Kazakhstan» kompanııalar tobynda Dırektorlar keńesiniń múshesi (2010-2013); «Báıterek» UBH» AQ Basqarýshy dırektory (2013); «Qazaqstannyń turǵyn úı qurylys jınaq banki» AQ basqarma tóraǵasy (2013-2017).
Qazirgi laýazymyn 2017 jylǵy qańtardan beri atqaryp keledi.
35 jyl buryn (1982) Soltústik Qazaqstan oblysyndaǵy Ǵabıt Músirepov atyndaǵy aýdan ákimi DÝDOV Vladımır Sergeevıch dúnıege keldi.
Kókshetaý oblysy (qazirgi Aqmola) Chıstopol aýdanynyń Tahtabrod aýylynda týǵan. A. Myrzahmetov atyndaǵy Kókshetaý ýnıversıtetin aıaqtaǵan (zańger). Eńbek jolyn kommertsııalyq salada bastap, túrli qyzmetterde istegen. 2005-2009 jyldar aralyǵynda Soltústik Qazaqstan oblysy Ǵabıt Músirepov atyndaǵy aýdan ákimi apparatynyń bas mamany, uıymdastyrý-baqylaý jáne kadrlar jumysy jónindegi bóliminiń bastyǵy bolyp jumys istedi. 2009 jyldan Soltústik Qazaqstan oblysy ákimi apparatynyń bas ınspektory, basshynyń orynbasary - uıymdastyrý-ınspektorlyq bólimniń meńgerýshisi, apparat basshysy qyzmetin atqardy. 2011-2013 jyldary Qazaqstan Respýblıkasy Prezıdenti Ákimshiliginiń Memlekettik baqylaý jáne uıymdastyrý-aýmaqtyq jumys bóliminiń ınspektory, memlekettik ınspektory boldy. 2014 jylǵy qazannan bastap Soltústik Qazaqstan oblysy Ǵabıt Músirepov atyndaǵy aýdannyń ákimi bolyp taǵaıyndaldy.
124 jyl buryn (1893-1976) HH ǵasyrdaǵy qytaı memlekettik jáne saıası qaıratkeri Mao TsZEDÝN dúnıege keldi.
89 jyl buryn (1928) amerıkalyq ınjener jáne fızık, uıaly telefonmen alǵashqy qońyraý shalǵan adam retinde belgili Martın KÝPER dúnıege keldi.
68 jyl buryn (1949) Shyǵys Tımordyń 2007-2012 jyldardaǵy prezıdenti Joze Manýel RAMÝSh-ORTA dúnıege keldi.
64 jyl buryn (1953) Estonııanyń KSRO-nyń quramynan shyqqannan keıingi úshinshi memleket basshysy jáne eston memleketi tarıhyndaǵy tórtinshi memleket basshysy, dıplomat, jýrnalıst Toomas Hendrık ILЬVES dúnıege keldi.
64 jyl buryn (1953) domınıkan saıasatkeri, 1996-2012 jyldary Domınıkan Respýblıkasynyń prezıdenti Leonel FERNANDES (tolyq aty-jóni - Leonel Antonıo Fernandes Reına) dúnıege keldi.