26 MAMYR. QAZAQPARAT KÚNTІZBESІ: ATAÝLY KÚNDER, OQIǴALAR, ESІMDER
26 mamyr, DÚISENBІ Grýzııa Respýblıkasynyń Ulttyq meıramy - Memleket táýelsizdiginiń qalpyna keltirilgen kúni. Grýzııa Eýropa qurlyǵynyń ońtústik-shyǵysynda, Kavkaz taýynyń ońtústik bóliginde ornalasqan. Soltústiginde Reseımen, shyǵysynda Ázerbaıjanmen, ońtústiginde Túrkııamen, Armenııamen shektesedi. Grýzııanyń quramyna Adjar jáne Abhaz respýblıkalary enedi. Astanasy - Tbılısı qalasy. Resmı tili - grýzın tili. Aqsha birligi - ları. Ákimshilik jaǵynan 65 aýdanǵa bólinedi. Eldi 5 jylǵa saılanǵan Prezıdent basqarady. Joǵarǵy zań shyǵarýshy organy eki palataly parlament. Joǵarǵy atqarýshy organy - Joǵarǵy Keńes. Qazaqstan Respýblıkasy men Grýzııa Respýblıkasy arasyndaǵy dıplomatııalyq qarym-qatynas 1992 jylǵy shildeniń 23-de ornatyldy. Gaıana Kooperatıvtik Respýblıkasynyń Ulttyq meıramy - Táýelsizdik kúni (1966). Gaıana - Ońtústik Amerıkanyń soltústik-shyǵys bóliginde ornalasqan memleket. Soltústik-batysynda Venesýelamen, ońtústik-batys jáne ońtústiginde Brazılııamen, shyǵysynda Sýrınammen, soltústik-shyǵysy Atlant muhıtymen shektesedi. Astanasy - Djorjtaýn qalasy. Resmı tili - aǵylshyn tili, sonymen qatar úndis jáne jergilikti halyqtardyń da tilderi qoldanylady. Aqsha birligi - gaıan dollary. Ákimshilik jaǵynan 10 okrýgke bólinedi. Eldi 5 jylǵa saılanǵan Prezıdent basqarady. Joǵary zań shyǵarýshy organy bir palataly - Ulttyq assambleıa. Joǵarǵy atqarýshy organy - Mınıstrler Kabıneti. Negizgi saýda seriktesteri Kanada, AQSh jáne Ulybrıtanııa. Reseı kásipkerleriniń kúni. Reseı Federatsııasy Prezıdentiniń 2007 jylǵy 18 qazandaǵy Jarlyǵymen bekitilgen. ESTE QALAR OQIǴALAR 21 jyl buryn (1993) Túrkııanyń Ystambul, Býrsa jáne Balakeser qalalarynda qazaq aqyny Maǵjan Jumabaevtyń týǵanyna 100 jyl tolýyna oraı poezııa kúnderi ótti. 19 jyl buryn (1995) Qazaqstan Respýblıkasy Prezıdenti N.Á.Nazarbaevtyń qazaq jerindegi atom qarýynyń joıylǵany jónindegi úndeýi baspasóz betinde jaryq kórdi. Semeı polıgonynyń aýmaǵynda sońǵy ıadrolyq zarıad joıyldy. Uzaq jyldar boıy kóp qasiret shekken Qazaqstan halqy halyqaralyq atom zardabynyń búkil aýyrtpalyǵyn kóterip keldi. 45 jyl boıyna derlik Semeı dalasynda 459 ıadrolyq jarylys, sonyń ishinde aýada 113 jarylys jasaldy. Radıoaktıvtik sáýle alǵan jarty mıllıonnan astam qazaqstandyqtardyń densaýlyǵy ıadrolyq jantalasa qarýlanýdyń qurbandyǵyna shalyndy. 14 jyl buryn (2000) Shymkentegi Ońtústik Qazaqstan memlekettik ýnıversıtetiniń ǵımaraty aldyna Muhtar Áýezovtyń eskertkishi ornatyldy. 9 jyl buryn (2005) Elordada Túrkııa Premer-mınıstri Rejep Erdoǵannyń resmı sapary barysynda Túrik Respýblıkasy Elshiliginiń jańa ǵımaraty qurylysynyń irgetasyn qalaý rásimi bolyp ótti. 5 jyl buryn (2009) Almatyda Qazaqstan turǵyndary men basqa ult ókilderi arasyndaǵy iskerlik jáne beıresmı qarym-qatynastaǵy tildik kedergilerdi jeńýge kómektesetin ABBYY Lingvo x3 sózdiginiń tusaý keser rásimi ótti. ABBYY Lingvo x3 sózdiginiń qazaqsha nusqasy qoldanýshylardyń keń qaýymy - kásipkerler, memlekettik qyzmetkerler, oqýshylar, saıahatshylar, aýdarmashylarǵa baǵyttalǵan. Sózdik qazaq tilinen orys tiline jáne kerisinshe kez-kelgen taqyryptaǵy mátindi tez jáne sapaly túrde aýdarýǵa kómek kórsetedi, sondaı-aq orys tilinen aǵylshyn, nemis, frantsýz, ıtalıan jáne taǵy da basqa 10 shet tilderine aýdarady. Jańa sózdik qazaqstandyq naryqta eki nusqada usynylǵan: «ABBYY Lingvo x3. qazaqsha nusqasy. Úsh til» - aǵylshyn, qazaq jáne orys tilderi úshin 64 sózdik jáne «ABBYY Lingvo x3. Kóp tildi qazaqsha nusqasy» - 12 tilderge arnalǵan 159 sózdik. ESІMDER 65 jyl buryn (1949) jazýshy-pýblıtsıst, Qazaqstan Jýrnalıster odaǵynyń múshesi ÁLІMGEREEV Ótepbergen dúnıege keldi. Atyraý oblysynda týǵan. Abaı atyndaǵy Qazaq pedagogıkalyq ınstıtýtyn, Almaty joǵary partııa mektebin bitirgen. Eńbek jolyn orta mekteptiń muǵalimi bolyp bastaǵan. Biraz ýaqyt Atyraý oblystyq gazetinde qyzmet istegen. 1990 jyldan Atyraý teleradıo kompanııasynyń bas redaktory, teleradıokomıtet tóraǵasynyń orynbasary boldy. Qalamgerdiń týyndylary 1966 jyldan beri túrli gazet-jýrnaldarda jaryq kórip keledi. Onyń 6 ádebı-pýblıtsıstıkalyq kitaby jáne Mahambet, Asan qaıǵy, Jırenshe sheshen, Murat, bala Oraz, Maqash ákim týraly zertteýleri bar. Ol Qazaqstan Jýrnalıster odaǵynyń, osy odaq pen Ortalyq tabıǵat qorǵaý qoǵamynyń úsh dúrkin, Atyraý oblysy ákimi belgilegen Mahambet atydaǵy respýblıkalyq syılyqtyń laýreaty atanyp, «Egemen Qazaqstan» gazeti men «Ara» jýrnaly konkýrstarynyń júldegeri bolǵan. 64 jyl buryn (1950) akter, Qazaqstannyń eńbek sińirgen ártisi BEKTEMІROV Aıdos Jumadildáuly dúnıege keldi. Qaraǵandy oblysynda týǵan. Almaty estrada-tsırk stýdııasyn, Máskeý teatr ınstıtýtyn, Almaty teatr jáne kıno ınstıtýtyn bitirgen. «Qazaqkontsert» birlestiginde, respýblıkalyq «Gúlder» ansamblinde, Ǵ.Músirepov atyndaǵy Qazaq memlekettik akademııalyq balalar men jasóspirimder teatrynda qyzmet atqarǵan. 2003 jyldan - M.Áýezov atyndaǵy Qazaq memlekettik akademııalyq drama teatrynyń akteri. Teatr sahnasynda Mádı (Á.Ábishevtiń «Atyńnan aınalaıynynda»), Murat (T.Ábdikovtiń «Biz úsheý ediginde»), Mylqaý, Naýan haziret (Ǵ.Músirepovtiń «Aqan seri - Aqtoqtysynda»), Turar (Sh.Murtazanyń «Stalınge hatynda»), Ormanshy (Á.Taýasarovtyń «Mahabbat aralynda»), Abaı (R.Seıtmetov «Qalyń elim, qazaǵymda») rólderin oryndady. Rejısser retinde 1998 jyly Á.Saraevtyń «Muńym meniń» pesasyn sahnalady. «Shoqan Ýálıhanov», «Provıntsıaldyq roman» kórkem fılmderine de túsken. 62 jyl buryn (1952) QR-nyń Ózbekstandaǵy Tótenshe jáne Ókiletti Elshisi JEKSEMBIN Bóribaı Bıqojauly dúnıege keldi. Jambyl oblysnyń Shý aýdanynda týǵan. Almaty zooveterınarlyq ınstıtýtyn, Eýrazııalyq naryq ınstıtýtyn bitirgen. Ekonomıka ǵylymdarynyń kandıdaty. Q.A.ıAssaýı atyndaǵy Halyqaralyq qazaq-túrik ýnıversıtetiniń qurmetti professory. Bas zootehnık, keńshar dırektory, Prıozer aýdandyq jáne Jezqazǵan oblystyq agroónerkásip komıtetiniń tóraǵasy bolyp jumys istegen. Jezqazǵan oblysy ákiminiń orynbasary, birinshi orynbasary, Qazaqstan Respýblıkasy Prezıdenti Ákimshiliginiń Uıymdastyrý- baqylaý bóliminiń memlekettik ınspektory bolyp taǵaıyndalǵan. Jambyl oblysynyń ákimi boldy. 2010 jyldan beri qazirgi qyzmetinde. 56 jyl buryn (1958) kınorejısser QILYBAEV Baqytjan Sattarbekuly dúnıege keldi. Almaty qalasynda týǵan. Búkilodaqtyq memlekettik kınematografııa ınstıtýtyn bitirgen. 1995-1998 jyldary - «Grajdane» telekompanııasynyń kórkemdik jetekshisi. 1998 jyldan «Tań» teleradıo kompanııasynyń prezıdenti, «Qazkommertsbank» ashyq aktsıonerlik qoǵamynyń atqarýshy dırektory bolǵan. Ol «Damır qosý Dına», «Birge», «Darhan», «Úsheý», «Gongofer», «Jańa jyldyq oqıǵa», t.b. fılmderdiń stsenarııin jazǵan jáne rejısseri bolǵan. 39 jyl buryn (1975) QR Parlamenti Májilisi Apparaty basshysynyń orynbasary BEKBANOVA Janar Rústemqyzy dúnıege keldi. Qaraǵandy qalasynda týǵan, E.A.Bóketov atyndaǵy Qaraǵandy memlekettik ýnıversıtetin, Qaraǵandy ekonomıka ınstıtýtyn bitirgen, orys tili men ádebıeti oqytýshysy, zań bakalavry. 1996-2006 jyldary - Qaraǵandy oblystyq teleradıokompanııasynda, «Qazaqstan» RTRK» AQ Qaraǵandy oblystyq fılıalynda rejısserdiń assıstenti, tilshi, reporter, redaktor-tilshi, redaktor. 2006-2009 jyldary - Qaraǵandy oblystyq ákimi apparatynda bas maman, baspasóz qyzmetiniń jetekshisi. 2009-2012 jyldary - «Nur Otan» HDP ortalyq apparatynda tóraǵanyń birinshi orynbasarynyń keńesshisi, baspasóz qyzmetiniń jetekshisi. Qazirgi qyzmetinde - 2012 jylǵy qańtardan beri. «Qurmet» ordenimen, medaldarmen marapattalǵan. 38 jyl buryn (1976) saıasattanýshy KARIN Erlan Tynymbaıuly dúnıege keldi. Ońtústik Qazaqstan oblysynyń Saıram aýdanynda týǵan. Q.Jubanov atyndaǵy Aqtóbe memlekettik ýnıversıtetin, Ál-Farabı atyndaǵy Qazaq ulttyq ýnıversıtetiniń aspırantýrasyn bitirgen. Saıasattaný ǵylymdarynyń kandıdaty. 1998 jyldan 2000 jylǵa deıin Qa¬zaqstan damý ınstıtýtynyń Saıası zertteý ortalyǵynda ǵylymı qyzmetker bolyp eńbek etti. 2005 jyldary Orta Azııalyq saıası zertteý agenttiginiń dırektory, 2005-2006 jyldary terrorlyqqa qarsy ortalyq baǵdarlamasynyń baǵdarlama dırektory qyzmetin atqardy. Mańǵystaý oblysy ákiminiń keńesshisi boldy. Sońǵy kezde Qazaqstan Respýblıkasy Pre-zı¬denti Ákim¬shiliginiń Іshki saıasat bóliminiń meńgerýshisi qyzmetin atqardy. 2008-2013 jyldary «Nur Otan» partııasynyń Hatshysy qyzmetin atqardy. «Qurmet» ordenimen marapattalǵan. 102 jyl buryn (1912-1989) Vengrııa sotsıalıstik partııasynyń bas hatshysy ıAnosh KADAR dúnıege keldi. 63 jyl buryn (195) amerıkandyq astronavt, tuńǵysh amerıkandyq ǵaryshker-áıel Sallı Krısten RAID dúnıege keldi. 45 jyl buryn (1969) reseılik estrada ánshisi, aktrısa, Reseıdiń eńbek sińirgen ártisi Anjelıka VARÝM (Marııa ıÝrevna Varým) dúnıege keldi.