26 aqpan. QAZAQPARAT KÚNTІZBESІ: ATAÝLY KÚNDER, OQIǴALAR, ESІMDER
26 AQPAN, SÁRSENBІ
Kýveıtti azat etý kúni. Bul 1991 jyldyń 24-28 aqpan kúnderi áskerı operatsııa kezinde Kýveıtti azat etýine oraı jyl saıyn toılanatyn mereke. Sondaı-aq bul kún atalǵan áskerı shabýyldar kezinde qaza tapqan jaýyngerler men beıbit turǵyndardy eske alý kúni bolyp tabylady. Aıta keterligi, Kýveıtti azat etý operatsııasy Parsy shyǵanaǵynda Kýveıt pen Irak arasynda 7 aıǵa sozyldy. Kýveıtti Koalıtsııa elderi - AQSh, Ulybrıtanııa, Saýd Arabııasy, Mysyr jáne taǵy basqa elder qoldady.
Hodjaly qurbandaryn eske alý kúni. Bul - 1992 jyldyń 25-26 aqpandaǵy túngi oqıǵaǵa, atap aıtqanda Hodjaly qalasyn basyp alǵanǵa oraı belgilengen qaraly data. Hodjaly qasireti taýly Qarabahtaǵy qaqtyǵysta eń qatygez ári kóp qan tógilgen qaraly oqıǵa bolyp sanalady. 1992 jyldyń 6 qańtarynda taýly Qarabah Respýblıkasy óziniń táýelsizdigin jarııalaǵan bolatyn. Dál osy jańalyq atalmysh tragedııaǵa ákelip soqty. Sondaı-aq bul kún Hodjaly genotsıdi dep te atalady.
ESTE QALAR OQIǴALAR
20 jyl buryn (1994) Qazaqstan Respýblıkasy Prezıdenti N.Á.Nazarbaevtyń «1994 jyly aýyl sharýashylyǵy kásiporyndaryna kómek kórsetý týraly» Jarlyǵy men «D.A.Qonaevtyń esimin máńgi este qaldyrý týraly» Qaýlysy jarııalandy.
9 jyl buryn (2005) Elbasy Nursultan Nazarbaev Soltústik Qazaqstan oblysy Petropavl qalasynda Shoqan Ýálıhanov pen Fedor Dostoevskııge arnalǵan eskertkish taqtalaryn ashty. Barelefti Qazaqstannyń eńbek sińirgen sáýletshisi Azat Boıarlın jasady. Barelef Astanada «Óner» JShS-de jasaldy. Bıiktigi 1,5 metr, al eni 2,5 metr. Bareleftiń músindik bóligi salmaǵy 500 keli qoladan, al mátindik bóligi salmaǵy 400 keli granıtten jasalǵan.
9 jyl buryn (2005) Aqmola oblysynyń www.akmo.kz veb-saıty ashyldy. Onda oqyrman aımaqtyń áleýmettik-ekonomıkalyq damýy týraly, josparlary men maqsattary, memlekettik jáne aımaqtyq baǵdarlamalar týraly aqparat ala alady. Saıttyń ashylýyna oblystyq ákimdik kómek kórsetti. Saıttyń basty maqsattarynyń biri Qazaqstandaǵy memlekettik saıasattyń negizgi baǵyttaryn nasıhattaý.
7 jyl buryn (2007) Kókshetaýda Maǵjan Jumabaev atyndaǵy Aqmola oblystyq ámbebap kitaphanasynda aqparattyq-bıblıografııalyq bólimniń uıymdastyrýymen «Altyn Arqa-mádenı mura» atty alǵashqy CD-ROM-dıskisiniń tusaýkeseri boldy. «Mádenı mura» respýblıkalyq baǵdarlamasy aıasynda jaryq kórgen dıski 4 bólimnen turady. Onda óńirdiń sýyrypsalma aıtys aqyndary, aqyn-jazýshylar, oryndaýshylar, jas talanttar, kompozıtorlar, kórkemónerpazdar ujymdary jaıynda mol maǵlumat beretin 115 anyqtamalyq shyǵarmashylyq derekter qamtylǵan.
6 jyl buryn (2008) Nıý-Iorkte Kolýmbııa ýnıversıteti Garrıman ınstıtýtynyń professory Rafıs Abazovtyń «Ortalyq Azııanyń tarıhı atlasy» dep atalatyn jańa jumysynyń tanystyrylymy ótti. Bul kitap alǵashqy ortalyqazııalyq memleketter (Soǵdy, Baktrııa, Horezm) qurylǵannan bastap, Eskendir Zulqarnaıyn shabýyldarynyń dáýiri men qazirgi kezeńge, qubyrlar qurylystary men aımaq respýblıkalarynyń halyqaralyq lańkestikpen kúreske atsalysýy kezeńi aralyǵyn qamtyǵan tarıhı sholý bolyp tabylady.
6 jyl buryn (2008) Pavlodar oblysynyń Qashyr aýdan ortalyǵynda «Nas porodnıla kachırskaıa zemlıa» atty jınaqtyń tanystyrylymy boldy. Kitaptyń jetpis betinde muraǵat qujattary, sýretter jáne aımaqtyń áleýmettik ınfaqurylymyna jáne aýyl sharýashylyǵynyń damýyna óz eńbekterin qosqan ardagerlerdiń estelikteri jarııalanǵan. Ótken ǵasyrdyń 70-80 jyldary oblystyń úzdik aýdandarynyń biri boldy. Munda egin egip, jańa agrotehnıkalyq ádisterdi qoldandy, mal sharýashylyǵynda joǵary nátıjelerge qol jetkizdi. Aýdan ortalyǵynda mektepter, medıtsınalyq mekemeler, mádenıet úıleri jáne kitaphanalar salyndy.
5 jyl buryn (2009) Almatyda rejısser Konstantın Haralampıdıstiń «Alataýdyń kıeli bıigi» degen derekti fılmin tanystyrýǵa arnalǵan baspasóz máslıhaty ótti. «Alataýdyń kıeli bıigi» fılmi qıyn-qystaý zamandarda otandarynan yqtııarsyz Qazaqstanǵa aıdalǵan adamdar úshin qazaq halqynyń baýyrmaldyǵy, olardyń járdemi úlken qýat berdi. Fılmniń ıdeıasy da ózge dindegi, ózge ultty adamdar arasyndaǵy beıbitshilik pen kelisimdi pash etýdi kózdeıdi.
5 jyl buryn (2009) Almatyda «Eýrazııalyq saýda júıesi» taýar bırjasy» AQ tuńǵysh ret on-laın júıesinde astyqtyń bırjalyq saýdasyn ótkizdi. Shara halyqaralyq astyq konferentsııasynyń aıasynda ótti.
4 jyl buryn (2010) Almatyda Qanysh Sátbaev atyndaǵy QazUTÝ-da qazaqstandyq kásiporyndar men «Shneıder Elektrık» JShS frantsýz kompanııasynyń qatysýymen energetıka, elektrotehnıka jáne avtomattandyrylǵan júıelerge tehnıkalyq qyzmet kórsetý salasynda mamandar daıarlaý jóninde alǵashqy Qazaqstan-Frantsýz ortalyǵyn qurý týraly kelisimge qol qoıdy.
3 jyl buryn (2011) «Qazaqstan» ulttyq arnasynda el Táýelsizdiginiń 20 jyldyǵyna arnalǵan «Qazaqtyń 100 áni» telejobasy bastaldy.
3 jyl buryn (2011) QR Ulttyq banki «Uly kóshbasshylar» serııasymen 100 teńgelik «Tumar» kúmis tıyndary men «Joıylyp bara jatqan janýarlar» serııasymen 100 teńgelik gaýhar tastary bar «Qaraqal» tıyndaryn shyǵardy.
2 jyl buryn (2012) K.Baıseıitova atyndaǵy opera jáne balet teatrynda Jak Offenbahtyń «Gofman ertegileri» operasynyń premerasy ótti.
1 jyl buryn (2013) Qytaıdaǵy Qazaqstannyń elshisi Nurlan Ermekbaev Boaolyq Azııalyq forýmynyń Sekretarııatynan QR Prezıdenti N.Nazarbaevty BAF 12 sessııasyna qatysý týraly shaqyrtý aldy.
1 jyl buryn (2013) ál-Farabı atyndaǵy QazUÝ-da «Kenjeǵalı Saǵadıev» atty kitaptyń tusaýkeseri ótti. Kitapqa ǵalymnyń ómirbaıandyq derekteri men pýblıkatsııalary jáne ǵylymı maqalalary engen.
329 jyl buryn (1685) Shvetsııa men Danııa beıbitshilik týraly kelisimge keldi. Ol 1657-1658 jyldardaǵy shvetsııa-danııalyq soǵysqa núkte qoıdy.
220 jyl buryn (1794) Frantsııada revolıýtsııa jaýlarynyń jeke múligin tárkileý týraly dekret jarııalandy.
182 jyl buryn (1832) Polsha óziniń áskerinen aıyrylyp, Reseı ımperııasynyń qol astyna ótti.
118 jyl buryn (1896) Anrı Bekkerel ýrannyń synama belgisi fotoplenkany aǵartyp jiberetinin anyqtady.
97 jyl buryn (1917) Nıý-Iorktiń «Victor» fırmasynyń stýdııasynda alǵashqy djaz gramplastıkasy jazyldy.
95 jyl buryn (1919) AQSh-tyń Arızona shtatynda Grand-Kanon ulttyq parki ashyldy.
79 jyl buryn (1935) shotland fızıgi Robert Vatson-Vatt alǵashqy radarlardyń birin tanystyrdy. Radarlardy keńinen paıdalaný úrdisi 1930-1940 jyldardyń basynda qalyptasty.
60 jyl buryn (1954) AQSh-ta fototerý tıpografııalyq mashınasy paıda boldy.
44 jyl buryn (1970) Pontiac Firebird avtokólikteriniń ekinshi kezeńi shyǵaryla bastady.
21 jyl buryn (1993) Nıý-Iorktegi Búkilálemdik saýda ortalyǵynyń garajynda 680 keli jarylǵysh zaty bar júk kóligi jaryldy.
19 jyl buryn (1995) álemdegi kóne qarjy ınstıtýtynyń biri - aǵylshynnyń «Barings Bank» banki daǵdarysqa ushyrady. Banktiń sıngapýrlik bólimshesiniń bastyǵy Nıka Lısonnyń zańsyz ereketinen korol otbasynyń músheleri 1,3 mlrd. dollar qarjysynan aıyryldy.
13 jyl buryn (2001) Aýǵanstanda Býddanyń tas músinderi túgelimen joıyldy. «Talıban» qozǵalysynyń negizin qalaýshy molla Muhammad Omar tasqa tabynýǵa túbegeıli qarsy bolyp, eldiń basshysy bolyp saılanǵanda, ıslamǵa qaıshy keletin tas músinderdi joıý týraly qaýly qabyldady.
10 jyl buryn (2004) Makedonııa Respýblıkasynyń Prezıdenti Borıs Traıkovskıı men onyń otbasy áýe apatynan qaıtys boldy.
3 jyl buryn (2011) BUU Qaýipsizdik Keńesiniń Mýammar Kaddafıge qatysty sanktsııa men Lıvııa halqyna kómektesý týraly rezolıýtsııasy qabyldandy.
ESІMDER
6 1 jyl buryn (1953) Qazaqstan Respýblıkasy Parlamenti Senatynyń depýtaty ÁITІMOVA Birǵanym dúnıege keldi. Batys Qazaqstan oblysynda týǵan. Oral pedagogıkalyq ınstıtýtyn, Qazaq memlekettik ýnıversıtetin bitirgen. Orta mekteptiń oqytýshysy, keńshar komsomol komıtetiniń hatshysy, Oral oblystyq komsomol komıtetiniń sektor, bólim meńgerýshisi, qalalyq, oblystyq komsomol komıtetiniń birinshi hatshysy qyzmetterin atqarǵan. 1990-1993 jyldary - Qazaqstan Respýblıkasy Joǵarǵy Keńesi Jastar isi jónindegi komıtetiniń tóraǵasy. 1993-1996 jyldary - Qazaqstan Respýblıkasy Jastar isi, týrızm jáne sport mınıstri, Qazaqstan Respýblıkasy Parlamenti Senatynyń depýtaty, Halyqaralyq ister, qorǵanys jáne qaýipsizdik komıtetiniń múshesi. 1996-2002 jyldary - Qazaqstan Respýblıkasynyń Izraıldegi Tótenshe jáne Ókiletti Elshisi. 2002-2004 jyldary - Qazaqstan Respýblıkasynyń Italııadaǵy Tótenshe jáne Ókiletti Elshisi, Grekııadaǵy, Maltadaǵy Tótenshe jáne Ókiletti Elshisi mindetin qosa atqarýshy. 2004-2007 jyldary - Qazaqstan Respýblıkasy Premer-Mınıstriniń orynbasary, Bilim jáne ǵylym mınıstri. «Qurmet», «Qurmet belgisi» ordenderimen, medaldarmen marapattalǵan.
5 3 jyl buryn (1961) «Nazarbaev Zııatkerlik mektepteri» derbes bilim uıymynyń pedagogıkalyq ólshemder ortalyǵy fılıaly dırektorynyń orynbasary MADEEV Sabyrjan Maratuly dúnıege keldi. Qaraǵandy qalasynda týǵan. Evneı Bóketov atyndaǵy Qaraǵandy memlekettik ýnıversıtetin bitirgen. 1984 1986 jyldary - Ebineı Býketov atyndaǵy Qaraǵandy memlekettik ýnıversıtetiniń fızıka kafedrasynyń ınjeneri, Keńes Armııasy qatarynda. 1986-1992 jyldary - Qaraǵandy qalasyndaǵy № 93 orta mekteptiń muǵalimi. 1991-1994 jyldary - Qaraǵandy qalasyndaǵy jeke menshik mekteptiń muǵalimi, dırektory. 1994-1995 jyldary - Qaraǵandy qalasyndaǵy № 88 orta mekteptiń dırektory, Astana qalasyndaǵy oblystyq muǵalimderdi jetildirý ınstıtýtynyń dırektory.1995-1996 jyldary - Astana qalasyndaǵy № 27 orta mektebiniń muǵalimi, ádiskeri, ǵylymı keńesshisi. 1996-1998 jyldary - Astana qalasyndaǵy «Lıtseı «Stolıchnyı» memlekettik emes mekemesiniń oqytýshysy, dırektory. 1998-2003 jyldary -Astana qalasyndaǵy «Turan» ýnıversıteti fılıalynyń oqytýshysy, dırektory. 2003-2005 jyldary - Turan-Astana» ýnıversıtetiniń birinshi prorektory, rektory qyzmetterin atqarǵan. 2005 jyldan - qazirgi qyzmetinde. 2004 jyldyń qazan aıynan - Qazaqstan Respýblıkasy bilim berý mekemeleri Assotsıatsııasynyń vıtse-prezıdenti. 20-dan astam ǵylymı jarııalanymdardyń avtory. «Qazaqstan Respýblıkasy bilim berý isiniń úzdigi» tós belgisimen, «Qazaqstan Respýblıkasynyń týrızm damýyna úles qosqan úshin» tós belgisimen marapattalǵan.
4 1 jyl buryn (1973) «Qazgıdromet» respýblıkalyq memlekettik kásiporyn bas dırektorynyń birinshi orynbasary SULTANOV Núrken Qaıyrbekuly dúnıege keldi. Petropavl pedagogıkalyq ınstıtýtyn, Qazaq memlekettik zań ýnıversıtetin bitirgen. Tabıǵı monopolııalardy retteý jáne básekelestikti qorǵaý agenttiginiń Astana qalasy boıynsha basqarmasynda jetekshi maman, UQK Astana qalalyq «Altyn ásker» RMK óndirisik bóliminiń bastyǵy, Astana qalasyndaǵy «PULSAR NS» JShS dırektory boldy. 2008 jyldan «Qazgıdromet» RMK júıesinde gıdrologııa ortalyǵynyń dırektory, gıdrometeorologııayq jáne ekologııalyq qyzmetterdi damytý departamentiniń dırektory, gıdrometqamtamasyz etý basqarmasynyń dırektory bolyp jumys jasady. 2009 jyldan «Soltústik Qazaqstan gıdrometeorologııa ortalyǵy» enshiles memlekettik kásipornynyń dırektory. Qazirgi qyzmetinde - 2011 jylǵy qazannan beri.
34 jyl buryn (1980) aýyr atletıkadan halyqaralyq dárejedegi sport sheberi, Azııa chempıony, Qazaqstannyń birneshe dúrkin chempıony, álem rekordshysy HROMOVA Tatıana dúnıege keldi. Ol - Ózbekstanda týǵan. Halyqaralyq qazaq-túrik ýnıversıtetin bitirgen. Aýyr atletıkamen 1996 jyldan beri aınalysyp keledi. Jattyqtyrýshysy - ıÝ.Melnıkov. 2001 jyly Túrkııanyń Antalıa qalasynda ótken álem birinshiligine qatysyp, 5-shi orynǵa ıe boldy. 2000-2002 jyldar aralyǵynda Japonııadaǵy Azııa birinshiliginiń qola júldegeri. Katar elinde ótken Álem kýbogynyń ıegeri atanyp, Sıdneıde ótken Olımpıada oıyndaryna qatysqan. 2003 jyly Máskeýdegi aýyr atletıkadan ótken arnaıy týrnırdiń jeńimpazy atanǵan. 2004 jyly - Azııa chempıony (Almaty), 77 kg salmaqta 120 kg-dy julqı kóterýden álem rekordyn jańartqan, Afınada ótken Olımpıada oıyndaryna qatysyp, 6-orynǵa ıe bolǵan.
18 5 jyl buryn (1829-1902) amerıkandyq ónerkásipshi, amerıkandyq djınsı kıimderi ónertapqyshy Levı STRAÝSS dúnıege keldi.
7 3 jyl buryn (1941-2012) keńestik jáne reseı teatr jáne kıno akteri, RSFSR halyq ártisi JARIKOV Evgenıı Ilıch dúnıege keldi.
6 4 jyl buryn (1950) Leıborıstik partııanyń kóshbasshysy, Jańa Zelandııanyń 37-shi premer-mınıstri (1999-2008) Helen Elızabet KLARK dúnıege keldi.
60 jyl buryn (1954) túrik saıası jáne memleket qaıratkeri, Túrkııanyń 2003 jyldan bergi premer-mınıstri Redjep Taııp ERDOǴAN dúnıege keldi.
49 jyl buryn (1965) Shyǵys Qazaqtan oblystyq sotynyń tóraǵasy RAHMETÝLIN Abaı Jambyluly dúnıege keldi. Ol - Omby oblysynda týǵan. S.M. Kırov atyndaǵy Qazaq memlekettik ýnıversıtetiniń zań fakýltetin bitirgen (1990), quqyqtanýshy. 7 ǵylymı-praktıkalyq jarııalanymnyń avtory. 1990 jyldan - Kókshetaý oblystyq qorǵaýshylar alqasynda synaq merziminen etýshi. 1991 jyldan - zańgerlik keńestiń qorǵaýshysy. 1992 jyldan - Kókshetaý oblystyq Ádilet basqarmasynyń jetekshi mamany mindetin atqarýshy; Kókshetaý qalalyq sotynyń ákimshilik jáne atqarý óndirisi jónindegi sýdıasy mindetin atqarýshy; Kókshetaý qalalyq sotynyń sýdıasy mindetin atqarýshy; Kókshetaý qalalyq sotynyń ákimshilik jáne atqarý óndirisi jónindegi sýdıasy; Kókshetaý qalalyq sotynyń sýdıasy. 1993 jyldan - Kókshetaý qalalyq soty tóraǵasynyń orynbasary. 1995 jyldan - Kókshetaý qalalyq soty tóraǵasynyń mindetin atqarýshy. 1996 jyldan - Kókshetaý qalalyq sotynyń tóraǵasy. Ár jyldary 2002 jyldan - Aqmola oblystyq sotynyń qylmystyq ister jónindegi alqasynyń tóraǵasy, QR Joǵarǵy sotynyń sýdıasy, Ońtústik Qazaqstan oblystyq sotynyń tóraǵasy qyzmetin atqarǵan. «Qazaqstan Konstıtýtsııasyna 10 jyl» jáne «Astananyń 10 jyldyǵy» mereıtoı medaldarymen marapattalǵan.
48 jyl buryn (1966) Qazaqstan Respýblıkasy qarjy mınıstirligi salyq komıteti «Aqparattyq tehnologııalar parki» Almaty qalasy boıynsha salyq basqarmasynyń bastyǵy QALIJANOV Baǵdat Ýálıuly dúnıege keldi. Almaty qalasynda týǵan. Almaty halyq sharýashylyǵy ınstıtýtyn, Ekonomıka jáne quqyq akademııasyn bitirgen. 1989-1990 jyldary - Almaty qalasy Frýnze aýdandyq qarjy bólimi salyq ınspektsııasynyń salyq tekserýshi-ınspektory, salyq tobynyń tekserýshi-ınspektory. 1990-1993 jyldary - Almaty qalasy Frýnze aýdany boıynsha memlekettik salyq ınspektsııasynyń memlekettik salyq ınspektory, aǵa memlekettik salyq ınspektory, bas memlekettik salyq ınspektory. 1993-1996 jyldary - Almaty qalasy Frýnze aýdany boıynsha memlekettik salyq ınspektsııasynyń bólim bastyǵy. 1996-1997 jyldary - Almaty qalasy Medeý aýdany boıynsha memlekettik salyq ınspektsııasynyń bastyǵy. 1997-1998 jyldary - Almaty qalasy Medeý aýdany boıynsha salyq bóliminiń bastyǵy, Almaty qalasy Medeý aýdany boıynsha memlekettik salyq komıtetiniń tóraǵasy. 1998-2002 jyldary - Qazaqstan Respýblıkasy Qarjy mınıstirliginiń salyq komıteti Almaty qalasy boıynsha salyq komıtetiniń tóraǵasy, Qazaqstan Respýblıkasy memlekettik kiris mınıstirliginiń salyq komıteti Pavlodar oblysy boıynsha salyq komıtetiniń tóraǵasy. 2002-2004 jyldary - Almaty qalasyndaǵy «Qazteleradıo» JAQ-nyń qarjy jónindegi dırektory - tóraǵanyń orynbasary, Qazaqstan Respýblıkasy qarjy mınıstirligi salyq komıteti Uıymdastyrý jáne qarjymen qamtamasyz etý basqarmasy bastyǵynyń orynbasary. 2004-2008 jyldary - Qazaqstan Respýblıkasy qarjy mınıstirligi salyq komıteti «Aqparattyq tehnologııalar parki» Almaty qalasy boıynsha salyq komıtetiniń bastyǵy. 2008-2010 jyldary - Qazaqstan Respýblıkasy qarjy mınıstirligi salyq komıteti «Aqparattyq tehnologııalar parki» Almaty qalasy boıynsha salyq departamentiniń bastyǵy qyzmetterin atqarǵan. 2010 jyldan - qazirgi qyzmetinde. «Qazaqstan Respýblıkasynyń Táýelsizdigine 10 jyl» mereıtoılyq medalimen marapattalǵan.