25 jeltoqsan. QAZAQPARAT KÚNTІZBESІ: ATAÝLY KÚNDER, OQIǴALAR, ESІMDER
25 jeltoqsan JUMA
Qytaıda Konstıtýtsııa kúni
1946 jyly Qytaı Respýblıkasynyń Konstıtýtsııasyn qabyldaý kúniniń qurmetine quryldy. Konstıtýtsııa álemdegi eń kóp halqy bar - sol ýaqytta shamamen 450 mıllıon adam turatyn eldegi demokratııany qaǵaz júzinde bekitti.
Qytaı Respýblıkasynyń Konstıtýtsııasy 1946 jyldyń 25 jeltoqsanynda qabyldanǵan kúninen bastap zańdy kúshine engen 1947 jyldyń 25 jeltoqsanyna deıin ózgerissiz boldy: sońǵy ózgertýleri 2000 jyly engizilgen.
Rojdestvo. Eýropada Rojdestvo merekesi Áýlıe Nıkolaýs kúni, ıaǵnı jeltoqsannyń 6-da bastalyp, qańtardyń 6-da aıaqtalady. Eýropanyń kóptegen elderinde bul mereke - naǵyz otbasylyq meıram bolyp sanalady. Rojdestvony toılaý eki-úsh kúnge sozylady da dástúrli birinshi juldyz janǵan sátte keshki asqa otyrýdan bastalady.
Pákistanda Muhammad Álı Djınnanyń týǵan kúni
Muhammad Álı Djınna 1876 jyly 25 jeltoqsanda týyldy jáne ol Pákistanda ulttyq memlekettiliktiń negizin qalaýshy retinde sanalady. Ol Brıtandyq Úndistan bóliminiń belsendi qatysýshylarynyń biri boldy.
ESTE QALAR OQIǴALAR
36 jyl buryn (1979) «Ejelgi Taraz eskertkishteri» memlekettik qoryq-murajaıy quryldy. Onyń quramyna Ejelgi Taraz qalasynyń jurty, Aısha bıbi, Qarahan, Babajy qatyn, Dáýitbek (Shamansur) kesene ǵımarattary, Qalı Júnis monshasy, Ábdiqadyr meshiti, saqtardyń Úshtóbe qorǵanysy, tómengi Baryshan, Atlah, Adahket, Hamýket, Jikil qalalarynyń jurty, t.b. tarıhı jáne mádenı eskertkishter biriktirilgen.
33 jyl buryn (1982) «Otyrar sazy» folklorlyq-etnografııalyq orkestri quryldy.
25 jyl buryn (1990) Pavlodar oblysy Ekibastuz qalasyndaǵy 2-shi SES-iniń birinshi energoblogi iske qosyldy.
24 jyl buryn (1991) KSRO basshysy M.Gorbachev telearna arqyly sóz sóılep, Táýelsiz Memleketter Dostastyǵy qurylǵanyna baılanysty KSRO basshysy retindegi qyzmetin toqtatatyndyǵyn málimdedi. Sol túni Kreml kúmbezinen Keńes Odaǵynyń alqyzyl týy alynyp, ornyna Reseıdiń úsh tústi týy ilindi.
20 jyl buryn (1995) Elbasy N.Nazarbaev Konstıtýtsııalyq zań kúshi bar «Qazaqstan Respýblıkasyndaǵy sottar men sýdıalardyń mártebesi týraly» Jarlyqqa qol qoıdy. Bul Jarlyq boıynsha sot júıesiniń qurylymy jáne ony qalyptastyrýdyń tártibi, barlyq deńgeıdegi sottardyń ókilettikteri, sottardyń mártebesi men olardyń táýelsizdiginiń kepildigi, oǵan qoıylatyn talaptar, sýdıalarǵa ókilettik berý men ony toqtatý tártibi, sýdıalardy jaýapqa tartý, olardy materıaldyq jáne áleýmettik jaǵynan qamtamasyz etý belgilengen. 15 jyl buryn (2000) Almatyda otandyq óndiristiń tuńǵysh trolleıbýsy jasaldy.
10 jyl buryn (2005) Almatyda kórnekti qazaqstandyq alpınıst Anatolıı Býkreevti (1958-1997) eske túsirýge arnalǵan shyńǵa shapshań órmeleý saıysy bolyp ótti. Ol budan segiz jyl buryn dál osy kúni Annapýrna (Nepal) shyńyna órmeleý kezinde qazaǵa ushyraǵan bolatyn. Shara Kishi Almaty ózeni ańǵaryndaǵy Tuıyqsý alpınıstik lagerinde, Shymbulaq shatqalynyń joǵary jaǵynda boldy. Amangeldi shyńynyń bıiktigi - 3970 metr. Shyńǵa órmeleýge tájirıbeli alpınıstermen qatar jas sportshylar da qatysty. 9 jyl buryn (2006) Almatyda «Ahmet Jubanov» atty derekti fılmniń premerasy boldy. Kórinistiń avtory - tanymal rejısser Qalıla Omarov. Fılmniń stsenarııin mýzykant Jubanovtyń qyzy Ajar Ahmetqyzymen birge jazǵan. Fılmde keıipkerdiń tanymal jáne belgisiz ómiriniń kórinisteri paıdalanylǵan. A.Jubanovtyń týǵan jeri - Aqtóbe oblysynda jáne Almatyda, Astanada jáne Parıjdegi mereıtoılyq sharalar ótken ıÝNESKO-nyń shtab-páterinde túsirilgen. Máskeý muraǵattarynan materıaldar paıdalanylǵan. Fılmde Jubanovtar áýletiniń kóptegen músheleri jáne onyń shóberesi, jas tanymal dırıjer Alan Bóribaev ta qatysqan.
9 jyl buryn (2006) Semeıde alǵashqy ret qazaqstandaǵy dóńgelekti traktordy TTZ-80.10. qurastyrý konveıerlik jelisi iske qosyldy. Bul onyń qurylýyna Belarýs, Reseı, Ózbekstan jáne Qazaqstan qatysqan birlesken kásiporyn.
6 jyl buryn (2009) Atyraýda Qazylar saraıy ashyldy. Munda oblystyq jáne aýdanaralyq mamandandyrylǵan ekonomıkalyq sottar ornalasqan. Jańa ǵımaratta sýdıalardyń jumystary úshin barlyq jaǵdaılar jasalǵan. Innovatsııalyq telekommýnıkatsııalyq tehnologııalarmen jabdyqtalǵan, sot otyrystaryn ótkizýge arnalǵan birneshe zaldar jumys isteıdi. Májilis zaly, sýdıalarǵa arnalǵan qolaıly bólmeler bar.
3 jyl buryn (2012) Astana TMD jáne EýrAzEQ qalalyq tájirıbeleriniń «Turǵyń keletin qala» V kórme-baıqaýynyń laýreaty atandy. Atalǵan baıqaý Máskeýde «Megapolıs: XXI ǵasyr: Qala jáne balalar» atty IV halyqaralyq forýmnyń aıasynda ótti.
Qazaqstan astanasynyń atynan kelgen delegattarǵa Reseı mýnıtsıpaldyq akademııasynyń nagradalary men Astanalar men iri qalalardyń Halyqaralyq assamblesıanyń dıplomdary tabystaldy.
Astana qalasy mundaı abyroıly nagradaǵa jastardyń eńbekpen qamtylýy salasyndaǵy problemalardy sheshýge baǵyttalǵan «Jasyl el» jalpyulttyq baǵdarlamasyn jasap, iske asyrǵany úshin qol jetkizdi.
3 jyl buryn (2012) QR Prezıdenti Nursultan Nazarbaev «Astana Solar» JShS-niń ujymyn fotoelektrlik modýlderdiń óndirisi boıynsha zaýytta iske qosý-jóndeý jumystarynyń bastalýymen quttyqtady.
3 jyl buryn Almatyda quryltaıshysy QR Kınematografıster odaǵy men Sh. Aımanov atyndaǵy «Qazaq fılm» AQ bolyp tabylatyn «Qulager» jyl saıynǵy ulttyq kınematografııalyq syılyqty tapsyrýdyń 6-shy rásimi ótti.
Bir jyl buryn (2014) belgili qazaqstandyq saıahattanýshy Sapar Ysqaqov «EKSPO-2017» halyqaralyq kórmesin qoldaýda 9 el boıynsha saparǵa shyqty.
Jýrnalıst pen operatordy qosqanda, 4 adam Saýd Arabııasy, Oman, Komor araldary, Seıshel araldary, Madagaskar, Mavrıkıı araly, Maldıv araldary, Shrı-Lanka, Úndistan baǵyttary boıynsha saıahatqa shyqty.
Bir jyl buryn (2014) Memleket basshysy Nursultan Nazarbaev «Altyn sapa» baıqaýynyń arnaıy syılyǵyn tabys etti.
«Úzdik ındýstrııalyq joba» nomınatsııasynda - «Aqtóbe rels-arqalyq zaýyty» laýreat atandy.
«2014 jylǵy óndiristeni úzdik ınnovatsııa» nomınatsııasynda - ShQO «Posýk Tıtaným» JShS laýreat atandy.
Bir jyl buryn (2014) Qazaqstan Prezıdenti Nursultan Nazarbaev úsh dárejeden turatyn arnaıy Eńbek dańqy ordenin taǵaıyndady. Úsh dáreje ıegeri Eńbek batyryna teńesedi. Eńbegimen elengen jumyskerler, sharýalarǵa ǵana beriledi.
Bir jyl buryn (2014) Astanadaǵy Táýelsizdik saraıynda Memleket basshysy Nursultan Nazarbaevtyń qatysýymen Indýstrııalandyrý kúni aıasynda jalpy ulttyq telekópir ótti.
Prezıdentke Indýstrııalandyrý kartasynyń 15 jańa jobasy tanystyryldy.
24 jyl buryn (1991) Belovej kelisimine qol qoıylyp, odaqtyq sharttan naqty bas tartqannan keıin KSRO prezıdenti Mıhaıl Sergeevıch Gorbachev otstavkaǵa ketti.
ESІMDER
126 jyl buryn (1889-1941) Alash qozǵalysynyń qaıratkeri, Túrkistan ólkesi halyqtarynyń azattyq kúresi jetekshileriniń biri, pýblıtsıst MUSTAFA Shoqaı dúnıege keldi. Qyzylorda oblysy Shıeli aýdanynda týǵan. Sulýtóbe stansysyndaǵy orys mektebinde bastaýysh bilim alǵan ol 1902 jyly Tashkenttegi gımnazııaǵa túsip, 1910 jyly úzdik bitirip shyǵady. Bolashaq qaıratker 1910 jyly Sankt-Peterbor ýnıversıtetiniń zań fakýltetine oqýǵa túsip, ony 1917 jyly bitiredi. Stýdent shaǵynan qoǵamdyq-saıası ómirge belsene aralasyp, túrki-musylman stýdent jastarynyń qozǵalysyna qatysady. 1917 jyly sáýirdiń 16-21-i aralyǵynda Tashkentte ótken Túrkistan ólkesi musylmandarynyń 1-shi sezine qatysyp, onyń tóralqasyna múshe bolyp saılandy. «Birlik týy» gazetiniń negizin qalap, onyń alǵashqy redaktory boldy. Túrkistan ólkesi jergilikti halqynyń múddesin qorǵaýdy maqsat etken qoǵamdyq-saıası uıymdardyń qyzmetin úılestirý úshin qurylǵan «Túrkistan ólkesi musylmandarynyń ortalyq keńesine» tóraǵalyq etti. Birinshi jalpyqazaq sezine qatysyp, Búkilreseılik quryltaı jınalysyna depýtattyqqa kandıdat retinde usynyldy. 1917 jyly Qazan tóńkerisinen keıin Tashkenttegi jumysshy-soldat depýtattar keńesi jergilikti halyqtyń ózin-ózi basqarý quqyǵyn moıyndaýdan bas tartyp, qarashanyń 15-22-inde ótken keńesterdiń 3-shi sezi qabyldaǵan «ólkedegi barlyq bılik eýropalyq násil ókilderinen kuralǵan Túrkistan Halyq komıssarlar keńesine kóshedi» degen qaýlysyn Mustafa Shoqaı naǵyz ádiletsizdik dep baǵalady. Ulttyq qoǵamdyq-saıası uıymdardy keńesterdiń qyryna alýyna baılanysty Mustafa Shoqaı jetekshilik etken «Túrkistan ólkesi musylmandarynyń ortalyq keńesi» Tashkentten Qoqanǵa kóship, onda ólke musylmandarynyń tótenshe sezin tez arada ótkizý isin qolǵa aldy. 1917 jyly qarashanyń 28-inde ótken Túrkistan ólkesi musylmandarynyń tótenshe 4-shi seziniń tóralqasyna basshylyq etti. Osy sezd sheshimimen qurylǵan Túrkistan (Qoqan) avtonomııasynyń 54 adamnan turatyn Ýaqytsha Halyq Keńesi quramyna saılandy jáne jańa Ýaqytsha úkimettiń Syrtqy ister mınıstri boldy. Ýaqytsha úkimetiniń tóraǵasy M.Tynyshbaev qyzmetinen ketkennen keıin onyń ornyna Mustafa Shoqaı saılandy. Ol sondaı-aq 1917 jyly jeltoqsanda Ekinshi jalpyqazaq sezine qatysyp, Alashorda quramyna saılandy. Sezd aıaqtalǵannan keıin Mustafa Shoqaı birtutas avtonomııa qurý máselesin qaraý úshin Syrdarııa qazaqtarynyń quryltaıyn shaqyrý týraly tıisti qaıratkerlerge jedelhat joldady. Onda: «Syrdarııa halqyna óz tarapymnan aıtarym, teginde Alash balasynyń basy qosylatyn kezi osy búgin. Aırylsaq, munan soń jurttyń basyn qosýymyz qıyn. Alash uranyna shappaıtyn qazaq balasy bolmas. Syrdarııa qazaǵy keshikpeı Alash týynyń astyna jınalar degen úmittemiz delingen edi. Mustafa Shoqaıdyń Syrdarııa óńiri qazaqtaryn Alash avtonomııasyna qosý jolyndaǵy áreketi nátıjesiz bolǵan joq. 1918 jyldyń bas kezinde ótken Syrdarııa oblysy qazaqtarynyń sezi «Alashorda óz aldyna avtonomııa jarııalap, Túrkistan (Qoqan) avtonomııasymen odaq bolsa, Syrdarııa qazaqtary Túrkistan avtonomııasynan shyǵyp, Alash avtonomııasyna kiredi» degen qaýly qabyldady. Qoqan qalasyn bolshevıkter jaýlap alyp, Túrkistan (Qoqan) avtonomııasyn qulatýyna baılanysty Mustafa Shoqaı shet elge emıgratsııaǵa ketýge májbúr boldy. 1918 jyly mamyrda Shoqaı Aqtóbege, odan Ekaterınbýrgke jetti. Onda keńestik bılikke qarsy oppozıtsııa kúshtermen baılanys ornatyp, bolshevıkter ústemdigine qarsy kúres júrgizýdiń joldaryn qarastyrdy. Búkilreseılik Quryltaı jınalysynyń Samaradaǵy komıteti májilisterine qatysty. Osy komıtettiń uıymdastyrýymen 1918 jyly qyrkúıekte Chelıabınskide shaqyrylǵan sezge qatyspaq bolyp barǵanynda ózge delegattarmen birge Kolchak áskerleri tarapynan tutqynǵa alyndy. Sáti túsip, tutqynnan bosap shyqqan soń 1919 jyly kóktemde Mańǵystaý arqyly Bakýge, odan Tbılısıge keldi. Mustafa Shoqaı onda 1921 jylǵy aqpannyń 25-ine deıin bolyp, osetındik belgili qaıratker A.Tsalykovtyń redaktorlyǵymen shyǵatyn «Volnyı gorets» jáne Grýzııa menshevıkteriniń «Borba» gazetterinde istedi. 1920 jyly Tbılısıde ýkraındyqtarmen birlese otyryp «Na rýbeje» jýrnalyn shyǵarýdy jolǵa qoıyp, onyń redaktory qyzmetin atqardy. Sonymen birge ol «Shafaq» («Tańsári») gazetine bas redaktor boldy. Tbılısı qalasy Keńes ókimetiniń qolyna ótken soń Mustafa Shoqaı zaıybymen birge Túrkııada biraz aıaldap, sońynan Frantsııaǵa aýysty. Sheteldik emıgratsııa jyldarynda kóptegen qıynshylyqtardy jeńe otyryp, ol keń aýqymdy, tereń mazmundy saıası kúres júrgizdi. A.Kerenskııdiń «Dnı» jáne P.Mılıýkovtyń «Poslednıe novostı» gazetterinde qyzmet etti. 1927 jyldan Zákı Ýálıdı Toǵannyń redaktorlyǵymen Parıjde shyǵyp turǵan «Ienı Túrkistan» jýrnalyna atsalysyp, «Týrkestan mıllı bırlıgı» («Túrkistan ulttyq birligi») uıymyna jetekshilik etti. Emıgratsııada júrgen túrki-musylman halyqtarynyń Á.Topchıbashev jáne G.Ishakı sekildi ókilderimen jıi aralasyp, pikirles boldy. Olardy Reseıdegi túrki-musylman halyqtaryn azattyqqa jetkizýde kúsh biriktire áreket etýge úndedi. 1940 jyly Parıjge nemis áskeri kirgende, Mustafa Shoqaı tutqynǵa alynyp, birneshe aı kontslagerde otyryp shyǵady. Kóp uzamaı Mustafa Shoqaı Berlındegi «Vıktorııa» aýrýhanasynda kúmándi jaǵdaıda kóz jumyp, qaladaǵy musylmandar zıratyna jerlendi. Frantsııanyń Nojan-sıýr-Marn (Val-de-Marn departamenti) qalasynda qazaq ult ókilderiniń qatysýymen eskertkish taqta ornatylǵan. Almaty qalasynda Mustafa Shoqaı esimimen atalatyn kóshe bar. Qyzylorda qalasyndaǵy Ekologııa ýnıversıtetine Mustafa Shoqaı esimi berilgen. Qaıratkerdiń týǵan aýylyna eskertkishi qoıylǵan.
10 7 jyl buryn (1908-1974) jazýshy, Qazaqstan Memlekettik syılyǵynyń laýreaty. ESENJANOV Hamza Ihsanuly dúnıege keldi. Batys Qazaqstan oblysynyń Aqjaıyq aýdanynda týǵan. Almaty zootehnıkalyq-maldárigerlik tehnıkýmyn, Abaı atyndaǵy Qazaq pedagogıkalyq ınstıtýtyn, Lenıngradtaǵy (qazirgi Sankt-Peterbor) Memlekettik ónertaný ınstıtýtynyń aspırantýrasyn bitirgen. 1932-1937 jyldary Qazaqstan Jazýshylar odaǵy basqarmasynyń jaýapty hatshysy, KSRO Ǵylym akademııasynyń Qazaq fılıaly ádebıet pen folklor sektorynyń meńgerýshisi qyzmetterin atqardy. 1937 jyldan Qazaq memlekettik fılarmonııasynyń, keıin Qazaq opera jáne balet teatrynyń dırektory qyzmetin atqara júrip, Qazaq pedagogıkalyq ınstıtýtynda orys ádebıeti tarıhynan sabaq berdi. 20-shy ǵasyrdyń 30-shy jyldary respýblıkalyq basylymdarda qalamgerdiń «Óleńtiniń jaǵasynda», «Qyzyl qumaq», «Kúshke - kúsh» sııaqty áńgimeleri men «Jer sharynda» atty pesasy jarııalandy. 1938 jyly jalǵan saıası aıyp taǵylyp, 20 jylǵa jýyq ýaqyt stalındik qýǵyn-súrginniń zardabyn tartty. Elge oralǵan soń, 1956 jyldan ónimdi shyǵarmashylyq eńbek jolyn bastady. Jazýshynyń basty shyǵarmasy - «Aq Jaıyq» trılogııasy. Bul úlken eńbekte jazýshy Batys Qazaqstan óńirindegi revolıýtsııalyq qozǵalysty, Keńes ókimetiniń qalaı ornaǵanyn sýretteıdi. Jazýshynyń uzaq jyldar boıǵy eńbegi kezinde ádebı ortada laıyqty baǵasyn aldy. Zamanymyzdyń zańǵar jazýshysy M.Áýezov trılogııaǵa «Eýropa úlgisinde jazylǵan tuńǵysh shyǵarma» dep baǵa berdi. Avtor otarlyq ezgiden qınalǵan halyq bostandyǵy men baqyty úshin kúresken erlerdiń jıyntyq beınelerin (Hakim, Álibek, Ádilbek, Sholpan, Nurym) jasaýmen qatar, naqty tarıhta bolǵan adamdardyń (Dmıtrıev, Áıtıev, Qarataev, Belan, t.b.) ómir jolyn sheber sýrettedi. 1963 jyly trılogııanyń zańdy jalǵasy bolyp tabylatyn «Kóp jyl ótken soń», al 1970 jyly «Aǵaıyndy Júnisovter» romandaryn jazdy. Sońǵy eki kitapta jańa ómir qurǵan eldiń san qyrly turmys-tirshiligi men ádilet úshin kúresi, adamnyń azamat retinde qalyptasýy beınelengen. «Aq Jaıyq» trılogııasy men «Kóp jyl ótken soń» roman-dılogııasy 5 kitaptan turatyn tutas epopeıa ispetti. Jazýshy ómiriniń sońǵy jyldary «Qart qazaq», «Jaıyn ilerde», «Jar», t.b. áńgime, ocherk, ádebı-syn maqalalar jazdy. 1978-1981 jyldary jazýshynyń 6 tomdyq shyǵarmalar jınaǵy jaryq kórdi. Jazýshy kórkem aýdarma salasynda da ónimdi eńbek etip, M.Sholohovtyń «Tynyq Don» romanynyń 1-shi jáne 4-shi kitaptaryn, I.Týrgenevtiń «Rýdın», I. Shýhovtyń «Óshpendilik» romandaryn, A.Pýshkınniń «Dýbrovskıı» povesin, t.b. shyǵarmalardy qazaq tiline aýdardy. Sonymen qatar bastaýysh, orta mektepter úshin oqýlyqtar jazdy.
Aqyn Saǵat Ábdýǵalıevtiń «Hamza Esenjanov» atty óleńinde zulmat jyldardyń qurbany bolǵan qalamgerdiń tartqan azaby, kórgen qıyndyǵy, satqyndardyń qunsyz tirligi baıandalǵan. Oral qalasyndaǵy oblystyq balalar men jasóspirimder kitaphanasyna qalamgerdiń esimi berilgen.
7 6 jyl buryn (1939-2014) qazaqtyń aqyn qyzy, Qazaqstan Respýblıkasy Memlekettik syılyǵynyń laýreaty, Qazaqstan Respýblıkasynyń halyq jazýshysy OŃǴARSYNOVA Farıza Ońǵarsynqyzy dúnıege keldi. Atyraý oblysynda týǵan. Atyraý memlekettik pedagogıka ınstıtýtyn bitirgen. Aýyldyq mekteptiń muǵalimi qyzmetin atqarǵan. 1966-1969 jyldary - «Kommýnıstik eńbek» oblystyq gazetiniń ádebı qyzmetkeri. 1969-1977 jyldary - «Lenınshil jas» («Jas Alash») gazetiniń Atyraý, Aqtóbe, Oral oblystary boıynsha menshikti tilshisi, «Qazaqstan pıoneri» gazetiniń redaktory. 1978 jyly - «Pıoner» jýrnalynyń bas redaktory. Alǵashqy kitaby «Sandýǵash» 1967 jyly jaryq kórgen. «Melodııa», «Bespokoınaıa pora», «Gordoe pokolenıe», «Kógershinderim», «Trevogı», «Ojıdanıe solntsa», «Ozarenıe» jyr jınaqtarynyń, «Bıiktik» ocherkter jınaqtarynyń, «Bizdiń Kámshat» povesiniń, Á.Tájibaev, M.Maqataev, chılı aqyny Pablo Nerýdy shyǵarmashylyqtary týraly ádebı-syn maqalalardyń avtory. S.Vangelıdiń «Prıklıýchenııa Gýgýtse», «Dedýshkın mınıstr» balalarǵa arnalǵan povesterin, S.Kapýtıkıannyń, E.Evtýshenkonyń, R.Kazakovanyń, arab aqyny Ábdýrahman ál-Hamısıdiń óleńderin, P.Nerýdyń kitaptaryn qazaqsha aýdarǵan. Aqynnyń kóptegen shyǵarmalary shet tilderge aýdarylǵan. Qazaqstan Respýblıkasy Parlamenti Májilisiniń birinshi jáne ekinshi shaqyrylymynyń depýtaty. «Qurmet belgisi», «Parasat» ordenderimen, medaldarmen marapattalǵan.
7 2 jyl buryn (1943) ádisker ustaz SYBANBEKOVA Baqyt Saýdanbekqyzy dúnıege keldi. Almaty oblysynyń Raıymbek aýdanynda týǵan. Qazaq pedagogıkalyq ınstıtýtynyń (qazirgi Abaı atyndaǵy Qazaq ulttyq pedagogıka ýnıversıteti) geografııa fakýltetin bitirgen. Eńbek jolyn M.Maqataev atyndaǵy bastaýysh mektep muǵalimi bolyp bastaǵan. 1972-1978 jyldary geografııa páninen, Almaty qalysyndaǵy orys mektebinde qazaq tili páninen sabaq bergen. 1979 jyldan Almaty qalasyndaǵy N.Ostrovskıı atyndaǵy zaǵıp balalarǵa arnalǵan mektepte oqytýshy-tárbıeshi. 1990 jyly núktemen oqytý ádistemesin meńgergen. Pedagogıkalyq jumyspen qatar ǵylymı eńbekpen shuǵyldanǵan. 1992 jyly tıflopedagogıkany otandyq tarıhymyzda tuńǵysh ret qazaq tiline engizip, zaǵıp qazaq balalaryn ana tilinde oqytý ádistemesin ázirlegen. «Eńbek ardageri» medalimen jáne basqa da medaldarmen marapattalǵan.
70 jyl buryn (1945) bıologııa ǵylymdarynyń doktory, professor, Halyqaralyq Aqparatandyrý Akademııasynyń akademıgi, Qazaqstan Respýblıkasy Joǵary mektep Ǵylym Akademııasynyń akademıgi, ál-Farabı atyndaǵy Qazaq ulttyq ýnıversıteti ekologııa jáne botanıka kafedrasynyń oqytýshysy BIǴALIEV Aıtqoja dúnıege keldi. Reseıdiń Kýıbyshev oblysynda týǵan. Almaty zooveterınarlyq ınstıtýtyn, KSRO Ǵylym Akademııasy Jalpy genetıka ınstıtýtynyń aspırantýrasyn bitirgen. 1969-1971 jyldary - Qazaqstan Respýblıkasy Ǵylym Akademııasy Eksperımenttik bıologııa ınstıtýtynyń ǵylymı hatshysy. 1971-1985 jyldary - Aqtóbe medıtsına ınstıtýty bıologııa jáne jalpy genetıka kafedrasynyń meńgerýshisi. 1985-1987 jyldary - Evneı Bóketov atyndaǵy Qaraǵandy memlekettik ýnıversıtetiniń prorektory, botanıka, genetıka jáne ósimdik selektsııasy kafedrasynyń meńgerýshisi. 1991-1995 jyldary - Qazaq memlekettik ýnıversıteti ekologııa jáne topyraqtaný kafedrasynyń meńgerýshisi. 1995-2000 jyldary Qazaq memlekettik ýnıversıteti janyndaǵy Ekologııa problemalary ǵylymı-zertteý ınstıtýtynyń dırektory qyzmetterin atqarǵan. 120-dan astam ǵylymı eńbegi bar. Medalmen marapattalǵan.
60 jyl buryn (1955) qazaq tilindegi «Ekonomıka» gazetiniń bas redaktory TAJÝTOV Ahas Haıruly dúnıege keldi.
Aqtóbe oblysynda týǵan. Almaty shetel tilderi pedagogıkalyq ınstıtýtyn bitirgen. 1982-1983 jyldary - KSRO Búkiloaqtyq avtorlar quqyǵy qaýymdastyǵynyń Qazaq bólimshesiniń keńesshisi. 1984-1986 jyldary - Naýaı elektr-hımııa zaýytynda sheteldik mamandardyń aýdarmashysy. 1986-1987 jyldary -«Sovetskıı Kazahstan segodnıa» jýrnalynyń redaktory. 1987-1992 jyldary «Araı-Zarıa» jýrnalynyń sholýshysy. 1992-1993 jyldary - QR Baspasóz jáne buqaralyq aqparat quraldary mınıstrligi bas basqarmasy bastyǵynyń orynbasary. 1993-1994 jyldary - «Aldaspan» shyǵarmashyl jastar qaýymdastyǵynyń konsýltanty. 1994-1995 jyldary - «Karavan» AQ «Arýana» gazetiniń tilshisi. 1995-1996 jyldary - «Vremıa-Dáýir» gazetiniń bas redaktory, Qazaqstannyń halyq birligi partııasy Ortalyq Komıtetiniń hatshysy. 1996-1997 jyldary - «Novoe pokolenıe» gazetiniń saıasat bóliminiń meńgerýshisi, «Túrkistan» gazetiniń sholýshysy. 1997-1998 jyldary - QR Premer-Mınıstriniń baspasóz qyzmeti basshysy- baspasóz hatshysy. 1998-2000 jyldar «Sózdik-Slovar» baspasynyń bas redaktory. 2000-2002 jyldary «Soros-Qazaqstan» qorynyń baǵdarlama úılestirýshisi, «Túrkistan» gazetiniń sholýshysy. 2002-2004 jyldary - «Megapolıs» taldama ortalyǵynyń jetkeshisi, «Megapolıs» gazeti bas redaktorynyń orynbasary. 2004 jyly - «Asar-zamany» gazetiniń bas redaktory. 2004-2005 jyldary - «Central Asia Monitor» gazeti bas redaktorynyń orynbasary. 2005-2006 jyldary - «Apta.kz» gazetiniń bas redaktory. Qazirgi qyzmetinde - 2006 jyldan beri.
5 5 jyl buryn (1960-2003) aqyn MÁÝKENULY Nurlan dúnıege keldi. Shyǵys Qazaqstan oblysy Zaısan aýdanynda týǵan. Qazaq memlekettik ýnıversıtetin (ál-Farabı atyndaǵy Qazaq ulttyq ýnıversıteti), Almaty menedjment basqarý jáne boljam ınstıtýtyn (KIMEP) bitirgen.
Eńbek jolyn qurylysshy bolyp bastaǵan. 1984-1986 jyldary - Zaısan aýdandyq «Dostyq» gazetiniń tilshici. 1986-1988 jyldary - Zaısan aýdandyq komsomol komıtetiniń hatshysy. 1988-1989 jyldary - Zaısan aýdandyq baspahananyń dırektory. 1989-1990 jyldary - Zaısan aýdandyq partııa komıtetiniń nusqaýshysy. 1990-1991 jyldary respýblıkalyq «Jas qazaq» gazetiniń bólim meńgerýshisi, bas redaktory qyzmetterin atqarǵan. Keıingi jyldary «Ana tili» - «Jalyn» birlesken basylym bas redaktorynyń orynbasary bolyp jumys istegen. «Aýdıtorııa», «Qarlyǵash» jyr toptamalarynda óleńderi jarııalanǵan. 1955 jyly «Boıtumar» jyr jınaǵy jaryq kórgen. Birneshe músháıranyń, Almatyda ótken Túrik dúnıesi poezııasy festıvaliniń júldegeri. Halyqaralyq «Alash» ádebı syılyǵynyń laýreaty. Zaısan aýdanyndaǵy bir kóshege aqyn aty berilgen.
9 7 jyl buryn (1918-1981) Egıpettiń úshinshi prezıdenti, marshal Mohammed Anvar as-Sadat dúnıege keldi.
9 1 jyl buryn (1924) Efıopııa prezıdenti Gyrma Ýolde-Gııorgıs Lýcha dúnıege keldi. 9 1 jyl buryn (1924) úndi memleket jáne saıası qaıratkeri, Úndistannyń 11-shi jáne 14-shi premer-mınıstri, HH ǵasyrdyń aıaǵyndaǵy kórnekti úndi saıasatkerleriniń biri Atal Bıharı VADJPAI dúnıege keldi.
4 5 jyl buryn (1971-2010) keńestik jáne reseılik teatr jáne kıno akteri, Reseıdiń eńbek sińirgen ártisi GALKIN Vladıslav Borısovıch dúnıege keldi.