25 maýsym. QAZAQPARAT KÚNTІZBESІ: ATAÝLY KÚNDER, OQIǴALAR, ESІMDER
25 maýsym, S ÁR SENBІ
Mozambık Respýblıkasynyń Ulttyq meıramy - Táýelsizdik kúni (1975). Mozambık Afrıkanyń ońtústik-shyǵysynda ornalasqan. Soltústiginde Tanzanııamen, batysynda Malavı, Zambııa, Zımbabvemen, ońtústiginde Svazılend jáne Ońtústik Afrıka Respýblıkasymen, shyǵysynda Úndi teńizimen shektesip jatyr. Ákimshilik jaǵynan 11 provıntsııaǵa bólinedi. Astanasy - Mapýtý qalasy. Resmı tili - portýgal tili, sondaı-aq jergilikti halyqtardyń makýa, malavı, tsonga, shona, sýahılı tilderi de keńinen qoldanylady. Aqsha birligi - metıkal. Memleket basshysy - Prezıdent. Joǵary zań shyǵarýshy organy bir palataly parlament - Respýblıka assambleıasy. Joǵary atqarýshy organy - Úkimet.
Slovenııa Respýblıkasynyń Ulttyq meıramy - Sloven memlekettiliginiń kúni (1991). El parlamenti Skýpşına Slovenııa Respýblıkasynyń táýelsizdigi men egemendigin jarııalaıtyn Deklaratsııa qabyldady.
Ýkraına keden qyzmetiniń kúni. 1991 jylǵy 25 maýsymda Ýkraınanyń Joǵarǵy Radasy Keden isi týraly Zańyn qabyldaǵan kúnnen bastap jyl saıyn atap ótiledi.
ESTE QALAR OQIǴALAR
9 8 jyl buryn (1916) orys patshasynyń maıdandaǵy qara jumysqa Qazaq jáne Túrkistan ólkeleriniń jáne ishinara Sibirdiń 19-dan 43 jas aralyǵyndaǵy er-azamattaryn shaqyrý jónindegi jarlyǵy shyqty. Bul jarlyq qazaq jerindegi ult-azattyq kóterilistiń tutanýyna túrtki boldy. Jalpy maıdan tylyndaǵy qara jumysqa Qazaqstan men Orta Azııadan 400 myń adam shaqyrylǵan. Kóterilistiń asa iri oshaqtary Jetisý men Torǵaıda boldy. Osy tarıhı kezeńde «Qazaq» gazetiniń tóńiregine toptasqan qazaq zııalylary A. Baıtursynov, Á. Bókeıhanov, M. Dýlatovtar halyqty qarsylyq kórsetpeýge shaqyrsa, T. Bokın bastaǵan ıntellıgentsııa ókilderi jarlyqqa qarsy shyǵyp, kóteriliske bastady.
80 jyl buryn (1934) akademık Ahmet Jubanovtyń uıymdastyrýymen Qurmanǵazy atyndaǵy Qazaq memlekettik orkestri quryldy. Ahmet Jubanovtan keıin ujymdy qyryq jylǵa jýyq KSRO halyq ártisi, Qazaqstan Memlekettik syılyǵynyń, «Parasat» ordeniniń ıegeri, professor Qajyǵalıev Shamǵon Saǵıtdınuly basqardy. Orkestr kóptegen halyqaralyq, respýblıkalyq forýmdarǵa, festıvalderge, konkýrstarǵa qatysqan. Oǵan 1967 jyly «Respýblıkanyń eńbek sińirgen ujymy», 1978 jyly «akademııalyq» qurmetti ataqtary berilse, 1984 jyly qarashanyń 29-da Halyqtar dostyǵy ordenimen marapattalǵan. Orkestr kóptegen shet elderde: Polsha, Rýmynııa, Vengrııa, Germanııa, Frantsııa, Shvetsııa, Portýgalııa, Danııa, Úndistan, Qytaıda óner kórsetken.
2 3 jyl buryn (1991) Qazaq KSR-niń «Qazaq KSR Mınıstrler Kabıneti týraly» Zańy qabyldandy. Zańǵa sáıkes Mınıstrler Kabınetiniń mártebesi, qurylýy men quramy sondaı-aq negizgi mindetteri men ókilettiligi anyqtaldy. 1995 jyly 30 tamyzda júrgizilgen referendýmnyń nátıjesinde burynǵy memlekettik qurylystyń kemshilikterin joıǵan Qazaqstan Respýblıkasynyń jańa Konstıtýtsııasy qabyldanyp, Qazaqstan Respýblıkasynyń Úkimeti bekitildi.
1 8 jyl buryn (1996) Ońtústik Qazaqstan gýmanıtarlyq ýnıversıtetine jazýshy Muhtar Áýezov esimi berildi.
1 5 jyl buryn (1999) Almatydaǵy Ǵalymdar úıinde 10 tomdyq «Qazaqstan» ulttyq entsıklopedııasynyń alǵashqy tomynyń tusaýkeser rásimi ótti.
1 5 jyl buryn (1999) Qazaqstan Respýblıkasy Ulttyq kitaphanasynyń tuńǵysh dırektory Oraz Jandosovtyń 100 jyldyq mereıtoıyna arnalǵan kórme ótti.
4 5 jyl buryn (1969) «Mashına vremenı» toby quryldy.
9 jyl buryn (2005) Fın shyǵanaǵy jaǵalaýyndaǵy Vyborg portynda qazaqstandyq «Almaty» ekinshi tankerin saltanatty qabyldap alý rásimi ótti.
«Almaty» tankeriniń negizi 2004 jyly 28 sáýirde Vyborg keme jasaý zaýytynda qalanǵan bolatyn. Kemeniń qurylysy 13 aıǵa sozyldy. 2005 jyly mamyr aıynyń sońynda keme Baltyq teńizinde synaqtan ótip, tapsyrys berýshi «Qazteńiztasymalfloty» Ulttyq kompanııasyna tabys etildi.
Tankerdiń uzyndyǵy - 50 metr, eni - 17,3 metr, otyrýy - 7 metr, bort bıiktigi - 10,1 metr, jyldamdyǵy 10 ýzel dep bekitildi.
Keme Qumkól toby, Teńiz jáne Bozashy kenishteriniń munaıyn tasý úshin «Aqtaý - Mahachkala», «Aqtaý - Baký» baǵyttary boıynsha paıdalanylady. Aıyna orta eseppen 7-8 reıs jasaıtyn tanker jylyna 1 mıllıon tonnadan astam munaı tasymaldaıdy.
5 jyl buryn (2009) Almaty qalalyq poshtamttyń fılatelıstııalyq salonynda «Ǵarysh jáne astronomııa» toptamasynyń eki kórkem poshtalyq markalarynyń tusaýkeser rásimi ótti.
Jańa markalarda Maqsutov teleskoby jáne astronomııalyq observatorııa beınelengen.
Árbir markanyń tırajy - 50000 dana, qalpy - 37 h37 mm. Markalar Beıjiń poshta jáne telekommýnıkatsııa mınıstrliginiń poshtalyq tólem tańbalary fabrıkasynda basyp shyǵarylǵan. Nıkolaı Sokolov resimdegen.
Bul - Qazaqstannyń poshtalyq marka toptamasynyń 666-shy jáne 667-shi markasy.
4 jyl buryn (2010) Memleket basshysy Nursultan Nazarbaev «2009 jylǵy qarashanyń 27-sindegi Keden odaǵynyń keden kodeksi týraly shartqa ózgerister men tolyqtyrýlar engizý týraly hattamany ratıfıkatsııalaý týraly»» Qazaqstan Respýblıkasynyń Zańyna qol qoıdy.
4 jyl buryn (2010) Memleket basshysy Nursultan Nazarbaev «Keden odaǵynyń keden kodeksi týraly shartty ratıfıkatsııalaý týraly» Qazaqstan Respýblıkasynyń Zańyna qol qoıdy.
ESІMDER
12 1 jyl buryn (1893) aqyn JUMABAEV Maǵjan dúnıege keldi.
Soltústik Qazaqstan oblysynyń Býlaev aýdanynda týǵan. Áýeli aýyl moldasynan sabaq alady. Budan soń ákesi Beken Maǵjandy Qyzyljardaǵy Begishev medresesine oqýǵa beredi. Musylmadyq ortasha dárejeli bilim beretin bul medreseni bes jyldaı oqyp bitirgen soń, 1910-1913 jyldary Ýfa qalasynda «Ǵalııa» medresesinde oqıdy. Osynda júrip «Sadaq» jýrnalyn shyǵarysyp, óziniń óleńderin jarııalaıdy. Abaıdyń óleńder jınaǵymen tanysady, tatar aqyn-jazýshylarymen dostasady. Arab, parsy, túrik tilderin oqyp úırenýin jalǵastyrady. Orys tilinen sabaq alady. Abaı úlgisimen Shyǵys pen Batys poezııasynan birdeı nár alady. 1913-1917 jyldary Ombydaǵy muǵalimder daıarlaıtyn semınarııada oqyp, ony úzdik bitiredi. Ombyda oqyp júrgen kezinde sondaǵy jastarmen tize qosyp, «Birlik» ádebı úıirmesin qurysyp, onyń «Balapan» atty qoljazba ádebı jýrnalyn redaktsııalaıdy. 1917-1923 jyldary «Bostandyq týy», «Aqjol» gazetterinde jáne «Sholpan» jýrnalynda istep júrip halyq aǵartý jumysyna belsene aralasady. 1923-1926 jyldary Máskeýde kórkem ádebıet ınstıtýtynda oqıdy. 1927-1929 jyldary Býrabaıda, odan soń Petropavlda oqytýshylyq qyzmetter atqarady. 1912 jyly Qazan shaharynda «Sholpan» atty óleńder jınaǵy jaryq kóredi. «Batyr Baıan», «Oqjetpestiń qııasynda», «Qoılybaıdyń qobyzy», «Ótirik ertegi», «Shyn ertegi» poemalarynda adam janynyń, psıhologııalyq álemniń qupııa syrlaryn, ıirimderin, damý dıalektıkasyn asqan sheberlikpen kestelep órnekteı bilgen. Keńes jyldary eki óleńder jınaǵyn jarııalanǵan. Alǵashqysy - 1922 jyly Qazanda, ekinshisi Tashkentte basylyp shyqqan. Mektep oqýshylaryna, muǵalimderge arnap «Pedagogıka», «Bastaýysh mektepte ana tilin oqytý jóni» eńbekterin jarııalaǵan. 1929 jyly Jumabaev «Alqa» atty jasyryn uıym qurǵany úshin degen aıyptaýlarmen Máskeýdegi Býtyrka túrmesine qamalyp, 10 jyl aıdaýǵa kesilgen. 1936 jyly M. Gorkıı men E. Peshkovanyń aralasýymen bostandyq alyp, Qazaqstanǵa oralyp, Petropavl qalasyndaǵy mektepte orys tili men ádebıetinen sabaq bergen. 1937 jyly naýryzda Jumabaev Almatyǵa kelip, aýdarma isimen aınalysqan. 1938 jyly qaıtadan qamaýǵa alynyp, atý jazasyna kesilgen. Jumabaevtyń «Alystaǵy baýyryma» óleńin Mustafa Shoqaı «ıAsh Túrkistan» jýrnalynda jarııalaı otyryp, ony túrikshildik kúresi úshin eń paıdaly óleń dep baǵalaǵan.
Jumabaev - fılosof aqyn. Aqyn «Qorqyt» poemasynda fılosofııadaǵy máńgilik taqyryp - ómir men ólim máselesin Qorqyt pen ajaldyń ańdysýy túrinde sýrettegen. Jumabaev Aqan seri, Bazar jyraý, Ábýbákir Dıvaev týraly zertteý úlgilerin jınaýǵa járdemdesken. Ol orys aqyn-jazýshylary I. Gete, G. Geıne, Ábý Fıras, A. Koltsov, M. Lermontov, A. Fet, I. Dmıtrıev, I. Mıatlov, A. Blok óleńderin, M. Gorkıı, V. Ivanov, D. Mamın-Sıbırıak, t.b. áńgimelerin qazaq tiline aýdarǵan. Jumabaev «Sholpannyń kúnási» áńgimesi arqyly qazaq ádebıetine psıhologııalyq taldaý, sana aǵymy ádisterin engizgen. Aqyn 1960 jyly aqtalǵan soń, kitaptary Túrkııada jaryq kóre bastaǵan. Qazaqstanda Jumabaev shyǵarmalary 1989 jyly ǵana qaıtadan jarııalana bastady. Almaty jáne Petropavl qalalarynda kóshelerge Jumabaev esimi berilgen. Petropavl qalasynda jáne aqynnyń týǵan aýylynda eskertkish qoıylǵan. Soltústik Qazaqstan oblysynyń burynǵy Býlaev aýdanyna M. Jumabaev aýdany bolyp ataldy.
7 1 jyl buryn (1943) Qazaqstannyń eńbek sińirgen ártisi, «Altyn adam» syılyǵynyń laýreaty, Reseı memlekettik syılyǵynyń ıegeri TOLOKONNIKOV Vladımır Alekseevıch dúnıege keldi.
Almaty qalasynda týǵan. ıAroslav teatr ýchılışesin bitirgen. 1973 jyldan M. Lermontov atyndaǵy Memlekettik orys drama teatrynyń akteri. Osy teatr sahnasynda orys jáne shetel dramatýrgııasy boıynsha qoıylǵan spektaklderge qatysqan. Akter «Ittiń júregi», «Toǵysqan taǵdyrlar», «Shanhaı» sııaqty 40-qa jýyq kınoǵa túsken.
90 jyl buryn (1924-2009) soǵys jáne eńbek ardageri, Keńes Odaǵynyń Batyry ISETOV Rasýl dúnıege keldi.
Ońtústik Qazaqstan oblysynyń Túrkistan qalasynda týǵan. 1943 jyly Qyzyl Armııa qataryna alynyp, 138-shi atqyshtar dıvızııasynyń bólimshe komandıri boldy. 1944 jyly qazannyń 11-inde onyń bólimshesi jaý bekinisine basyp kirip, dushpannyń 50 soldaty men ofıtseriniń kózin joıyp, qarý-jaraqtaryn, oq-dári qoımasyn qolǵa túsirdi. Osy erligi úshin batyr ataǵyna usynyldy. Soǵystan keıingi jyldar Túrkistan qalasynda qyzmet etti.
1-2-shi dárejeli Otan soǵysy ordenderimen, medaldarmen marapattalǵan.
7 5 jyl buryn (1939) ekonomıka ǵylymynyń doktory, professor, Qazaqstan Respýblıkasy Joǵary mektep ǵylym akademııasynyń, Injenerlik akademııasynyń korrespondent-múshesi, Qazaqstan Respýblıkasy Jaratylystaný ǵylymdary akademııasynyń akademıgi, Óskemen qalasynyń qurmetti azamaty BATALOV ıÝrıı Vasılevıch dúnıege keldi.
Semeı qalasynda týǵan. Semeı aýyl sharýashylyǵy tehnıkýmyn, Óskemen qurylys-jol ınstıtýtyn, Máskeý basqarý ınstıtýtynyń aspırantýrasyn bitirgen. 1978-2000 jyldary - Óskemen qurylys-jol ınstıtýtynyń aǵa oqytýshysy, dekany, prorektory, rektory. 2000-2006 jyldary - D. Serikbaev atyndaǵy Shyǵys Qazaqstan tehnıkalyq ýnıversıtetiniń rektory, birinshi prorektory, prorektory. 2006 jyldan basap atalǵan ýnıversıtettiń kafedra meńgerýshisi bolyp isteıdi.
Ǵalymnyń 80-nen astam ǵylymı jumys men oqý-ádistemelik usynysy bar.
Medaldarmen, Qazaq KSR Joǵarǵy Keńesiniń Qurmet gramotasymen marapattalǵan.
1 10 jyl buryn (1904-1985) áıgili synaqshy-ushqysh, avıatsııa general-maıory, eki márte Keńes Odaǵynyń Batyry KOKKINAKI Vladımır Konstantınovıch dúnıege keldi.
Ol 1939 jyly Máskeýden AQSh-qa deıin aıaldamasyz ushyp ótken. Avıatsııa salasynda 22 álemdik rekord jasaǵan. 40-tan astam ár túrli ushaqtardy (onyń ishinde IL-2, IL-62) synaqtan ótkizgen. 1961 jyldan Halyqaralyq avıatsııa federatsııasynyń vıtse-prezıdenti, prezıdenti, qurmetti prezıdenti bolǵan. Onyń esimi Almaty qalasynyń bir kóshesine berilgen.
10 9 jyl buryn (1905-1980) Belarýs halyq aqyny, Ǵylym Akademııasynyń akademıgi, Sotsıalıstik Eńbek Eri, eńbek sińirgen ǵylym qaıratkeri BROVKA Petrýs Ýstınovıch dúnıege keldi.
Belarýs Respýblıkasynyń Vıtebsk oblysynda týǵan. Belarýs memlekettik ýnıversıtetin bitirgen. Uly Otan soǵysyna qatysqan.
«Polymıa» jýrnalynyń redaktory, Belorýssııa KSR Jazýshylar odaǵy basqarmasynyń tóraǵasy, Belorýssııa keńes entsıklopedııasynyń bas redaktory qyzmetterin atqarǵan.
«Gody kak shtorm», «Tsehovye býdnı», «Doroga jıznı», «Tverdym shagom», «A dnı ıdýt...», «Dýma o bessmertıı» kitaptarynyń, «Hleb», «Vsegda s Lenınym», «Golos serdtsa» poemalardyń, «Kogda slıvaıýtsıa rekı», «Mıhas Podgornyı» lıbrettonyń, «Devýshka ız Polesıa» romanynyń avtory.
Brovkanyń kóptegen shyǵarmalary qazaq jáne KSRO halyqtarynyń, shetelderdiń tilderine aýdarylǵan.
Úsh márte Lenın, Qyzyl Juldyz, «Qurmet Belgisi» ordenderimen jáne medaldarmen marapattalǵan.
7 8 jyl buryn (1936) medıtsına ǵylymynyń doktory, professor, Qazaqstan Respýblıkasynyń eńbek sińirgen ǵylym qaıratkeri BELOZEROV Evgenıı Stepanovıch dúnıege keldi.
Reseıdiń Sverdlov oblysynda týǵan. Sverdlov medıtsına ınstıtýtyn jáne aspırantýrasyn bitirgen. 1966-1972 jyldary - Túmen medıtsına ınstıtýty juqpaly aýrýlar kafedrasynyń assıstenti. 1972-1983 jyldary - Semeı medıtsına ınstıtýty juqpaly aýrýlar kafedrasynyń meńgerýshisi, klınıkalyq jáne ǵylymı jumystar jónindegi prorektory. 1983-1985 jyldary - Kýrsk medıtsına ınstıtýtynyń klınıkalyq jumystar jónindegi prorektory. 1985-1987 jyldary - Semeı medıtsına ınstıtýtynyń rektory. 1987-1995 jyldary Almaty memlekettik medıtsına ınstıtýtynyń rektory bolǵan. 1995 jyldan - Sankt-Peterbordaǵy áskerı-medıtsınalyq akademııa professory.
Negizgi ǵylymı eńbekteri gepatologııa máselelerine arnalǵan. Ol vırýstyq gepatıt pen ót júrmeýden bolatyn gepatıtti (baýyr qabynýyn) emdeý tásilderin usyndy. Jedel brýtsellezdiń sozylmaly brýtsellezge aınalý mehanızmin ashyp, ony emdeý jobasyn belgiledi.
254 ǵylymı eńbektiń, sonyń ishinde 18 monografııanyń, 3 oqý quralynyń jáne 9 ádistemelik nusqaýlyqtardyń avtory. 22 ǵylym doktory jáne 88 ǵylym kandıdatyn daıarlaǵan.
«Densaýlyq saqtaý isiniń úzdigi» belgisimen marapattalǵan.
5 6 jyl buryn (1958) QR Qorǵanys mınıstri AHMETOV Serik Nyǵmetuly dúnıege keldi.
1958 jyly 25 maýsymda Qaraǵandy oblysynda týǵan. Bilimi joǵary. Qaraǵandy metallýrgııalyq kombınatynyń janyndaǵy JTOO-ny, Reseı Basqarý Akademııasynyń aspırantýrasyn bitirgen. Mamandyǵy boıynsha ınjener-metallýrg, ekonomıka ǵylymdarynyń doktory.
Eńbek jolyn Qaraǵandy metallýrgııalyq kombınatynda bastady.
1983 jyldan 1990 jylǵa deıin partııa jáne komsomol organdarynda jumys istedi, Qaraǵandy oblystyq komsomol komıtetiniń birinshi hatshysy boldy.
1993-1995 jyldar aralyǵynda kásipkerlik qyzmetpen aınalysty, Qarmetkombınattyń syrtqy-ekonomıkalyq baılanystar bólimin basqardy, «Keń-Dala» Ortalyq-Qazaqstandyq taýar bırjasynyń prezıdenti boldy.
2001 jyldan bastap Temirtaý qalasynyń ákimi, sodan keıin Astana qalasy ákiminiń birinshi orynbasary, QR Prezıdenti Ákimshiliginiń uıymdastyrý-baqylaý jumysy jáne kadr saıasaty basqarmasy Memlekettik ınspektsııasynyń meńgerýshisi, Qazaqstannyń kásipkerler men jumys berýshileriniń «Atameken» Odaǵynyń basqarma tóraǵasy, QR kólik jáne kommýnıkatsııalar mınıstri, QR Premer-Mınıstriniń orynbasary bolyp jumys istedi.
2009 jyldyń qarashasynan - Qaraǵandy oblysynyń ákimi.
2012 jyldyń qańtarynan - QR Premer-Mınıstriniń birinshi orynbasary.
2012 jyldyń 24 qyrkúıeginen - QR Premer-Mınıstri. 2014 jylǵy 3 sáýirden - QR Qorǵanys mınıstri.
«Qurmet», «Parasat» ordenderimen, «Eren eńbegi úshin» medalimen, mereıtoılyq medaldarmen marapattalǵan.
6 2 jyl buryn (1952) QR Parlamenti Májilisiniń depýtaty, Halyqaralyq ister, qorǵanys jáne qaýipsizdik komıtetiniń múshesi, Halyq qaharmany, general-leıtenant ERTAEV Baqytjan dúnıege keldi.
Jambyl oblysy Jýaly aýdanynyń Keńes aýylynda týǵan. Almaty joǵary jalpy áskerı komandalyq ýchılışesin (1973), M.V. Frýnze atyndaǵy Áskerı akademııasyn bitirgen (1985). Reseı Federatsııasy Qarýly Kúshteriniń Bas shtaby Áskerı akademııasynda oqyǵan (1996). 1973-1980 jj. - motoatqyshtar vzvody, rota komandıri. 1980-1982 jj. - Keńes áskeriniń Aýǵanstandaǵy shekteýli kontıngent quramynda motoatqyshtar batalony shtabynyń bastyǵy komandıriniń orynbasary, 66-shy jeke motoatqyshtar brıgadasynda jáne 68-shy motoatqyshtar dıvızııasynyń 188-shy motoatqyshtar polkynda batalon komandıri bolyp tabyldy. 1982-1985 jj. - M.V. Frýnze atyndaǵy Áskerı akademııasynyń tyńdaýshysy. 1985-1992 jj. - Keńes áskeriniń Germanııadaǵy tobynda 35-shy motoatqyshtar dıvızııasy polk komandıriniń orynbasary, polk komandıri. 1992 j. - Qazaqstannyń Qarýly Kúshteri qurylǵannan bastap Kazaqstan Respýblıkasy Memlekettik qorǵanys komıtetinde áskerı qyzmet ótkergen. 1992-1997 jj. - 97751-shi áskerı bóliminiń komandıri. 1996-1997 jj. - 1-shi áskerı korpýstyń komandıri. 1997-2000 jj. - Qazaqstan Respýblıkasy Qorǵanys mınıstriniń birinshi orynbasary - Qazaqstan Respýblıkasy Qarýly Kúshteri Bas shtabynyń bastyǵy. 1999 jylǵy tamyzdan bastap 1999 jylǵy 13 qazanǵa deıin Qorǵanys mınıstriniń mindetin atqarǵan. 2000-2002 jj. - Shyǵys áskerı okrýgi áskerleriniń kolbasshysy. 2002 jylǵy qańtar-qyrqúıekte - Qazaqstan Respýblıkasy Qarýly Kúshteriniń Áskerı akademııasynyń bastyǵy. 2002-2003 jj. - Qazaqstan Respýblıkasy TMD-ǵa qatysýshy-memleketterdiń UQShU áskerı yntymaqtastyǵyn úılestirý shtabynda Qazaqstan Respýblıkasy Qarýly Kúshteriniń ókili. 2003-2005 jj. - Jaýyngerlik daıarlyq jónindegi qurlyq áskerleri qolbasshysynyń orynbasary - Qazaqstan Respýblıkasy Qarýly Kúshteri Qurlyq áskerleri Bas qolbasshysy basqarmasynyń Jaýyngerlik daıarlyq jónindegi bas basqarmasynyń bastyǵy. 2005-2008 jj. - Qazaqstan Respýblıkasy Qorǵanys mınıstrligi Bas ınspektsııasynyń Jaýyngerlik daıarlyqty baqylaý men uıymdastyrý jónindegi general-ınspektory. 2008-2011jj. - Qazaqstan Respýblıkasy Qorǵanys mınıstrliginiń Jaýyngerlik daıarlyq jónindegi shtab bastyqtary komıtetiniń tóraǵa orynbasary. 2009 - 2011 jj. - Qazaqstan Respýblıkasy Qorǵanys mınıstrligi Bas áskerı ınspektsııasynyń bastyǵy. 2012 jylǵy qańtardan bastap Qazaqstan Respýblıkasy Parlamenti Májilisiniń depýtaty, Halyqaralyq ister, qorǵanys jáne qaýipsizdik komıtetiniń múshesi. «Nur Otan» Halyqtyq Demokratııalyq partııasynyń múshesi, partııalyq tizim boıynsha saılanǵan. «Halyq qaharmany» qurmet ataǵymen, «Otan», «Qyzyl Juldyz», II dárejeli «Danq» jáne basqada jaýyngerlik ordendermen jáne medaldarmen marapattalǵan. Nemis tilin meńgergen.
5 3 jyl buryn (1961) reseılik klıpmeıker, prodıýser, kınorejısser BEKMAMBETOV Temir Nuryahytuly dúnıege keldi.
Atyraý qalasynda dúnıege kelgen. C.M. Kırov atyndaǵy №17 orta mektebin bitirdi. Máskeýlik Energetıka ınstıtýtynda oqydy, biraq oqýyn bitirmedi. Keıin Tashkent qalasyna qonys aýdardy. Eńbek jolyn 1986 jyly «Pered bolshoı dorogoı na voıný» telefılminde qoıýshy-sýretshi bolýdan bastaǵan. 1987 jyly A. Ostrovskıı atyndaǵy Tashkent teatr-kórkemóner ınstıtýtyn bitirgen. 1978 jyly 17 jasynda ol Máskeýge qonys aýdaryp beınebaıandar túsirýmen aınalysty. 1994 jyly Sorrento kınofestıvalinde ádilqazylardyń arnaıy júldesi men arnaıy kınosynshylardyń «Kınotavrdegi» arnaıy syılyǵyn ıelengen «Peshavarskıı vals» tolyqmetrajdy fılmi stsenarııiniń teń avtory jáne teń rejıseri. 1994 jyly «Karlovy Vary» Halyqaralyq kınofestıvalinde eń úzdik rejısserlik jumys pen akterlik quramnyń júldesine ıe boldy. RTR telearnasynyń tapsyrysy boıynsha segiz serııalyq televızııalyq kórkem «Nashı 90-e» atty fılmin túsirdi. Rodjer Korman stýdııasy úshin «Gladıatrıks» fılmin túsirýge shaqyryldy. 2002 jyly «GAZ-rýsskıe mashıny» atty fılmin túsirdi. 2004-2005 jyldary ony ataqqa shyǵarǵan Sergeı Lýkıanenkonyń «Nochnoı dozor» jáne «Dnevnoı dozor» attas romany boıynsha túsirilgen fantastıkalyq fılmderiniń rejıseri ári teń avtory. 2005 jyly Golıvýdqa shaqyryldy. Eldar Rıazanovtyń ruqsat etýimen birneshe urpaqtyń súıikti kınosyna aınalyp úlgergen «Ironııa sýdby» fılminiń de jalǵasyn túsirip, bul kartına Reseı kınobıznesindegi dollarlyq tabys tabý rekordyn túbegeıli jańartty. 2008 jyly álemdik prokatqa «Osobo opasen» fılmi shyqqan alǵashqy aptada 80 mıllıon dollar jınap úlgergen, áıgili Andjelına Djolıdiń qatysýymen Gollıvýdta túsirgen fılminen keıin, Temir Bekmambetov Astanada ótken 5-shi halyqaralyq «Eýrazııa» kınofestıvaliniń qurmetti qonaǵy boldy. ZAO «Imperıal fılm», kınostýdııa «TABBAK» jáne «Bazelevs Prodakshn» kompanııasynyń uıymdastyrýshysy jáne bas dırektory.
5 1 jyl buryn (1963) Mańǵystaý oblysy ákiminiń birinshi ooynbasary ALDAShEV Súıindik Tasemenuly dúnıege keldi.
1986 jyly M. Gýbkın atyndaǵy Máskeý munaı jáne gaz ınstıtýtyn jáne 2008 jyly Ortalyq Azııa ýnıversıtetin bitirgen. Eńbek jolyn 1979 jyly Ózen burǵylaý jumystary basqarmasynda tokar bolyp bastap, burǵyshynyń kómekshisi, burǵylaý sheberiniń kómekshisi, óndiristik qyzmet kórsetý bazasynyń ınjeneri, burǵylaý sheberi, tehnologııalyq bólim bastyǵynyń orynbasary qyzmetterinde boldy.1994-1996 jj. - «QazTransOıl» AQ magıstraldyq munaı qubyrlary Ońtústik basqarmasynyń «Ózen» JÓDS bastyǵy. 1996-1998 jj. - «QazTransOıl» AQ Batys fılıalynyń Mańǵystaý munaı qubyrlary basqarmasynyń TKB boıynsha bastyǵynyń orynbasary. 1998-1999 jj. - «QazTransOıl» AQ Batys fılıalynyń «Aqtaý» JÓDS bastyǵy.1999-2000 jj. - «QazTransOıl» AQ Batys fılıaly paıdalaný bóliminiń bastyǵy. 2000-2004 jj. - «QazTransOıl» JAQ Aqtóbe fılıalynyń bas ınjeneri - dırektordyń birinshi orynbasary, dırektory. 2004-2010 jj. - «QazTransOıl» Batys fılıalynyń Mańǵystaý munaı qubyrlary basqarmasynyń magıstraldyq qubyrlardy paıdalaný qyzmetiniń bastyǵy. 2010 jyldan bastap taǵaıyndalǵanǵa deıin - «QazTransOıl» Batys fılıaly Mańǵystaý munaı qubyrlary basqarmasynyń bas ınjeneri. «Magıstraldy qubyr kóliginiń qurmetti qyzmetkeri» (2010 j.) qurmetti ataǵyna ıe.