25 qazan. Jylnama
Kazinform oqyrman nazaryna 25 qazanǵa arnalǵan ataýly kúnder men este qalar oqıǵalar kúntizbesin usynady.
ATAÝLY KÚNDER
Qazaqstanda Respýblıka kúni
QR «Qazaqstan Respýblıkasyndaǵy merekeler týraly» Zańyna engizilgen ózgeristerge sáıkes, 2022 jyldan bastap Respýblıka kúni qaıtadan zańdastyryldy. 25 qazan kúni kezdeısoq tańdalǵan joq: 1990 jyldyń dál osy kúni Qazaq KSR Joǵarǵy Keńesiniń №307-XII Jarlyǵymen Qazaq KSR-niń Memlekettik egemendigi týraly Deklaratsııa qabyldandy. Onda tuńǵysh ret aýmaqtardyń tutastyǵy, bólinbeıtindigi jáne myzǵymastyǵy, Qazaqstan halyqtary men olardyń tilderiniń mádenıetin damytý, ulttyq biregeılikti nyǵaıtý sııaqty memlekettilik qaǵıdalary bekitildi.
Áıelderdiń halyqaralyq beıbitshilik úshin kúresi kúni
Áıelderdiń halyqaralyq demokratııalyq federatsııasynyń sheshimimen qarýsyzdaný aptalyǵy (24-31 qazan) sheńberinde 1980 jyldan bastap atalyp ótedi.
ESTE QALAR OQIǴALAR
1894 jyly Qazaqstan aýmaǵynda Pokrovskaıa sloboda (qazirgi RF Saratov oblysy Engels qalasy) - Oral tar tabandy jol qurylysy aıaqtalǵannan keıin, birinshi temirjol magıstrali ashyldy. Bul temir joldyń 130 shaqyrymy qazirgi Qazaqstan aýmaǵynan ótti. 4 jyldan keıin qazaq dalasy arqyly ótetin 77 km Ýrbah - Astrahan tar tabandy joly iske qosyldy.
1972 jyly Qazaq KSR Mınıstrler Keńesiniń №512 qaýlysy negizinde Taldyqorǵan pedagogıkalyq ınstıtýty quryldy. 1977 jyly 10 qazanda atalǵan bilim ordasyna qazaqtyń kórnekti aqyny, jazýshy Іlııas Jansúgirovtiń esimi berildi. 1994 jyly Taldyqorǵan memlekettik ýnıversıteti, al 1999 jyly І. Jansúgirov atyndaǵy Jetisý memlekettik ýnıversıteti bolyp qaıta quryldy.
1990 jyly Qazaq KSR Joǵarǵy Keńesi «Qazaq KSR-iniń Memlekettik egemendigi týraly» Deklaratsııany qabyldady. Bul deklaratsııanyń qabyldanýymen egemendigin málim etetin jeke terrıtorııasy, azamattyǵy, memlekettik bıýdjeti, halyqaralyq qatynastardaǵy derbestigi, memlekettik rámizderimiz bekitildi. Qazaqstannyń egemendigi jáne terrıtorııasynyń tutastyǵy saıası, quqyqtyq jáne ekonomıkalyq turǵydan dáıekteldi. Osy kezden bastap demokratııalyq qoǵam qurý maqsatynda el ishindegi qoǵamdyq-saıası qurylymǵa biraz ózgerister engizile bastady. Bul akt arqyly álem kartasyndaǵy jańa egemen memleket – Qazaqstan Respýblıkasynyń negizi qalandy.
1996 jyly ıÝrıı Melnıchenko Amerıkanyń Atlanta qalasynda grek-rım kúresi boıynsha Qazaqstan táýelsizdik alǵannan keıingi alǵashqy qazaqstandyq olımpıada chempıony atandy.
2000 jyly Astanada Prezıdenttik mádenıet ortalyǵy ashyldy.
2000 jyly Pavlodarda akademık Q. Sátpaev kóshesinde aqyn Sultanmahmut Toraıǵyrovtyń eskertkishi ashyldy. Músinniń avtory – eńbek sińirgen óner qaıratkeri Eshan Sergebaev. Eskertkish qoladan, tuǵyry qyzyl jáne qara granıtten jasalǵan. Memorıaldyń negizi bolǵan óner murajaıynyń qabyrǵasy eki sıýjettik relefke toly, onyń avtory – jas talantty músinshi Murat Mansurov.
2010 jyly Belgııa Koroldigine jasaǵan resmı saparynyń aıasynda Memleket basshysy Nursultan Nazarbaev «Egmond Palas» koroldik saraı aýmaǵyndaǵy ıadrolyq synaq, ekologııalyq jáne tehnogendik apat qurbandaryna arnalyp salynǵan eskertkishti ashty. Avtorlyq toptyń jetekshisi, Qazaqstan Sýretshiler odaǵynyń múshesi, Astana sýretshiler keńesiniń tóraǵasy Qońyr Muhamedıev atap ótkendeı, eskertkish qara jáne jasyl tastardan salynǵan. Qara tas atom bombasynyń belgisi bolsa, jasyl tús - ómir belgisi. Tasqa Qazaqstan Respýblıkasy Prezıdentiniń 1991 jylǵy «Semeı synaq ıadrolyq polıgonyn jabý týraly» Jarlyǵy qashalyp jazylǵan. Budan basqa eskertkishke BUU Bas Assambleıasynyń 29 tamyzdy Halyqaralyq ıadrolyq synaqtarǵa qarsy is-qımyl kúni dep jarııalaý týraly qarary qashalyp jazylǵan. Eskertkishtiń joǵary jaǵynda halyqtyń birligi men beıbitshilikke umtylysy kórinis tapqan. Eskertkishtiń tómengi jaǵynda ómirdi beıneleıtin aǵash butaǵy «óskini» beınelengen.
2011 jyly Tarazda ortalyq bazardaǵy arheologııalyq qazba jumystary kezinde arheologtar astanasy ejelgi Talas qalasy (Taraz) bolǵan Túrgesh qaǵanaty dáýiriniń jeti mys monetasyn tapty.
2013 jyly Tarazda qazaq tarıhynyń beldi tulǵalarynyń biri - Tóle bıdiń 350 jyldyǵyna oraı eskertkish qoıyldy.
2018 jyly Dúnıejúzilik densaýlyq saqtaý uıymyna múshe 197 memlekettiń barlyǵy alǵashqy medıtsınalyq-sanıtarlyq kómek týraly Astana deklaratsııasyn biraýyzdan qabyldady.
2018 jyly Qazaqstan Respýblıkasy men Qyrǵyzstan Respýblıkasy arasyndaǵy qazaq-qyrǵyz memlekettik shekarasyn demarkatsııalaý týraly kelisim ratıfıkatsııalandy, onyń negizgi maqsaty – Qazaqstan men Qyrǵyzstan arasyndaǵy shekara syzyǵyn halyqaralyq-quqyqtyq deńgeıde bekitý.
2019 jyly qazaqstandyq jeńil atlet Olga Rypakova Ýhanda (Qytaı) ótken Dúnıejúzilik áskerı oıyndarynda altyn medal jeńip aldy. Úsh qarǵyp sekirý jarysy boıynsha jerlesimiz 14.19 metrge sekirip, jarystyń úzdigi atandy.
2019 jyly Brıtan azamattyq avıatsııa agenttigi men Qazaqstannyń avıatsııalyq ákimshiliginiń brıtandyq retteý modeline kóshý jónindegi birlesken jobasy iske qosyldy. Ulybrıtanııanyń avıatsııalyq bılik oryndarymen ózara is-qımyl Qazaqstannyń avıatsııa salasyn memlekettik retteýdiń halyqaralyq úzdik praktıkasyna kóshýin jedeldetedi, sondaı-aq óz maqsatyna qol jetkizýde ushý qaýipsizdiginiń IKAO-nyń joǵary talaptaryna sáıkestik deńgeıin barynsha arttyrýǵa kómektesedi.
2021 jyly Qazaqstan Prezıdenti Qasym-Jomart Toqaev Túrkimenstannyń «Bıtaraplyq» ordenimen marapattaldy. Oǵan joǵary memlekettik nagradany Túrikmenstan prezıdenti Gýrbangýly Berdimuhamedov tabys etti.
2022 jyldan bastap 13 jyldyq úzilisten keıin Prezıdent jarlyǵymen 25 qazan Respýblıka kúni retinde memlekettik merekeler kúntizbesine qaıtadan engizildi.
