24 sáýir. QazAqparat kúntizbesi: Ataýly kúnder, oqıǵalar, esimder
ATAÝLY KÚNDER
Halyqaralyq jastar yntymaqtastyǵy kúni. Demokratııalyq jastar dúnıejúzilik federatsııasynyń sheshimimen jyl saıyn 24 sáýir kúni atap ótiledi. Alǵash ret 1957 jyly atap ótildi. Bul data 1955 jyly ótken Azııa men Afrıka elderiniń Bandýng konferentsııasynyń qorytyndy otyrysyna oraı belgilendi. Bul kún memlekettik organdardyń, qoǵam men buqaralyq aqparat quraldarynyń nazaryn jastar problemasyna aýdartý maqsatyn tutady.
ESTE QALAR OQIǴALAR
1990 jyly Qazaq KSR-iniń «Qazaq KSR Prezıdenti qyzmetin bekitý jáne Konstıtýtsııaǵa (Negizgi zań) ózgertýler men tolyqtyrýlar engizý týraly» Zańy, Qazaq KSR Joǵarǵy Keńesiniń «Qazaq Keńes Sotsıalıstik Respýblıkasynyń Prezıdenti týraly» Jarlyǵy qabyldandy.
1990 jyly Qazaq KSR Joǵarǵy Keńesiniń sheshimimen Qazaqstannyń tuńǵysh Prezıdenti bolyp Nursultan Ábishuly Nazarbaev saılandy.
1990 jyly qazaq jáne orys tilderinde «Halyq keńesi» jáne «Sovety Kazahstana» gazetiniń alǵashqy sany shyqty.
1991 jyly Túrkııada Qazaqstan mádenıeti men óneri kúnderi bastaldy. Osy is-shara sheńberinde «Altyn tamyrlar» atty kórme ashyldy. Bul kórme qazaq pen túrik halyqtarynyń tarıhı tamyrlastyǵyn qamtydy.
1995 jyly jazýshy Qasym Qaısenovke, ardagerler Alekseı Kýlakov pen Mýrdın Taıpovke «Halyq qaharmany» ataǵy berildi.
1996 jyly Túrkııada Abaı kúnderiniń aıasynda Abaıdyń (1845-1904) shyǵarmashylyǵyna arnalǵan merekelik sharalar ótti. Ankarada saltanatty túrde jańa mektep ashyldy, atalǵan mektepke qazaqtyń uly aqyny Abaıdyń esimi berildi. Túrkııadaǵy Qazaqstan Elshiliginiń qoldaýymen, onda Abaıdyń murajaıy ashyldy.
1996 jyly Elbasy N.Nazarbaevqa eldegi eń joǵarǵy laýazym belgileri - «Altyn Qyran» ordeni, tósbelgisi jáne Prezıdent baıraǵy tapsyryldy.
2000 jyly Almatyda «Eýrazııa - 2000» ekonomıkalyq sammıti óz jumysyn bastady. Sammıtte Ortalyq Azııa jáne Kavkazmańy elderi basshylary ıntegratsııa, jahandaný máselelerin, Eýrazııanyń bolashaǵyn talqylady.
2001 jyly Almatydaǵy «Atakent» iskerlik áriptestik ortalyǵynda «Uly Jibek jolymen» atty birinshi halyqaralyq kitap jáne polıgrafııa jármeńkesi ashyldy.
2006 jyly Astanada «Taımas» baspa úıinen at sporty men jylqy sharýashylyǵynyń búgingi jaı-kúıine arnalǵan «Qazanat» atty kitap jaryq kórdi. Onyń avtorlary - elimizdegi at sporty men jylqy sharýashylyǵynyń bilikti janashyrlary sanalatyn Keńes Raqyshev pen Sádibek Túgel. Bes bólimnen turatyn bul kitap jylqynyń qadir-qasıeti týrasynda el aýzynda aıtylyp kelgen ańyz-áńgimelermen birge jylqy malynyń bıologııalyq erekshelikteri men tuqym túrleri, respýblıkada atalǵan salany órkendetý men at sportyn damytýdyń naqty múmkindikteri jan-jaqty saralanyp kórsetilgen.
2010 jyly Tarazdaǵy Jeńis saıabaǵyna Keńes Odaǵynyń Batyry Baýyrjan Momushulynyń esimi berildi. Bul usynysty Batyrdyń 100 jyldyq mereıtoıyna oraı qalalyq soǵys jáne eńbek ardagerleri jasady.
Bul saıabaq 1985 jyly qalalyq soǵys jáne eńbek ardagerleri keńesiniń bastamasymen qurylǵan bolatyn. Saıabaqtyń jańa ataýy qalalyq máslıhattyń sessııasynda biraýyzdan bekitildi.
2012 jyly QR Tuńǵysh Prezıdentiniń murajaıynda QR Sýretshiler odaǵynyń múshesi, «Qurmet» ordeniniń ıegeri Ǵalym Qarjasovtyń «Kóńil pernesi» atty jeke kórmesi ashyldy.
Onyń týyndylary Nıý-Iork, Varshava, Vrotslav, Berlın, Amsterdam, Shtýtgard jáne Mıýnhen murajaılarynda saqtaýly. Sýretshiniń jeke kórmeleri Pavlodar, Qaraǵandy, Almaty, Omby, Sankt-Peterbor, Astana qalalarynda ótkizildi.
2012 jyly Memleket basshysy Nursultan Nazarbaev «Rossııa 24» telearnasyna suhbat berdi.
Reseılik jýrnalıstermen suhbatynda Elbasy halyqaralyq protsesterge, Qazaqstannyń syrtqy jáne ishki saıasatyna qatysty kóptegen suraqtarǵa jaýap qaıtardy.
2012 jyly Muhtar Áýezov qorynyń alǵashqy «Kemeńger» Qurmet belgisine belgili qazaqstandyq ǵalym, akademık Murat Gılmanov ıe boldy.
2013 jyly Qostanaı oblystyq shyǵarmashylyq úıinde sýretshi Maııa Demeevanyń jeke kórmesi ashyldy.
2013 jyly TMD aýmaǵyndaǵy jalǵyz nemis teatry Oral sahnasynda óner kórsetti.
B.Brehtiń «Shyǵaryp tastaý jáne ereje» («Isklıýchenıe ı pravılo») shyǵarmasy boıynsha qoıylǵan spektakl nemis tilinde júrip, orysshaǵa sınhrondy aýdarmamen berildi. Baǵdarlamada balalarǵa arnalǵan qos spektakl boldy, onyń biri - aǵaıyndy Grımderdiń ertegisi boıynsha sahnalanǵan «Bremen mýzykanttary».
2013 jyly Memleket basshysy Nursultan Nazarbaev Harkov qalasyndaǵy qazaqstandyqtardyń qoǵamdyq birlestigin QHA-nyń qoǵamdyq «Birlik» altyn medalimen marapattaý sheshimin qabyldady.
«Birlik» medaline Mekke Qarajanov, Tatıana Krýpa, Leonıd Kartsev ıe boldy.
2013 jyly Qytaıda Qazaqstandyq stýdentter qaýymdastyǵy quryldy.
2014 jyly «EKSPO-2017» Halyqaralyq mamandandyrylǵan kórmesiniń Komıssary - QR Syrtqy ister mınıstriniń birinshi orynbasary Rápil Joshybaev bastaǵan qazaqstandyq delegatsııa Halyqaralyq kórmeler bıýrosynyń (HKB) Atqarýshy komıtet otyrysynda «EKSPO-2017» tirkeý qujaty boıynsha esep berdi.
2014 jyly Elordada Qazaqstan Prezıdenti Nursultan Nazarbaevtyń qatysýymen «Astana EXPO-2017» kórme kesheniniń qurylys ornynda kapsýla ornatý rásimi ótti.
Kapsýlany ornatqan soń Elbasy kórme kesheni qurylysynyń bastalýyna jol ashty. Onyń jalpy aýmaǵy - 174 ga, munda aýmaǵy bir mıllıon sharshy metrden astam bolatyn nysandar boı kótermek.
2014 jyly Astanada Táýelsizdik saraıynda HІІ Eýrazııalyq medıaforým jumysyn bastady.
2015 jyly qazaqstandyq arnaıy jasaq Iordanııada ótken «Warrior-2015» saıysynda alǵashqy kýbokqa ıe boldy. QR Qorǵanys mınıstrliginiń arnaıy bólimshe komandasy «Koroldik synaqtyń» eń kúrdeli ári basty kezeńinde úshinshi orynǵa ıe boldy.
1800 jyly AQSh kongresi kitaphanasynyń negizi qalandy.
1833 jyly AQSh-ta gazdalǵan sý patentteldi.
1992 jyly ıÝgoslavııa Federatıvti Respýblıkasy (Serbııa men Chernogorııa) quryldy.
ESІMDER
135 jyl buryn (1883-1939) Alash qozǵalysynyń qaıratkeri, bıologııa, zoologııa, medıtsına salalary boıynsha stýdent-shákirtterge arnap alǵash oqýlyq jazǵan ámbebap ǵalym, dáriger, folklorshy, pedagog, tilshi, qoǵam qaıratkeri, professor Halel DOSMUHAMEDULY dúnıege keldi.
Atyraý oblysynyń Qyzylqoǵa aýdanynda týǵan. Oral áskerı-shynaıy ýchılışesin, Peterbor áskerı-medıtsınalyq akademııasyn bitirgen. Stýdenttik ómiri saıası tolqýlarǵa toly kezeńmen tustas kelip, onyń saıası bilimin jetildirip, qalyptasýyna áser etti. Ol osy jyldary el ishinde úgit-nasıhat júrgizip, jergilikti «Fıkr» (Pikir), «Ýralskıı lıstok» gazetterine maqalalar jazyp, saıası tolqýlardyń mán-jaıyn halyqqa túsindirip otyrdy. 1909 jyly akademııany úzdik dárejeli dáriger ataǵymen, Altyn medalmen bitirip, ofıtser retinde kesimdi merzimdegi áskerı mindetin óteýge jiberilgen. Aldymen Perm gýbernııasynda, keıin 2-shi Túrkistan, 2-shi Oral qazaq-orys atqyshtar batalonynda áskerı kishi dárigerlik qyzmet atqardy. 1913-1918 jyldary «Qazaq» gazetinde «Tamyr dári haqynda», «Sary kezik - súzek», «Juqpaly aýrý haqynda» syndy kásibı, áleýmettik-saıası taqyryptarda maqalalar jarııalap, ózindik oı-pikirin bildirip turǵan. Ǵalymnyń «Kak borotsıa s chýmoı sredı kırgızskogo naroda» atty kitaby óz kezeńinde oba indetine qarsy kúrestiń ádis-tásilderin túgel qamtyǵan eńbek bolǵan. Reseıdegi Aqpan tóńkerisinen keıin qazaq dalasynda oblystyq, jalpy qazaq sezderin uıymdastyryp, ótkizýge atsalysqan. Máskeýde ótken Búkilreseılik musylmandar sezine qatysyp, І jalpyqazaq sezinen Búkilreseılik quryltaı jınalysyna depýtattyqqa kandıdat retinde usynylǵan. 1917 jyly ІІ jalpyqazaq sezinde jarııalanǵan Alashorda úkimeti - Ult keńesi quramyna saılanǵan. Alash qaıratkerlerimen birge birinshi kezekte halyqty búlinshilikten qorǵaıtyn ulttyq ásker - halyq mılıtsııasyn jasaqtaýǵa, Alash qoryn qurýǵa, elden alym-salyq qarajat jınaý isine kúsh salǵan. Ýaqytsha úkimetten bılikti kúshpen tartyp alǵan bolshevıkterdiń ústemdigi nyǵaıǵan tusta, Keńes úkimetiniń basshysy V.Lenınmen, Ult isteri jónindegi halyq komıssary I.Stalınmen betpe-bet kelissózder júrgizgen. 1920 jyly tamyzdyń 21-inde Túrkistan respýblıkasy halyq aǵartý komıssarıaty janynan Túrkistan halyqtarynyń oqý-aǵartý, mádenı jáne ǵylymı muqtajdaryn óteý úshin arnaıy uıymdastyrylǵan Bilim komıssııasynyń músheligine, keıin tóraǵalyǵyna saılanǵan. Tashkenttegi halyq aǵartý ınstıtýtynda oqytýshy bolǵan. Orta Azııa (Túrkistan) ýnıversıteti medıtsına fakýltetiniń hırýrgııalyq emhanasynda ordınator, Túrkistan densaýlyq saqtaý halyq komıssarıaty alqasynyń múshesi jáne emdeý-sanıtarlyq bóliminiń meńgerýshisi qyzmetterin atqarǵan. Orta Azııa memlekettik baspa alqasynyń, keıin Qazaq memlekettik baspasy Shyǵys bóliminiń meńgerýshisi, Qazaq memlekettik baspa basqarmasy meńgerýshisiniń orynbasary qyzmetterin atqara júrip, otandyq ǵylymnyń damýyna da mol úles qosqan. Onyń «Tabıǵattaný», «Janýarlar», «Adamnyń tán tirligi» (qazaqsha-oryssha jaratylystaný sózdigi), «Oqýshylardyń densaýlyǵyn saqtaý», «Dene bitimi jáne onyń jumysy týraly áńgimeler», t.b. oqýlyqtar men ǵylymı eńbekter jazǵan. Sonymen qatar qazaq halqynyń tili men ádebıetine, tarıhyna qatysty materıaldar jınaqtap, tildiń dybys júıesiniń ózekti máselesi - sıngarmonızm zańyn zerttegen. «Qazaq-qyrǵyz tilderindegi sıngarmonızm zańy», «Shernııaz sheshen», «Alash ne sóz?», «Buqaradaǵy Kógiltash medresesin salý týraly ápsana», «Tillá-Qary men Shırdor medreselerin salǵyzǵan Jalańtós batyr shejiresi», «Dıýanı luǵat at-túrik», «Kenesarynyń sońǵy kúnderi», «Qazaq ádebıetiniń tarıhy» sııaqty, t.b. ǵylymı-teorııalyq eńbekter jazyp qaldyrǵan. «Murat aqyn sózi», «Isataı - Mahambet», «Alaman» jınaqtaryn shyǵarǵan. 1932 jyly Keńes ókimeti uıymdastyrǵan qýǵyn-súrgin saıasaty kezinde tutqyndalyp, OGPÝ úshtiginiń sheshimimen Voronej qalasyna 5 jylǵa jer aýdarylǵan. Onda júrip Densaýlyq saqtaý jáne gıgıena ınstıtýtynda bólim meńgerýshisi, balalardy emdeý-saqtandyrý ambýlatorııasy meńgerýshisiniń orynbasary bolyp qyzmet istegen. 1938 jyly shildeniń 26-ynda jalǵan saıası aıyppen ekinshi ret tutqynǵa alynyp, áýeli Máskeý, keıin Almaty túrmesinde otyrdy. 1939 jyly sáýirdiń 24-inde áskerı trıbýnaldyń úkimimen atý jazasyna kesildi. Ǵalymnyń isi tek 1958 jyly aqpannyń 28-inde Qazaq KSR Joǵarǵy sotynyń Qylmystyq ister alqasynda qaıta qaralyp, ol tolyǵymen aqtaldy.
Ǵalymǵa týǵan jeri Atyraý oblysy Mııaly kentinde eskertkish qoıylǵan. Atyraý ýnıversıtetine, Almaty jáne Atyraý qalalaryndaǵy kóshelerge esimi berilgen.
124 jyl buryn (1894-1919) Aqmola oblysynda Keńes úkimetin ornatýǵa qatysýshylardyń biri Báken SERІKBAEVdúnıege keldi.
Aqmola (Astana) qalasynda týǵan. Aqmola ýchılışesin bitirgen. 1917 jyly S.Seıfýllın uıymdastyrǵan «Jas qazaq» atty jastar uıymynyń jumysyna qatysty. 1918 jyly Aqmola ýezdik Keńesi atqarý komıteti tóraǵasynyń orynbasary boldy. Sol jyly maýsym aıynda aq gvardııashylar búligi kezinde Aqmola keńesiniń basqa múshelerimen birge tutqynǵa túsip, ataman Annenkovtyń «Azap vagonyna» qamaldy. Ol Omby lagerinde aq gvardııashylardyń qolynan qaza tapqan.
93 jyl buryn (1925-1991) ken isi salasyndaǵy qazaq ǵalymy, tehnıka ǵylymynyń doktory, professor, jer qoınaýyn ashyq qazý salasynyń mamany Ásııa Mustafaqyzy MUSTAFINA dúnıege keldi.
Qyzylorda oblysy Syrdarııa aýdanynda týǵan. Qazaq taý-ken metallýrgııa ınstıtýtyn (qazirgi Q.Sátbaev atyndaǵy Qazaq ulttyq tehnıkalyq ýnıversıtet) bitirgen.
Eńbek jolyn KSRO Metallýrgııa ónerkásibi mınıstrligi Kempirsaı ken basqarmasy tehnıkalyq baqylaý bólimi bastyǵynyń orynbasary qyzmetinen bastaǵan. 1954 jyly paıdaly qazbalar ken oryndaryn ıgerýde tehnıkalyq kómek kórsetý úshin Qytaı Halyq Respýblıkasyna jiberilip, ol jerde «Sovkıtaımetall» AQ-y basqarmasynyń óndiristik-tehnıkalyq bóliminde aǵa ınjener bolyp qyzmet atqarǵan. Elge kelgen soń Qazaq KSR Ǵylym Akademııasynyń Ken isteri ınstıtýtynyń kishi ǵylymı qyzmetkeri, aǵa ǵylymı qyzmetkeri, jer qoınaýyn ashyq qazý zerthanasynyń meńgerýshisi jáne ǵylymı keńesshisi qyzmetterin atqarǵan.
Negizgi ǵylymı eńbekteri ken ashý jumystarynda jappaı qoparý ádisterin qoldaný, burǵylaý tehnologııasyn jetildirý, kendi ashyq ádispen qazý júıelerin taldaý jáne karerlerdi avtomattandyrylǵan basqarý júıeleri arqyly paıdalaný máselelerine arnalǵan.
Á.Mustafına jemisti ǵylymı-uıymdastyrýshylyq qyzmeti úshin «Qurmet belgisi» ordenimen, medaldarmen, Qazaq KSR Joǵarǵy Keńesiniń Qurmet gramotasymen marapattalǵan. 2002 jyly Qazaqstan ken ǵylymyna qosqan zor úlesi úshin jáne Ken isteri ınstıtýtynyń damýyna sińirgen eńbegine baılanysty «D.A.Qonaev atyndaǵy Ken isteri ınstıtýtynyń qurmetti ǵylymı qyzmetkeri» ataǵy berildi.
82 jyl buryn (1936) Qazaqstannyń halyq jazýshysy, Qazaqstan Memlekettik syılyǵynyń, Qazaqstan Jazýshylar odaǵy syılyǵynyń jáne Platınaly Tarlan syılyǵynyń ıegeri, Abaı atyndaǵy memlekettik syılyqtyń jáne M.Áýezov atyndaǵy ádebı syılyqtyń ıegeri, Tarbaǵataı, Aıagóz jáne Úrjar aýdandarynyń qurmetti azamaty Qabdesh JUMADІLOV dúnıege kelgen.
Qytaı Halyq Respýblıkasy, Shyńjań ólkesiniń Tarbaǵataı aımaǵy, Sháýeshek aýdanynda týǵan. Qazaq memlekettik ýnıversıtetiniń (qazirgi ál-Farabı atyndaǵy Qazaq Ulttyq ýnıversıteti) fılologııa fakýltetin támamdaǵan. 1965-1967 jyldary - «Qazaq ádebıeti» gazetinde ádebı qyzmetker, 1967-1976 jyldary - «Jazýshy» baspasynda redaktor, 1976-1981 jyldary - Qazaqstannyń Baspa, polıgrafııa jáne kitap saýdasy isteri jónindegi memlekettik komıtetinde jaýapty qyzmetker bolǵan. 1980 jyldan biryńǵaı shyǵarmashylyq jumysta.
Q.Jumadilovtiń alǵashqy óleńderi 1954 jyldan bastap jergilikti baspasóz betinde jaryq kórgen. «Jamal» atty tyrnaqaldy áńgimesi 1956 jyly Úrimjide shyǵatyn «Shuǵyla» jýrnalynda jarııalandy. 10 roman, 13 povest, 50-den asa áńgime, kóptegen maqala jazǵan, «Jas dáýren» óleńder jınaǵynyń, «Qazdar qaıtyp barady» áńgimeler jınaǵynyń, «Kókeıkesti», «Atameken», «Taǵdyr» romandarynyń, «Daraboz», «Sońǵy kósh» dılogııalarynyń avtory.
«Daraboz» romanynda dańqty qolbasshy - Qarakereı Qabanbaıdyń joryq joldary baıandalady. Sondaı-aq romanda 18-ǵasyrdaǵy qazaq halqynyń tynys-tirshiligi epıkalyq keń tynyspen kórsetilip, Abylaı hannyń, qazaqtyń basqa da batyrlary men bıleriniń kórkem beıneleri somdalǵan. «Atameken», «Taǵdyr» tarıhı romandarynda shalǵaıda júrgen qazaq ultynyń aýyr taǵdyry kórsetilgen. 1998 jyly Q.Jumadilovtiń sońǵy jyldardaǵy kólemdi shyǵarmasy - «Tańǵajaıyp dúnıe» ǵumyrnamalyq romany jaryq kórdi. 2008 jyly jazýshynyń «Máńgilik maıdan» kitaby, al 2010 jyly «Tozaq oty» povester men áńgimeleri jaryqqa shyqty. Jazýshynyń pýblıtsıstıkalyq maqalalary «Qalyń elim, qazaǵym» jınaǵynda jarııalandy. Q.Jumadilov shyǵarmalary kóptegen shetel tilderinde, sonyń ishinde orys, ýkraın, belarýs, ózbek, uıǵyr, qyrǵyz tilderinde basylyp shyqqan.
«Parasat» ordenimen, el mádenıeti damýyna qosqan súbeli úlesi úshin «Kúltegin» medalimen, Qazaq SSR Joǵarǵy Keńesiniń Qurmet gramotasymen marapattalǵan.
79 jyl buryn (1939) shyǵystanýshy, tarıh ǵylymynyń doktory, professor Klara Shaısultanqyzy HAFIZOVA dúnıege keldi.
Oral qalasynda týǵan. Tashkent memlekettik ýnıversıtetin, KSRO Ǵylym akademııasy Shyǵystaný ınstıtýtynyń aspırantýrasyn bitirgen. 1969-1990 jyldary Qazaq KSR Ǵylym akademııasy Sh.Ýálıhanov atyndaǵy Tarıh, arheologııa jáne etnografııa ınstıtýtynyń kishi ǵylymı qyzmetkeri, Uıǵyrtaný ınstıtýtynyń aǵa ǵylymı qyzmetkeri bolǵan. 1990-1994 jyldary - Qazaq memlekettik ýnıversıteti qytaı fılologııasy kafedrasynyń meńgerýshisi. 1995-1998 jyldary - Qazaqstan Respýblıkasy Prezıdenti janyndaǵy Strategııalyq zertteýler ınstıtýtynyń jetekshi ǵylymı qyzmetkeri, bólim bastyǵy. 1998-2005 jyldary Qaınar ýnıversıteti strategııalyq jáne halyqaralyq zertteýler ortalyǵynyń dırektory qyzmetin atqarǵan. 2005 jyldan Qaınar ýnıversıteti Qazaq tarıhy men órkenıeti ınstıtýtynyń dırektory bolyp isteıdi. K.Hafızova Qazaqstandaǵy belgili qytaıtanýshy ǵalym. Zertteý eńbekteri, negizinen 14-19 ǵasyrlar arasyndaǵy Ortalyq Azııa men Qytaı, onyń ishinde Tsın ımperııasy men qazaq handary arasyndaǵy baılanystarǵa arnalǵan. Ǵalym 1997-1998 jyldary Qazaqstan Respýblıkasy Prezıdentiniń arnaıy tapsyrmasymen qazaq shyǵystanýshylary arasynda tuńǵysh ret Qytaıdyń birinshi tarıhı muraǵatynda zertteýler júrgizip, kúrdeli eńbek jazdy. 50- den astam ǵylymı eńbektiń avtory.
67 jyl buryn (1951) Qanysh Sátbaev atyndaǵy Qazaq ulttyq tehnıkalyq ýnıversıtetiniń «Tirshilik qaýipsizdigi» kafedrasynyń professory, Halyqaralyq Ekologııa, adam jáne tabıǵat qaýipsizdigi ǵylym akademııasynyń akademıgi, KSRO ónertapqyshy, eńbek sińirgen ǵylym qaıratkeri Erqasyn Balapanuly ÓTEPOV dúnıege keldi.
Aqtóbe qalasynda týǵan. G.I.Nosov atyndaǵy Magnıtogorsk ken-metallýrgııa ınstıtýtyn, Máskeý bolat jáne qorytpalar ınstıtýty aspırantýrasyn, osy oqý ornynyń doktorantýrasyn bitirgen. 1974-1979 jyldary - «Aqtóbeaýylmash» zaýytynyń ınjener-tehnology, aǵa sheberi, aýysym bastyǵy. 1982-1989 jyldary - Vladımır polıtehnıkalyq ınstıtýtynyń Mýrom fılıaly ǵylymı-zertteý sektorynyń aǵa ınjeneri, aǵa oqytýshysy, dotsenti. 1997-2005 jyldary - Qazaqstan Respýblıkasy JAK Sarapshylar keńesiniń sarapshysy, tóraǵa orynbasary. 2005-2008 jyldary - Qanysh Sátbaev atyndaǵy Qazaq ulttyq tehnıkalyq ýnıversıtetiniń «Tirshilik qaýipsizdigi» kafedrasynyń meńgerýshisi. 2008 jyldyń shildesinen bastap - qazirgi qyzmetinde.
450-den astam ǵylymı eńbektiń, onyń ishinde 15 ónertabystyń, 20 monografııanyń jáne 10 oqý quralynyń avtory. Sonymen qatar onyń basshylyǵymen 1 doktorlyq, 11 kandıdattyq dıssertatsııa qorǵaldy.
Qanysh Sátbaev atyndaǵy Qazaq ulttyq tehnıkalyq ýnıversıtetiniń «Aıryqsha eńbegi úshin» medalimen, KSRO Halyq sharýashylyǵy jetistikteri kórmesiniń qola medalimen, Halyqaralyq Ekologııa, adam jáne tabıǵat qaýipsizdigi ǵylym akademııasynyń M.Lomonosov atyndaǵy medalimen marapattalǵan.
60 jyl buryn (1958) VI saılanǵan QR Parlamenti Májilisiniń depýtaty, Áleýmettik-mádenı damý komıtetiniń tóraıymy Gúlnár Mustahımqyzy YQSANOVA dúnıege keldi.
1958 jyly 24 sáýirde Ońtústik Qazaqstan oblysynda týǵan.
1980 jyly S.M. Kırov atyndaǵy Qazaq memlekettik ýnıversıtetiniń fılosofııa-ekonomıkalyq fakýltetin aıaqtaǵan. 1986 jyly aspırantýrany bitirip, sol kafedrada kandıdattyq dıssertatsııany qorǵady. Ekonomıka ǵylymdarynyń kandıdaty ǵylymı dárejesi bar.
1986-1994 jj. - Qazaq memlekettik ýnıversıtetiniń, Qazaq aýyl sharýashylyǵy ınstıtýtynyń oqytýshysy. 1994-2011 jj. «Qazaqstan teledıdar jáne radıosy» TRK-nyń Prezıdent keńesshisi, vıtse-prezıdenti; «TAŃ» Telekompanııasynyń vıtse-prezıdenti; «Habar» Agenttigi» AQ-nyń referenti, vıtse-prezıdenti, Bas dırektory, Dırektorlar Keńesi tóraǵasynyń keńesshisi, Dırektorlar Keńesiniń tóraıymy, Basqarma tóraıymy.
2012 jylǵy qańtar aıynan bastap besinshi saılanymdaǵy Qazaqstan Respýblıkasy Parlamenti Májilisiniń depýtaty, Áleýmettik-mádenı damý komıtetiniń hatshysy.
2014 jylǵy sáýir aıynda Qazaqstan Respýblıkasy Parlamenti Májilisi Áleýmettik-mádenı damý komıtetiniń tóraıymy bolyp saılandy.Qazirgi qyzmetinde 2016 jylǵy naýryzdan beri.
«Nur Otan» partııasy Saıası keńesiniń múshesi, QR Prezıdentiniń janyndaǵy Áıelder isteri jáne otbasylyq-demografııalyq saıasat jónindegi ulttyq komıssııasynyń múshesi.
«Kurmet», «Parasat» ordenderimen, medaldarmen marapattalǵan, BAQ salasyńdaǵy QR Prezıdenti syılyǵynyń laýreaty.
53 jyl buryn (1965) Ǵ.Músirepov atyndaǵy Qazaq memlekettik akademııalyq balalar men jasóspirimder teatrynyń kórkemdik jetekshisi Erkin Tileýqululy JÝASBEK dúnıege keldi.
Jambyl oblysy, Baızaq aýdany, Sarybaraq aýylynda dúnıege keldi. Almaty memlekettik teatr-kórkemsýret ınstıtýtynyń teatr fakýltetin bitirgen. Eńbek jolyn QR Ulttyq Ǵylym Akademııasynyń M.Áýezov atyndaǵy Ádebıet jáne óner ınstıtýtynda aǵa laborant bolyp bastady. 1990-1993 jj. - osy ınstıtýttyń aspırantýrasynda oqydy. 1994 j. - teatrtaný salasy boıynsha kandıdattyq dıssertatsııa qorǵap, atalmysh ınstıtýtta ǵylymı qyzmetker bolyp jumys istedi.
1996-1997 jj. - Qazaqtyń óner máselesi boıynsha ǵylymı Ortalyǵyna bólim meńgerýshi. 1997-1999 jj. - QR Bilim jáne mádenıet mınıstrligi Mádenıet komıtetiniń teatr jáne kıno bóliminiń bastyǵy; 1999-2001 jj. - Respýblıkalyq Nemis drama teatrynyń dırektory; 2001 j. - M.Áýezov atyndaǵy akademııalyq drama teatrynda ákimshilik dırektory; 2004-2008jj. - QR Teatr qaıratkerleri Odaǵynyń tóraǵasy. 2008 j. jeltoqsanynan-2013 j. sáýirine deıin Astana qalasyndaǵy Q.Qýanyshbaev atyndaǵy mýzykalyq drama teatrynyń dırektory. 2013 j. 1 sáýirinen M.Áýezov atyndaǵy Qazaqtyń Memlekettik akademııalyq drama teatrynyń dırektory ári kórkemdik jetekshisi qyzmetine taǵaıyndaldy.
2016 jyldyq qarasha aıynan bastap Ǵ.Músirepov atyndaǵy Qazaq memlekettik akademııalyq balalar men jasóspirimder teatrynyń kórkemdik jetekshisi qyzmetine taǵaıyndaldy.
Túrli jınaqtar men merzimdi BAQ betterinde 50-ge jýyq ǵylymı maqalasy jarııalanǵan. Dramatýrgııa janrynda tabysty eńbek etip kele jatqan E. Jýasbektiń «Úılený», «Kúlemiz be, jylaımyz ba?», «Antıvırýs», t.b pesalary respýblıka teatrlarynda qoıyldy.
54 jyl buryn (1964) QR Áskerı sotynyń tóraǵasy ABDOLLA Sáken Júsipahmetuly dúnıege keldi.
1986 jyly S.M. Kırov atyndaǵy Qazaq memlekettik ýnıversıtetin bitirgen.
1986-1992 j.j. - Prokýratýra organdarynda qyzmet etken. 1992-1993 j.j. - Shymkent oblysy Ádilet basqarmasy bastyǵynyń orynbasary. 1993-1996 j.j. - Ońtústik Qazaqstan oblystyq sotynyń sýdıasy. 1996-2002 j.j. - Ońtústik Qazaqstan oblysy, Almaty qalasy Ádilet basqarmasynyń bastyǵy. 2002-2003 j.j. - «Qazaqstan Respýblıkasy Ádilet mınıstrligi Sot saraptama ortalyǵy» MM dırektory. 2003-2004 j.j. - Qazaqstan Respýblıkasy Joǵarǵy Sot apparatynyń basshysy. 2004-2007 j.j. - Qazaqstan Respýblıkasy Joǵarǵy Sotynyń sýdıasy. 2007-2011 j.j. - Mańǵystaý oblystyq sotynyń tóraǵasy. 2011-2013 j.j - Astana qalalyq sotynyń tóraǵasy.
2013 jyldyń 12 jeltoqsanynan - Qazaqstan Respýblıkasy Áskerı sotynyń tóraǵasy.
47 jyl buryn (1971) «Samuryq-Qazyna» jyljymaıtyn múlik qory» AQ basqarma tóraǵasy JETPІSBAEV Arman Sháripbaıuly dúnıege keldi.
Jambyl oblysy, Jambyl aýdany, Kýıbyshev aýylynda týǵan.
1993 jyly Qazaq-hımııa tehnologııa ınstıtýtyn «ónerkásip jáne azamattyq qurylys» mamandyǵy boıynsha «ınjener-qurylysshy» biliktiligin.
2002 jyly T.Rysqulov atyndaǵy Qazaq ekonomıka ınstıtýtyn «qarjy jáne nesıe» mamandyǵy boıynsha «ekonomıst» biliktiligin ıgergen.
1992 jyldan bastap 1999 jylǵy shildege deıin túrli kommertsııalyq qurylymdarda jumys atqarǵan.
1999 jyldyń shildesinen 2000 jyldyń sáýiri aralyǵy "Kazkommertsbank" AQ-nyń Shymkent qalasynyń fılıaly dırektorynyń orynbasary.
2002-2003 jyldary «Kazkommertsbank» AQ-nyń Qyzylorda qalasy fılıalynyń dırektory, «Qazkommertsbank» AQ basqarmasy tóraǵasynyń birinshi orynbasary qyzmetterin atqarǵan.
2003-2005 jyldary «Korporatsııa ARNA» AAQ-nyń atqarýshy dırektory, keıin «Korporatsııa ARNA» AAQ basqarmasynyń tóraǵasy bolyp saılandy.
2005-2006 jyldary «Ońtústik» arnaıy ekonomıkalyq aımaq (AEA) dırektsııasy memlekettik mekemesiniń dırektory.
2006-2008 jyldary Ońtústik Qazaqstan oblysy ákiminiń orynbasary.
2008 jyldyń aqpan aıynan bastap Shymkent qalasynyń ákimi bolyp taǵaıyndaldy.
2012 jyldyń 24 sáýirinde ákimdik qyzmetten bosady.
2015 jyldyń jeltoqsanynda "Kazatomprom" ulttyq kompanııasynyń dırektory bolyp taǵaıyndaldy.
Qazirgi qyzmetinde 2017 jyldyń aqpanynan bastap.
46 jyl buryn (1972) «Qazaq atom ónerkásibi UAK» AQ basqarma tóraǵasy PІRMATOV Ǵalymjan Oljauly dúnıege keldi.
Novosıbırsk memlekettik ýnıversıtetin, Qazaqstannyń ekonomıka jáne boljaý menedjmenti ınstıtýtyn, Atkinson Graduate School of Management, Willamette University bitirgen.
Ár jyldary «Altyn-Tas» BK qarjy dırektory, AIG Silk Road Capital Management kompanııasynyń ınvestıtsııalar jónindegi dırektory, «Halyq bank» AQ ınvestıtsııalyq bankıng departamentiniń dırektory, QR ekonomıka jáne bıýdjetti josparlaý vıtse-mınıstri, «Qazatomónerkásip» UAK» AQ ekonomıka jáne qarjy jónindegi vıtse-prezıdenti, «Cameco Kazakhstan» kompanııasynyń prezıdenti, QR Ulttyq banki tóraǵasynyń orynbasary qyzmetterin atqarǵan.
Qazirgi qyzmetinde 2017 jyldyń tamyzynan bastap.