24 qyrkúıek. QAZAQPARAT KÚNTІZBESІ: ATAÝLY KÚNDER, OQIǴALAR, ESІMDER
24 qyrkúıek, SÁRSENBІ
Dúnıejúzilik júrek kúni. 2001 jyldan bastap Dúnıejúzilik júrek federatsııasynyń bastamasymen Júrek aýrýlarynyń qaýiptiligin nasıhattaý maqsatynda atap ótiledi.
Gvıneıa-Bısaý Respýblıkasynyń Ulttyq meıramy - Táýelsizdik kúni (1973). Gvıneıa-Bısaý - Soltústik-Batys Afrıkada ornalasqan memleket. Soltústigi Senegalmen, shyǵysy men ońtústigi Gvıneıamen, batysy Atlant muhıtymen shektesedi. Memleketke 60-qa jýyq araldar kiredi. Astanasy - Bısaý qalasy. Memlekettik tili - portýgal tili. Aqsha birligi - peso.
Búkilálemdik teńiz kúni. 1978 jyly BUU Bas Assambleıasy 10 sessııasynyń sheshimimen qabyldanǵan.
Búkilálemdik teńiz kúniniń maqsaty - teńizder men muhıttarda balyqty shekten tys aýlaýdyń, sýattardy lastaý men jahandyq jylynýdyń qanshalyqty orny tolmas zııan shektiretinine halyqaralyq qoǵamdastyq nazaryn aýdarý. Meılinshe mańyzdy eki mindet - teńizdegi qaýipsizdikti arttyrý jáne teńiz aýmaǵyn, sonyń ishinde munaımen lastaýdyń aldyn alý.
ESTE QALAR OQIǴALAR
80 jyl buryn (1934) Uıǵyr mýzykalyq komedııa teatry quryldy. Teatr 1941-1961 jyldary Eńbekshi qazaq aýdanynda bolǵan, keıinirek Almaty qalasyna qonys aýdarǵan. 1964 jyly ataýy Respýblıkalyq uıǵyr mýzykalyq drama teatry dep ózgergen.
4 3 jyl buryn (1971) Qazaq KSR Mınıstrler Keńesiniń nómiri 551-shi qaýlysymen sot jáne ádilet organdarynyń jumysyn jaqsartý maqsatynda Respýblıkada ádilet qyzmetkerleriniń biliktiligin arttyrý kýrstary quryldy.
9 jyl buryn (2005) Almatyda ál-Farabı atyndaǵy Qazaq ulttyq ýnıversıtetiniń mehanıka-matematıka fakýltetinde qazaqstan-nemis esepteýish ǵylym jáne joǵary ónimdi eseptep shyǵarý taqyrybyndaǵy alǵashqy semınar bolyp ótti.
Semınardyń negizgi maqsaty - esepteýish ǵylymy salasyndaǵy sońǵy jetistikterdi talqylaý jáne Qazaqstan men Germanııa ǵalymdary arasyndaǵy tyǵyz yntymaqtastyqty damytý.
9 jyl buryn (2005) Petropavlda saıası qýǵyn-súrgin qurbandaryna arnalǵan eskertkish ashyldy.
Jobanyń avtory - Qazaqstan Respýblıkasynyń eńbek sińirgen óner qaıratkeri Hasen Abaev. Petropavlda eskertkish ornalasqan jerde buryn Halyqtyq Іshki ister komıssarıatynyń ǵımaraty ornalasqan bolatyn. Eskertkishtiń irgetasyna shoıyn jolǵa bekitilgen pıramıda ornatylǵan. «Saıası qýǵyn-súrgin qurbandaryna» degen jazý qazaq jáne orys tilderinde jazylǵan. Úshburyshty pıramıda - bul bárine belgili adam sımvoly bolyp tabylady. Ol shoıyn jolǵa bekitilgen sııaqty, sol jolmen kezinde repressııaǵa ushyraǵandardy Qazaqstanǵa jetkizgen. Shetinde - úsh jol, ol jarlyq shyǵarǵan stalındik «úshtikti» beıneleıdi. Kompozıtsııada úsh tús paıdalanylǵan: qara tús - ólim, qyzyl tús - qan, aq tús - bolashaqqa degen senim men úmit. Eskertkish ornatylǵan alańda qazirgi zamanǵy talaptarǵa saı jasalǵan shaǵyn baq ashyldy.
7 jyl buryn (2007) BUU-nyń Nıý-Iorktegi shtab-páterinde klımattyń ózgerý problemalaryna arnalǵan joǵary deńgeıdegi kezdesý bolyp ótti.
Prezıdentter men úkimet basshylary, sondaı-aq ókilder delegatsııalary klımattyń ózgerýiniń saldaryn jumsartý, zııandy aýa qaldyqtarynyń aýaǵa shyǵarylýyn azaıtý sııaqty taqyryptaryn, sondaı-aq atalmysh problemalardyń tehnıkalyq jáne qarjylyq aspektilerin talqylady. 1992 jyly Rıo-de-Janeıroda álemniń 180-nen astam eli qol qoıǵan Klımattyń ózgerýi týraly BUU-nyń negizgi konventsııasy qabyldanǵan bolatyn. Ol kelisimde klımattyń ózgerý problemasy boıynsha qatysýshy elderdiń ortaq is-qımyl qaǵıdalary kórsetilgen. Taraptardyń naqty mindettemeleri zııandy gaz kvotalarynyń tetigin anyqtaıtyn Kıoto hattamasynda jazylǵan.
7 jyl buryn (2007) Astanadaǵy Jastar saraıynda jańadan jabdyqtalyp ashylǵan kınozaldyń tusaýkeseri ótti.
7 jyl buryn (2007) Pavlodar oblysynyń Baıanaýyl aýylynda akademık Ábiken Bekturovtyń (1901-1985) eskertkishi ornatyldy.
Á.Bekturov qazaqtyń alǵashqy akademıgi Qanysh Sátbaevpen birge Qazaq KSR Ǵylym akademııasyn uıymdastyrýǵa qatysty, búginderi óziniń esimimen atalatyn Hımııa ǵylymdarynyń ınstıtýtyn quryp, oǵan basshylyq etti.
5 jyl buryn (2009) Qazaqstan Respýblıkasy Ulttyq kitaphanasynda Aqparattyq damý ortalyǵy ashyldy.
Bul ortalyq Qazaqstan Respýblıkasy Ulttyq kitaphanasynyń Dúnıejúzilik bank, Ortalyq Azııadaǵy aımaqtyq ekonomıkalyq yntymaqtastyq departamenti, Eýrazııa damý banki, Islam damý banki, Birikken Ulttar Uıymy sııaqty halyqaralyq uıymdarmen seriktestigi nátıjesinde quryldy.
Aqparattyq damý ortalyǵynyń mindeti - Qazaqstanda tirkelgen halyqaralyq uıymdardyń ozyq tájirıbeleri men jınaqtaǵan bilimderin barsha jurtshylyqqa keńinen taratý. Ortalyq damý salasyndaǵy aqparattarǵa ashyq jáne aqysyz qol jetkizýge múmkindik beredi jáne barlyq múddeli tulǵalarǵa qazirgi zamanǵy únemi jańartylyp turatyn resýrstardy, halyqaralyq uıymdardyń ozyq bilimderi men tájirıbelerin paıdalanýdy usynady.
5 jyl buryn (2009) Almatyda Jetisý aýdanynyń «Qulager» yqshamaýdanynda ornalasqan jańa ákimshilik ortalyǵy ashyldy.
2008 jyldyń shildesinde Alataý aýdanynyń boı kóterýine baılanysty, Almaty ákimshiliginiń jáne máslıhatynyń HІ sessııasy sheshimimen Jetisý ákimshilik aımaǵynyń jańa shekarasy belgilengen.
5 jyl buryn (2009) Almaty poshtamtynyń ǵımaratynda Qazaqstan Respýblıkasy halqynyń ınvestıtsııalyq mádenıeti men qarjylyq saýattylyǵyn arttyrýdyń 2007-2010 jyldarǵa arnalǵan baǵdarlamasynyń emblemasy beınelengen jańa marka saltanatty túrde aınalymǵa engizildi.
Baǵdarlama men «Kazpost» logotıpteri bar markalanǵan konvert «Qazaqstan Respýblıkasynyń memlekettik sımvolıkasy» serııasyna jatady, nomınaly «Lıter A», ol 20 gr. deıingi qarapaıym hatty jiberý tarıfine teń. Konverttiń kólemi 220h110 mm, taralymy 1000000 dana, poshta aınalymyna - 2009 jyldyń 24-shi qyrkúıeginen bastap engizildi.
ESІMDER
1 10 jyl buryn (1904-1992) jazýshy, aýdarmashy, Qazaq KSR eńbek sińirgen mádenıet qyzmetkeri ÓZDENBAEV Hasen dúnıege keldi.
Qostanaı oblysynda týǵan. Orynborda muǵalimder daıarlaý kýrsyn, Máskeýde oblystyq gazet redaktorlaryn daıarlaý kýrsyn, Qostanaı muǵalimder ınstıtýtyn bitirgen.
1920-1928 jyldary keńes zań organdarynda qymet istedi, 1928-1973 jyldary baspalardyń redaktory boldy. Ádebı qyzmetin 1929-1930 jyldary bastady. Qostanaı okrýgtik «Aýyl» gazetinde feletondary, ocherkteri jarııalandy. M.Alekseevtiń «Bolshevıkter», M.Sholohovtyń «Kóterilgen tyń», «Tynyq Don», I.Goncharovtyń «Oblomov», O.Balzaktyń «Shegiren bylǵary» romandaryn, P.Merımeniń, I.Vazovtyń áńgimelerin qazaqshaǵa aýdardy. Ǵ.Mustafınniń «Daýyldan keıin» romanyn N.Kýzmınmen birge qazaq tilininen orysshaǵa aýdardy, A.Muhtardyń «Apaly-sińliler» romanyn ózbeksheden, Á.Enıkıdiń «Aıtylmaı qalǵan ósıet» povesin tatarshadan tikeleı qazaqshalady.
«Eńbek ardageri», «Eńbektegi erligi úshin» medaldarymen, Qazaq KSR Joǵarǵy Keńesiniń Qurmet gramotasymen marapattalǵan.
10 1 jyl buryn jazýshy EGOROV Fedor (1913-1975) dúnıege kelgen.
Reseıdiń Volgogradqa taıaý jerdegi Kalmytskaıa Balka selosynda týǵan. Jeti jastan bastap Batys Qazaqstan oblysynyń Jánibek aýylynda turǵan. Sharýa jastarynyń mektebinde oqyǵan. 1932 jyly Atyraýdaǵy aýdandyq «Rabochaıa pravda» gazetiniń redaktsııasyna jumysqa jiberilgen. 1933-1935 jyldary okrýgtik «Prıkaspııskaıa kommýna» gazetinde bólim meńgerýshisi bolǵan. Uly Otan soǵysynan oralǵannan keıin, respýblıkalyq «Kazahstanskaıa pravda» gazetiniń redaktsııasynda istegen, Almaty joǵary partııa mektebiniń jýrnalıstıka kafedrasynyń aǵa oqytýshysy qyzmetin atqarǵan. Alǵashqy derekti povesi «Bas ımegender» degen atpen 1958 jyly jeke kitap bolyp shyqqan. Birneshe kitaptyń avtory.
Lenın, «Qyzyl Juldyz» ordenderimen jáne jaýyngerlik medaldarmen marapattalǵan.
9 5 jyl buryn (1919-1991) aqyn, folklorshy, ádebıettanýshy, fılologııa ǵylymdarynyń kandıdaty, Uly Otan soǵysyna qatysýshy ADAMBAEV Baltabaı Ábidrahmanuly dúnıege keldi.
Jambyl oblysynda týǵan. Qazaq memlekettik ýnıversıtetin bitirgen. Sarysý aýdandyq gazetinde, Jambyl oblystyq komsomol komıtetinde, Taraz qalasynyń orta mektebinde jumys jasady. 1957 jyldan - Qazaq KSR Ǵylym akademııasynyń Ádebıet jáne óner ınstıtýtynda aǵa ǵylymı qyzmetker. B.Adambaevtyń óleńderi 1938 jyldan jarııalanyp keledi. «Syrlarym», «Aqbóbek», «Amanat» «Tulpardyń izimen», óleńder jınaqtary men «Jaýynger joly» povesteri men áńgimeler jınaǵy, «Mádı» tarıhı povesi bar. Qazaq halqynyń baı aýyz ádebıetin, onyń ishinde halyq danalyǵy - sheshendik sózder men maqal-mátelderdi zertteýlermen shuǵyldandy. «Qazaq ertegileri», «Sheshendik sózder», «El aýzynan» jınaqtaryn qurastyrǵan. «Halyq danalyǵy», «Qazaqtyń sheshendik sózderi» zertteýlerin jazdy
Eki márte ІІ dárejeli Otan soǵysy ordenimen marapattalǵan.
7 3 jyl buryn (1941) jazýshy KÓPJASAROVA Aısha dúnıege keldi.
Taraz qalasynda týǵan. Qazaq memlekettik ýnıversıtetin bitirip, Qarataý qalasyndaǵy orta mektepte 20 jylǵa jýyq ustazdyq etken.
Zeınetke shyqqanǵa deıin Jambyl oblystyq Abaı atyndaǵy Qazaq drama teatrynda ádebıet bóliminiń meńgerýshisi qyzmetin atqarǵan. Onyń «Shuǵyla», «Jaz keledi», «Baqytym meniń», «Sony soqpaqtar» atty kitaptary bar.
6 8 jyl buryn (1946) kıno aktrısasy, Reseıdiń halyq ártisi, Qazaqstannyń eńbek sińirgen ártisi, KSRO Lenın Komsomoly syılyǵynyń ıegeri ARYNBASAROVA Natalıa Óteýliqyzy dúnıege keldi.
Máskeý qalasynda týǵan. Máskeý horeografııa ýchılışesin, Búkilodaqtyq kınematografııa ınstıtýtynyń akterlik fakýltetin bitirgen. 1964 jyly «Qyrǵyzfılm» kınostýdııasy túsirgen «Alǵashqy muǵalim» fılminde basty ról - Altynaıdy oınap, kınodaǵy jolyn bastaıdy.
1966 jyly Venetsııada ótken halyqaralyq kıno festıvalinde osy róli eń úzdik áıel beınesin jasaǵany úshin beriletin júldege ıe boldy. 1969 jyly «Mánshúk týraly án» jáne «Jámıla» fılmderinde basty rólderdi somdady. Aktrısa «Kól jaǵasynda», «Nan dámi», «Qaraly sulý», «Súırik», t.b. fılmderge túsken.
6 1 jyl buryn (1953) QR Parlamenti Májilisiniń depýtaty, Áleýmettik-mádenı damý komıtetiniń múshesi PETÝHOVA Nadejda Mıhaılovna dúnıege keldi.
Ýkraınadaǵy Lýgansk oblysynyń Popasnaıa qalasynda týǵan. Tselınograd memlekettik medıtsına ınstıtýtyn bitirgen. Pedıatr-dáriger. Instıtýt bitirgennen keıin 1977 - 1981 jyldar aralyǵynda Tselınograd qalasynyń №1 balalar aýyrýhanasynda ýchaskelik pedıatr-dáriger. 1981 - 1984 jyldary Tselınograd oblystyq densaýlyq saqtaý bóliminde dáriger ınspektor bolyp istedi. 1981 - 1984 jyldary - Tselınograd oblystyq densaýlyq saqtaý bólimi emdeý-profılaktıkalyq sektorynyń bastyǵy. 1988 - 1994 jyldary - Tselınograd oblystyq densaýlyq saqtaý bóliminiń týý kezinde kómek kórsetý jáne balalyq shaq boıynsha meńgerýshisiniń orynbasary. 1994 jyl - 2012 jylǵy qantar aıy aralyǵynda - «Astana qalasynyń №1 qalalyq balalar emhanasy» MQKK-niń bas dárigeri.
2012 jylǵy qańtardan bastap - Qazaqstan Respýblıkasy Parlamenti Májilisiniń depýtaty, Áleýmettik-mádenı damý komıtetiniń múshesi. «Nur Otan» Halyqtyq-Demokratııalyq partııasynyń múshesi, partııalyq tizim boıynsha saılanǵan.
«Qurmet» ordenimen, «Astananyń 10 jyldyǵy», «Qazaqstan Respýblıkasynyń táýelsizdigine 10 jyl», «Qazaqstan Konstıtýtsııasyna 10 jyl», «Qazaqstan Respýblıkasynyń Parlamentine 10 jyl», «Qazaqstan Respýblıkasynyń táýelsizdigine 20 jyl» merekelik medaldarymen, «Nur Otan» HDP-nyń «Belsendi qyzmeti úshin» jáne «Altyn dáriger» omyraý belgilerimen marapattalǵan.
5 4 jyl buryn (1960) «Astanaqalasáýlet» JShS dırektory ÁITІMOV Qasymbek Qusaıynuly dúnıege keldi.
Qaraǵandy oblysy Balqash qalasynda týǵan. Almaty sáýlet jáne qurylys ınstıtýtyn (Qazaq bas sáýlet jáne qurylys akademııasy), Qazaq memlekettik basqarý akademııasy janyndaǵy Naryq ınstıtýtyn bitirgen.
1982-1986 jyldary - Almaty qalasyndaǵy «Kazgrajdanselproekt» memlekettik jobalaý ınstıtýtynyń sáýletshisi. 1986-1987 jyldary - Almaty sáýlet jáne qurylys ınstıtýty ǵylymı-zertteý sektorynyń kishi ǵylymı qyzmetkeri. 1987-1992 jyldary - Aqmola oblysy Stepnogorrsk qalasynyń bas sáýletshisi. 1992-1995 jyldary - Stepnogorsk qalalyq atqarý komıteti janyndaǵy óndiristik-jobalaý jáne sáýlettik josparlaý bıýrosynyń bastyǵy. 1995-2000 jyldary -«Kazınteretnos» Qazaq halyqaralyq qoǵamy «Saýlet» ǵylymı-óndiristik fırmasynyń bas dırektory. 2000-2006 jyldary - «Astanabasjospar» memlekettik qazynalyq kásiporynyń dırektory - dırektordyń orynbasary qyzmetterin atqarǵan. 2006 jyldan - QR Indýstrııa jáne saýda mınıstrliginiń Qurylys isi komıtetiniń «Jobalardy memlekettik saraptaý» RMK «Memlekettik saraptaý» RMK Astana fılıaly dırektorynyń orynbasary.
Halyqaralyq, Búkilodaqtyq, respýblıkalyq sáýletshiler baıqaýlarynyń laýreaty. «Astanaǵa 10 jyl» mereıtoılyq medalmen, «Qazaqstan Respýblıkasynyń Qurmetti qurylysshysy» belgisimen marapattalǵan.
4 9 jyl buryn (1965) fızıka-matematıka ǵylymdarynyń kandıdaty, «Samuryq-Qazyna» Ulttyq ál-aýqat qory» aktsıonerlik qoǵamynyń basqarýshy dırektory RAHMETOV Nurlan Qusaıynuly dúnıege keldi.
Batys Qazaqstan oblysynda týǵan. M.Lomonosov atyndaǵy Máskeý memlekettik ýnıversıtetin jáne onyń aspırantýrasyn bitirgen.
Abaı atyndaǵy Almaty memlekettik ýnıversıtetinde oqytýshylyqtan bastaǵan. 1990-1996 jyldary - Qazaq KSR Ǵylym Akademııasynyń Matematıka jáne mehanıka ınstıtýtynyń kishi ǵylymı qyzmetkeri, Abaı atyndaǵy Almaty memlekettik ýnıversıtetiniń aǵa oqytýshysy. 1996-1998 jyldary - «Býtıa» kompanııasynyń bólim bastyǵy, qarjy dırektory. 1998-2002 jyldary - «Qazaqstan temir joly» respýblıkalyq memlekettik kásiporny bas dırektorynyń orynbasary, Qazaqstan Respýblıkasy Memlekettik kiris mınıstrligi taldaý jáne tabystardy boljaý departamentiniń dırektory, Qazaqstan Respýblıkasy Memlekettik kiris mınıstrliginiń vıtse-mınıstri. 2002-2003 jyldary - Qazaqstan Respýblıkasy Qarjy mınıstrliginiń vıtse-mınıstri. 2003-2004 jyldary - «QazTransGaz» JAQ jáne «Intergas Central Asia» JAQ-nyń bas dırektorynyń orynbasary. 2004-2006 jyldary «QazMunaıGaz»UQ» aktsıonerlik qoǵamynyń qarjy jáne ekonomıka jónindegi basqarýshysy. 2006-2008 jyldary Qazaqstan Respýblıkasy Qarjy mınıstrligi Salyq komıtetiniń tóraǵasy qyzmetterin atqarǵan. 2008 jyldan «Samuyq-Qazyna» UÁQ» AQ basqarýshy jırektory. Qazirgi qyzmetinde - 2011 jylǵy mamyrdan beri.
QR Prezıdentiniń jáne Premer-Mınıstriniń alǵyshattarymen marapattalǵan.
9 ǵylymı maqalanyń avtory.
27 5 jyl buryn (1739-1791) reseılik memleket jáne áskerı qaıratkeri, general-feldmarshal, 1762 jylǵy saraı tóńkerisine qatysýshylardyń biri, Ekaterına ІІ ımperatordyń jaqyn kómekshisi jáne súıiktisi POTEMKIN Grıgorıı Aleksandrovıch dúnıege keldi.
10 3 jyl buryn (1911-1985) keńestik memleket jáne saıası qaıratkeri, 1984-1985 jyldardaǵy SOKP Ortalyq Komıtetiniń Bas hatshysy ChERNENKO Konstantın Ýstınovıch dúnıege keldi.
6 9 jyl buryn (1945) keńestik jáne reseılik jazýshy, aqyn, aýdarmashy RÝBALЬSKAıA Larısa Alekseevna dúnıege keldi.