23 tamyz. QAZAQPARAT KÚNTІZBESІ: ATAÝLY KÚNDER, OQIǴALAR, ESІMDER
23 tamyz, SENBІ
Búgin - Halyqaralyq jumys kúshin satý qurbandaryn eske alý kúni. ıÝNESKO-nyń bastamasy boıynsha, adamzat tarıhyndaǵy osy jaısyz jaǵdaılardan saqtandyrý jáne quldardy óz bostandyǵy úshin kúresýge shaqyrý maqsatynda atalyp ótiledi.
Búgin - Belarýs Respýblıkasynyń memlekettik statıstıka qyzmetkerleri kúni. Búgin - Reseı Federatsııasynyń Áskerı dańq kúni. Keńes armııasynyń Kýrsk ıininde nemis áskerlerin jeńgen kúni. Búgin - Lıtvada aza lentasy kúni. 1939 jyly tamyzdyń 23-inde Máskeýde shabýyl jasamaý jáne oǵan qupııa hattamalar (Molotov-Rıbbentrop kelisimi) týraly keńes-german kelisimine qol qoıyldy. Búgin - Ýkraınanyń Memlekettik Týy kúni. Ýkraına Prezıdentiniń Jarlyǵyna sáıkes, jyl saıyn 23 tamyzda atap ótiledi. ESTE QALAR OQIǴALAR 18 jyl buryn (1996) Almaty qalasynda, Dostyq dańǵyly men Jambyl kósheleriniń qıylysyna aqyn Jambyl Jabaevtyń eskertkishi ornatyldy. 18 jyl buryn (1996) Almatyda qyrǵyz eliniń elshiligi ashyldy. 8 jyl buryn (2006) Kókshetaýda «Shahmaty Kazahstana» atty respýblıkalyq jýrnaldyń alǵashqy sany jaryq kórdi. Basylymnyń bas redaktory - áıgili shahmatshy, halyqaralyq grossmeıster Serikbaı Temirbaev. Túrli-tústi 34 bettik, ár toqsanda bir ret shyǵarylatyn jýrnal respýblıka kóleminde taratyldy. 99 jyl buryn (1914) Japonııa Germanııaǵa soǵys jarııalady. 9 jyl buryn (2005) Shyǵys Qazaqstan oblysy Glýbokoe aýdanynyń Vınnoe aýylynyń mańynda jańa ıppodrom ashyldy. Jańa ıppodromnyń kórermenderge arnalǵan trıbýnasy 500 orynǵa eseptelgen, saıys alańy - eki jarym kılometr. Júgirý alańynyń eni jarystyń on eki qatysýshysyna arnalǵan. 7 jyl buryn (2007) Astanadaǵy Kongress-Hollda tájik qylqalam sheberleriniń eń tańdaýly týyndylary jáne fotosýretter kórmesi bolyp ótti.
Uıymdastyrýshysy - Qazaqstan Respýblıkasynyń Mádenıet jáne aqparat mınıstrligi jáne «Qazaq áýenderi» AQ. Kórmege 48 óner týyndysy qoıyldy. Jurtshylyqtyń nazaryna Lýtfııa Ashýrovanyń «Taýdaǵy kóktem», «Tabıǵat kórinisi» atty qoldan toqyǵan eńbekteri, Zaýr Dahteniń «Uıqydaǵy Býdda», ІІІ-V ǵasyrdaǵy «ıAmchýn bekinisi» sııaqty Tájikstannyń eńbek sińirgen sýretshileri men jas talanttardyń eldiń tabıǵatyn, turmysyn, saıası ómirin, ejelgi tarıhyn beınelegen sýretteri jáne fotosýretteri usynyldy. 5 jyl buryn (2009) Pavlodarlyq oblystyq kórkem murajaıynda sýretshi Kamıl Katleevtiń kórmesi ótti.
Bul sýretshiniń alǵashqy kórmesi. Ekspozıtsııalarda 50-den astam sýretter usynylǵan, onda Ertistegi kúnniń shyǵýy jáne batýy, jazdyń ystyq kúnderi jáne qystyń kógildir sáýle taratqan kúnderi beınelengen. Kamıl Katleev beıneleý ónerin belgili Ivan Lagýtınniń ızostýdııasyndaǵy sheberhanasynda alpysynshy jyldary oqyǵan. Keıinen oqýyn Omsk pedagogıkalyq ınstıtýtynyń sýret-grafıka fakýltetinde jalǵastyrǵan. Sýretshiniń jumystary oblystyq, respýblıkalyq jáne búkilodaqtyq kórmelerge qoıylǵan. ESІMDER 81 jyl buryn (1933) amerıkandyq hımık, Nobel syılyǵynyń laýreaty KERL Robert Floıd dúnıege keldi. 273 jyl buryn (1740 - 1764) búkilreseı ımperatory IVAN VI dúnıege keldi. 134 jyl buryn (1880 - 1932) orys jazýshysy, romantıkalyq realızm baǵytynyń ókili Aleksandr GRIN (shyn esimi - Aleksandr Stefanovıch Grınevskıı) dúnıege keldi. 63 jyl buryn (1950) Qyrǵyzstannyń ótpeli kezeńdegi (2010-2011) prezıdenti OTYNBAEVA Roza Isaqqyzy dúnıege keldi. 65 jyl buryn (1949) Qazaqstan Respýblıkasy Parlamenti Senatynyń depýtaty, Áleýmettik-mádenı damý komıtetiniń tóraǵasy, saıası ǵylymdar doktory, Qazaqstan Respýblıkasy Saıası ǵylymdar akademııasynyń akademıgi jáne birinshi vıtse-prezıdenti BIJANOV Aqan Qusaıynuly dúnıege keldi.
Almaty qalasynan saılanǵan Qazaqstan Respýblıkasy Parlamenti Senatynyń depýtaty. Qazaq polıtehnıkalyq ınstıtýtyn, Almaty joǵary partııa mektebin bitirgen. Injener-elektrık, saıasattanýshy. Saıası ǵylymdar doktory. Saıası ǵylymdar akademııasynyń vıtse-prezıdenti. Almaty qalasy ákiminiń orynbasary bolyp qyzmet istegen. Qazaqstan Respýblıkasy Prezıdentiniń janyndaǵy Ulttyq Keńestiń múshesi. Táýelsiz Memleketter Dostastyǵyna qatysýshy memleketterdiń Parlamentaralyq Assambleıasynyń múshesi. Eýrazııa Ekonomıkalyq Qoǵamdastyǵy Parlamentaralyq Assambleıasynyń múshesi. AQSh Kongresimen, Koreıa Respýblıkasynyń Ulttyq Jınalysymen, Cheh Respýblıkasynyń Senatymen yntymaqtastyq tobynyń múshesi. «Qurmet» ordenimen, TMD PAA «Sodrýjestvo» ordenimen, jeti medalmen marapattalǵan. 115 jyl buryn (1899-1983) belgııalyq jáne amerıkandyq bıohımık KLOD Alber dúnıege keldi.
Belgııada týǵan. 1929-1950 jyldary AQSh-ta turǵan. Ol bıologııada alǵashqylardyń biri bolyp elektrondy mıkroskopty paıdalanǵan. Onyń kómegimen mıtohondrııanyń dem alý fýnktsııasyn tapqan. 1974 jyly ol óziniń 2 áriptesimen fızıologııa jáne medıtsına boıynsha Nobel syılyǵyn ıelengen. Ǵalym Brıýssel, Rokfeller ýnıversıtetteriniń professory, Frantsııa, Belgııa medıtsına akademııalarynyń múshesi, Amerıkanyń Ǵylym jáne óner akademııasynyń qurmetti múshesi bolǵan. 103 jyl buryn (1911-1987) qazaqtyń belgili satırık-jazýshysy, aýdarmashy ALTAIBAEV Júsipbek dúnıege keldi.
Qaraǵandy oblysynda týǵan. SOKP Ortalyq Komıteti janyndaǵy Joǵary partııa mektebin btirgen. «Lenınshil jas» (qazirgi «Jas alash») gazetinde jaýapty hatshy, «Vojatyı» jýrnalynyń redaktory, «Komsomol» baspasynyń redaktory, «Sotsıalıstik Qazaqstan» (qazirgi «Egemen Qazaqstan») gazetiniń jaýapty hatshysy, Taldyqorǵan oblystyq «Oktıabr týy», Semeı oblystyq «Ekpindi» gazetteriniń redaktory, 1953-1959 jyldary - QazTAG-tyń jaýapty basshysy, Qazaqstan jýrnalıster odaǵynyń hatshysy, 1961-1971 jyldary «Ara» satıralyq jýrnalynyń redaktory boldy. N.Gogoldiń Dıkanka hýtory janyndaǵy keshter», «I.Týrgenevtiń «Qarsańda», M.Gorkııdiń «Foma Gordeev», Rafaelo Djovanolıdiń «Spartak» romandaryn aýdardy. Úsh ret «Qurmet belgisi» ordenimen jáne medaldarmen marapattalǵan. Almaty kósheleriniń birine esimi berildi. 64 jyl buryn (1950) Pavlodar oblysy tabıǵı resýrstar jáne tabıǵat paıdalaný basqarmasynyń bastyǵy NÁBIEV Nurlan Abzaluly dúnıege keldi.
Pavlodar oblysynda týǵan. Pavlodar qalasynyń ındýstrıaldy ınstıtýtyn bitirgen.
Eńbek jolyn 1973 jyly Qalqaman jol mashınalar zaýytynda bastap, onda 1990 jylǵa deıin aǵa master, konstrýktor, bas tehnologtyń orynbasary, bas ınjenerdiń orynbasary, bas ınjener, zaýyt dırektory, 1990-1992 jyldary - halyq depýtattary Keńesiniń Ermak aýdandyq atqarý komıteti tóraǵasynyń orynbasary, 1992-1995 jyldary - Pavlodar ákimshiligi basshysy apparatynyń bólim meńgerýshisi, 1995-1996 jyly - Pavlodar oblysy ákiminiń saýda jáne ónerkásip departamenti bastyǵynyń orynbasary, 1996-1998 jyldary - Pavlodar qalasy ákiminiń orynbasary, 1998-1999 jyldary Pavlodar qalasynyń Indýstrıaldy aýdanynyń ákimi, 1999-2003 jyldary - Pavlodar oblysy Aqsý qalasynyń ákimi, 2003-2006 jyldary - Pavlodar oblysynyń ekonomıka departamentiniń dırektory, 2006-2007 jyldary - Pavlodar oblysynyń kásipkerlik jáne ónerkásip departamentiniń bastyǵy qyzmetterin atqarǵan. 2007-2010 jyldary - Ekibastuz qalasynyń ákimi. Qazirgi qyzmetinde - 2010 qarasha aıynan.
«Qurmet» ordenimen, «Astana» (1998), «Qazaqstan Respýblıkasynyń Táýelsizdigine 10 jyl» (2001), «Qazaqstan Respýblıkasyna 10 jyl» (2005) medaldarymen, «Izobretatel SSR» belgisimen marapattalǵan. 57 jyl buryn (1957) QR Parlamenti Májilisiniń depýtaty, Áleýmettik-mádenı damýynyń komıtetiniń múshesi ISІMBAEVA Gúlmıra Istaıbekqyzy dúnıege keldi.
Jambyl oblysynda týǵan. Jambyl pedagogıkalyq ınstıtýtynyń fılologııa fakýltetin orys tili men ádebıetiniń muǵalimi mamandyǵy boıynsha, sondaı-aq S.M. Kırov atyndaǵy QazMÝ-diń zań fakýltetin zańger-quqyqtanýshy mamandyǵy boıynsha bitirgen. Eńbek jolyn muǵalim, orta mektep dırektorynyń orynbasary bolyp bastaǵan. 1990 - 1993 jyldary - XII saılanǵan Qazaq QSR Joǵarǵy Keńesiniń depýtaty, on ekinshi saılanǵan Qazaqstan Respýblıkasy Joǵarǵy Keńesiniń Ǵylymdy damytý jáne halyqqa bilim berý máseleleri jónindegi komıtetiniń hatshysy, komıtet tóraǵasynyń orynbasary. 1993 - 2007 jyldary - Almaty qalasy bilim departamentiniń dırektory. 2007 - 2011 jyldary - ІV saılanǵan Qazaqstan Respýblıkasy Parlamenti Májilisiniń depýtaty. 2012 jylǵy qańtardan bastap - besinshi saılanǵan Qazaqstan Respýblıkasy Parlamenti Májilisiniń depýtaty. «Nur Otan» Halyqtyq Demokratııalyq partııasynyń múshesi. Qazaqstan Respýblıkasy Parlamenti Májilisiniń Áleýmettik-mádenı damý komıtetiniń múshesi. 12 jyldyq bilim berý baǵdarlamasy boıynsha 1-synypqa arnalǵan «Býkvar» oqýlyǵynyń, 11 jyldyq bilim berý baǵdarlamasy boıynsha 1-synypqa arnalǵan «Býkvarenok» oqý quralynyń, «ıAzykovoe samosoznanıe ı motıvatsııa ıazykov» oqýlyǵynyń avtory. «Qurmet» ordenimen, «Eren eńbegi úshin» medalimen, omyraý belgisi usynyla otyryp, Qazaqstan Respýblıkasy Prezıdentiniń alǵys hatymen, Y. Altynsarın omyraý belgisimen, «M.V. Lomonosov» medalimen, A.S. Pýshkın medalimen, gramotalarmen, Almaty qalasy ákiminiń alǵys hatymen marapattalǵan. 57 jyl buryn (1957) pedagogıka ǵylymdarynyń doktory QYShQAShBAEV Tileýǵalı Áshirbekuly dúnıege keldi.
Qaraǵandy oblysynda týǵan. 1981 jyly Qurmanǵazy atyndaǵy Almatty memlekettik konservatorııasyn bitirgen. Eńbek jolyn Balqash qalasynda pedagogıkalyq ýchılışe oqytýshysy bolyp bastady. 1983-1988 jyldary - P.Chaıkovskıı atyndaǵy mýzykalyq ýchılışe oqytýshysy. 1988-1994 jyldary - Abaı atyndaǵy Almaty memlekettik ýnıversıtetiniń kafedra meńgerýshisi. 1996-1998 jyldary QR Mádenıet mınıstrligi óner basqarmasynyń bastyǵy. 1998-2000 jyldary Astana qalasy mádenıet basqarmasynyń bastyǵy. 2000-2008 jyldary - T.Júrgenov atyndaǵy Qazaq ulttyq óner akademııasynyń rektory. 2008 jyldan 2012 jylǵy naýryzǵa deıin «Táýelsizdik saraıy» KMQK dırektory. 2012 jylǵy 12 naýryzdan - Mádenıet jónindegi komıtet tóraǵasynyń mindetin atqarýshy. «Qazaqstan Respýblıkasy Táýelsizdigine 10 jyl» merekelik medalimen, QR Prezıdentiniń qurmet gramotasymen jáne alǵys hatttarymen marapattalǵan. 66 jyl buryn (1948) QR Respýblıkalyq bıýdjettiń oryndalýyn baqylaý jónindegi Esep komıtetiniń qarjylyq buzýshylyqtardy zertteý jónindegi ortalyq dırektorynyń orynbasary ZEINELǴABDIN Altaı Boltaıhanuly dúnıege keldi.
Qaraǵandy oblysy Aqtoǵaı aýdany Aqtoǵaı aýylynda dúnıege keldi. 1969 jyly Almaty halyq sharýashylyǵy ınstıtýtyn ekonomıst mamandyǵy boıynsha bitirdi. Ekonomıka ǵylymdarynyń doktory, professor. 1969 jyly ınstıtýty bitirgennen keıin eńbek jolyn Qazaq KSR Memlekettik josparlaý Bas esepteý ortalyǵynda aǵa ınjenerden bastady, 1972 jylǵa deıin aǵa ǵylymı qyzmetker, top jetekshisi qyzmetterin atqardy. 1972-1978 jyldar aralyǵynda - KSRO-nyń Búkilodaqtyq memlekettik jobalaý-tehnologııalyq ınstıtýtynyń brıgada jetekshisi, sektor meńgerýshisi jáne bas konstrýktory. 1978-1985 jyldar aralyǵynda - Almaty halyq sharýashylyǵy ınstıtýtynyń qarjy aınalymy jáne nesıe kafedrasynda aǵa ǵylymı qyzmetker, aǵa oqytýshy jáne dotsent. 1985-1993 jyldar aralyǵynda - Qazaq KSR Qarjy mınıstrliginiń Aqparattyq esepteý ortalyǵy dırektorynyń jobalaý jónindegi orynbasary, dırektory. 1993-1995 jyldar aralyǵynda - Qazaq memlekettik basqarý akademııasy janyndaǵy Qarjy-bank menedjmenti ǵylymı zertteý ınstıtýtynyń dırektory. 1995-1997 jyldar aralyǵynda - QR Qarjy mınıstrligi Bas basqarmasynyń bastyǵy, departament bastyǵy, bıýdjet departamentiniń dırektory. 1997-1999 jyldar aralyǵynda - Syrtqy zaım jónindegi komıtettiń tóraǵasy. 1999-2002 jyldar aralyǵynda - professor, Qazaq memlekettik basqarý akademııasynyń oqý-ǵylymı kesheniniń dırektory. 2002 jyly Esep komıtetiniń apparat basshysy bolyp taǵaıyndaldy. Qazaqstan Respýblıkasy Prezıdentiniń 2003 jylǵy 5 mamyrdaǵy jáne 2008 jylǵy 5 tamyzdaǵy Jarlyqtarymen Respýblıkalyq bıýdjettiń atqarylýyn baqylaý jónindegi esep komıtetiniń múshesi bolyp taǵaıyndaldy.
«Qurmet» ordenimen (2006), Qazaqstan Respýblıkasy Prezıdentiniń Alǵys hatymen (2008), «Qazaqstan Respýblıkasynyń Konstıtýtsııasyna 10 jyl» (2005), «Qazaqstan Respýblıkasynyń Parlamentine 10 jyl» (2006), «Astananyń 10 jyldyǵy» (2008), «Qazaqstan Respýblıkasynyń táýelsizdigine 20 jyl» (2011) mereıtoılyq medaldarymen, III dárejeli «Qarjy saqshysy» vedomstvolyq medalimen (2011) marapattaldy. 45 jyl buryn (1969) Qazaqstan Respýblıkasy Aýyl sharýashylyǵy vıtse-mınıstri ISAEVA Gúlmıra Sultanbaıqyzy dúnıege keldi. Almaty oblysynda dúnıege kelgen. 1991 jyly Et jáne et ónimderiniń tehnologııasy mamandyǵy boıynsha Semeıdiń et jáne sút ónerkásibi tehnologııa ınstıtýtyn úzdik bitirgen, aýyl sharýashylyǵy ǵylymdarynyń kandıdaty (1996 j.), fılosofııa doktory (PhD, 2010). Eńbek jolyn 1991 jyly tamyz aıynan Semeıdiń et jáne sút ónerkásibi tehnologııa ınstıtýtynyń Et jáne et ónimderiniń tehnologııasy kafedrasynyń oqytýshysy qyzmetinen bastaǵan. 1991-1994 jj. - Qazaq qoı sharýashylyǵy ǵylymı-zertteý tehnologııa ınstıtýtynyń aspırantýrasynda oqyǵan. 1994-1998 jj. - Qazaq qoı sharýashylyǵy ǵylymı-zertteý tehnologııa ınstıtýtynda ár túrli qyzmette boldy. 1998-2000 jj. - «Eńbek» aýyl sharýashylyǵy óndiristik kooperatıviniń et jáne et ónimderin qaıta óńdeý jónindegi bas tehnology. 1996-2001 jj. - Myńbaev atyndaǵy tájirıbelik sharýashylyǵynyń mal sharýashylyǵy ónimderin óndirý jáne qaıta óńdeý jónindegi ǵylymı keńesshisi, zootehnık-selektsıoneri. 2001-2007 jj. - Qazaq Ulttyq agrarlyq ýnıversıtetiniń mal sharýashylyǵy tehnologııasy fakýltetiniń dekan orynbasary, aǵa oqytýshysy. 2007-2011 jj. - «Srown Central Asia» jaýapkershiligi shekteýli seriktestiginiń Mal sharýashylyǵy jáne etti qaıta óńdeý departamentiniń dırektory, kommertsııalyq dırektory.