23 ShІLDE. QAZAQPARAT KÚNTІZBESІ: ATAÝLY KÚNDER, OQIǴALAR, ESІMDER
23 shilde, S ÁR SENBІ
Egıpet Arab Respýblıkasynyń Ulttyq meıramy - Revolıýtsııa kúni (1952). General Muhammed Nádjib Egıpetti Respýblıka dep jarııalady.
Qazaqstan Respýblıkasy men Egıpet Arab Respýblıkasy arasyndaǵy dıplomatııalyq qarym-qatynas 1992 jylǵy naýryzdyń 6-ynda ornatyldy.
Kıtter men delfınderdiń búkilálemdik kúni. Bul mereke 1986 jyly Kıtter qasapqanasy halyqaralyq komıssııasy (International Whaling Commission: IWC) 200 jylǵa jalǵasqan aıaýsyzdyqpen qyryp-joıýdan keıin, kıtterdi aýlaýǵa tyıym salǵannan bastap bekitildi. Tyıym búgingi kúnge deıin óz kúshinde jáne barlyq álemde kıtterdi aýlaýǵa, sondaı-aq olardyń saýdasyna ruqsat etilmeıtindigin bildiredi.
Ońtústik Osetııada BAQ qyzmetkerleriniń kúni. 23 shilde kezdeısoq tańdap alynǵan joq - 1906 jyldyń dál 23 shildesi kúni Vladıkavkazda osetııa tilinde alǵashqy gazet «Iron gazet» («Osetııa gazeti») shyqty.
Abhazııa Týynyń kúni. 2006 jyldyń 3 maýsymy kúni Abhazııa Prezıdenti Sergeı Bagapsh Halyq Jınalysy - Parlamentpen qabyldanǵan «Abhazııa Respýblıkasyndaǵy estelik jáne merekelik kúnder týraly» Respýblıka Zańyna ózgerister men tolyqtyrýlar engizý týraly» Zańǵa qol qoıdy. Osy jyldan bastap 23 shilde Abhazııa Respýblıkasy Memlekettik týynyń kúni bolyp jarııalandy.
ESTE QALAR OQIǴALAR
1 9 jyl buryn (1995) Qazaqstan Respýblıkasy men Grýzııa Respýblıkasy arasynda dıplomatııalyq qarym-qatynas ornatyldy.
1 9 jyl buryn (1995) Qazaqstan Respýblıkasy men Kolýmbııa Respýblıkasy arasynda dıplomatııalyq qarym-qatynas ornatyldy.
1 5 jyl buryn (1999) Qazaqstan Respýblıkasynyń «Buqaralyq aqparat quraldary týraly» Zańy qabyldandy.
1 5 jyl buryn (1999) Qazaqstan Respýblıkasynyń «Memlekettik qyzmet týraly» Zańy shyqty.
7 jyl buryn (2007) Elbasy Nursultan Nazarbaev «Qazaqstan Respýblıkasy Úkimeti men Belgııa Koroldigi Úkimeti arasynda halyqaralyq avtomobıldi tasymal jónindegi kelisimdi bekitý týraly», «Qazaqstan Respýblıkasy Úkimeti men Ulybrıtanııa Birikken Koroldigi jáne Soltústik Irlandııa Úkimeti arasynda halyqaralyq avtomobıldi tasymal jónindegi kelisimdi bekitý týraly» Zańdarǵa qol qoıdy.
5 jyl buryn (2009) Qazaqstanda Saıası sheshimder ınstıtýty jumys isteı bastady.
Saıası sheshimder ınstıtýty eldegi saıası sheshimderge qoǵamnyń tolyqqandy aralasýyn qamtamasyz etýdi aldyna maqsat etip qoıyp otyr. Jańa ınstıtýt pikirsaıystar, breın-stormıng, dóńgelek ústel jıyndary, konferentsııalar, brıfıngter, tanystyrylymdar, qoǵamdyq taldaýlar, pikirtalastar, saıası raýttardy ótkizýmen aınalysady. Sondaı-aq taldaý jáne keńes berý, qoldanbaly saıası zertteýlerdi jáne áleýmettik saýalnamalardy júrgizý jáne sarapshylardyń kásibı jelisin qalyptastyrý máselesi de basty nazarda bolady.
5 jyl buryn (2009) Aqtóbe qalasy máslıhattnyń sheshimi boıynsha birqatar ataýsyz kósheler jańa ataýǵa ıe bolyp, al keıbir kóshelerdiń aty ózgertildi.
Qalalyq onomastıkalyq komıssııanyń sheshimi boıynsha qalanyń ortasyndaǵy ataýsyz kóshege XVIII ǵasyrdaǵy Qazaq memleketiniń kórnekti qaıratkeri, bıi Bógenbaı batyrdyń, taǵy da Zarechnyı-2 yqshamaýdanyndaǵy ataýsyz kóshege XVIII-XIX ǵasyrlardaǵy tarıhı tulǵalardyń biri Qaıdaýyl batyrdyń esimi berildi. Jol polıtsııasy basqarmasy aýdanyndaǵy kóshege Qazaq KSR ǴA akademıgi Saqtaǵan Báıishevtiń esimi berildi. Aqjar kentindegi eki kóshege Bereke jáne Birlik ataýy berildi. Zarechnyı-1 yqsham aýdanyndaǵy Entýzıaster kóshesine Jaýynger-ınternatsıonalıster, Novaıa kóshesine Keńes Odaǵynyń Batyry, Aqtóbe oblysy Martók aýdanynyń týmasy, barlaýshy Fedor Ozmıteldiń esimi berildi.
Aqtóbe mańyndaǵy «Novyı» eldi mekeniniń ataýy qazaqsha «Jańaqonys» dep ózgertildi.
18 5 jyl buryn (1829) Ýılıam Ostın Bart baspa qurylǵysyna patent aldy.
6 3 jyl buryn (1951) Frantsııanyń Rokenkort qalasynda NATO-nyń shtab-páteri ashyldy.
3 9 jyl buryn (1975) Kanada KSRO balyq aýlaý kemeleri úshin óziniń antlantıkalyq porttaryn japty.
3 5 jyl buryn (1979) Irannyń dinı kóshbasshysy Aıatolla Homeını jastardy azǵyndatady degen jeleýmen mýzykany translıatsııalaýǵa tyıym saldy.
3 1 jyl buryn (1983) «Tamıl-Ilam bostandyǵynyń jolbarystary» uıymynyń sodyrlaryn torýyldaǵan Shrı-Lanka áskeriniń 13 soldaty mert boldy. Shrı-Lankada azamattyq soǵys bastaldy.
2 2 jyl buryn (1992) Abhazııanyń Joǵarǵy Keńesi Grýzııadan óziniń táýelsizdigin jarııalady.
22 jyl buryn (2013) Qazaqstan Respýblıkasy Grýzııa Respýblıkasymen dıplomatııalyq qarym-qatynas ornatty.
22 jyl buryn (2013) Qazaqstan Respýblıkasy Kolýmbııa Respýblıkasymen dıplomatııalyq qarym-qatynas ornatty.
1 jyl buryn (2013) «Qazaqstannyń turǵyn úı qurylys jınaq banki» saıtynda ( www.hcsbk.kz ) «Halyqtyń barlyq sanaty úshin» baǵyty boıynsha baspanany satyp alýshylar pýlyna ótinish bergender týraly aqparatty on-line rejıminde kórý múmkindigi engizildi.
1 jyl buryn (2013) Qazaqstan Prezıdenti Nursultan Nazarbaev Londonda Ulybrıtanııanyń Premer-Mınıstri Devıd Kemeronmen kezdesti.
Kezdesý barysynda Qazaqstan men Ulybrıtanııa kóshbasshylary ekijaqty yntymaqtastyqty damytý máseleleri jóninde ustanymdardy taǵy da kelisip, eki eldiń saýda-ekonomıkalyq ózara is-qımylyn odan ári jandandyrýdyń negizgi aspektilerin qarastyrdy, sondaı-aq óńirlik qaýipsizdik máselesi men halyqaralyq kún tártibin talqylady.
ESІMDER
1 30 jyl buryn (1884-1937) jazýshy, dramatýrg JOMARTBAEV Taıyr dúnıege keldi.
Shyǵys Qazaqstan oblysynda týǵan. Kókbaı medresesi men Ýfadaǵy «Ǵalııa» medresesin bitirgen. 1911-1915 jyldary Semeı qalasy mańyndaǵy Jaqııa qajy mektebinde er balalarǵa, áıeli A.Ormanova qyz balalarǵa sabaq bergen. 1912 jyly Semeıdegi «Járdem» baspahanasynan jastardy adamgershilikke, izgilikke, oqý-bilimge úndeıtin «Balalarǵa jemis» atty óleńder jınaǵy, tóńkeriske deıingi qazaq qyzdarynyń áleýmettik jaǵdaıyn kótergen «Qyz kórelik» romany basylyp shyqty. 1915-1928 jyldary Zaısan qalasynda, Mańyraq bolysynda muǵalim boldy. 1928-1930 jyldary Semeıdegi №14 mekteptiń dırektory qyzmetin atqardy. 1930-1937 jyldary Semeı pedagogıkalyq tehnıkýmynyń oqytýshysy boldy.
T.Jomartbaev oqytýshylyqpen qosa jýrnalıstıkamen de aınalysyp, «Aıqap», «Jańa mektep» jýrnaldary men «Qazaq», Alash» gazetterinde maqala, feletondar jazyp turdy. Onyń «Sary súıek quda», «Osy ma, qazaq ómiriń?» atty pesalary Zaısan, Semeı teatrlarynda qoıylǵan. Kýznetsk qalasyndaǵy №23 mektepte jumys istep júrgen kezinde jalǵan saıası jalamen tutqyndalyp, Semeıde úshtiktiń sheshimimen atý jazasyna kesilgen. 1956 jyly aqtaldy.
6 8 jyl buryn (1946) «Embavedoıl» munaı óńdeý kompanııasynyń bas dırektory, ekonomıka ǵylymynyń doktory, professor, «Ekologııa» Ulttyq akademııasynyń korrespondent-múshesi, Halyqaralyq ekologııa jáne tirshilik áreketiniń qaýipsizdigi ǵylymy akademııasynyń akademıgi, Qazaqstan Respýblıkasy Injenerlik akademııasynyń akademıgi, Qazaqstannyń eńbek sińirgen qaıratkeri, Qazaqstan Respýblıkasynyń qurmetti jer qoınaýyn barlaýshysy, Maqat aýdanynyń qurmetti azamaty ShYRDABAEV Maǵaýııa Tájiǵarauly dúnıege keldi.
Atyraý oblysy Maqat aýdany Dossor aýylynda týǵan. Jambyl gıdromelıoratıv-qurylys ınstıtýtyn, Ivan Gýbkın atyndaǵy Máskeý munaı hımııalyq jáne gaz ónerkásip ınstıtýtyn, Qazaq akademııalyq ýnıversıtetin bitirgen. 1981-1984 jyldary - «Embimunaı» birlestigi Munaı óńdeý jumystary Kaspıı mańy basqarmasynyń bas mamany. 1984-1991 jyldary - «Embimunaı» óndiristik birlestigi partııalyq komıtetiniń hatshysy, bas dırektordyń orynbasary. 1996 jyldan - Atyraý munaı-gaz ınstıtýtynyń Ekonomıka kafedrasynyń meńgerýshisi, aǵa oqytýshysy. 1999 jyldyń qazanynan Atyraý oblystyq máslıhatynyń depýtaty boldy. 2005 jyldan - Birikken Ulttar Uıymynyń Azııa jáne Tynyq muhıty óńirine arnalǵan Ekonomıkalyq jáne áleýmettik komıssııasyndaǵy (ESKATO) Halyqaralyq ekologııa jáne tirshilik áreketiniń qaýipsizdigi ǵylymy akademııasynyń ókili. 120-ǵa jýyq ǵylymı jarııalanymnyń avtory. «Qurmet» ordenimen, Halyqaralyq ekologııa jáne tirshilik áreketiniń qaýipsizdigi ǵylymy akademııasynyń ordenimen, medalmen marapattalǵan.
6 8 jyl buryn (1947) QR Parlamenti Májilisiniń depýtaty, Ekonomıkalyq reforma jáne óńirlik damý komıtetiniń múshesi KENJIN Tólesh Áýkebaıuly dúnıege keldi. Qaraǵandy qalasynda týǵan. 1970-1975 jyldary Almaty halyq sharýashylyǵy ınstıtýtynyń tolyq kýrsyn tyńdady (syrttaı oqý bólimi).Eńbek jolyn 1961 jyly bastady. 1961-1965 jj. - QKǴZI laboranty. 1965-1968 jj. - Keńes Armııasy qatarynda qyzmet ótkergen. 1968-1971 jj. - № 35 shahta, MShMB hronometrajshy, jerasty elektr slesarlarynyń brıgadıri. 1971-1973 jj. - «Severnaıa» shahtasynyń jerasty elektr slesary, komsomol uıymynyń hatshysy. 1973-1977 jj. - «Shahtınsk» shahtasy dırektorynyń kómekshisi, shahta partııa komıtetiniń hatshysy, aýysym basshysy, tehnıkalyq keshen sheberi. 1977-1979 jj. - «Tselınogradelevatormelstroı» Qaraǵandy JMK jabdyqtaý bóliminiń bastyǵy. 1979-1981 jj. - «Saran» shahtasy dırektorynyń orynbasary. 1981 -1989 jj. - lıker-araq zaýytynyń daıyn ónim ekspedıtory. 1989-1993 jj. - kommertsııalyq qurymdarda jumys istedi. 2004 jyldan bastap QKHP OK hatshysy. 2012 jylǵy qańtardan bastap - Qazaqstan Respýblıkasy Parlamenti Májilisiniń depýtaty, QR QKHP partııalyq tizimi boıynsha saılanǵan.
6 2 jyl buryn (1952) «Qazaqfılm» AQ Ulttyq prodıýserlik ortalyǵynyń atqarýshy dırektory JUBANDYQOV Serik Saǵıdollauly ıdúnıege keldi.
Almaty oblysy Kegen aýdany Jalańash aýylynda týǵan. Lenıngrad kınorejısserler ınstıtýtynyń dybys tehnıkasy fakýltetin bitirgen (1974), dybys rejısseri. 1974 jyldan - «Qazaqfılm» kınostýdııasynyń dybys tsehynyń ınjeneri. 1975 jyldan - Keńes Áskeriniń qatarynda qyzmette. 1976 jyldan - QazKSR Memkıno kıno-óndiristik-tehnıkalyq bóliminiń jetekshi ınjeneri, bólim bastyǵy. 1980 jyldan - «Qazaqfılm» kınostýdııasynyń óndiris jónindegi dırektorynyń orynbasary. 1982 jyldan - QazKSR kınoóndirisi bóliminiń bastyǵy. 1988 jyldan - «Qazkınodetal» ÓB bas ınjeneri. 1992jyldan-«Qazaqkıno» kontserni tóraǵasynyń orynbasary. 1995jyldan - «Qazaqkınoprokat» ÓB bas dırektory. 1998 jyldan -«Eýrazııa» I Halyqaralyq kınofóstıvali bas dırektorynyń orynbasary. 2002 jyldan - «Kóshpendiler» kınojobasynyń dırektory, qosymsha qyzmette atqarýshy prodıýseri.2005 jyldan - «Eýrazııa» II Halyqaralyq kınofestıvali bas dırektorynyń orynbasary. 2005 jyldan - Sh. Aımanov atyndaǵy «Qazaqfılm» AQ qarjy dırektory. 2008 jyldan beri - Ulttyq prodıýserlik ortalyqtyń atqarýshy dırektory. «Tot, kto nejnee», «Kazn posle smertı», «Ompa», «Kóshpeliler» kınofılmderiniń prodıýseri. «Kardıogramma», «Shuǵa» kınofılmderine túsken. QR Prezıdentiniń Qurmet gramotasymen marapattalǵan (2002). KSRO kınematografııasynyń úzdigi (1980).
3 3 jyl buryn (1981) onsaıysshy, sport sheberi, halyqaralyq dárejedegi sport sheberi KARPOV Dmıtrıı Vasılevıch dúnıege keldi.
Qaraǵandy qalasynda týǵan. Bapkeri - V.B.Karpov. 2001-2007 jyldardaǵy Qazaqstan chempıonatynyń jeńimpazy. Azııa oıyndarynyń (2002, Pýsan, Ońtústik Koreıa) jáne 2 márte álem chempıonatynyń qola júldegeri (2003, Parıj, Frantsııa, 2007, Osako, Japonııa). Olımpıalyq oıyndardyń qola júldegeri (2004, Afıny, Grekııa). «Eren eńbegi úshin» medalimen marapattalǵan.
11 5 jyl buryn (1899-1976) nemis saıasatkeri, 1969-1974 jyldardaǵy Germanııa federaldyq prezıdenti Gýstav Valter HAINEMAN dúnıege keldi.
8 9 jyl buryn (1925) Botsvananyń 1980-1998 jyldardaǵy prezıdenti Kvet Ketýmıle Djonnı MASIREdúnıege keldi.
2 5 jyl buryn (1989) brıtandyq teatr jáne kıno akteri Denıel Djeıkob REDKLIFF dúnıege keldi.