23 qyrkúıek. QAZAQPARAT KÚNTІZBESІ: ATAÝLY KÚNDER, OQIǴALAR, ESІMDER
23 qyrkúıek, SÁRSENBІ
Saýd Arabııasy Koroldiginiń Memlekettik meıramy - Koroldiktiń jarııalanǵan kúni (1932).
Qazaqstan Respýblıkasy men Saýd Arabııasy arasyndaǵy dıplomatııalyq qarym-qatynas 1994 jylǵy sáýirdiń 30-ynda ornatyldy.
Arapa kúni (Zúlhıjjanyń 9-shy kúni, Qurban aıttan bir kún burynǵy kún)
Arapa kúni - Qurban aıttyń aldyndaǵy kún jáne kúnderdiń eń qadirlisi. Sol kúni jasalǵan izgi amaldardyń saýaby birneshe eselenip beriledi.
Bul kúni qajylyq paryzyn óteýge barǵan kisiler tús aýǵannan keıin erteńgi (Aıt kúni) tań namazyna deıingi aralyqta Arafat taýyna bir mezet turaqtaıdy.
Arapa arab tilindegi bilý, túsiný degen maǵynaǵa saıatyn «arafa» etistiginen shyqqan. Bul kúnniń «arapa» dep atalýynyń sebebi, zúl-hıjja aıynyń segizi kúni Ibrahım paıǵambar túsinde qurbandyqqa balasyn Ismaıyldy shalý jaıynda tús kóredi. Alǵashqyda kórgen túsin «jaı tús pe álde aıan ba» dep oılaǵan Ol ertesine (aıdyń toǵyzyna) taǵy kóredi. Osydan keıin onyń Alladan kelgen aıan ekenin biledi. Osy sebepti bul kúndi «arafa (arapa)» dep atap ketken desedi
Qyrǵyzstanda memlekettik til kúni
1989 jyly Qyrǵyz KSR-nyń Joǵarǵy keńesi «Qyrǵyz KSR-nyń memlekettik tili týraly» Zańyn biraýyzdan qabyldap, oǵan memlekettik til dárejesin berdi.
Lıtvada Holokost qurbandaryn eske alýdyń halyqaralyq kúni
Eske alý kúni 1943 jyly Vılnıýstegi gettonyń joıylýymen baılanysty.
Brýneıde muǵalimder kúni
Brýneıdiń 28-shi sultany Omar Álı Saıfýtdın ІІІ-niń týǵan kúniniń qurmetine bekitildi.
Argentına áıelderiniń saıası quqyqtary kúni
Jyl saıyn atap ótiledi. Bul merekeniń atap ótilýi Argentınanyń 29-shy jáne 41-shi prezıdenti Hýan Peronyń zaıyby Eva Peronnyń qyzmetimen baılanysty.
Balalardyń orta mektepti aıaqtamaýyna qarsy kúres kúni
Bul merekeniń otany - alǵash ret 2008 jyly AFEV uıymynyń bastamasymen atap ótilgen Frantsııa.
Kanadada aǵash merekesi
Bul merekege qatysty sharalar alǵash ret 2011 jyly ótkizilip, sodan beri jyl saıyn Kanadanyń búkil aýmaǵynda atap ótilýde. Bul sharalar negizinen bilim alý sıpatynda bolyp, kanadalyqtarǵa aǵashtardyń qorshaǵan ortadaǵy róli týraly kóbirek bilýine múmkindik beredi.
ESTE QALAR OQIǴALAR
2 3 jyl buryn (1992) Qazaqstan Respýblıkasy men Kolýmbııa Respýblıkasy arasynda dıplomatııalyq qarym-qatynas ornatyldy.
2 2 jyl buryn (1993) Qazaqstan, Qyrǵyzstan jáne Ózbekstan basshylary Orta Azııada Ekonomıkalyq odaq qurý týraly kelisimge qol qoıdy.
2 1 jyl buryn (1994) Aqmola ýnıversıtetine Sáken Seıfýllın esimi berildi.
1 7 jyl buryn (1998) Almatyda tanymal kompozıtor Áset Beıseýovke eskertkish ornatyldy.
12 jyl buryn (2003) Astanada Dúnıejúzilik jáne dástúrli dinder sezi bastaldy.
11 jyl buryn (2004) Qazaqstan Respýblıkasy Prezıdenti N.Nazarbaev Almatydaǵy rezıdentsııasynda Afınyda ótken XXVIII jazǵy Olımpıada oıyndary júldegerlerimen kezdesip, memlekettik nagradalar tabys etti.
Bokstan Olımpıada chempıony Baqtııar Artaev 1-inshi dárejeli «Barys» ordenimen, Olımpıadanyń kúmis júldegerleri - grek-rım kúresiniń palýany Georgıı Tsýrtsýmıa, boksshy Gennadıı Golovkın, erkin kúres palýany Gennadıı Lalıev, aýyr atlet Sergeı Fılımonov «Qurmet» ordenimen, qola júldegerler - jeńil atlet-onsaıysshy Dmıtrıı Karpov, boksshy Serik Eleýov, grek-rım kúresiniń palýany Mkhıtar Manýkıan «Eren eńbegi úshin» medalimen marapattaldy. Olımpıada jeńimpazy men júldegerlerin daıyndaǵan jattyqtyrýshylar - N.Aqúrpekov, K.Ǵalymtaev, L.Don, ıÝ.Melnıchenko, T.Saıhanov jáne V.Karpovqa «Qazaqstannyń eńbek sińirgen qaıratkeri» ataǵy berildi. Qazaqstan sportshylary Olımpıada oıyndarynan bir altyn, tórt kúmis jáne úsh qola medal jeńip aldy. Komandalyq esep boıynsha Qazaqstan qyrqynshy orynǵa taban tiredi.
10 jyl buryn (2005) Pavlodarlyq Taras Shevchenko atyndaǵy Ýkraına mádenıet seriktestiginde respýblıkadaǵy birinshi ýkraın-qazaq sózdiginiń tusaýkeser rásimi boldy.
Sózdik ýkraına dıasporasynyń oqýshylaryna óz tilin jáne memlekettik tildi úırenýge kómek kórsetedi. Basylymnyń tırajy úsh myń dana.
10 jyl buryn (2005) Aqtóbede Álııa Moldaǵulovanyń memorıaldyq kesheni ashyldy.
Qoladan quıylǵan Álııanyń beınesi granıt tuǵyrǵa ornatylǵan. Eskertkishtiń eki jaǵyndaǵy granıt bederlerge saq dáýirinen bastap qazirgi kezeńge deıingi qazaq tarıhy beınelengen. Memorıal avtorlary - belgili músinshiler Baqytjan Ábishev pen Esken Serǵabaev.
9 jyl buryn (2006) Atyraýda besjuldyzdy Renaissance qonaqúıi ashyldy.
6 jyl buryn (2009) Qazaqstannyń shaıbaly hokkeı federatsııasy óziniń resmı saıtyn - www.icehockey.kz. iske qosty.
6 jyl buryn (2009) Taldyqorǵanda Qabanbaı batyr eskertkishi saltanatty túrde ashyldy.
Jetisý jerinde turyp jatqan batyrdyń urpaqtary «Daraboz» qoǵamdyq-mádenıet qoryn quryp, birneshe qaıyrymdylyq aktsııalaryn jasaý nátıjesinde eskertkishtiń qurylysyna qarajat jınalyp otyr.
Eskertkish qoladan quıylǵan, bıiktigi 11 metr. Músinshi-arhıtektor - Bolat Qusaıynov, jobalaýshy - Berdibek Shigerbaev.
Qarakereı Qabanbaı (1691-1769) - qazaq batyry, jońǵarlarǵa qarsy azattyq soǵystyń dańqty qaharmandarynyń biri. Ańyraqaı-Alakól shaıqasyna, keıin Shyńǵystaý, Ertis boıyndaǵy shaıqastarǵa qatysyp, Abylaı hannyń bas batyrlarynyń biri bolǵan.
6 jyl buryn (2009) Shyǵys Qazaqstannyń Jarma aýdanyndaǵy Qalbataý aýylynda Er Jánibek batyrdyń memorıaldyq kesheni saltanatty túrde ashyldy.
Keshen qolyndaǵy naızasymen beınelengen batyrdyń altymetrlik qola eskertkishinen turady. Onyń eki jaǵyn eki qasqyr qorshap tursa, al arqasynda bıiktigi 45 metrlik stela bar. Eskertkishten 30 metrdeı jerde Er Jánibektiń kesenesi ornatylǵan.
Er Jánibek, Jánibek Berdáýletuly (1714-1792) - jońǵar shapqynshylyǵy kezinde erekshe kózge túsken batyr, sheshen. Ol úsh júzdiń handary Ábilmámbet jáne Abylaı (Ábilmansur) kezinde jońǵar shapqynshylaryna qarsy soǵystarda qazaq qolynyń eń batyr sardarlary Qarakereı Qabanbaı, Qanjyǵaly Bógenbaı, Ýaq Ótegen jáne Oraqbaı, Malaısary qatarly batyrlarmen tize qosa otyryp, «Quba Qalmaq» atalǵan jońǵar shapqynshylaryna qarsy soǵystarda kúresken qolbasy, áıgili sheshen, ádil bı ári sol kezdegi tutas Abaq-Kereıdiń el ıesi bolǵan.
5 jyl buryn (2010) Jezqazǵan aýmaǵynda birqatar mektepterge Qazaqstannyń tanymal qaıratkerlerdiń esimderi berildi. Jezqazǵan ákimdiginiń sheshimin XVI sessııa kezinde qalalyq máslıhattyń depýtattary maquldady.
Jezqazǵannyń №1 orta mektebi endi Ahmet Baıtursynovtyń, № 4 mektep - Baýyrjan Momyshulynyń, № 9 mektep - Maǵjan Jumabaevtyń, № 10 mektep - Mirjaqyp Dýlatovtyń, № 13 - Dinmuhamed Qonaevtyń, № 21 - Mustafa Shoqaı, al № 26 gımnazııa - Shoqan Ýálıhanovtyń esimin aldy. Keńgir aýylynyń № 2 orta mektebine Muhtar Áýezovtyń, al Talap aýylyndaǵy № 6 mektepke - Qaırat Rysqulbekovtyń esimi berildi.
4 jyl buryn (2011) Almatyda TMD ekonomıkalyq keńesiniń 51-shi otyrysy, EýrAzEQ Integratsııalyq komıtetiniń 55-shi otyrysy jáne Kedendik odaq komıssııasy 31-shi otyrysynyń qatysýshylary EýrAzEQ pen Kedendik odaqqa múshe memleketterdiń ózara yqpaldastyǵynyń mańyzdy máseleleri men bolashaǵyn talqylady.
2 jyl buryn (2013) Astanadaǵy Beıbitshilik pen kelisim saraıynda Álemdik jáne dástúrli din kóshbasshylary seziniń 10 jyldyǵynyń qurmetine «Dintutqa» kitabynyń tusaýkeseri bolyp ótti.
2 jyl buryn (2013) Reseı jazýshysy Gennadıı Vasılev «Bókeı han» tarıhı romanyn jazyp aıaqtady.
2 jyl buryn (2013) Pavlodar oblysynyń Baıanaýyl aýdan ortalyǵynda Qazaqstan Respýblıkasynyń tuńǵysh akademıgi, Geologııa ǵylymdary ınstıtýtynyń jáne Musa myrza meshitiniń negizin qalaýshy Qanysh Imantaıuly Sátbaev atyndaǵy memorıaldyq murajaı ashyldy.
Bir jyl buryn (2014) «Qazaqstan» ulttyq telearnasynda «Janyńda júr jaqsy adam» derekti fılmder tsıklynyń jańa maýsymy bastaldy. 170 jyl buryn (1846) Berlın observatorııasynyń nemis astronomy Iogann Gottfrıd Galle Ýrben Levereniń nusqaýlaryn basshylyqqa alyp, Neptýndy anyqtady.
29 jyl buryn (1986) Amerıkanyń astrofızıgi men dıssıdenti Charlz Haıder Vashıngtondaǵy Aq úıdiń qasynda ashtyq jarııalady. Ol Ronald Reıgannyń ákimshiliginen qarýlaný jarysyn toqtatyp, ıadrolyq qarýdan bas tartýdy talap etken. Doktor Haıder 218 kún tamaqtan bas tartqan.
7 jyl buryn (2008) Google-diń 2007 jyly anonstaǵan Android mobıldi operatsııalyq júıesiniń birinshi nusqasy resmı túrde shyqty. Atalǵan platformamen jumys istegen birinshi qurylǵy - tusaýkeseri júıe shyqqan kúni ótkizilgen HTC Dream smartfony boldy.
ESІMDER
74 jyl buryn (1941-2004) jazýshy, aqyn-aýdarmashy SAIN Aldan dúnıege keldi.
Almaty qalasynda týǵan. Qazaq memlekettik ýnıversıtetin (qazirgi ál-Farabı atyndaǵy Qazaq ulttyq ýnıversıteti) bitirgen. Eńbek jolyn 1958 jyly Almaty teledıdar stýdııasynan bastap, Kókshetaý oblystyq «Stepnoı maıak» gazetinde qyzmet istegen. Keıin respýblıkalyq teledıdar stýdııasynda, Qazaq KSR Televızııa jáne radıohabar jónindegi memlekettik komıtetiniń jergilikti teledıdar men radıo habaryn taratý bas redaktsııasynda, respýblıkalyq kásipodaqtar keńesiniń baspasóz ortalyǵynda, Qazaqstan Jazýshylar odaǵynyń nasıhat bıýrosynda qyzmetker, Qazaq KSR kitapqumarlar qoǵamynda jaýapty hatshy, «Qazaqtelefılm» stýdııasynda bas redaktordyń orynbasary mindetin atqarǵan. Jazýshynyń «Komıssardyń ókili» atty povesi jaryq kórgen. Jumaǵalı Saın, Maǵjan Jumabaev, t.b. aqyndardyń óleńderin orys tiline aýdarǵan.
58 jyl buryn (1957) QR ІІM mınıstriniń birinshi orynbasary DEMEÝOV Marat Ǵanuly dúnıege keldi.
Polıtsııa general-maıory Demeýov Marat Ǵanuly 1957 jyly 23 qyrkúıekte Shyǵys Qazaqstan oblysynda dúnıege kelgen. 1990 jyly KSRO ІІM Qaraǵandy joǵarǵy mektebin «zańger» mamandyǵy boıynsha bitirdi. 1981 jyldyń qazan aıynan bastap, 1983 jyldyń tamyz aıyna deıin KSRO ІІM Almaty mılıtsııa mektebiniń kýrsanty atandy. 1976 jyldyń qazan aıynan bastap, 1978 jyldyń mamyr aıyna deıin Qarýly kúshter qatarynda qyzmetin atqardy. 1978 jyldyń jeltoqsan aıynan 2001 jylǵa deıin ishki ister organdarynda birqatar basshylyq qyzmette boldy. 2001 jyldyń qańtar aıynan 2003 jyldyń shilde aıyna deıin Aqmola oblystyq qalalyq ishki ister basqarmasy bastyǵynyń birinshi orynbasary boldy. 2003 jyldyń shilde aıynan 2008 jyldyń mamyr aıy aralyǵynda - Astana qalasynyń ІІD bastyǵynyń birinshi orynbasary. 2008 jyldyń mamyr aıy men 2011 jyldyń shilde aıyna deıin Astana q. ІІD bastyǵy. 2011 jyldyń shilde aıynan bastap, ishki ister mınıstriniń birinshi orynbasary. Otan aldyndaǵy erekshe eńbeki úshin birneshe Úkimettik nagradalarmen marapattalǵan.
54 jyl buryn (1961) «Privateclinic Almaty» kópbeıimdi medıtsınalyq ortalyǵy bas dırektorynyń emdeý isi jónindegi orynbasary, hırýrg, medıtsına ǵylymynyń doktory, «Daryn» memlekettik syılyǵynyń laýreaty ARYN Nurlan Muhtaruly dúnıege keldi.
Almaty qalasynda týǵan. Almaty memlekettik medıtsına ınstıtýtyn bitirgen. 1984-1990 jyldary - Almaty qalalyq emhanasynyń dárigeri. 1990-1994 jyldary - Almaty memlekettik medıtsına ýnıversıtetiniń assıstenti, dotsenti. 1994-1997 jyldary - Aleksandr Syzǵanov atyndaǵy Hırýrgııa ǵylymı-zertteý ortalyǵynyń jetekshi qyzmetkeri, 1998-2003 jyldary - osy ortalyqtyń bólim meńgerýshisi. 2003-2005 jyldary - Astana qalasyndaǵy «QazMunaıGaz» Ulttyq kompanııasy» AQ-ynyń «Meıirim» kópprofıldi medıtsınalyq ortalyǵynyń bas dárigeri. Qazirgi qyzmetinde 2005 jyldan bastap isteıdi.
Onyń ǵylymı jumystary soqyrishektiń irińdeýi kezindegi kallıkrınkının júıesiniń patofızıologııasyna, ultabar, ishek, ót joldarynyń bitelýine baılanysty jasalatyn operatsııalardyń erekshelikterin zertteýge arnalǵan. Ol Qazaqstanda alǵash ret balalar baýyrynyń zaqymdanǵan bólshekterin alyp tastaý (rezektsııa) jáne asqazannan jasandy (plastıkalyq) óńesh jasaý operatsııalaryn júzege asyrdy. Sonymen qatar Taldyqorǵan, Túrkistan, Pavlodar, Astana, Qaskeleń, Sarqand qalalarynda, Ońtústik Qazaqstan oblysynyń Ordabasy, Pavlodar oblysynyń Baqal, Kókterek jáne Lenın eldi mekenderi turǵyndary úshin qaıyrymdylyq aktsııalaryn uıymdastyryp, balalar men eresekterge 700-den astam operatsııa jasaǵan. Ǵalymnyń 220-dan astam ǵylymı eńbegi, onyń ishinde 6 monografııasy, 11 ádistemelik usynysy jáne Qazaqstan Respýblıkasy men KSRO-nyń 35 avtorlyq ónertabys kýáligi bar. Nurlan Arynnyń basshylyǵymen medıtsına ǵylymynyń ózekti máselelerine arnalǵan 3 ǵylymı jumys jınaǵy jaryq kórgen. Balalar hırýrgııasy salasynyń 1 doktoryn, 8 kandıdatyn daıarlaǵan. Sondaı-aq respýblıkalyq jáne sheteldik konferentsııalarda, sımpozıýmdarda, sezderde baıandamalar jasaǵan.
«Qazaqstan Respýblıkasy ǵylymynyń damýyna qosqan eńbegi úshin» medalimen marapattalǵan.
53 jyl buryn (1962) Eýrazııalyq damý banki basqarma tóraǵasynyń orynbasary ShALǴYMBAEV Qambar Basarǵabyzuly dúnıege keldi.
53 jyl buryn (1962) Qarjy polıtsııasy akademııasynyń bastyǵy MOLDABAEV Sarqytbek Sársembaıuly dúnıege keldi.
Semeı oblysy Jarma aýdanynda dúnıege kelgen. Zań ǵylymynyń doktory, professor, Qazaq ulttyq jaratylystaný ǵylymdary akademııasynyń akademıgi, Qarjy polıtsııasynyń polkovnıgi. 1983-1995 jyldary aralyǵynda Іshki ister organdarynda qyzmet atqarǵan (Taldyqorǵan oblysy Іshki ister basqarmasynyń qylmystyq izdestirý mılıtsıoneri, jedel-ýákili, aǵa jedel-ýákili, Taldyqorǵan oblysy Panfılov aýdandyq ishki ister bóliminiń qylmystyq izdestirý bastyǵy, bastyqtyń birinshi orynbasary). 1996-2004 jyldary aralyǵynda sot ádildigi organdarynda qyzmet atqarǵan (Taldyqorǵan jáne Almaty oblystyq sotynyń sýdıasy, Almaty qalasy Almaly aýdandyq sotynyń sýdıasy, Qazaqstan Respýblıkasy Áskerı sotynyń qylmystyq alqasy tóraǵasy). 2005-2006 jyldary aralyǵynda Qazaqstannyń Halyq bankinde basqarma bastyǵy, departament dırektory. 2006-2007 jyldary aralyǵynda Qazaqstannyń keden qyzmetinde (QR QM KBK-de basqarma bastyǵy). 2007 jyldan 2009 jyldyń shilde aıyna deıin QR ІІM jáne QR ESJKA (qarjy polıtsııasy) oqý oryndarynda qyzmet etken (QR ІІM Almaty zań kolledjiniń bastyǵy, QR ІІM Akademııasynda ǵalym hatshy, QR Qarjy polıtsııasy akademııasy bastyǵynyń oqý-ádistemelik jumysyn uıymdastyrý jónindegi birinshi orynbasary). 2009 jyldyń tamyz aıynan 2011 jyldyń qańtar aıy aralyǵynda Qazaqstan Respýblıkasy Bas prokýratýrasy ınstıtýtynyń dırektory. 2011 jyldyń qańtar-qarasha aılary aralyǵynda Qazaqstan Respýblıkasy Bas prokýrorynyń aǵa kómekshisi. 2011 jyldyń jeltoqsan aıynan 2013 jyldyń sáýir aıy aralyǵynda Qazaqstan Respýblıkasy Prezıdent Ákimshiligi Quqyq qorǵaý júıesi bóliminiń ınspektory. 2013 jyldyń sáýir aıynan bastap Qarjy polıtsııasy akademııasynyń bastyǵy.
40 jyl buryn (1975) «Qazaqstan» RTRK» AQ-nyń Shyǵys Qazaqstan oblystyq fılıalynyń dırektory AHMETOV Arman Bekmuhametuly dúnıege keldi.
39 jyl buryn (1976) QR Prezıdentiniń QR Parlamentindegi Ókildigi jetekshisiniń orynbasary QUDAIBERGENOV Eskendir Kópbosynuly dúnıege keldi.
Almaty oblysyndaǵy Qapshaǵaı qalasynda týǵan. Ál-Farabı atyndaǵy Qazaq ulttyq ýnıversıtetin bitirgen, zańger.
1997 jyldan QR Joǵarǵy sotynda qarjy-sharýashylyq bóliminiń aǵa mamany, is júrgizý jáne baqylaý bóliminiń refrenti, sot alqasynyń konsýltanty, qylmystyq ister jónindegi memlekettik-quqyqtyq bóliminiń konsýltanty. 2001 jyldan - QR Prezıdenti Ákimshiliginiń memlekettik-quqyqtyq bóliminiń konsýltanty. 2003 jyldan - QR Prezıdentiniń QR Parlamentindegi ókildiginiń bas sarapshysy. 2004 jyldan - QR Joǵarǵy soty apparatynyń kadrlar jumystary basqarmasynyń bastyǵy, kadrlar jáne memlekettik qyzmet bóliminiń meńgerýshisi. 2005 jyldan - Aqtóbe oblysy mamandandyrylǵan aýdanaralyq ekonomıkalyq sotynyń tóraǵasy. 2006 jylǵy qarashadan - QR Tabıǵı monopolııalardy retteý agenttigi tóraǵasynyń orynbasary.
39 jyl buryn (1976) Almaty qalasy boıynsha revızııalyq komıssııanyń múshesi MUŃSYZBAEVA Aıgúl Tóleýhanqyzy dúnıege keldi.
38 jyl buryn (1977) «QazMunaıGaz Ónimderi» JShS-niń Almaty qalasy jáne Almaty oblysy boıynsha fılıalynyń dırektory KÁRІBAEV Asylbek Ámirhanuly dúnıege keldi.
Almaty qalasynda týǵan. Qazaq basqarý Akademııasyn ekonomıka mamandyǵy boıynsha bitirgen. Eńbek qyzmetin 1997 jyly «Gazsnabtrans» MGHK. 2003 jyldan bastap «QazTransOıl» kompanııasynda Batys fılıalynyń dırektordyn orynbasary retinde jumys istegen. 2005 - 2009 jj. «KazMýnaı Gaz» Saýda Úıi AQ. Munaıgaz salasynda basqarý jumysynyń tájirıbesi bar. «PetroQazaqstan Oıl Prodakts» JShS-nde 2009 jyldyń qazan aıynan Birinshi Vıtse-prezıdent retinde qyzmet etedi. 2010 jylǵy 7 maýysymynda aktsıonerler jınalysynyń sheshimine sáıkes kompanııanyń Prezıdenti retinde taǵaıyndaldy. Qazirgi qyzmette - 2014 jyldan bastap.
302 jyl buryn (1713-1759) Ispanııanyń 1746-1759 jyldardaǵy koroli FERDINAND VI dúnıege keldi.
7 7 jyl buryn (1938-1982) nemis-frantsýz kıno akteri, avstrııalyq, nemis jáne frantsýz kınosynyń juldyzy Romı ShNAIDER dúnıege keldi.