22 qazan. Týǵan kún ıeleri.
ESІMDER
140 jyl buryn (1878-1924) aqyn Omar ShORAıAQULY dúnıege keldi.
Qyzylorda oblysynyń Qarmaqshy aýdanynda týǵan. Aýyl moldasynan saýat ashyp, keıin óz betinshe bilimin tolyqtyrǵan. On alty jasynan óleń shyǵara bastaǵan. Al alǵashqy óleńderinde («Sóıle, tilim, josylyp», «Shyǵarǵan sózim shyraıly», «Ómir órnekteri», t.b.) aqyndyq pen sóz ónerin jyrǵa qosty. «Atalyq keńes», «Jastarǵa ósıet» óleńderinen ulttyq tálim-tárbıe taǵylymy tanylady. Dinı taqyryptaǵy «Baramyz baıtaq orynǵa», «Ámmanyń ajal taǵdyr murasyndaı», «Aınalaıyn atyńnan», «Áýeli aspan menen jer jarattyń», «Járdemshi Jappar atty jalǵyz elge», t.b. jyrlary musylmandyqty nasıhattap, adamgershilikti ýaǵyzdaıdy. Onyń adaldyqty úlgi etetin («Jarly Tálip», «Qara shekpen»), áıel mahabbatynyń qudiretin ulyqtaıtyn, zulymdyqtyń zardabyn sóz etken («Úsh kúlshe») dastandarymen qatar ıslam dininiń qalyptasýy men taralýyn qamtıtyn, dinı-aǵartýshylyq baǵyttaǵy «Muhammed», «Maǵaýııa», «Haq Súleımen», «Kalımýlla», «Ábý Shahyma» sııaqty jyr dastandary saqtalǵan. «Taý eline» atty tarıhı hat-dastany - qazaqtyń mádenı dástúriniń órkendeýin mazmundaǵan epıkalyq shyǵarma. Aqynnyń Taýbaıdyń Júsibimen, Nurmaqanmen, Qarasaqal Erimbetpen jazbasha aıtystary, sondaı-aq, ádebıet tarıhynda «Alty aqynnyń ómir týraly aıtysy», «Shákeı sal men alty aqyn» degen atpen belgili sóz saıystary saqtalǵan. Onyń shyǵarmalary týraly alǵash ret M.Baıdildaev «Aqyndar tvorchestvosy» atty kitabyn jazdy. Aqyn óleńderi «HH ǵasyr basyndaǵy qazaq aqyndarynyń shyǵarmalary», «Úsh ǵasyr jyrlaıdy», «Aıtys», «Bes ǵasyr jyrlaıdy», «Aı, zaman-aı, zaman-aı», «Qazaq poezııasynyń antologııasy» atty jınaqtarda jarııalanǵan.
94 jyl buryn (1924) áıgili qazaq jazýshysy, pýblıtsıst, qoǵam qaıratkeri, Qazaqstannyń Halyq jazýshysy, Qazaqstan Jazýshylar odaǵynyń múshesi Ábdijámil Kárimuly NURPEIІSOV dúnıege keldi.
Ekinshi dúnıejúzilik soǵysqa qatysqan.
Qyzylorda oblysy Aral aýdanynda týǵan. Máskeýdegi M.Gorkıı atyndaǵy ádebıet ınstıtýtyn bitirgen. 1962-1964 jyldary «Juldyz» jýrnalynyń bas redaktory bolǵan. 1992-2000 jyldary Qazaq PEN-klýbynyń prezıdenti qyzmetin atqarǵan. 2000 jyldan «Tań-Sholpan» jýrnaly redaktorlar keńesiniń tóraǵasy qyzmetin atqarǵan. Tuńǵysh shyǵarmasy - Uly Otan soǵysy taqyrybyna arnalǵan «Kýrlıandııa» romany 1950 jyly jaryq kórdi. Bul shyǵarmasy úshin jazýshyǵa Jambyl atyndaǵy respýblıkalyq syılyq berildi. «Kýrlıandııa» romany keıinnen óńdelip, tolyqtyryp, 1958 jyly «Kútken kún» degen atpen qaıta jarııalandy. «Qan men ter» trılogııasy jáne «Seń», «Sońǵy paryz» romandary dúnıejúzi halyqtarynyń kóptegen tilderine aýdarylǵan. «Qan men ter» trılogııasy orys, frantsýz, ıspan, cheh, rýmyn jáne túrik tilderine aýdarylǵan. Osy roman boıynsha jasalǵan ınstsenırovkasy M.Áýezov atyndaǵy akademııalyq qazaq drama teatrynyń repertýarynan turaqty oryn alyp, ekranǵa shyǵarylǵan. Tańdamaly ádebı-syn maqalalary «Tolǵaý» (keıinnen «Júregi toly jyr edi») degen atpen qazaq jáne orys tilderinde jeke kitap bolyp shyqqan. 1985 jyly «Aqbıdaı týraly ańyz» atty ocherkter jınaǵy jaryq kórgen. A.Chehovtyń, M.Gorkııdiń, Nazym Hıkmettiń, ıspan jazýshysy A.Kesonyń shyǵarmalaryn qazaq tiline aýdarǵan.
1974 jyly KSRO memlekettik syılyǵynyń laýreaty, 2001 jyly Máskeýdegi Halyqaralyq Ádebı qordyń «Za chest ı dostoınstvo», 2003 jyly Halyqaralyq M.Sholohov atyndaǵy syılyqtardyń laýreaty atanǵan.
Qyzyl Juldyz, Eńbek Qyzyl Tý, «Qurmet Belgisi» ordenderimen jáne medaldarmen marapattalǵan.
57 jyl buryn (1961) qoǵam qaıratkeri Romın Rızauly MÁDINOV dúnıege keldi.
Burynǵy Kókshetaý oblysynyń Qyzyl Tý selosynda týǵan. Omby memlekettik ýnıversıtetin (1988 j.) Reseı Úkimetiniń janyndaǵy Halyq sharýashylyǵy Akademııasyn, MVA (2008 j.) bitirgen, zańger. 1985-1987 jyldary «Omskgıdroprıvod» zaýytynyń BLKJO Komıtetiniń hatshysy. 1987-1989 jyldary - BLKJO Omby obkomynyń nusqaýshysy. 1989-1996 jyldary - Omby qalasyndaǵy «Kontakt» kommertsııalyq ortalyǵynyń dırektory. 1996-1997 jyldary Almaty qalasyndaǵy «Agrotsentr» kompanııasynyń dırektory. 1997-1999 jyldary - Qazaqstan Respýblıkasy Premer-Mınıstriniń aýyl sharýashylyǵy máseleleri jónindegi keńesshisi. 1999 jyldyń qańtarynan bastap Qazaqstan Agrarlyq partııasynyń tóraǵasy. 1999 jyldyń jeltoqsan aıynan bastap - ekinshi saılanǵan Qazaqstan Respýblıkasy Parlamenti Májilisiniń depýtaty, Agrarlyq máseleler komıtetiniń múshesi, Qazaqstan Agrarlyq partııasy depýtattyq fraktsııasynyń jetekshisi. 2004 jylǵy qarashadan - úshinshi saılanǵan Qazaqstan Respýblıkasy Parlamenti Májilisiniń depýtaty, Agrarlyq máseleler komıtetiniń tóraǵasy, Agrarlyq jáne Azamattyq partııalary depýtattyq fraktsııasynyń jetekshisi. 2007 jyldyń qyrqúıeginen - tórtinshi saılanǵan Qazaqstan Respýblıkasy Parlamenti Mєjilisiniń depýtaty, Agrarlyq máseleler komıtetiniń tóraǵasy. 2012-2016 jyldary - besinshi saılanǵan Qazaqstan Respýblıkasy Parlamenti Májilisiniń depýtaty, Agrarlyq máseleler komıtetiniń tóraǵasy. «Nur Otan» partııasynyń múshesi.
«Qurmet», «Parasat» ordenderimen marapattalǵan.
48 jyl buryn (1970) «Qazaqstan temir joly» UK» AQ vıtse-prezıdenti Baýyrjan Pazylbekuly ORYNBASAROV dúnıege kelgen.
Qyzylorda oblysynda týǵan. Almaty temir jol kóligi ınjenerleri ınstıtýtyn «Tasymaldaý protsesin basqarý» mamandyǵy boıynsha bitirgen. Eńbek jolyn Almaty temir jolynyń Almaty bólimshesinde poıyz dıspetcherliginen bastady. Odan keıin Almaty qalasyndaǵy «Qazaqstan temir joly» RMK-nyń Temir jol basqarmasynyń jetekshi ınjeneri, Óndiristik tehnıkalyq bóliminiń bastyǵy boldy. 2007-2008 jyldary «QTJ» UK» AQ fılıaly - «Qaraǵandy jol bólimshesin» basqardy. 2009-2010 jyldary- «QTJ» UK» AQ fılıaly - «Tasymaldaý protsesiniń dırektsııasyn», «Almaty jol bólimshesin» basqardy. 2011 - 2012 jyldary Basqarýshy dırektor - bas ınjener qyzmetin atqardy. 2012 jyldyń sáýirinen «QTJ» UK» AQ Paıdalaný jumystary jónindegi basqarýshy dırektory. 2014 jyldyń aqpanynan sáýirine deıin «Qaztemirtrans» AQ Basqarma tóraǵasy (Prezıdentiniń mindetin atqarýshy). 2014 jyldyń sáýirinen bastap «Qazaqstan temir joly»UK» AQ vıtse-prezıdenti. 2016 - 2017 jyldary «Qazaqstan temir joly»UK» AQ Bas ınjeneri qyzmetin atqardy.
Qazirgi laýazymyn 2017 jyldyń naýryzynan beri atqaryp keledi.
29 jyl buryn (1989) VI shaqyrylymyndaǵy QR Parlamenti Májilisiniń depýtaty, ekologııa jáne tabıǵatty paıdalaný máseleleri komıtetiniń múshesi Gennadıı Gennadevıch ShIPOVSKIH dúnıege keldi.
Qyzylorda oblysy, Aral aýdanynyń Sekseýil kentinde týǵan. Ákesi Shıpovskıh Gennadıı Pavlovıch pen anasy Kýlıkova Lıdııa Nıkolaevna qaıtys bolǵannan keıin 2004 jyly Makarenko atyndaǵy Qyzylorda qalalyq balalar úıine túsken. Sol jyly qazaq otbasy asyrap alady. 2009 jyly Qyzylorda qalasyndaǵy №6 keshki mektepti bitirgennen keıin Qazaly aýdany, Áıteke bı kentinde №5 kásiptik lıtseıine «Mashınıst kómekshisi» mamandyǵy boıynsha oqýǵa túsedi. 2010 jyly oqýdy úzdik bitirip, Qyzylorda Lokomotıv jóndeý deposyna jyljymaly quram slesari retinde jumysqa ornalasady. 2013 jyly Qyzylorda Lokomotıv paıdalaný deposyna «mashınıst kómekshisi» laýazymyna aýystyryldy. 2014 jyly Isataı Ábdikárimov atyndaǵy Qyzylorda agrotehnıkalyq kolledjine oqýǵa túsedi. Oblystyq jáne qalalyq birneshe qoǵamdyq sharalarǵa belsene qatysqan. «Qazaqstan temir joly» AQ «Evolution» atty «Kóńildi tapqyshtar klýbynyń» múshesi. 2016 jylǵy naýryzdan bastap - altynshy saılanǵan Qazaqstan Respýblıkasy Parlamenti Májilisiniń depýtaty, «Nur Otan» fraktsııasynyń múshesi.
217 jyl buryn (1811-1886) vengr kompozıtory, pıanınoshy, dırıjer, pedagog, qoǵam qaıratkeri LIST Ferents dúnıege keldi.
Vengrııanyń Shopron qalasynda týǵan. Kompozıtor 70-ten astam mýzykalyq mura qaldyrǵan. Olardyń ishindegi eń tanymaldylary: «Faýst», «Dante», «Tasso» sımfonııalary, «Vengr rapsodııalary». Ol álemge áıgili kóptegen kompozıtorlardyń shyǵarmalarynyń fortepıanoǵa arnalǵan transkrıptsııasyn jasaǵan. Lıst vengr mýzykanttarynyń oryndaýshylyq jáne kompozıtorlyq shyǵarmalarynyń damýyna, sondaı-aq basqa halyqtardyń ulttyq mýzyka mádenıetiniń qalyptasýyna ıgi yqpal etti.
148 jyl buryn (1870-1953) orys jazýshysy, Nobel syılyǵynyń laýreaty BÝNIN Ivan Alekseevıch dúnıege keldi.
Reseıdiń Voronej qalasynda týǵan. Ol ádebı qaýymǵa 1887 jyly jaryqqa shyqqan alǵashqy kórkem dúnıelerimen-aq tanyla bastaǵan. «Kúzgi japyraqtar» jınaǵy úshin 1901 jyly Reseı Ǵylym Akademııasynyń A.S. Pýshkın atyndaǵy syılyǵyn aldy. «Antonov almasy», «Qaraǵaılar», «Jańa jol» atty shyǵarmalar jınaǵyn da oqyrman qaýym jyly qabyldaǵan. Ómiriniń sońǵy sátterinde jazylǵan estelikter men maqalalary 1990 jyly Máskeýde «Sovetskıı pısatel» baspasynan «Okaıannye dnı» degen atpen jaryq kórdi. Keńes ókimetin, bolshevıkter bıligin ómir boıy moıyndamaı ótken Býnın keńes jazýshylary, keńes qoǵamy týraly óziniń shynaıy oılaryn atalmysh kitapta jan-jaqty jazyp qaldyrǵan.
Onyń «Ne pýgaı menıa grozoı» degen óleńin Abaı «Qorqytpa meni daýyldan» degen atpen qazaq tiline aýdarǵan. Jazýshynyń «Antonov almasy» jınaǵy Ǵafý Qaıyrbekov aýdarmasymen qazaq tilinde jaryq kórdi.
117 jyl buryn (1901-1978) belgili túrkolog, fılologııa ǵylymynyń doktory, professor, Túrik lıngvıstıka qoǵamynyń korrespondent múshesi SEVORTıAN Ervand Vladımırovıch dúnıege keldi.
Negizgi eńbekteri túrkologııa máselelerine arnalǵan. «Túrik ádebı tiliniń fonetıkasy», «Túrki tilderiniń etımologııalyq sózdigine arnalǵan maqalalar jobasy» atty monografııalarynda túrki tilderindegi fonomorfologııalyq jáne semantıkalyq máselelerdi salystyrmaly túrde zerttegen. «Túrki tilderiniń etımologııalyq sózdigi» túrkologııa ǵylymyna qosylǵan zor úles bolyp tabylady, bul eńbekte túrki tilderiniń etımologııasy fonemıka, morfemıka, semantıka negizinde qarastyrylǵan.
«Qurmet belgisi» ordenimen jáne medaldarmen marapattalǵan.
75 jyl buryn (1943) frantsýzdyń eń tanymal aktrısalarynyń biri Katrın DENEV (shyn tegi - Dorleak) dúnıege keldi.