22 qarasha. QAZAQPARAT KÚNTІZBESІ: ATAÝLY KÚNDER, OQIǴALAR, ESІMDER
22 qarasha. JEK SENBІ
Búgin - Lıvan Respýblıkasynyń Ulttyq meıramy - Táýelsizdik kúni (1943). Astanasy - Beırýt qalasy. Memlekettik tili - arab tili. Aqsha birligi - lıvr. Qazaqstan Respýblıkasy men Lıvan Respýblıkasy arasyndaǵy dıplomatııalyq qarym-qatynas 1993 jylǵy sáýirdiń 20-ynda ornatyldy.
Búgin - AQSh-ta Djon Kennedıdi eske alý kúni. 43 jyl buryn AQSh prezıdenti, memlekettik qaıratker Djon Fıtsjerald Kennedı (1917-1963) qastandyq qurbany boldy. Búgin - Ázerbaıjannyń ádilet qyzmetkerleriniń kúni. 2000 jylǵy 11 qarashada Ázirbaıjan Prezıdentiniń Jarlyǵymen bekitilgen. Búgin - Armenııa bank qyzmetkerlerininiń kúni. Ony atap ótýdi 2003 jyly 22 qarashada Armenııa Úkimeti bekitken. Búgin - Ýkraınanyń azattyq kúni. 2005 jylǵy 19 qarashada Ýkraına Prezıdentiniń Jarlyǵymen bekitilgen. Búgin - Ýkraınada asharshylyqtan japa shekkenderdi eske alý kúni
Bul kún jyl saıyn qarashanyń tórtinshi senbisinde 1932-1933 jyldary bolǵan asharshylyqty (golodomor) eske alýǵa arnalǵan. Keńes úkimetiniń ujymdastyrý saıasatynyń saldarynan Ýkraınada mıllıondaǵan adam ashtan qyrylǵan. Ataýly kún 1998 jyldan beri atalyp keledi.
Búgin - Alban alfavıtiniń kúni Albanııanyń ózinde jáne alban tilinde sóıleıtin adamdar kóp turatyn elderde (Serbııa, Chernogorııa, Makedonııa, Túrkııa, Gretsııa, Italııa, Rýmynııa) atalyp ótiledi. 1918 jyly 14-22 qarasha aralyǵynda Manastır (Bıtola) qalasynda konferentsııa ótken. Onyń basty mindeti alban alfavıtin standarttaý bolatyn. Onda qabyldanǵan alfavıt latyn qarpi negizinde qurastyrylyp, 36 áripten (29 daýyssyz jáne 7 daýysty) quraldy. Aıta ketý kerk, «w» árpin ózge tilderden engen sózderde ǵana kezdestirýge bolady.
ESTE QALAR OQIǴALAR 1 8 jyl buryn (1997) Almatyda Qazaqstan dárigerleriniń І sezi ótti. 1 7 jyl buryn (1998) Almatyda aqyn Hamıt Erǵalıev turǵan úıge eskertkish taqta ornatyldy. 1 1 jyl buryn (2004) Almatyda «Jemqorlyqqa qarsy turý negizderi» jańa oqý quralynyń tanystyrylymy ótti. Bul oqýlyq Qazaqstan Respýblıkasy Konstıtýtsııalyq Keńesiniń tóraǵasy Igor Rogov, Qazaqstan Respýblıkasy Joǵarǵy Sotynyń tóraǵasy Qaırat Mámı jáne Qazaqstan Respýblıkasy Parlament Májilisiniń depýtaty Svetlana Bychkovanyń redaktorlyǵymen shyǵarylǵan. Sybaılas jemqorlyqqa qarsy áreket etý máseleleri jónindegi oqýlyq qazaq, orys jáne aǵylshyn tilinde tuńǵysh ret daıyndalyp, shyǵaryldy. Munda sybaılas jemqorlyq áleýmettik qubylys retinde sıpattalyp, jemqorlyqty joıýdaǵy sot júıesi men azamattyq qoǵamnyń róli ashyp kórsetilgen. 1 1 jyl buryn (2004) Tarazda 70-shi jyldardaǵy Jambyl oblysynyń qoǵam jáne memleket qaıratkeri bolǵan Elýbaı Oljabaevty eske alý maqsatynda memorıaldy taqta ornatyldy. 1 1 jyl buryn (2004) Ońtústik Qazaqstan oblysy Saryaǵash aýdanynyń Úkibaı aýylynda Ǵanı Muratbaev atyndaǵy biregeı baqylaý-ótkizý pýnktiniń (BBÓP) ashylýy ótti. Mundaı pýnktterdi salý jáne jaraqtandyrýdaǵy negizgi maqsat - syrtqy ekonomıkalyq is-qımylmen aınalysatyndar úshin qolaıly jaǵdaı jasaý. Keden úderisterdi qarapaıymdandyrý, memlekettik shekara arqyly ótý ýaqytyn meılinshe qysqartý. 1 1 jyl buryn (2004) Qyzylordadaǵy kóshelerdiń birine ólkege tanymal jazýshy jáne jýrnalıst Orman Nurqabaevtyń esimi berildi. Ol Shıeli men Syrdarııa aýdandarynda shyqqan aýdandyq gazetterdiń redaktory bolǵan, oblystyq «Lenın joly» gazetiniń bólim meńgerýshisi, oblystyq baspahananyń dırektory qyzmetterin atqarǵan. O.Nurqabaev osy aımaqtaǵy jýrnalıstıka men polıgrafııa salasyn damytýǵa súbeli úles qosqan. 10 jyl buryn (2005) Almatyda Ulttyq kitaphana quryltaıshysy bolyp otyrǵan synı-saraptamalyq «Aıt» art-jýrnalynyń alǵashqy sany jaryqqa shyqty. 10 jyl buryn (2005) Oljas Súleımenovke «Tatarstan Respýblıkasynyń Ǵylym akademııasy Sh.Marjanı atyndaǵy Tarıh ınstıtýtynyń qurmetti doktory» ataǵy berildi. Oljas Súleımenov Tatarstan Ǵylym akademııasynyń Sh.Marjanı atyndaǵy Tarıh ınstıtýtynyń májilis zalynda túrktaný salasyndaǵy zertteýlerine qatysty dáris oqydy. Instıtýt dırektory, Tatarstan Prezıdenti janyndaǵy Saıası máseleler jónindegi memlekettik keńesshi, fılosofııa ǵylymdarynyń doktory Rafaıl Hakımov aqynǵa «Sh.Marjanı atyndaǵy Tarıh ınstıtýtynyń qurmetti doktory» ataǵyn berý týraly dıplomdy tabys etti. 8 jyl buryn (2007) Jambyl oblysynyń soltústiginde ornalasqan Moıynqum shóleıtinde paıdaly qazbalar tizimine jańa ken qosyldy (Moıynqumda jazda 40 gradýs ystyq bolsa, qysta 40 gradýs sýyq bolady) Onyń jer qoınaıynda altyn, ýran, barıt, taskómir, ák, gıps, mármár sııaqty qazba baılyqtar jeterlik). Oblystyq Ónerkásip jáne kásipkerlik departamentinen habarlanǵandaı, «Jambyl Dıdar» jáne «Ońtústik Qazaqstan jer qoınaýy» JShS geologtary Moıynqum jerasty qoınaýynda qorynyń kólemi áli de anyqtalatyn zergerlik almastyń bar ekendigin aıtty. 8 jyl buryn (2007) Bratıslavada Elbasy Nursultan Nazarbaevtyń «Qazaqstandyq jol» jáne «Syndarly 10 jyl» kitaptarynyń slovak tilindegi tanystyrylymy boldy. Shara Qazaqstan basshysynyń Slovakııaǵa jasaǵan memlekettik sapary kezinde uıymdastyrylǵan qazaq-slovak bıznes-forýmynyń barysynda ótti. Forýmda sóz alǵan N.Nazarbaev «Qazaqstandyq jol» kitabynda Qazaqstannyń táýelsizdik alǵan 16 jyl ishinde júrip ótken joly týraly baıandalatynyn aıtty. Prezıdent. N.Nazarbaev atalǵan kitaptaryn bıznes-forýmǵa qatysqan qurmetti qonaqtarǵa syıǵa tartty. 8 jyl buryn (2007) Qazaqstan Respýblıkasynyń Ulttyq akademııalyq kitaphanasynda munaı, gaz jónindegi elektrondyq oqyrmandar zaly ashyldy. Joba «Shevron» kompanııasynyń bastamasymen jáne qarjylaı qoldaýymen iske asty. Elektrondy kitaphanada munaı jáne munaı-gaz uńǵymalaryndaǵy burǵylaý jáne óńdeý, munaı men gaz, munaı-hımııa óndirisin qaıta óńdeý jáne tasymaldaý jónindegi 2500 kitap bar. Munda qazaq, orys jáne aǵylshyn tilderindegi merzimdi baspasóz de bar. 8 jyl buryn (2007) Oralda №4 Balalar men jasóspirimder sport mektebiniń stadıony iske qosyldy. Stadıon 2 500 orynǵa eseptelip, barlyq halyqaralyq standarttarǵa saı salynǵan. 8 jyl buryn (2007) Rýmynııada memlekettik sapar barysynda Qazaqstan Respýblıkasynyń Prezıdenti Nursultan Nazarbaev «Rýmynııa Parlamentiniń Senatyna 140 jyl» medalimen marapattaldy.
5 jyl buryn (2010) Soltústik Qazaqstan oblysy, Esil aýdanyndaǵy Pokrovka aýylynda Uly Otan soǵysyndaǵy Jeńistiń 65 jyldyǵy merekelik sharalary aıasynda Keńes Odaǵynyń Batyry Jálel Qızatovtyń músini ashyldy.
Jálel Qızatov 1920 jyly 9 qazanda Soltústik Qazaqstan oblysy Esil aýdany Qaraǵaı aýylynda týǵan. Eńbek jáne soǵys ardageri, qoǵam qaıratkeri. Keńes Odaǵynyń Batyry (15.1.1944). 1940 jyly aýyl sharýashylyǵy tehnıkýmyn bitirgen soń, Qyzyl Armııa qataryna shaqyrylǵan. 1942 jyly kishi leıtenanttar kýrsyn bitirgen Qızatov 154-gvardııalyq artıllerııa polkynyń vzvod komandıri boldy. Soǵys jyldary joǵary artıllerııa mektebin bitiredi. 2-shi Dúnıejúzilik soǵysqa bastan-aıaq qatysqan. Ol Odessa, Qyrym, Stalıngrad, Belorýssııa maıdandarynda, fashıstermen kúresti. Batyr qalalar: Odessa, Kerch, Stalıngradty qorǵaýǵa, Ýkraına, Belorýssııa, Polshany fashısterden azat etýge qatysty, Germanııa jerinde soǵysty. 1944 jyly Dnepr ózeni úshin bolǵan shaıqasta kórsetken asqan erligi úshin aǵa leıtenant Qızatovqa Keńes Odaǵynyń Batyry ataǵy berildi. Soǵysty maıor sheninde aıaqtady. Soǵystan soń Qazaqstan Kompartııasy OK janyndaǵy joǵary partııa mektebin bitirgen. 1947-50 jyldary Soltústik Qazaqstan oblysy Lenın aýdany atqarý komıtetiniń tóraǵasy, 1952 - 57 jyly Býlaev aýdany atqarý komıtetiniń tóraǵasy, 1957 - 63 jyly Taman dıvızııasy atyndaǵy keńshardyń dırektory, 1963 - 68 jyly Qaraqoǵa elevatorynyń dırektory boldy. 1968 - 87 jyly Qyzylorda oblystyq astyq ónimderi basqarmasynyń bastyǵy, 1988 - 97 jyly oblystyq tabıǵatty qorǵaý qoǵamy tóralqa tóraǵasynyń orynbasary, keıin tóraǵasy qyzmetin atqardy. Ol oblys ekonomıkasyn damytýǵa, ásirese aýyl sharýashylyǵy men óńdeýshi ónerkásip salasyna eleýli úles qosty. Onyń belsendi qatysýymen Qyzylorda astyq ónimderi kombınaty Jalaǵash jáne Shıeli elevatorynyń qurylysy iske asyryldy. Aral ekologııalyq apat aımaǵynyń máselelerin jalpy memlekettik deńgeıge kóterdi. Aral óńirindegi ekolologııalyq apattan zardap shekkenderdi áleýmemýettik qorǵaý máselesi boıynsha zańdy jetildirýshilerdiń biri boldy. Jeńis paradyna eki ret qatysty. Ol birneshe óleń, povester, poemalar men áńgimeler jazǵan. Soltústik Qazaqstan, Qyzylorda oblystyq halyq depýtattary Keńesiniń depýtaty bolyp saılanǵan. 2 ret Lenın ordenimen, Oktıabr revolıýtsııasy, 1,2-dárejeli Otan soǵysy, 3 ret Eńbek Qyzyl Tý, «Qurmet belgisi» ordenderimen, kóptegen medaldarmen marapattalǵan. 5 jyl buryn (2010) Astanada QR Tuńǵysh Prezıdenti murajaıynda qaladaǵy mektep oqýshylaryna arnalǵan «N.A.Nazarbaev - Qazaqstan Respýblıkasynyń Tuńǵysh Prezıdenti» atty sabaq ótkizildi. Oqýshylar ádettegi mektep dárisinen ózgerek, N. Nazarbaevtiń balalyq jáne jasóspirim shaǵynan teatrlandyrylǵan kórinister qoıý arqyly Elbasynyń ómirin, Qazaqstannyń qazirgi zamanǵy tarıhyn tanyp bildi.
4 jyl buryn (2011) Parıjde Halyqaralyq kórmeler bıýrosy Bas assambleıasynyń 150-shi sessııasy ótti.
Halyqaralyq kórmeler bıýrosynyń mereıtoıǵa arnalǵan 150-shi Bas assambleıasynda qazaqstandyq delegatsııa EXPO-2017 Halyqaralyq mamandyrylǵan kórmesin ótkizýdi qabyldaýshy memleket pozıtsııasyna úmitker retinde óz kandıdatýrasyn qorǵady. Óziniń 30 mınýttyq tusaýkeserinde Qazaqstan taraby EXPO kórmesin ótkizý aýmaǵyn 3-D formatyndaǵy modelin usyndy. Al HKB delegattary Astananyń ınfraqurylymdyq múmkindikteri jaıynda bilip qana qoımaı, Qazaqstan eliniń osynaý keń kólemdegi kórmeni ótkizýge daıyndyǵy týraly habardar boldy.
4 jyl buryn (2011) Qaraǵandyda Qazaqstan Respýblıkasynyń 20 jyldyǵyna oraı qala ortalyǵyndaǵy alańǵa Táýelsizdik monýmenti ornatyldy. Monýmenttiń bıiktigi 47 metr, salmaǵy 16 tonna. 4 jyl buryn (2011) Astanada «Elektrondyq úkimet» portalynyń jańa qyzmet kórsetý servısteri tanystyryldy. Jańa qyzmetterdiń ishinde - «Kommýnaldyq qyzmetterdi tóleý», «Halyqqa qyzmet kórsetý ortalyǵynda onlaıyn rejımde kezekke turý», «Foto-beıne baqylaý júıelerimen anyqtalǵan jol qozǵalysyndaǵy zań buzýshylyqtar týraly málimetter alý qyzmetterin paıdalanýǵa boldy.
4 jyl buryn (2011) Almatyda «Ekonomıka» tańdamaly eńbekteriniń 21 tomdyǵy tanystyryldy.
3 jyl buryn (2012) Kınorejısser Tımýr Bekmambetov Almatyda derbes kınoteatr ashty. Onyń ereksheligi, kórermender onda repertýardy ózi tańdaı alady.
3 jyl buryn (2012) Kúlásh Baıseıitova atyndaǵy Ulttyq opera jáne balet teatrynda «Alash orda» qaıratkerleriniń biri, qazaq halqynyń birinshi prokýrory Jahansha Dosmuhambetovtyń 125 jyldyǵyna oraı saltanatty kesh ótti.
3 jyl buryn (2012) Halyqaralyq kórmeler bıýrosynyń 161 múshe-memleketteri ókilderiniń jasyryn daýys berýi barysynda ásem Astana belgııalyq Lej qalasyn basyp ozyp, EHRO-2017 Halyqaralyq mamandandyrylǵan kórmesin ótkizý astanasy bolyp tańdaldy.
Qazaqstan elordasy usynǵan taqyryp - «Bolashaqtyń energııasy» - energııanyń balamaly kózderine jáne «jasyl» tehnologııalarǵa arnalǵan.
Astanadaǵy EHRO-2017 Ortalyq Azııa aımaǵy men TMD elderinde ótkizilgeli otyrǵan alǵashqy halyqaralyq kórme bolmaq. EHRO-2017-ni ótkizý elordanyń, sondaı-aq tutastaı alǵanda respýblıkanyń ekonomıkalyq jáne ınfraqurylymdyq damýyn qosymsha yntalandyrýǵa qyzmet etetin bolady. Elordanynyń jáne onyń mańyndaǵy aımaqtardyń shaǵyn jáne orta bıznesiniń damýy erekshe serpin alady, eń aldymen, halyqqa qyzmet kórsetý, qonaq úı bıznesi jáne ishki týrızm salalarynyń utary mol.
2 jyl buryn (2013) Memleket basshysy Nursultan Nazarbaev Jambyl oblysyna jasaǵan jumys sapary aıasynda Tarazdaǵy «Qazfosfat» JShS kúkirt qyshqylyn óndirý zaýytynyń jumysymen tanysty.
2013 jyldyń tamyz aıynda kúkirt qyshqylyn óndiretin tseh iske qosylǵan bolatyn. Onyń jalpy quny - 14 mlrd. teńge, qýattylyǵyna sáıkes jylyna 600 myń tonna ónim óndire alady.
Zaýyt Germanııa, Chehııa, Reseı, Japonııa jáne Qazaqstanda shyǵarylǵan zamanaýı qurylǵylarmen jabdyqtalǵan. 138 adam turaqty jumyspen qamtyldy.
9 8 jyl buryn (1917) Kanadada Ulttyq hokkeı lıgasy (UHL) quryldy.
6 9 jyl buryn (1946) Anglııada qazirgi qoldanystaǵy (sharly) qalam alǵash satyla bastady.
5 9 jyl buryn (1956) Melbýrnda (Avstralııa) XVI Jazǵy Olımpıada oıyndarynyń ashylý saltanaty ótti. 5 2 jyl buryn (1963) AQSh-tyń 35-shi prezıdenti Djon Kennedı atyp óltirildi.
ESІMDER 10 1 jyl buryn (1914-1986) teatr jáne kıno sýretshisi, keskindemeshi, Qazaq KSR eńbek sińirgen óner qaıratkeri QOJYQOV Qulahmet Qońyrqojauly dúnıege kelgen. Ońtústik Qazaqstan oblysynyń Túrkistan qalasynda týǵan. Sankt-Peterbor úlken teatry janyndaǵy kórkemsýret stýdııasyn bitirgen. Ónerdegi shyǵarmashylyq jolyn anasy Látıpa Qojyqova men aǵasy Qojahmet Kojyqovpen birge drama teatry sahnasyn kórkemdeýden bastaǵan. 1932-1938 jyldary M.Áýezov atyndaǵy Qazaq drama teatrynyń sýretshisi boldy. 1938-1954 jyldary Almaty kınostýdııasynda, Ortalyq Birikken kınostýdııa quramynda sýretshi, Qazaq memlekettik baspasynyń sýretshisi qyzmetin atqardy. 1970-1986 jyldary ózi uıymdastyrǵan Respýblıkalyq qolóner murajaıynyń tuńǵysh dırektory boldy. Qazaq drama teatrynda spektaklderdiń sahnalyq bezendirýin jasady. 1944 jyly qoıylǵan «Abaı» operasynyń dekoratsııasy men kostıýmderiniń úlgilerin daıyndap, kóptegen operalyq shyǵarmalardy sahnalaýǵa qatysty. Qojyqov qazaq kıno óneriniń damýyna da zor úles qosty. «Dombyra sazymen», «Alyp týraly án», «Abaı áni», «Biz Jetisýdanbyz», «Meniń atym Qoja», «Aldar Kóse», «Atameken» jáne «Gaýhartas». Abaı, M.Áýezov, T.G.Shevchenko, Y.Altynsarın kitaptaryn, «Er Tarǵyn», «Qyz Jibek», «Qobylandy», t.b. epostardy bezendirdi. Onyń birqatar grafıkalyq týyndylary peızaj janryna arnalǵan: «Tanaptaǵy orman», «Shyrsha», «Úshqońyr jaılaýy», t.b. Ol «Qazaq qolóner sheberleri» ǵylymı-kópshilik fılmin túsirýge atsalysty. 9 7 jyl buryn (1918-1987) aqyn, jazýshy, ádebıet synshysy ÁLІMQULOV Táken dúnıege keldi. Ońtústik Qazaqstan oblysynyń Sozaq aýdanynda týǵan. Máskeýdegi ádebıet ınstıtýtyn bitirgen. Shymkent qorǵasyn zaýytynda jumys istegen. 1945-1974 jyldary «Ońtústik Qazaqstan» gazetinde jaýapty hatshy, «Lenınshil jas» (qazirgi «Jas alash») gazetinde bólim meńgerýshisi, KSRO jáne Qazaqstan Jazýshylar odaǵynda ádebı keńesshi bolǵan. Shyǵarmalary 1945 jyldan jarııalana bastaǵan. Alǵashqy óleńder jınaǵy «Sapar» degen atpen 1950 jyly jaryq kórgen. Qalamgerdiń «Jazǵy jańbyr», «Qarataý órnekteri» óleńder men poemalary, «Seıtek saryny», «Týǵan aýylda», «Kúreń ózen», «Kertolǵaý», «Shejireli sahara», «Kókek aıy» áńgimeler men povester jınaǵy, «Aqboz at», «Tulpardyń taǵdyry», «El men jer», «Zamana ekpini» romandary shyqqan. Abaı Qunanbaev týraly «Jumbaq jan» zertteý eńbegin jaryqqa shyǵarǵan. Kórkem aýdarma salasynda M.Lermontovtyń «Izmaıl beı» poemasyn, P.Pavlenkonyń «Baqyt», G.Nıkolaevanyń «Oraq ústinde» romandaryn, E.Sent-Ekzıýperıdiń «Kishkentaı shahzada» ertegisin, sondaı-aq A.Pýshkınniń, V.Maıakovskııdiń, Nızamıdiń óleńderin qazaq tiline tárjimalaǵan. «Halyqtar dostyǵy» ordenimen marapattalǵan. 8 7 jyl buryn (1928-1947) Keńes Odaǵynyń Batyry SAVVA Vladımır Artemovıch dúnıege keldi. Soltústik Qazaqstan oblysynda týǵan. 1940 jyly Keńes Armııasy qataryna alynǵan. Eki jyldan keıin Uly Otan soǵysyna aralasyp, 240-shy atqyshtar dıvızııasynyń komandıri bolǵan. «Lenın», 2-shi dárejeli «Otan soǵysy», eki márte «Qyzyl Juldyz» ordenderimen, medaldarmen marapattalǵan. 7 7 jyl buryn (1938-2003) tehnıka ǵylymynyń doktory, Qazaq KSR Mınıstrler Kabıneti syılyǵynyń laýreaty, Sátbaev qalasynyń qurmetti azamaty QUNANBAEV Áshirbek dúnıege keldi. Soltústik Qazaqstan oblysynda týǵan. Qazaq polıtehnıkalyq ınstıtýtyn, Almaty joǵary partııa mektebin bitirgen. Jezqazǵan ken baıytý kombınatynyń Ońtústik, Shyǵys kenishterinde, Aqshataý ken baıytý kombınatynda jumys istegen. 1989-2003 jyldary «Otyrar» aktsıonerlik qoǵamynyń, prezıdenti, «Dáýlet» jaýapkershiligi shekteýli seriktestiginiń dırektory bolǵan. «Qurmet belgisi» ordenimen, medaldarmen, Qazaq KSR Joǵarǵy Keńesiniń Qurmet gramotasymen marapattalǵan.
7 5 jyl buryn (1940) Qazaqstan Respýblıkasynyń eńbek sińirgen mádenıet qyzmetkeri, Qazaqstan Jastar odaǵy syılyǵynyń laýreaty LÝShNIKOVA Nadejda Andreevna dúnıege keldi. Almaty oblysy Qaskeleń aýdanynda týǵan. Qazaq arasynda tárbıelenip, qazaqsha oqyp, bilim alǵan. Qyzylordadaǵy M.Mámetova atyndaǵy pedýchılışeni, Abaı atyndaǵy Qazaq pedagogıkalyq ınstıtýtynyń fılologııa fakýltetin bitirgen. Óleńdi jazyp ta, sýyryp ta shyǵarady. 1963 jyly Qyzylordada oblystyq aıtysqa qatysyp júldeger bolǵan. Shymkenttik Qaldybek Áliqulovpen aıtysy kınoǵa túsirildi («Aıtys», rejısseri T.Dúısebaev). Jambyl aýdandyq, Almaty oblystyq aıtystarǵa qatysyp, qarsylastaryn jeńgen. 1985 jyldan Almaty oblysynyń Jambyl aýdanyndaǵy Ú.Káribaev murajaıynyń bas ǵylymı qyzmetkeri, dırektory qyzmetterin atqarýda. Alǵashqy óleńderi Qyzylorda oblystyq «Lenın joly» gazetinde 1958 jyly jarııalandy. Óleń-jyrlarynyń jınaǵy eki dúrkin jeke jınaq bolyp («Elim meniń», «Kóńil hoshy») basyldy. Sol jınaǵy úshin Qazaqstan komsomolynyń syılyǵy berilgen. «Saǵynarsyńdar meni de», «Qazaqtyń bir qyzymyn» atty kitaptary jaryq kórgen. Almaty oblysy Jambyl aýdanynyń Qurmetti azamaty. 7 5 jyl buryn (1940) vengr mádenıettanýshysy, jazýshy, túrkitanýshy MIHAI BENKO dúnıege keldi. Býdapesht qalasynda týǵan. Býdapesht ýnıversıtetin bitirgen. Ol Qazaqstan Prezıdenti N.Á.Nazarbaevtyń «Ǵasyrlar toǵysynda» eńbegin majar tiline aýdarǵan. 2001 jyldan Qazaqstanda turaqty ekspedıtsııalar júrgizip, Torǵaı, Omby, Petropavl óńirindegi qypshaq-madııarlardy zerttep, «Torǵaıdaǵy majarlar» atty 4 tilde (qazaq, majar, aǵylshyn, orys) jazylǵan kitap shyǵardy. Avtordyń bul eńbegi 1961 jyly Torǵaıda júrgizilgen antropolog Tot Tıbor ekspedıtsııasynyń zańdy jalǵasy. Onda kóne etnogenetıkalyq, tarıhı-mádenı jazba derekter, ańyzdar, dástúrli mádenıettegi uqsas elementter, antroposkopııalyq jaqyndastyq arqyly týystyq sabaqtastyq máselesi saralanady. Buǵan qosa ol Qazaqstan arheologııasy men etnotarıhyna baılanysty júzdegen maqalalar men ǵylymı monografııalardy vengr, aǵylshyn tilderine aýdarǵan. 6 3 jyl buryn (1952) Almaty oblysynyń ákimi BATALOV Amandyq Ǵabbasuly dúnıege keldi. Ózbekstannyń Nókis qalasynda týǵan. Jambyl gıdromelıoratıvtik-qurylys ınstıtýtyn bitirgen. 1981-1985 jyldary - «Almatyóńdeýqurylys» tresiniń №37 qurylys-montaj basqarmasynda aǵa prorab, bas ınjener, bastyq. 1985-1987 jyldary - Qazaqstan Kompartııasy Lenın aýdandyq komıtetiniń nusqaýshysy, qurylys jáne óndiristik qurylys materıaldary qyzmetkerleri kásipodaǵy oblystyq komıtetiniń hatshysy, Qazaqstan KP Almaty qalalyq komıtetiniń qurylys jáne qala sharýashylyǵy bóliminiń nusqaýshysy. 1987-1989 jyldary - qurylys jáne ónerkásiptik qurylys materıaldary oblystyq komıtetiniń tóraǵasy. 1989-1991 jyldary - Qazaq KSR Mınıstrler Keńesi Іs basqarmasynyń qurylys, ónerkásip qurylys materıaldary bóliminde jetekshi maman, bas maman. 1991-1992 jyldary - QR Prezıdenti apparatynda qurylys, ónerkásiptik qurylys materıaldary bóliminiń referenti. 1992 jyly - «Qurylys ındýstrııasy jáne tehnologııa» kontserniniń vıtse-prezıdenti. 1992-1994 jyldary - Almaty qalasy Kalının aýdany ákimshiligi basshysynyń orynbasary, birinshi orynbasary. 1994-1995 jyldary - Lenın aýdandyq ákimshiliginiń ákimi. 1995-2001 jyldary - Almaty qalasy Jetisý aýdanynyń ákimi. 2001-2008 jyldary - Almaty oblysy ákiminiń orynbasary. «Qurmet» (2008) ordenimen, «Astana», «Qazaqstan Táýelsizdigine 10 jyl» medaldarymen marapattalǵan. 5 3 jyl buryn (1962) QR Bas prokýrory DAÝYLBAEV Ashat dúnıege keldi. Aqtóbe qalasynda dúnıege kelgen. Orta mektepti bitirgennen keıin «Dınamo» óndiristik birlestiginde jumysshy bolyp eńbek etti.
1981-1983 jyldary KSRO Qarýly kúshterinde áskerı boryshyn ótedi. 1983 jyly Sverdlovsk zań ınstıtýtynyń sot-prokýrorlyq fakýltetine oqýǵa tústi. 1987 jyly osy joǵarǵy oqý ornyn úzdik bitirip, joldama boıynsha Qazaqstannyń prokýratýra organdaryna jumysqa jiberildi. Eńbek jolyn taǵylymdamashy bolyp bastap, keıin tergeýshi, sosyn Almaty qalasy Oktıabr aýdany prokýrorynyń kómekshisi jáne aǵa kómekshisi boldy. 1990 jyldan Almaty qalasynyń Kalının jáne Oktıabr aýdandary prokýrorlarynyń orynbasary qyzmetin, aýdan prokýrorynyń mindetin atqardy. 1992 jyly Almaty qalasy prokýratýrasynyń jalpy qadaǵalaý bóliminiń bastyǵy jáne alqa múshesi bolyp taǵaıyndaldy. 1994 jyldyń aqpanynan beri Almaty qalasynyń Tórelik soty tóraǵasynyń orynbasary bolsa, osy jyldyń tamyz aıynan bastap Qazaqstan Respýblıkasy Bas prokýratýrasynyń jalpy qadaǵalaý basqarmasynyń bastyǵy bolyp qyzmet atqardy. 1997 jyly Úkimettiń qaýlysymen A.Q. Daýylbaev Qazaqstan Respýblıkasynyń ádilet vıtse-mınıstri qyzmetine taǵaıyndaldy, ádilet biliktilik alqasynyń tóraǵasy boldy. 1999 jyly «Qazaqtelekom» AAQ-nyń vıtse-prezıdenti - bas ákimshilik dırektory boldy. Sol jyly Qazaqstan Respýblıkasy Parlamenti Májilisiniń depýtaty bolyp saılanyp, onda TMD parlamentaralyq assambleıasyndaǵy quqyqtyq máseleler jónindegi turaqty komıssııasyn, sondaı-aq sot-quqyqtyq reforma máseleleri jónindegi «Ádilet» depýtattyq tobyn basqardy. 2001 jyldyń 16 qańtarynan 2011 jyldyń 14 sáýirine deıin Qazaqstan Respýblıkasy Bas Prokýrorynyń orynbasary qyzmet atqardy. 2011 jyldyń 15 sáýirinde Qazaqstan Respýblıkasynyń Bas Prokýrory bolyp taǵaıyndaldy. 2-shi dárejeli Memlekettik ádilet keńesshisi.
Memleketimizge sińirgen eńbegi úshin Qazaqstan Respýblıkasy Prezıdentiniń Jarlyǵymen 1-shi jáne 2-shi dárejeli «Dańq» ordenderimen, 8 medalmen jáne ataýly qarýmen marapattalǵan.
Kúresten KSRO sport sheberi. 4 2 jyl buryn (1973) «Astana EKSPO-2017» Ulttyq kompanııasy» AQ dırektorlar keńesiniń múshesi LARIONOV Dmıtrıı Vladımırovıch dúnıege keldi. 3 4 jyl buryn (1981) Batys Qazaqstan oblysy ákiminiń orynbasary MÁKEN Baqtııar Mákenuly dúnıege keldi. 2003 jyly Qazaq Ulttyq agrarlyq ýnıversıtetin, 2009 jyly Montana-Mıssýla ýnıversıtetin (AQSh) («Bolashaq» baǵdarlamasynyń stıpendıaty) bitirgen. Alǵashqy eńbek jolyn 2003 jyly Qazaq Ulttyq agrarlyq ýnıversıteti jastar isteri komıtetiniń mádenı uıymdastyrýshysy bolyp bastap, 2006 jylǵa deıin osy joǵary oqý ornynda jastar isteri komıteti tóraǵasynyń orynbasary, jastar uıymynyń tóraǵasy qyzmetterin atqarady. 2003-2006 jyldary «Qazaqstannyń aýyl jastary odaǵy» QB teń tóraǵasy. 2004-2007 jyldary «Qazaqstannyń jastar kongresi» zańdy tulǵalar uıymy tóraǵasynyń orynbasary. 2005-2007 jyldary «Jasyl el» jastar-eńbek jasaqtary Respýblıkalyq shtabynyń menedjeri. 2009-2010 jyldary Almaty qalasy jastar saıasaty máseleleri basqarmasynyń jastar uıymdarymen jáne JOO-larmen jumys bólimi bastyǵynyń mindetin atqarýshy. 2010-2012 jyldary Almaty qalasy jastar saıasaty máseleleri basqarmasy bastyǵynyń mindetin atqarýshy, basqarma bastyǵy. 2012 jyldan Almaty qalasy ishki saıasat basqarmasynyń basshysy. 2013 jylǵy 13 tamyzdan Batys Qazaqstan oblysy ákiminiń orynbasary. 20 7 jyl buryn (1808-1892) álemdegi alǵashqy týrıstik agenttiktiń negizin qalaýshy KÝK Tomas dúnıege keldi. Onyń agenttigi óz klıentterin «Barlyq jol Rımge aparmaıdy, keıbiri siz barǵyńyz kelgen jerge bastaıdy» degen tirkestermen qarsy alatyn. Ózi qaıtys bolǵannan keıin bul isin balasy jalǵastyrdy. Ol ákesiniń atymen álemdegi alǵashqy trevel-chekter shyǵaryp, saparǵa shyqqandardyń jumysyn jeńildetti. 12 5 jyl buryn (1890-1970) frantsýz áskerı jáne qoǵam qaıratkeri, Besinshi Respýblıkanyń tuńǵysh prezıdenti Sharl de GOLLЬ dúnıege keldi. 10 6 jyl buryn (1909-1970) keńestik ǵalym jáne tikushaqtar konstrýktory MILЬ Mıhaıl Leontevıch dúnıege keldi. 8 7 jyl buryn (1928) keńestik jáne reseılik jazýshy, jáne án mátindaryn jazǵan aqyn DOBRONRAVOV Nıkolaı Nıkolaevıch dúnıege keldi.