2060 jylǵa qaraı plastık qaldyqtarynyń kólemi úsh esege artýy múmkin - BUU
ASTANA. KAZINFORM – Jenevada plastıkalyq qaldyqtardyń ósip kele jatqan kólemine jáne onyń adam densaýlyǵyna, muhıttarǵa jáne ekonomıkaǵa tıgizetin áserimen kúresýge baǵyttalǵan jahandyq kelisimdi ázirleý boıynsha halyqaralyq kelissóz bastalyp jatyr, dep habarlaıdy BUU jańalyqtary.
BUU Qorshaǵan orta jónindegi baǵdarlamasynyń (ıÝNEP) málimetinshe, kelisim bolmaǵan jaǵdaıda plastık qaldyqtarynyń kólemi 2060 jylǵa qaraı úsh ese artady, bul adam densaýlyǵyna da aýyr zııanyn tıgizedi.
ıÝNEP aıasyndaǵy kelissózder BUU-ǵa múshe memleketterdiń eki jyl kóleminde teńizderdiń plastıkten lastaný daǵdarysyn toqtatýǵa múmkindik beretin zańdyq kúshi bar kelisim jasaýǵa keliskennen keıin bastaldy.
Máseleniń aýqymy óte úlken: bir ret qoldanylatyn kishkentaı staqan, polıetılen paketter, mıkroplastıkteri bar kosmetıka únemi muhıttar men polıgondarǵa túsedi.
Ómirlik tsıkl
Kelisimdi jaqtaýshylar ony mańyzdylyǵy jaǵynan 2015 jylǵy Parıj klımattyq kelisimimen salystyryp otyr. Bul rette olar munaı men gaz óndirýshi elderdiń qarsylyǵy týraly eskertedi, óıtkeni munaı men tabıǵı gaz – plastık óndirisiniń shıkizaty.
- Biz plastıkten lastaný daǵdarysyn tek qaıta óńdeý arqyly sheshe almaımyz. Bizge júıelik túrlendirý jáne aınalmaly ekonomıkaǵa kóshý qajet, - dep málimdedi ıÝNEP atqarýshy dırektory Inger Andersen.
Bolashaq kelisimniń maqsaty – plastıkti jobalaý men óndirýden bastap kádege jaratýǵa deıingi búkil ómirlik tsıklin qamtý. Jenevadaǵy kelissóz úshin negiz retinde paıdalanylyp jatqan Úkimetaralyq kelissóz komıtetiniń (ÚKK) jumys qujatynda aıtylǵandaı, bul plastıkti qaıta óńdeý men qaıta paıdalanýǵa yqpal etip, onyń qorshaǵan ortaǵa aǵyp ketýine jol bermeýi tıis.
22 betten turatyn qujatta 32 bap jobasy bar, onyń árbir baby kelissózge qatysýshylardyń talqylaýynda. Bul mátin bolashaq halyqaralyq kelisimniń negizi bolmaq.
Densaýlyqqa jáne ekonomıkaǵa zııan
5-14 tamyz aralyǵynda BUU-nyń Jenevadaǵy bólimshesinde 179 eldiń ókilderi, sondaı-aq 618 baqylaýshy uıymnyń 1900-den astam qatysýshylary — ǵalymdar, ekologtar jáne sala ókilderi kelisim jobasyn zertteıdi. Kezdesýdiń negizgi maqsattarynyń biri – qaýipsiz jáne ekologııalyq taza balamalardy jasaýdy qosa alǵanda plastıkti paıdalanýdy azaıtý boıynsha tekserilgen tájirıbeler jáne sharalar boıynsha tájirıbe almasý.
Kelissóz qarsańynda bedeldi medıtsınalyq jýrnal «Lantset» plastıkte qoldanylatyn materıaldardyń ómirlik tsıkldiń barlyq kezeńderinde jáne adam ómiriniń barlyq kezeńderinde zııandy ekenin eskertetin maqala jarııalady. Jıyrmadan astam medıtsınalyq sarapshynyń baǵalaýynsha, ásirese náresteler men balalar osal.
Maqalada plastıktiń adam densaýlyǵy men planeta úshin zor qaýip týdyryp otyrǵany, bul qaýiptiń ósip kele jatqany jáne onyń aýqymy áli belgisiz ekeni aıtylǵan. Bul qaýipten keletin adam densaýlyǵymen baılanysty ekonomıkalyq shyǵyn 1,2 trln dollarǵa baǵalanyp otyr.
Kelisimge aparatyn jol
Kelissóz protsesin plastıkten lastaný boıynsha atqarýshy hatshy Djotı Mattýr-Fılıpp basqaryp otyr.
- Boljam boıynsha, tek 2024 jyly adamzat 500 mln tonnadan astam plastık paıdalanǵan, onyń 399 mln tonnasy qaldyq bolady, - dedi ol.
Sońǵy boljamǵa sáıkes, 2040 jylǵa qaraı qorshaǵan ortaǵa túsetin plastık mólsheri 50 paıyzǵa artady.
- Plastıkten lastanýdan keletin jalpy ekonomıkalyq shyǵyn 2016 jáne 2040 jyldar aralyǵynda 281 trln dollarǵa jetýi múmkin, - dep qosty Mattýr-Fılıpp.
Búginde kelissózdiń bes raýndy ótti:
Birinshisi – 2022 jyldyń qarashasynda Ýrýgvaıda;
Ekinshi jáne úshinshisi – 2023 jyly Frantsııa men Kenııada;
Tórtinshisi 2024 jyldyń sáýirinde Kanadada;
Besinshisi – ótken jyldyń sońynda Koreıa Respýblıkasynyń Pýsan qalasynda ótti.
Bul kelissózder toqtatylyp, Ekvador elshisi Lýıs Vaıas Valdıvıesonyń tóraǵalyǵymen Jenevada talqylaýdy jalǵastyrý týraly sheshim qabyldandy.
Osyǵan deıin ǵalymdar aýadaǵy mıkroplastık mólsheriniń 100 ese kóp ekenin anyqtaǵany týraly jazdyq.