2025 jyl: el sportyndaǵy eleýli jetistikter
ASTANA. KAZINFORM — Kazinform tilshisi 2025 jyly elimizdiń sport salasynda bolǵan eleýli oqıǵalar joǵary tabystar men jetistikter jóninde oı qozǵap kórdi.
Bıyl otandyq jankúıerler tarapynan oń baǵalanǵan jetistikter az bolǵan joq. Olardyń qatarynda elimizdiń fýtbol klýbtarynyń birqatarynyń jekemenshikke ótýi, almatylyq «Qaırattyń» UEFA Chempıondar lıgasy negizgi kezeńinde baq synaýy, álem chempıonatynda qazaqstandyq bylǵary qolǵap sheberleri men taekvondoshylardyń kóshbasshylar qatarynan kórinýi sekildi mańyzdy oqıǵalardy atap ótýge tolyq negiz bar.
Qaıratyna mingen «Qaırat»
Ulttyq qurama bıyl 2026 jylǵy álem chempıonaty irikteý kezeńinde baq synady. Alǵashqyda jankúıerler qazaqstandyq fýtbolshylar dúbirli dodanyń fınaldyq kezeńine joldama ala ma dep úmittengen edi. Dese de olardyń ala-qula oıyn kórsetýi dittegen maqsatqa jetýine kedergisin keltirdi. Jyl basynda ulttyq qurama tizginin ustaǵan otandasymyz Álı Álıev shákirtteriniń jigerli oınaýyna úles qosa alǵan joq. Onyń basshylyǵymen qazaqstandyq fýtbolshylar dúnıejúzinde álsiz qurama dep baǵalanǵan Lıhtenshteındi ǵana tize búktirdi. Odan keıin Ýels, Soltústik Makedonııa, Belgııadan jeńilip, joldama alý múmkindiginen múldem qol úzip qaldy. Tipti syrt alańda Belgııadan 0:6 esebimen oısyraı jeńilýi jankúıerlerge úlken soqqy bolyp tıdi. Álı Álıev óz erkimen qyzmetinen ketkennen keıin tájirıbeli maman Talǵat Baısýfınovqa bas bapkerdiń mindetin atqarý júkteldi. Ulttyq qurama tizginin úshinshi márte ustaǵan ol ózine senip tapsyrylǵan úsh kezdesýde de eshkimniń yǵyna jyǵylǵan joq. Aldymen Lıhtenshteındi (4:0) taǵy bir márte tize búktirip, odan keıin Soltústik Makedonııa (1:1) jáne Belgııamen (1:1) teń oınady. Sondyqtan jankúıerler ulttyq quramaǵa qatysty ekiudaı sezimde boldy. Aldaǵy ýaqytta qazaqstandyq fýtbolshylar qandaı tabystarǵa qol jetkize alady? Ázirge ol belgisiz. Ulttyq qurama tizginin kim ustaıdy degen saýalǵa da naqty jaýap tabylar emes.
Bas barmaqpen baǵalaıtyn basty oqıǵa retinde almatylyq «Qaırat» komandasynyń UEFA Chempıondar lıgasy negizgi kezeńine joldama alǵanyn aıta alamyz. Osydan on jyldaı buryn tól akademııasynyń qazyǵyn qaǵyp, sheberligi shyńdalǵan qanshama jas órendi qanatynyń astyna alǵan qazaqstandyq komanda qashanda elimizdiń talantty jastaryna múmkindik berý maqsatynan jańylǵan joq. Alǵashqyda kári qurlyqtaǵy bedeldi týrnırdi birinshi kezeńnen bastaǵan «Qaırat» jarystyń tórt satysyn artqa qaldyryp, álemniń myqty komandalary qatarynda oınaıdy degenge eshkim sengen joq. Rasynda, irikteý kezeńinde qazaqstandyq komanda úshin ońaı qarsylastar túsken joq. Almatylyq klýb Chempıondar lıgasynyń negizgi kezeńinde portýgalııalyq «Sportıngten» 1:4, ıspanııalyq «Real Madrıdten» 0:5, ıtalııalyq «Interden» 1:2, danııalyq «Kopengagennen» 2:3, grekııalyq «Olımpıakostan» 0:1 esebimen jeńilip qaldy. Al kıprlik «Pafos» komandasymen 0:0 esebimen teń tústi. Árıne, ázirge «Qaıratqa» upaı qoryn molaıtý ońaıǵa túsip jatqan joq. Qýanyshtysy, komanda sapynda qazaqstandyq fýtbolshylar jıi oınaýǵa múmkindik aldy. Іrikteý kezeńinde qaqpashylar Aleksandr Zarýtskıı men Temirlan Anarbekov ózderiniń sheberligimen kópshilikti tánti etti. Olardyń jaraqat alyp qalýyna baılanysty negizgi kezeńdegi «Sportıng» pen «Real Madrıdke» qarsy oıyndarda nebári 18 jastaǵy Sherhan Qalmyrza jasyl alańǵa shyǵyp, qanshama soqqyǵa toıtarys berdi. Sondaı-aq jankúıerler aldaǵy jyly Anglııanyń «Chelsı» klýbynyń jeıdesin kıetin 17 jastaǵy Dastan Sátpaevtyń oıynyna qoshemetpen qol soqty. Al bolashaǵynan zor úmit kúttiretin Aleksandr Mrynskıı, Damır Qasabolat negizgi quramda oınap, oǵan qosa Azamat Tuıaqbaev, Ramazan Baǵdat sekildi jastardyń tájirıbe jınaqtaýyna jol ashyldy. Olardyń barlyǵy «Qaırat» akademııasynan shyqqan fýtbolshylar ekenin eskerýimiz tıis.
Aldaǵy ýaqytta elimizdiń kóptegen óńirinde osyndaı akademııalar ashylmaq. Qazir bul baǵytta alǵysharttar jasaldy. Memleket basshysy Qasym-Jomart Toqaev bıylǵy Joldaýynda «Fýtbol klýbtaryn jekeshelendirýge qatysty jumysty tezdetý kerek. Qazir elimizdiń tórt fýtbol klýbyna belgili kásipkerlerimiz ıe boldy, ıaǵnı klýbtar jekemenshikke ótip jatyr. Sol úshin olarǵa rızashylyǵymdy bildiremin. Degenmen fýtboldy kommertsııalandyrý isin jalǵastyra berý kerek. Mundaı qadamsyz Qazaqstanda fýtbol damymaıtynyn álemdik tájirıbeden kórip otyrmyz. Qazirgi zamanda kásibı sportty qomaqty tabys ákeletin bıznes-ındýstrııa retinde qarastyrǵan jón» dep atap kórsetken edi.
Sport jáne dene shynyqtyrý isteri komıteti tóraǵasynyń orynbasary Nurlan Esembaevtyń aıtýynsha, qazaqstandyq áleýetti ınvestorlar qaraýyna Astananyń «Jeńis», Qaraǵandynyń «Shahter», Qyzylordanyń «Qaısar» jáne Petropavldyń «Qyzyljar» komandalarynyń ótýi josparlandy. Aldymen áleýetti ınvestorlarǵa atalǵan klýbtardy alǵannan keıin, sporttyq ınfraqurylym (stadıon jáne fýtbol alańdary) damytý, sondaı-aq akademııa ashýyna talaptar qoıylaǵan. Al, jergilikti atqarýshy organdarǵa aldaǵy 3-4 jylǵa deıin fýtbol klýbtaryna jergilikti bıýdjetten qarajat bólýdi toqtatpaý usynyldy. Jaqyn ýaqytta olardyń qataryna «Aqtóbe» komandasy da qosylady dep josparlanyp otyr.
El fýtbolyndaǵy taǵy bir qýanyshty jańalyq retinde Qyzylorda qalasynda paıdalanýǵa berilgen «Qaısar-arena» stadıonyn atap ótýge bolady. Táýelsizdik jyldarynda boı kótergen úshinshi stadıon halyqaralyq talaptardyń tórtinshi sanatyna tolyqtaı saı keledi. Endigi kezekte elimizdiń Almaty, Shymkent, Aqtóbe, Semeı, Qaraǵandy qalalarynan osyndaı sporttyq nysandar ashylady dep kútilip otyr. Ony Qazaqstan fýtbolyndaǵy eleýli oqıǵalar dep aıta alamyz.
Sharshy alańdaǵy sheberlik
Buryn álemdik boksta atoı salyp júrgen qazaqstandyq bylǵary qolǵap sheberleriniń kórsetkishi keıingi jyldary tómendep ketti. Byltyr elimiz Parıj olımpıadasynda nebári bir ǵana kúmis medaldy qanaǵat tutty. Ádette, Qazaqstan boks sportynan uzaq jyl boıy dúnıejúzinde aldyńǵy qatardan kórinip júrgenin eskergenimiz artyq emes. Olqy túsken tusymyz qaısy? Olımpıadadan keıin bul baǵytta qazaqstandyq mamandar tıisti is-sharalardy qolǵa aldy. Erler quramasyna bas bapker qyzmetine tájirıbeli maman Qaırat Sátjanov taǵaıyndaldy. Elimizdiń boks federatsııasy bylǵary qolǵap sheberleriniń daıyndyǵyna kóbirek kóńil bóldi. Osyndaı qoldaýdyń septigi tıip, ol óz nátıjesin berdi.
Bıyl sporttyń bul túrinen eki álem chempıonaty jalaýyn kóterdi. Aldymen qyrkúıek aıynda Anglııanyń Lıverpýl qalasynda World Boxing aıasynda ótken dúbirli dodada Mahmud Sabyrhan (55 keli), Sanjar Tashkenbaı (50 keli) jáne Alýa Balqybekova (51 keli), Aıda Ábikeeva (65 keli), Tórehan Sabyrhan (70 keli), Natalıa Bogdanova (70 keli), Aıbek Oralbaı (90 keli) álem chempıony atansa, Nazym Qyzaıbaı (48 keli) kúmis, Vıktorııa Grafeeva (60 keli), Eldana Tálipova (80 keliden joǵary) qola júldeger boldy.
Jalpy komandalyq esepte 10 medalmen kósh basyna shyqqan otandastarymyz Ózbekstan, Úndistan, Brazılııa sekildi elderdiń artqa qaldyryp ketti. World Boxing aldaǵy ýaqytta 2028 jylǵy Los-Andjeles olımpıadasyna joldamalardy sarapqa salatyn uıym ekenin umytpaýymyz tıis.
Elimiz úshin taǵy bir qýanyshty jańalyq, qarasha aıynda Italııa astanasy Rım qalasynda ótken World Boxing federatsııasynyń jıynynda uıymnyń tizgini qazaqstandyq maman Gennadıı Golovkınge senip tapsyryldy. Daýys berý nátıjesinde sheshim biraýyzdan qabyldandy. Kongreske álemniń 58 federatsııasy qatysty.Onyń ókilettik merzimi 3 jylǵa sozylady. Los-Andjeles Olımpıadasyna deıin jalǵasady. Gennadıı Golovkın — elimizdiń atynan halyqaralyq deńgeıde mundaı joǵary laýazymǵa saılanǵan tuńǵysh azamat.
Al jeltoqsan aıynyń alǵashqy jartysynda Birikken Arab Ámirliginiń Dýbaı qalasynda IBA álem chempıonatyn uıymdastyrdy. Bul jarysta da qazaqstandyq boksshylar aldyńǵy qatardan kórine bildi. Elimizdiń atynan bedeldi básekege 13 sportshy attanǵan edi. Olardyń arasynan 6 otandasymyz júldeli oryndardan kórinip qaıtty. El quramasy qorjynyna 3 altyn, 1 kúmis, 2 qola medal tústi. Atap aıtqanda, Sáken Bıbosynov (54 keli), Orazbek Asylqulov (57 keli), Abylaıhan Júsipov (71 keli) álem chempıony atansa, Sabyrjan Aqqalyqov (75 keli) kúmis, Temirtas Júsipov (48 keli), Ertýǵan Zeınýllınov (63,5 keli) qola júlde aldy. Jalpy komandalyq esepte Qazaqstan quramasy ekinshi orynǵa taban tiredi. Kósh basynda Reseı quramasy tursa, úzdik úshtikti Ózbekstan túıindedi.
Keleshekte olımpıada jáne álem chempıonattarynda osyndaı bıikten kóriný — alǵa qoıǵan maqsattyń biri. Árıne, ol úshin áli kóp jumys kerek. Boksshylardyń daıyndyǵyn udaıy nazarda ustap, olardyń babynda bolýyna nazar aýdarýymyz tıis.
26 jyl kútken altyn medal
Qyrkúıek aıynda elimizdiń grek-rım kúresinen aıtarlyqtaı oqıǵa boldy. Sporttyń atalǵan túrinen 26 jyldan keıin qazaqstandyq balýan álem chempıonatynda top jaryp, barsha jankúıerdi úlken qýanyshqa bóledi. El quramasynan Aıdos Sultanǵalı (60 keli) altyn medal alyp, uzaq jyldar boıy qol jetpeı júrgen bıikti baǵyndyrdy. Aıta ketsek, fınalda otandasymyz ózbekstandyq Alısher Ganıevten basym tústi. Oǵan deıin Amıran Shavadze (Grýzııa), Maksvell Hopper Blek (AQSh), Melkamý Fetene (Izraıl), Seýn Lı (Soltústik Koreıa), Amıran Chavadzede (Grýzııa) sekildi qarsylastaryn qapy qaldyrdy. Qaı-qaısysy da osal qarsylas emes. Arasynda álem jáne olımpıadada júldeger qatarynan kóringen tájirıbeli balýandar bar. Soǵan qaramastan qazaqstandyq balýan dittegen maqsatyna qol jetkizdi.
Aıdos Sultanǵalı 1996 jyly Qyzylorda qalasynda dúnıege kelgen. Qazirge deıin 2018, 2022 jyldary álem chempıonatynda qola júldeger atandy. 2021 jyly Azııa chempıony ataǵyn jeńip aldy.
— Osy tarıhı sáttiń maǵan buıyrǵanyna erekshe qýanyshtymyn. Bul jeńis bizdiń kúres túriniń alǵa qaraı damýyna jańa serpin berýge úlken múmkindik bolady. Osy múmkindikti jiberip alýǵa bolmaıtynyn sezdim, sol úshin barymdy saldym. Tek alǵa júrip, halqymdy qýantqym keldi. Qulaq syndy, qabaq jaryldy. Biraq, maqsatym altyn medal jeńip alý boldy, — dedi ol elge oralǵan sátte.
Sondaı-aq álem chempıonatynda erkin kúresten Asyljan Esengeldi (60 keli), Nurqoja Qaıpanov (70 keli) qola júldeger atandy. Bapkerler bekitken quramda Olımpıada, álem jáne Azııa chempıonatynda júlde alǵan tájirıbeli balýandar boldy. Olarmen qatar túrli jas sanatyndaǵy iri jarystarda joǵary oryndardan kóringen jas sportshylar kirdi.
Taekvondo tarlandary top jardy
Uzaq jyldan beri elimizdiń taekvondo sportynda joǵary tabystarǵa qol jetkize almaı keldi. Degenmen bilikti mamandarymyz shetelde eńbek etip, onda shákirtteriniń Olımpıada jáne álem chempıonatynda jeńis tuǵyrynan kórinýine úlken úles qosqanyn jasyra almaımyz. Qazaqstandyq jankúıerler tájirıbeli maman Esbol Sultanovtyń Týnıs quramasynda qyzmet atqarǵanyn kezinen jaqsy biledi. 2023 jyldan beri Týnıste eńbek etken ol shákirtteriniń 2024 jyly Parıj Olımpıadasynda júlde alýyna kóp eńbek sińirdi. Atap aıtqanda, Fıras Katýssı altyn alsa, Mohamed Halıl Djendýbı qola júldege qol sozdy. Bıylǵy jyldyń qańtar aıynda ol Qazaqstan quramasynyń tizginin ustady. Bilikti bapker ulttyq quramadaǵy sportshylardyń daıyndyq barysyna basa nazar aýdardy. Alǵashqy jylǵy nátıje jaman emes. Otandastarymyz 2021 jáne 2023 jyly ótken dodalarda medalsiz oralǵan edi. Eń sońǵy medal 2019 jyly qorjynǵa túsken edi. Bıyl Qytaıdyń Ýsı qalasynda ótken álem chempıonatynda qazaqstandyq taekvondoshylar eki júldemen oraldy. El quramasynan Aıdana Qumartaeva (46 keli) men Nodıra Ahmedova (49 keli) qos qola alyp, jankúıer qaýymynyń jyly yqylasyna bólendi.
— Aqpan aıynan bastap úzdiksiz oqý-jattyǵý jıyndaryn ótkizdik. Ótken jylǵy Qazaqstan chempıonaty men halyqaralyq týrnırlerdegi nátıjelerdi saralap, ulttyq quramany jasaqtadyq. Sonymen qatar komanda sapynda býyn almasý protsesi ótti. Álem chempıonatynda ulttyq qurama buǵan deıin 2021 jáne 2023 jyly ótken dodalarda medalsiz oralǵan edi. Eń sońǵy medal 2019 jyly oljalanǵan. Bıylǵy álem birinshiligi sportshylar men bapkerler úshin ońaı bolǵan joq. Degenmen sportshylarymyz jaqsy oıyn kórsetti. Osyndaı az ýaqyt ishinde kóp jumys isteldi. Jattyǵý baǵdarlamasyn tolyqtaı ózgerttik, — dedi ulttyq quramanyń bas bapkeri Esbol Sultanov jýrnalısterge bergen suhbatynda.
Al taekvondodan (WT) 21 jasqa deıingi sportshylar arasyndaǵy álem chempıonatynyń qorytyndysy boıynsha Qazaqstan 2 altyn, 1 qola medalmen úzdik úshtiktiń quramyna endi. Qazaqstandyq Beıbarys Qablan (87 keliden joǵary) men Batyrhan Tóleýǵalı (87 keli) Kenııa astanasy Naırobı qalasynda álem chempıony ataǵyna qol jetkizdi. Oǵan qosa Tamerlan Tileýles (63 keli) taekvondodan Álem chempıonatynda qola medal ıelengen edi.
Sondaı-aq mánerlep syrǵanaý sheberi Mıhaıl Shaıdorov, konkımen júgirýshi Denıs Nıkısha, frıstaılshy Anastasııa Gorodko jáne ózge de sportshylar úzdik nátıjelerge qol jetkizdi.
Jalpy, 2025 jyly elimizdiń sport salasynda bolǵan joǵary jetistikter jankúıerler qaýymynyń erekshe qoshemetine bólendi. Osyndaı tolaǵaı tabystar bolashaqta da jalǵasyn tabatyny sózsiz. Aldaǵy jyldyń aqpan aıynda Mılan jáne Kortına-d’Ampetstso qalalarynda Qysqy olımpıada oıyndary jalaýyn kóteredi. Al sol jyldyń 19 qyrkúıek-4 qazan aralyǵynda Japonııanyń Nagoıa qalasynda Jazǵy Azıada bolady. Oǵan qosa qyrkúıek-qarasha aralyǵynda fýtboldan UEFA Ulttar lıgasy ótkiziledi. Sondaı-aq otandastarymyz kóptegen sport túrinen álemdik jáne qurlyqtyq básekelerge qatysady. Árbir jarysqa tyńǵylyqty daıyndyq qajet. Sondyqtan bul baǵytta tıisti is-sharalar jalǵasyn tabady.