2023 jyl basynan áleýmettik tólemder, aıyppuldar mólsheri qalaı ózgeredi
Aılyq eseptik kórsetkish pen eń tómengi jalaqy mólsheri
2023 jyldyń 1 qańtarynan bastap kúshine enetin «2023-2025 jyldarǵa arnalǵan respýblıkalyq bıýdjet týraly» Zań Qazaqstan Respýblıkasynyń memlekettik jastar saıasaty jáne áleýmettik qamsyzdandyrý salasyndaǵy zańnamany jetildirýge baǵyttalǵan. Bul qujatta bala kútimi boıynsha járdemaqy tóleý merzimin 1,5 jasqa deıin ulǵaıtý, bazalyq zeınetaqy mólsherin kezeń-kezeńimen kóterý, yntymaqty zeınetaqy mólsherin esepteý kezinde tabystyń eń joǵary shektelýin 46-dan 55 AEK-ge deıin arttyrý, saqtandyrylǵan adamdar úshin jumysynan aıyrylý boıynsha áleýmettik tólemder mólsherin ortasha aılyq tabystyń 45%-na deıin ósirý boıynsha túzetýler qamtylǵan. Osylaısha, 2023 jylǵa eń tómengi jalaqy mólsheri (ETJ) – 70 myń teńge, aılyq eseptik kórsetkish (AEK) – 3 450 teńge bolyp bekitildi.
Zeınetaqy mólsheri
Memlekettik bazalyq zeınetaqy tóleminiń eń tómengi mólsheri 21 907 teńge, al eń tómengi zeınetaqy – 53 076 teńge bolyp jazylǵan. Bazalyq áleýmettik tólemderdiń mólsherin esepteý úshin eń tómengi kúnkóris kólemi 40 567 teńge mólsherinde aıqyndalǵan. Aıta keteıik, eń tómengi kúnkóris deńgeıi 2021 jyly – 34 302 teńge bolsa, 2022 jyly 36 018 teńgeni qurady.
Biryńǵaı jınaqtaýshy zeınetaqy qory zeınetaqy qarajatyn merziminen buryn paıdalanýdyń 2023 jylǵa eń tómen jetkiliktilik shegin belgiledi. Qor málimetinshe, 2023 jylǵa belgilengen eń tómen jetkiliktilik shegi jas mólsherine baılanysty 3-ten 10 mıllıon teńgege deıingi soma bolady. Bekitilgen ádistemege sáıkes, eń tómengi jetkilikti shek shamalary ár jas mólsheri úshin jeke anyqtalady jáne bolashaq zeınetaqy tólemderi men zeınetaqy jarnalarynyń ósýin (ındekstelýin) eskeredi. Naqtyraq aıtqanda, eń tómengi jetkiliktilik shegi - bul salymshynyń zeınetke shyqqannan keıin eń tómengi bazalyq zeınetaqymen qosa eń tómengi zeınetaqydan kem emes jıyntyq tólemder alýy úshin shotynda qalýǵa tıisti eń tómengi soma. Osylaısha, 2023 jyly 20 jastaǵy salymshy zeınetaqy shotyndaǵy 3 mln 260 myńnan, 30 jastaǵy salymshy 4 mln 580 myńnan, 40 jastaǵy salymshy 6 mln 100 myńnan, 50 jastaǵy salymshy 7 mln 860 myńnan, 60-62 jastaǵy salymshylar 9 mln 890 myńnan asqan somany merziminen buryn paıdalana alady.
Bala kútimi boıynsha beriletin tólemder
Memleket basshysy halyqqa Joldaýynda bala kútimi boıynsha beriletin tólem merzimin bir jarym jylǵa deıin uzartýdy tapsyrǵan edi. Mundaı tólem bıýdjetten ǵana emes, memlekettik áleýmettik saqtandyrý qorynan da tólenedi. Ony alý úshin jalaqydan mindetti túrde turaqty jarna aýdarylyp turýy qajet. 2023 jyldyń qańtarynan bastap osy tólem bir jarym jylǵa uzartylady. 2022 jyly týǵan bala úshin tólem avtomatty túrde jarty jylǵa sozylady. Al 1 qańtardan keıin týǵan balaǵa birden bir jarym jylǵa taǵaıyndalady. Sonymen qosa, tólem alýshy jumysqa bir jarym jyldan erte shyqqan jaǵdaıda áleýmettik tólemniń mólsheri memlekettik járdemaqy deńgeıinde saqtalady.
Bala týǵanǵa deıingi eki jylda áleýmettik saqtandyrý júıesine 6 aıdan az ýaqyt qatysqan ata-ana jumys istemeıtin adamdarmen qatar respýblıkalyq bıýdjetten tólenetin bala kútimi boıynsha memlekettik járdemaqy alady. Dekretke deıin jumys istegen áıelderdiń bala kútimine baılanysty alatyn aı saıynǵy áleýmettik tólemi bólek esepteledi. ıAǵnı, keıingi 2 jyl ishindegi jalpy tabysty 24 aıǵa bólip, memleket bekitken 0,4 koeffıtsıentke kóbeıtip, odan shyqqan somadan 10% zeınetaqy jarnasyn alyp tastaý kerek.
Bala kútimine baılanysty sábı bir jarym jasqa tolǵansha aı saıyn tólenetin járdemaqy mólsheri birinshi balaǵa – 5,76 AEK nemese 19 872 teńgeni qurasa, ekinshi balaǵa – 6,81 AEK nemese 23 495 teńge, úshinshi balaǵa – 7,85 AEK nemese 27 083 teńge, tórtinshi jáne odan da keıingi balaǵa – 8,9 AEK nemese 30 705 teńgeni quraıdy.
2023 jyly kópbalaly analarǵa ıaǵnı tórt jáne odan da kóp balasy bar otbasyǵa tólenetin járdemaqy mólsheri de artady. Máselen, 4 balaǵa – 16,03 AEK nemese 55 304 teńge, 5 balaǵa – 20,04 AEK nemese 69 138 teńge, 6 balaǵa – 24,05 AEK nemese 82 973 teńge, 7 balaǵa – 28,06 AEK nemese 96 807 teńge, 8 balaǵa – 32 AEK nemese 110 400 teńge tólenedi. Al segiz baladan kóp balasy bar otbasylarǵa odan keıingi ár bala úshin 4 AEK-ten (13 800 teńge) qosylady. ıAǵnı, 9 balaǵa 36 AEK (124 200 teńge), 16 balaǵa 64 AEK (220 800 teńge).
Sonymen qosa «Altyn alqa», «Kúmis alqa» alǵan kópbalaly áıelderge 2023 jyly aı saıyn 6,4 AEK nemese 22 080 teńge memlekettik járdemaqy tólenedi. Al 2023 jyly múgedektigi bar balalardy tárbıelep otyrǵan ata-anaǵa, qamqorshyǵa tólenetin járdemaqy mólsheri 56 794 teńge bolyp bekitildi. Aıta keteıik, 2022 jyldyń 1 sáýirinen bastap AEK-tiń eki mólsheri qoldanylyp júr. Alǵashqysy járdemaqy men basqa da áleýmettik tólemderdi (3 180 teńge) tóleýge paıdalanylsa, ekinshisi – aıyppuldar men salyq jáne basqa da tólemder úshin qoldanylady (3 063 teńge).
Aıyppul mólsherindegi ózgerister
2023 jyly avtomobıl qozǵalysynyń jyldamdyǵyn 10-20 kılometrge arttyrǵany úshin júrgizýshiler 5 AEK nemese 17 250 teńge aıyppul tóleıtin bolady. Qazir bul aıyppul kólemi - 15 315 teńge. Al saǵatyna 20-40 kılometrge arttyrsa, 10 AEK nemese 34 500 teńge mólsherinde aıyppul salynady, bıyl - 30 630 teńge. Jyldamdyqty saǵatyna 40 kılometrden asyrǵany úshin 20 AEK nemese 69 myń teńge aıyppul tóleıdi. Bul 2022 jyly 61 260 teńgeni quraǵan bolatyn. Al ákimshilik jaza qoldanylǵannan keıin bir jyl ishinde jyldamdyqty qaıta arttyrǵan jaǵdaıda 30 AEK nemese 103 500 teńge aıyppulmen jazalanady. Qazir bul aıyppul kólemi 91 890 teńgeni qurap otyr.
Kólik júrgizýge quqyǵy joq azamattar qansha aıyppul tóleıdi?
Avtokólikti júrgizýge quqyǵy joq júrgizýshige 20 AEK nemese 69 myń teńge aıyppul salynady, 2022 jyly ol 61 260 teńge.
Kólikti júrgizý quqyǵynan aıyrylyp, kólik aıdaǵany úshin 50 AEK nemese 172 500 teńge aıyppul salynady ne 20 táýlikke qamaýǵa alynady.
Jol belgilerin elemegen jaǵdaıda...
Jol belgileri men onyń talaptaryn saqtamaǵany úshin 3 AEK nemese 10 350 teńge aıyppul tóleıdi. Qazir ol - 9 189 teńge.
Baǵdarshamnyń «qyzylyna» toqtamaǵan nemese jol dıspetcheriniń tyıym salý qımylyna qulaq aspaǵan jaıǵdaıda 10 AEK nemese 34 500 teńge aıyppul salynady. 2022 jyly 30 630 teńge boldy. Quqyq buzýdy qaıtalasa, aıyppul kólemi 15 AEK, bul degenińiz 2022 jylǵy 45 945 teńgeniń ornyna 51 750 teńgege deıin ósedi. Jol qozǵalysy erejelerin buzyp, jaıaý júrginshiler joly, jol jıekteri nemese trotýarmen júrse, 15 AEK nemese 51 750 teńge aıyppul tóleıdi, qazir ol 45 945 teńgeni qurap otyr.
Aıaldama/avtoturaq erejesin buzǵan jaǵdaıda...
Kólikti turaqqa durys qoımaǵan jaǵdaıda da salynatyn aıyppul mólsheri artty. Mysaly, aıaldama nemese avtoturaq qaǵıdalaryn buzǵandarǵa 5 AEK nemese 17 250 teńge aıyppul salynady. 2022 jyly ol - 15 315 teńge.
Trotýarda, gúlzarlarda, balalar jáne sport alańdaryna kóligin qoıyp ketip, sondaı-aq basqa da avtokólikterdiń júrýine kedergi jasasa, 10 AEK nemese 34 500 teńgege deıin aıyppul tóleıdi, qazirgi tańda ol 30 630 teńgeni quraıdy.
Aqyly turaqqa aqsha tólemegen jaǵdaıda 3 AEK nemese 10 350 teńge aıyppul salynady, 2022 jyly 9 189 teńge bolǵan edi.
Qyzmetkerdiń kólikti toqtatý týraly talabyn oryndamaǵan jaǵdaıda 40 AEK nemese 138 myń teńge aıyppul salynady. Aıta keteıik, aıyppuldyń bul túri 11 qyrkúıekte ákimshilik quqyq buzýshylyq týraly kodekske túzetýler engizilgen kezde onyń mólsheri ósken bolatyn. Qazirgi kezde 30 AEK nemese 91 890 teńgeni quraıdy. Al bir jyl ishinde qaıtalap buzǵany úshin 5 táýlikke deıingi merzimge qamaýǵa alynyp, mashına aıdaý quqyǵynan aıyrylady. Kólik júrgizý quqyǵynan aıyrylǵan azamattar jolda polıtsııaǵa toqtamaı ótip ketse, 60 AEK aıyppul salynady, al bul 2023 jyly 207 myń teńge bolmaq.
Jolaýshylar men júkterdi tasymaldaý erejelerin buzyp, qaýipsizdik belbeýin taqpaǵan jáne rýlde otyryp, telefondy paıdalanǵan jaǵdaıda 5 AEK aıyppul salynady, ıaǵnı 2023 jyly 17 250 teńge bolmaq. Al 2022 jyly bul 15 315 teńge boldy.
Jaıaý júrginshilerge qatysty aıyppuldar
Jaıaý júrginshilerge arnalǵan oryndardaǵy jol qozǵalysyna qatysty erejeler oryndalmasa, 6 126 teńgeniń ornyna 6 900 teńge - 2 AEK mólsherinde aıyppul salynady. Bir jyl ishinde qaıtalansa, aıyppul kólemi birden 10 AEK-ke deıin artyp, 30 630 teńgeniń ornyna 34 500 teńge tóleıtin bolady.
Jol erejesine qatysty basqa da aıyppul kólemi
Ákimshilik quqyq buzýshylyq týraly kodekske qyrkúıek aıynda polıtsııa qyzmetkerleri men tergeýshilerdiń qyzmettik mindetterin atqarý kezinde olardyń zańdy ókimderine baǵynbaıtyndar nemese olardyń jumysyna kedergi keltiretinder úshin 30 AEK - 103 500 teńge mólsherinde aıyppul salýdy nemese 15 táýlikke deıin qamaýǵa alýdy kózdeıtin ózgerister engizildi. 2022 jyly bul aıyppul 91 890 teńgeni quraǵan edi. Bir jyl ishinde taǵy da qaıtalansa, 15-ten 20 kúnge deıin qamaýǵa alynady. Qamaýǵa alynbaǵandar úshin jaza retinde 50 AEK - 175 500 teńge (2022 jyly 153 150 teńge) mólsherinde aıyppul salynady. Qoǵamdyq orynda túkirgeni úshin, sondaı-aq belgilenbegen jerlerde qoqys tastaǵany úshin 5 AEK nemese 17 250 teńge aıyppul salynady. Al qaıtalanǵan jaǵdaıda 10 AEK-ke nemese 34 500 teńge tóleıtin bolady.
