2012 jyldan bastap júzege asa bastaıtyn «Halyqtyq ІRO» jurtshylyq úshin uǵynyqty ári ashyq bolýy shart
Sondaı-aq Elbasy «ІRO»-nyń mańyzyn: «Halyqtyq ІRO» shyǵarý júzdegen myń qarapaıym qazaqstandyqtarǵa iri kásiporyndardyń aktsııalaryn ıelenýge jáne olardyń jınaǵan baılyqtaryn jańasha ınvestıtsııalaýǵa múmkindik beredi», - dep atap kórsetken edi. Bundaı sharanyń halyqtyń ál-aýhatyn, turmystyq-áleýmettik jaǵdaıyn jaqsartý, qarjy bilimi men qarjy tetikterin utymdy paıdalana bilýge baýlý, azamattardyń qarjylyq saýattylyǵyn arttyrýǵa septigi zor bolatynyna da nazar aýdarylǵan. Osyndaı maqsatta Memleket basshysy Úkimetke arnaıy baǵdarlama ázirleý kerektigin de júktegen edi. Osyǵan oraı, Ekonomıkalyq damý jáne saýda mınıstrligi «Halyqtyq ІRO» baǵdarlama jobasyn ázirlep, bul qujat búgingi Úkimettiń otyrysynda talqyǵa tústi. Jalpy «Halyqtyq ІRO» baǵdarlamasy móldirlik, ashyqtyq jáne barlyq qazaqstandyqtar úshin teńdeı qol jetimdilik qaǵıdattaryna negizdeledi. «Elbasy tapsyrmasyna sáıkes, baǵdarlama Qazaqstan halqyna ózderiniń uzaq ýaqyt jınaǵan qoryn ınvestıtsııalaý arqyly iri kompanııalardyń aktsııalaryna ıelik etýge múmkindik berýdi qarastyrady. Sondaı-aq elimizdegi baǵaly qaǵazdar naryǵynyń damýyna jaǵdaılar jasaý qamtamasyz etiletini qarastyrylady. Alǵa qoıylǵan maqsattardy júzege asyrý úshin Úkimet múddeli memlekettik organdarmen jáne «Samuryq-Qazyna» Qorymen birlese otyryp birqatar mindeterdi oryndaýǵa baǵytalǵan keshendi is-sharalar atqarýy tıis», - dedi jıyn barysynda baǵdarlamany tanystyrǵan Ekonomıkalyq damý jáne saýda mınıstri Qaırat Kelimbetov.
Onyń aıtýynsha, qazirgi tańda elimizdegi turǵyndardyń arasynda qor naryǵynyń qyzmetin biletin, qarjylyq saýatty jurtshylyqtyń sany kóp emes. Halyqtyń az ǵana bóligi baǵaly qaǵaz naryǵyna ınvestıtsııa salýdy júzege asyryp otyr. Bul shamamen 10 myńǵa tarta jeke tulǵalardy quraıdy. Al «Halyqtyq ІRO» baǵdarlamasyn ázirleý barysynda turǵyndarǵa jasalǵan saýalnama nátıjesinde jurtshylyq tarapynan ınvestıtsııalaýǵa aǵymdaǵy suranys 100 - 200 mln. dollarǵa baǵalanǵan. Degenmen, mınıstr «Halyqtyq ІRO-ǵa» shyǵarylatyn yqtımal kandıdattar týraly turǵyndar jappaı aqparattanǵan ýaqytta halyqtyń ınvestıtsııalaýǵa degen suranysy anaǵurlym ósý múmkin ekenin alǵa tartady.
Toqtala ketetin jaıt, «Halyqtyq IPO» baǵdarlamasynyń júzege asýy birneshe jyldar aralyǵynda tizbekti fazalarmen oryndalady jáne jyl saıyn qatystyrylatyn kompanııalardyń sany da arta túsedi. Bul rette baǵdarlama aıasynda aktsııalardy ornalastyrýdyń maqsattyq ındıkatıvti úlesi 5 paıyzdan bastap 15 paıyzǵa deıingi mólsherdi quraıdy. Al aktsııalardyń naqty sany kompanııalardyń negizdelgen usynysy boıynsha Qor dırektorlarynyń Keńesimen anyqtalady.
Sonymen qatar, «Halyqtyq IPO» baǵdarlamasyna kandıdat-kompanııalardy baǵalaý júıesi obektıvti ólshemderge negizdeledi. Onda kompanııalardyń kórsetkishteri ballmen baǵalaý tártibinde júrgizilip, strategııalyq aıqyndyq, qarjylyq jaǵdaıy, IPO ótkizgennen keıingi turaqtylyq jaǵdaılary saralanady. Osylaısha sıpattalǵan ólshemderdi eskere otyryp, kandıdat-kompanııalar «IPO-ǵa daıyndyq» kórsetkishimen baǵalanady. «Osylaısha, taldaý barysynda IPO-ǵa anaǵurlym daıyn kompanııalar tizbegi belgili bolyp otyr. Atap aıtqanda, bular birinshi - «Qaztransoıl» AQ. Atalǵan kompanııanyń enshisine eldegi munaı óndirýdiń jyldyq mólsheriniń 60 paıyzǵa jýyǵyn tasymaldaý úlesi kiredi. Kompanııa Qazaqstandaǵy munaı qubyrlarynyń iri operatory bolyp tabylady. Onyń ústine «Qaztransoıl» qarjy kórsetkishterin jaqsartý áleýetine ıe turaqty bıznestik uıym bolyp otyr. Sondyqtan da, «ІRO»-ǵa shyǵarý daıyndyǵy joǵary. Ekinshi áleýetti kompanııa - «KEGOK» AQ. Atalmysh kompanııa elektr jelilerin basqarýdaǵy negizgi qyzmetterdi júzege asyrady. Qazaqstannyń ishki ekonomıkasynyń ósýine qaraı bıznes birqatar artyqshylyqtarǵa da ıe. Buǵan qosa, «Eır-Astana» AQ da daıyndyq deńgeıi boıynsha birinshi kezektegi topta qarastyrylyp jatyr», - deıdi Q. Kelimbetov. Onyń aıtýynsha, atalǵan úsh kompanııanyń «Halyqtyq ІRO»-ǵa shyǵarýǵa daıyndyǵy joǵary. ıAǵnı, baǵdarlama boıynsha 2012 jyldyń 2-3 toqsanyna qaraı «Qaztransoıl» men «KEGOK» kompanııalary, 2013 jyly «QaztransGaz», «Samuryq-Energo», 2014 - 2015 jyldary aralyǵynda «Qazaqstan Temir Joly» men «QazTemirTrans» AQ kompanııalary halyqtyq ınvestıtsııalaýǵa usynylatyn bolady. Sonymen qatar, «QazMunaıGaz» AQ men «QazAtomónerkásip» AQ 2015 jyldan keıin osy baǵdarlamaǵa qatysýy múmkin. «QazMunaıGaz» ben «QazAtomÓnerkásip» kompanııalaryn ІRO-ǵa shyǵarý eń sońǵy jyldarǵa ysyrylǵan sebebi - bulardyń aktsııalyq quny álemdik qubylmaly baǵaǵa táýeldi. ıAǵnı, táýekeli joǵary kompanııalar. Onyń ústine 2015 jylǵa qaraı halyq ta IPO jóninde jetkilikti deńgeıde biletin bolady», - deıdi Q. Kelimbetov.
Mınıstrdiń aıtýynsha, baǵdarlamaǵa sáıkes, kompanııalardy ІRO-ǵa daıyndaý negizgi úsh bólimnen turady. Olar aldyn ala daıyndyq, ekinshiden, aktsııalardy ornalastyrýǵa daıyndyq, úshinshiden aktsııalardy ornalastyrýdy júrgizý. Budan bólek, «Halyqtyq ІRO» baǵdarlamasyn tıimdi júzege asyrý úshin zańnamalyq tetikterdi qamtý da usynylady. «Baǵdarlama qor naryǵy qyzmetiniń tetikteri, aktsııalardaǵy, ınvestıtsııalaý strategııalaryndaǵy jáne basqa da ınvestıtsııa berýmen baılanysty táýekelder jóninde halyqtyń bilimin arttyrý jáne aqparattandyrýdy kózdeıdi. Osy arqyly «Halyqtyq ІRO»-ǵa halyqtyń eń kóp sanyn qamtý qarastyrylady. Tıisinshe, «Halyqtyq ІRO» baǵdarlamasynyń birinshi kezekti mindeti halyq tarapynan qor naryǵyndaǵy baǵaly qaǵazdarǵa ınvestıtsııalaý mádenıetin arttyrýǵa múmkindik beretin bilim berý naýqanyn júrgizý bolyp tabylady. Osynaý naýqandy júrgizý maqsatynda Baılanys jáne aqparat mınıstrligi QR Ulttyq bankimen birlesip «Halyqtyq ІRO» baǵdarlamasy sheńberinde bilim berý naýqanyn ázirleýi jáne iske asyrýy qajet dep sanaımyz. Osy maqsattar úshin memlekettik bıýdjetten tıisinshe qarajattar bólinse ıgi», - dedi mınıstr Q. Kelimbetov.
Óz kezeginde Úkimet basshysy Kárim Másimov Aýyl sharýashylyǵy mınıstri Asyljan Mamytbekovke agrarlyq sektordaǵy kompanııalardy da ІRO-ǵa shyǵarý múmkindikteri týraly naqty tapsyrmalar júktedi. «Aýyl sharýashylyǵyn tolyq naryqtyq jaǵdaıǵa kóshirgen lázim. Óıtkeni, «QazAgro» júıesindegi kompanııalardyń ózi naryqtyq shartta jumys isteýde. Bul ońaı dúnıe emes, árıne. Sondyqtan ІRO baǵytyndaǵy sharalardyń bári tep-tegis bolyp, jup-jumyr kúıinde halyqqa usynylǵany oryndy», - dedi Kárim Qajymqanuly.
Budan bólek, Úkimet basshysy «Halyqtyq IPO» baǵdarlamasynyń bastalýy, ony júzege asyrý barysy týraly udaıy halyqqa aqparattandyrý naýqanyn júzege asyrýdyń mańyzdylyǵyn atap ótti. «Qazaqstannyń kez-kelgen túkpirindegi árbir azamatqa usynylatyn jańa qural túsinikti ári qarapaıym tilmen jetkizilýi shart. Óıtkeni bul óte názik másele. Názik bola tura biz osy protsessten mindetti túrde ótýimiz kerek. Sondyqtan da, bul baǵytta jumys nysanaly qalypta atqarylýy shart. Bir jaǵynan biz ІRO-ǵa qol jetkizgen azamattar sanyn barynsha aýqymdy etýge tıispiz, ekinshi jaǵynan bulaısha ınvestıtsııalaýdyń táýekeli árbir azamattyń óz moınynda ekendigin túsindire alýymyz qajet. Sondyqtan IPO máselesi uǵynyqty jetkizilip, halyqtyń jappaı aqparattanǵany abzal. Óıtkeni, qazir jurt depozıtke qarajat salýdyń jaı-japsaryn túsindi, biledi. Al kompanııa aktsııasyn ıelený bul asa muqııattylyqty talap etedi. Sol úshin nasıhatqa jaýaptylyq zor bolýy shart», - dep túıindedi jıyndy Úkimet basshysy. Jıyn barysynda birqatar usynystar aıtylǵan bolatyn. Osyǵan oraı, atalǵan usynystar talqylanyp, ortaq sheshim shyǵarylsa, Úkimet osy aptanyń senbisinde «Halyqtyq ІRO» baǵdarlamasyn tutastaı qabyldaıtyn bolady.
