20 qyrkúıek. Týǵan kún ıeleri
ESІMDER
127 jyl buryn (1891-1938) qazaqtyń alǵashqy bıolog ǵalymdarynyń biri, qoǵam qaıratkeri KÚDERIN Jumaqan Maýsymbaıuly dúnıege keldi.
Semeı oblysynyń Aıagóz qalasynda týǵan. 1918 jyly Lepsi qalasynda Keńesterdiń І sezinde delegat jáne Jer komıssary bolyp saılanǵan. 1920 jyly «Qytaıǵa ketken qazaqtardy qaıtarý» komıssııasynda jumys istep, onyń tikeleı aralasýymen Qytaıdan 6 myń januıa eline qaıta oraldy. 1921 jyly Jetisý óńirin jaılaǵan tyrysqaq indetine qarsy emdeý jumystaryna qatysty. 1924-1930 jyldary Tashkent qalasyndaǵy Orta Azııa memlekettik ýnıversıtetinde oqyǵan. Osy ýnıversıtette oqyp júrip, Túrkistannyń tabıǵı resýrstary men osy óńirdi aýdandarǵa bólýdi zertteýmen aınalysqan ekspedıtsııaǵa qatysty. Ol «Qytaıdaǵy bosqyndar ómiri», «Qazaqtardyń ata-tegi týraly materıaldar» atty etnografııalyq eńbekterdiń, «Botanıka», «Qoı men onyń júni», «Kendir» sekildi bıologııalyq eńbekterdiń avtory. Eń qundy eńbekteriniń biri - «Orta Azııadaǵy jylandar túri» men «Ósimdiktaný» oqýlyǵynyń arab jáne latyn árpimen tuńǵysh ret qazaq tilinde jaryq kórýi. 1930 jyly ǵalym tutqyndalyp, Reseıdiń Voronej qalasyna jer aýdaryldy. 1935 jyly tutqynnan bosaǵan ol Almatyǵa oralyp, QazKSR Jer Halyq komıtetiniń Mal sharýashylyǵy ǵylymı-zertteý ınstıtýtynda aǵa ǵylymı qyzmetker, «Kaýchýkonos» tresinde nusqaýshy agronom boldy. 1937 jylǵy mamyrdyń 22-inde qaıtadan tutqynǵa alynyp, 1938 jylǵy naýryzdyń 7-sinde atý jazasyna kesildi. 1990 jyly maýsymda aqtaldy. Almatyda bir kóshe Kúderın esimimen atalady.
95 jyl buryn (1923-2014) medıtsına ǵylymdarynyń doktory, professor, Qazaqstan Ulttyq Ǵylym akademııasynyń akademıgi, Qazaqstannyń eńbek sińirgen ǵylym qaıratkeri, halyqaralyq Beıbitshilik syılyǵynyń laýreaty BALMUQANOV Saıym Balýanuly dúnıege keldi.
Aqtóbe oblysynyń Temir aýdanynda týǵan. Almaty medıtsına ınstıtýtyn (qazirgi Almaty memlekettik medıtsına ýnıversıteti) bitirgen. 1946-1953 jyldary - Hırýrgııa ınstıtýtynyń aspıranty, ǵylymı qyzmetkeri, bólim meńgerýshisi. 1953-1960 jyldary - Almaty medıtsına ınstıtýty rentgenologııa jáne radıologııa kafedrasynyń meńgerýshisi. 1960-1962 jyldary - Ólkelik patologııalyq ǵylymı-zertteý ınstıtýty dırektorynyń orynbasary. 1962-1995 jyldary Onkologııa jáne radıologııa ǵylymı-zertteý ınstıtýty dırektorynyń orynbasary, dırektory, zerthana meńgerýshisi qyzmetterin atqarǵan. 1996 jyldan osy ınstıtýttyń qurmetti dırektory atanǵan. Ǵalymnyń negizgi ǵylymı eńbekteri onkologııa jáne radıologııa, sáýlemen emdeý máselelerine arnalǵan. Qaterli isikti anyqtaý, odan saqtaný ádisterin jetildirý, ýytty isikterdi hırýrgııalyq jolmen jáne jańadan shyqqan radıomodıfıkatorlardy paıdalanyp, sáýlemen emdeý ádisterin tapty. Osynyń nátıjesinde áıelder keýdesindegi qaterli isik aýrýynan aıyǵyp ketý kórsetkishi, basqa organdarǵa túsken qaterli isiktiń aıyǵyp ketý kórsetkishine qaraǵanda 1,5 ese joǵary bolady. Respýblıkada klınıkalyq onkologııa jáne radıologııanyń jańa baǵyttaryn qalyptastyryp, olardy odan ári damytty. 1954-1960 jyldary oryn alǵan Semeı ıadrolyq polıgonyndaǵy jarylystardyń jergilikti turǵyndar densaýlyǵyna áserin zertteýge qatysty. Biraq bul málimetter 1990 jyldan keıin ǵana jaryq kóre bastady. «Megavolttik sáýlemen emdeý», «Prırodnye fenoly - perspektıvnyı klass protıvoopýholevyh ı radıopotentsırýıýşıh soedınenıı», «Zlokachestvennye opýholı kosteı. Voprosy teorıı ı prognozırovanııa», «ıAdernyı polıgon moımı glazamı», «The radiation situation and Population health status in some towns of Semipalatinsk Province» atty ǵylymı eńbekterdiń avtory.
93 jyl buryn (1925-1994) aqyn, jazýshy, dramatýrg TÁShENOV Jumabaı dúnıege keldi. Qaraqalpaqstanda týǵan. Ekinshi dúnıejúzilik soǵysqa qatysqan. Ózbekstan Ortalyq Komıteti janyndaǵy Joǵary partııa mektebiniń jýrnalıstıka bólimin, Nızamı atyndaǵy Tashkent memlekettik jýrnalıstıka ınstıtýtynyń tarıh fakýltetin jáne Qaraqalpaq keńes ádebıeti mamandyǵy boıynsha aspırantýrany bitirgen. Qaraqalpaq AKSR-i Jazýshylar odaǵynda dramatýrgııa sektsııasynyń meńgerýshisi, «Qyzyl Qaraqalpaqstan» gazetinde bólim meńgerýshisi, jaýapty hatshy, redaktory, Qazaqstan Jazýshylar odaǵynda ádebı keńesshi, «Jazýshy» baspasynda redaktsııa meńgerýshisi qyzmetterin atqarǵan. Alǵashqy óleńderi baspasóz betinde 1940 jyldyń basynan jarııalana bastady. Sodan bergi ýaqyt ishinde onyń qazaq, qaraqalpaq, ózbek, orys tilderinde ondaǵan óleń, áńgime, povester jınaǵy, birneshe dramalyq shyǵarmalary, kórkem fılm stsenarııleri dúnıege keldi. Onyń stsenarııi boıynsha «Qazaqfılm» kınostýdııasy «Ana týraly ańyz», «Tájikfılm» kınostýdııasy «Qashqyn» televızııalyq fılmin túsirgen. Pýshkın men Lermontovtyń óleńderin, Nekrasovtyń «Rýste kim jaqsy turady?» poemasyn, A.Fadeevtiń «Jas gvardııa» romanyn, V.Kataevtyń «Polk balasy» povesin, t.b. shyǵarmalardy qaraqalpaq tiline, K.Rahmanovtyń «Kelin» komedııasyn qazaq tiline aýdarǵan. Qyzyl Tý, Qyzyl Juldyz ordenderimen, «Erligi úshin», «Áskerı erligi úshin», «1941-1945 jyldardaǵy Uly Otan soǵysynda Germanııany jeńgeni úshin» medaldarymen, Ózbek KSR Joǵarǵy Keńesiniń Qurmet gramotasymen marapattalǵan.
61 jyl buryn (1957) Aqmola oblysy Birjan sal aýdanynyń ákimi NUǴMANOV Ermek Bekenuly dúnıege keldi.
Aqmola oblysynyń Alekseevka aýdanynyń Baılusty selosynda týǵan. 1982 jyly Tselınograd aýyl sharýashylyǵy ınstıtýtyn agronom mamandyǵy boıynsha bitirgen. Eńbek jolyn 1975 jyly burynǵy Kókshetaý oblysy Ýálıhanov aýdany «Zolotaıa nıva» keńsharynda mehanızator bolyp bastaǵan.
1979-1996 jyldar aralyǵynda túrli salada qyzmetter atqardy. 1996 jyly burynǵy Kókshetaý aýdany ákiminiń orynbasary, 1997 jyly Zerendi aýdany ákiminiń orynbasary qyzmetin atqardy. 2004 jyly Jaqsy aýdanynyń ákimi, 2007-2012 jyldary Bulandy aýdanynyń ákimi. 2012-2014 jyldary oblystyq aýyl sharýashylyǵy basqarmasy basshysynyń orynbasary bolyp qyzmet etti. 2014-2018 jyldary - Aqmola oblysy Ereımentaý aýdanynyń ákimi.
Qazirgi qyzmetinde 2018 jylǵy sáýirden.
«Qazaqstan Konstıtýtsııasyna 10 jyl», «Qazaqstan Respýblıkasynyń táýelsizdigine 10 jyl» medaldarymen marapattalǵan.
60 jyl buryn (1958) aqyn, Qazaqstan Jastar odaǵy syılyǵynyń, halyqaralyq «Alash» ádebı syılyǵynyń, halyqaralyq T.Aıbergenov atyndaǵy syılyqtardyń laýreaty, túrki halyqtary halyqaralyq poezııa festıvaliniń laýreaty BEGMANOV Qasymhan dúnıege kelgen.
Ońtústik Qazaqstan oblysynyń Kentaý qalasynda týǵan. Qazaq polıtehnıkalyq ınstıtýtynyń mashına jasaý fakýltetin bitirgen. 1982 jyldan Shymkent qalalyq atqarý komıtetiniń aǵa referenti, Búkilodaqtyq Lenın atyndaǵy balalar qory oblystyq bólimshesiniń tóraǵasy, «Jalyn» jýrnalynyń jaýapty hatshysy, Qazaqstan Jazýshylar odaǵy hatshysynyń orynbasary, Qazaqstan Jazýshylar odaǵy janyndaǵy ádebıetshiler qaýymdastyǵynyń bas dırektory, Qazaqstan Premer-Mınıstri keńsesiniń bas mamany, referenti, áleýmettik mádenı damý bóliminiń aǵa referenti qyzmetterin atqarǵan. 1998-1999 jyldary Qazaqtyń mádenıet jáne ónertaný ǵylymı-zertteý ınstıtýty dırektorynyń orynbasary bolǵan. 2000 jyldan bastap «Turan-Álem Bank» aktsıonerlik qoǵamy baspasóz jáne qoǵamdyq uıymdarymen baılanys bóliminiń bastyǵy qyzmetin atqarǵan. Alǵashqy óleńderi 1976 jyldan bastap respýblıkalyq merzimdi baspasóz betterinde jaryq kóre bastaǵan. 1980 jyly tuńǵysh óleńder kitaby «Bastaý» degen atpen «Jalyn» baspasynan jaryqqa shyqqan. Sodan bergi ýaqytta «Qarashyq», «Besikten beıitke deıin», «Saǵynysh» atty óleńder jınaǵy jaryq kórgen. Birqatar óleńderi «Toǵyz perne», «Júrek tolqyndary» jyr jınaqtaryna engen. Toptama óleńderi orys, túrik, ózbek, qyrǵyz tilderine aýdarylyp, mektep oqýshylaryna arnalǵan ádebıet hrestomatııalaryna engen. Túrkistan qalasynyń 1500 jyldyǵyna arnalǵan aqyndar músháırasynda birinshi oryndy, Q.Amanjolovtyń 90 jyldyǵy músháırasynyń bas júldesin jeńip alǵan.
57 jyl buryn (1961) QR Joǵarǵy sotynyń sýdıasy JUMAǴULOV Baýyrjan Tursynuly dúnıege keldi.
Taldyqorǵan oblysynda týǵan, S.M. Kırov atyndaǵy Qazaq memlekettik ýnıversıtetin bitirdi, zańger (1985).
Eńbek ótili: Sovet aýdany prokýratýrasynyń tergeýshisi, Almaty prokýratýrasynyń jáne QR bas prokýratýrasynyń organdarynda qyzmet etti (1985-1997); «Qazaqstan temir joly» RMK bas dırektorynyń orynbasary (1997-1998); Aqmola oblysy ádilet basqarmasy bastyǵynyń birinshi orynbasary (1998-1999); Astana qalalyq sotynyń sýdıasy (1999-2002); Atyraý oblysy mamandandyrylǵan aýdanaralyq ekonomıkalyq sotynyń tóraǵasy (2002-2006); Astana qalalyq azamattyq ister jónindegi alqa tóraǵasy (2006-2010); Qaraǵandy oblystyq soty apellıatsııalyq sot alqasynyń tóraǵasy (2010-2012); Joǵarǵy Sotynyń janyndaǵy sottar qyzmetin qamtamasyz etý jónindegi departament basshysy. «Qurmet» (2011) ordenimen marapattalǵan.
53 jyl buryn (1965) akter, Q.Qýanyshbaev atyndaǵy qazaq mýzykalyq drama teatrynyń ártisi, Qazaqstan Jastar odaǵy syılyǵynyń ıegeri, Jas kórermender teatrynyń bas dırektory QULJANOV Ǵanı Ábdýalıulydúnıege keldi.
Qyzylorda oblysy Jalaǵash aýdanynda týǵan. Qyzylorda qalalyq mýzykalyq ýchılışesin, Almaty memlekettik teatr jáne kıno ınstıtýtyn bitirgen. 1990-2007 jyldary M.Áýezov atyndaǵy akademııalyq drama teatrynda qyzmet atqardy. 2007 jyldan bastap Q.Qýanyshbaev atyndaǵy qazaq mýzykalyq drama teatrynyń ártisi, jas kórermender teatrynyń bas dırektory boldy. M.Maqataevtyń «Qosh, mahabbat» spektaklinde Aıbar, M.Baıdjıevtiń «Qalyndyq pen kúıeý» - kúıeý, Ý.Shekspırdiń «Asaýǵa tusaýyndaǵy» - Gortenzıo, M.Áýezov «Aıman-Sholpan» - Arystan, E.Zamıatınniń «Edil patshasynda» - Vegıla, Ǵ.Músirepov «Mahabbat týraly ańyz» - Qodar, Iran Ǵaıyptyń «Shynǵys hanynda» - Súbitaı, «Abylaı hanynda» - Ábilmansur, Q.Ashırdyń «Qabyl - Adam Ata perzenti» - Abyl, R.Muqanovanyń «Máńgilik bala beınesindegi» - Qumar, G.Gaýptmannyń «Ymyrttaǵy mahabbatynda» - Erıh Klamrot, Ý.Shekspırdiń «Gamletinde» - Korol Klavdıı, D.Isabekovtiń «Ápkesindegi» - Omar, Shahımardannyń «Qazaqtarynda» - Qasymsultan, Sh.Aıtmatovtyń «Aq kemesinde» - Orazqul, Á.Nurshaıyqovtyń «Qan men terinde» Táńirbergen rólderin oınap, «Qazaqfılm», «Qyrǵyzfılm», «Ózbekfılm», Reseı kınostýdıalarynda kınoǵa túsken. Keıingi kezderi «Toǵysqan taǵdyrlar», «Qara shegirtke», «Dnevnoı dozor», «Láılániń zary», «Jas ulan» fılmderinde basty rólderdi somdaǵan.
50 jyl buryn (1968) Qazaqstan Respýblıkasy ІІM Qostanaı akademııasynyń bastyǵy, polıtsııa general-maıory QYZYLOV Mırlan Ahmedııauly dúnıege keldi.
Ol Qaraǵandy oblysy Shet aýdany Aqsý-Aıýly aýylynda týǵan. 1995 jyly QR ІІM Qaraǵandy joǵary mektebin bitirgen. 1989 jyldan ishki ister organdarynyń orta jáne aǵa basshylyq quramdarynyń ár túrli laýazymdarynda qyzmet atqardy. Qaraǵandy qalasy Lenın aýdandyq atqarý komıteti ІІB mılıtsııa rotasynyń mılıtsıoneri, kadr tobynyń jaýyngerlik jáne dene daıyndyǵy jónindegi nusqaýshysy bolyp qyzmet atqardy. 1991 jyldan bastap Qazaqstan Respýblıkasy ІІM QJM tyńdaýshysy, sodan keıin Qazaqstan Respýblıkasynyń kókeıtesti ákimshilik - quqyq suraǵyn ázirleý jónindegi bóliminiń ǵylymı qyzmetkeri bolyp qyzmet atqardy. 1996-1997 jyldary Qaraǵandy oblysy ІІDBB jedel ýákili, aǵa jedel ýákil, 1997 jyly QR MTK QJM ákimshilik quqyǵy kafedrasynyń oqytýshysy. 1998 - 1999 jyldary QR ІІM Qostanaı joǵary mektebiniń Aqmola fılıaly ákimshilik quqyǵy kafedrasynda, ІІM Aqmola zań kolledjinde qyzmet atqardy. 1999 jyly aǵa oqytýshy, 2002 jyly dotsent, 2006 jyly QR ІІM B.Beısenov atyndaǵy Qaraǵandy zań ınstıtýtynyń ákimshilik quqyq jáne AD ІІO kafedrasy bastyǵynyń orynbasary. 2008 jyly Akademııanyń oqý jumysy jónindegi ınstıtýt bastyǵynyń orynbasary.
Qazirgi qyzmetinde 2014 jylǵy maýsymnan beri.
46 jyl buryn (1972) BI Group basshysy - Dırektorlar keńesiniń tóraǵasy, Qazaqstannyń Qurylys salýshylar qaýymdastyǵy keńesiniń tóraǵasy, QR Prezıdenti janyndaǵy Kásipkerler keńesiniń múshesi RAHYMBAEV Aıdyn Jumadiluly dúnıege keldi.
Shyǵys Qazaqstan oblysynyń Samar aýdanynda týǵan. Tselınograd ınjenerlik-qurylys ınstıtýtyn támamdaǵan. Sondaı-aq zańgerlik bilimi jáne Іskerlik ákimshilendirý magıstri dárejesi bar. Eńbek jolyn 16 jasynda qurylys brıgadasynda bastaǵan. Ár jyldary aǵash ustasy, tas qalaýshy, sylaqshy, brıgadır bolyp jumys istegen. 1995 jyly kýrstastarymen birlesip «AzTEK» treıdıngilik kompanııasyn qurady, keıinnen bul kompanııa ósip-ónip, BI Group holdıngine aınalady. Kompanııa qurylǵannan beri onyń bas dırektory, al 2005 jyldan bastap - «BI Group» holdıngi Dırektorlar keńesiniń tóraǵasy.
Ol sonymen birge qaıyrymdylyq sharalarymen aınalysady. 2004 jyly BI Group holdınginiń janynan «Qamqor» korporatıvtik qory ashyldy. Keıinnen ataýy «Juldyzaı» bolyp ózgergen bul qordyń negizgi maqsaty -múmkindikteri shekteýli balalarǵa, jetim balalarǵa materıaldyq jáne basqalaı kómekter kórsetý.
43 jyl buryn (1975) QR Bilim jáne ǵylym mınıstriniń orynbasary - ASYLOVA Bıbigúl Amangeldiqyzy dúnıege kelgen.
Ol Aqmola oblysynda dúnıege kelgen. 1996 jyly Almaty qalasyndaǵy Qazaq memlekettik basqarý akademııasyn (narhoz) tamamdaǵan.
1996-1997 jyldary Kókshetaý oblystyq qarjy basqarmasynyń 1-sanattaǵy mamany, jetekshi mamany. 1997-1998 jyldary Soltústik Qazaqstan oblystyq qarjy basqarmasynyń jetekshi, bas mamany. 1998-2001 jyldary Qazaqstan Respýblıkasy Qarjy mınıstrligi Bıýdjet departamenti Bilim, ǵylym, mádenıet, sport jáne BAQ basqarmasy, Bilim jáne ǵylym bóliminiń jetekshi, bas ekonomısti. 2001-2002 jyldary QR Qarjy mınıstrligi Memlekettik organdardy qarjylandyrý departamenti Bilim, ǵylym, mádenıet, sport jáne BAQ basqarmasy Bilim jáne ǵylym bóliminiń bastyǵy. 2002 jyly QR Qarjy mınıstrligi Memlekettik organdardy qarjylandyrý departamenti Bilim, ǵylym, mádenıet, sport jáne BAQ basqarmasy bastyǵynyń orynbasary. 2002-2004 jyldary QR Ekonomıka jáne bıýdjettik josparlaý mınıstrligi Áleýmettik saladaǵy shyǵyndardy josparlaý departamenti Bilim, ǵylym, mádenıet, sport jáne BAQ basqarmasynyń bastyǵy. 2004-2007 jyldary QR Mádenıet, aqparat jáne sport mınıstrligi Ekonomıka jáne qarjy departamentiniń dırektory. 2007-2009 jyldary QR Statıstıka agenttigi Іshki ákimshilik departamentiniń dırektory. 2009-2010 jyldary QR Eńbek jáne halyqty áleýmettik qorǵaý mınıstrligi Aqparattyq qamtamasyz etý departamentiniń dırektory. 2010 jyly QR Ekonomıka jáne bıýdjettik josparlaý mınıstrligi Áleýmettik salanyń damýy departamentiniń dırektory. 2010-2013 jyldary QR Qarjy mınıstrligi Áleýmettik salanyń bıýdjettik baǵdarlamalaryn josparlaý, oryndalýyn taldaý jáne iske asyrylýyn baǵalaý departamentiniń dırektory. 2013-2014 jyldary QR Ekonomıka jáne bıýdjettik josparlaý mınıstrligi Áleýmettik sala baǵdarlamalaryn bıýdjettik josparlaý departamentiniń dırektory. 2014-2016 jyldary QR Qarjy mınıstrligi Áleýmettik sala bıýdjeti departamentiniń dırektory. Qazirgi qyzmetinde 2016 jylǵy maýsymnan beri.
«Eren eńbegi úshin» memlekettik medalimen marapattalǵan. Qurmet gramotalary, mereıtoılyq medaldary jáne alǵys hattary bar.